Biekorf. Jaargang 71

[p. 326]

In het sterfhuis van Johannes Teel
Kanunnik van Sint-Donaas
Brugge 1409

Johannes Teel werd op 8 november 1395, in opvolging van de overleden Guido de Vitriaco (de Bassevelde), kanunnik van de zevende prebende in Sint-Donaas te Brugge. In juni 1407 blijkt hij reeds meer dan een jaar afwezig te zijn en bij verstek een straf te hebben opgelopen. Op 13 augustus 1407 komt hij nederig excuus vragen; hij ziet af van zijn prebende voor het voorbije jaar en wordt opnieuw tot de inkomsten van zijn prebende toegelaten. Hij overlijdt in 1409, zonder testament na te laten⁽¹⁾.

‘Van zo ouden tiden dat niemene die leift ghedincken mach der contrarien’ was het de gewoonte ‘dat zo wanneer eenich persoen, ghebeneficijeert binnen der kerke van Sinte Donaes, canonec of capellaen, comt van levende live ter doot zonder testament te makene, dat zijlieden (de vorseide heeren van capitle) sculdich zijn de disposicie ende de administracie te hebbene van al den catheilleken goede, bleven bachten der vorseide doot’. Zo luidt het gewoonterecht in het St.-Donaaskapittel.

Ondertussen werd in het huurhuis van Jan Teele voor 12 £ 18 sch. par. ‘verteerd bi den vrienden, dewelke waren thien personen, ende voort bi den mesnieden (o.m. zijn dienstmeid) van den huus ende andren diere toe quamen’ en dit ‘binnen den eersten drien daghen naer dat de lechname was versceeden’ want vroeger wilden die ‘uten huus niet trecken’.

Twee kanunniken van Sint-Donaas, Leonardus de Gladio (vanden Zweerde) en Michael de Angulo (vanden Hoeke), en de klerk van het kapittel, Baldinus vanden Poele, hielden zich ‘vive daghen besich ter vorseide huus’ om de ‘Inventaris

(1) Kapittelakten Sint-Donaas, 1395-1413, fol. 3^v, 12; Rek. 1408-1409, fol. 3^v, de tekst die hierna wordt behandeld komt voor op de folia 110-112^v. Het Compendium chronologicum Episcoporum Brugensium, necnon praepositorum, decanorum et,.canonicorum... S. Donatiani, Brugge, J. Beernaerts, 1731, citeert zijn naam als Johannes Steyl en geeft ook de benoemingsdatum verkeerd aan. Hierin wordt ook vermeld dat J. Teel voorheen kapelaan van het H. Bloed was. - Uit de kapittelakten blijkt dat Johannes Teel in 1406 een straf had opgelopen wegens opstandigheid: ‘Visa inobedientia eius et rebellione contra capitulum, judicatus fuit (in vigilia Joannis Baptistae) foraneus’.

[p. 327]

van de vorseide catheelleken goede te maken’, ze ‘in parcheelen te prisen ende vercocht’ te krijgen.

Boeken en kunstvoorwerpen waren niet aanwezig. Het geringe zilverwerk en het ‘huushallame’ werd berekend op 205 £ 16 sch. par. Zij slaagden erin achterstallige bedragen uit 1406 en 1407 vooralsnog te innen, zodat de totale som steeg tot 324 £ 12d. par. Hiervan nu moet 100 £ 20 sch. par. worden afgetrokken voor de uitgaven ‘biden vrienden, ende al tandre bi bevele van capitle’ (o.m. achterstallige huishuur aan Gilles Tollin, en aan de bierverkoper Pauwels Eremboud).

Er blijkt uit de uitgaveposten dat, nadat er stro was gelegd, ‘clinckers’ vooreerst de dood van Jan Teel gingen melden; dat een deel van de geprijsde inboedel door ‘twee kardewaghencruders’ naar Sint-Donaas werden gebracht; dat bij de begrafenis zelf vier kanunniken het lichaam droegen, terwijl een kanunnik een gratificatie krijgt omdat hij ‘den keilct stelde int graf’. Acht kinderen (bonefanten) gaan in de dienst met gehuurde toortsen, terwijl ook vier stallichten waren gehuurd, wellicht om in het huis zelf bij het lijk te worden geplaatst (er is immers ook sprake van een ‘zielwachter’). Vier bonefanten zingen, onder leiding van de cantor J. de Meyere de mis, die gedaan werd door een kanunnik en ‘zinen tween ministers’. Over de kledij die de dode droeg wordt niet gesproken. Gewoonlijk werd dit door de kerkfabriek zelf betaald. Tijdens de mis bleek men ‘keersen te deelne te offrande’ terwijl 60 £ par. werd ‘gedestribueerd inden choor te vigillien, messe ende processien. Prochiepape, costre en sinen clerc’ kregen resp. 12,4 en 2 sch. par. als gratuiteit.

Batig saldo: ‘tontfanc meerdere dan tuutgheven 223 £ 12 d. par.’ werd verdeeld over de 19 residerende kanunniken, elk 10 £ 11 sch par.⁽²⁾. Het overschot gaat naar de kanunniken en de klerk die de inboedel hadden beschreven. Een grafplaat wordt niet besteld en evenmin op kosten van het kapittel gemaakt. Daarvoor was Janne Teel blijkbaar niet belangrijk genoeg.

Het bovengenoemde erfrecht ab intestato bleek niet aanvaard te worden door ‘hoirs ende aeldinghers van heere Janne

(2) De 19 erfgenamen waren de cantor Jac. de Meyere, de scolasticus G. de Fossa, en verder de canonici N. Scoorkin, Jac. Vos, Egid. de Munte, Mich. de Angelo, Joh. Ondanch, Joh. Euvrelenc, Guill. Perelli, Sig. Heilt, Corn. de Niepa, Paulus Tybelin, Leon. de Gladio, Petr. Pavonis, Winn. Magistri, Joh. Oculi, Petr. Militis, Jud. Hugonis, Lamb. de Provenda.

[p. 328]

Teyl’, met name Christiaen Casule, die optreedt namens Marie (zijn vrouw) en Margriete, Willems van West dochters, en Cateline, Jan Boudin Bruuschs dochter, over wie Jan Teel ‘machtich ghemaect was, metgaders eenighen andren, haren medepleghers’. Deze beweerden ‘dat zij wel meenden ende hilden over waer dat de vorseide heere Jan Teyl een testament maecte langhen tijd voor zine doot, al mocht onghereed zijn, ende den vorseide aeldinghers bi eenighen weghe ontsteken... So was, naer tale ende naer wedertale, ende na der goeder informacien, die de heren van capitle vorseid hadden ghedaenstaen voor scepenen van Brucghe, van tgoend daer zij hemlieden up vermeten hadden (en gezien de aeldinghers den vorseide daghe, of daer naer, gheen preuve doende van eenighen testamente, dat de vorseide heere Jan Teyl ghemaect zoude hebben binnen zinen levende live) beslist dat de nalatenschap volgens gewoonterecht de kanunniken van Sint-Donaas toekwam, ‘Janne Teyl in de vorseide kerke in zijn laetste lijf gestorven zijnde’.

De inventaris ‘vanden catheelleken goede sher Jan Teels’ vermeldt eerst drie partijen geld en zilverwerk:

‘Int eerste vonden in ghelde 29 sc. 10 d. gr.

Item 3 zelveren juweelen:

eerst twee waterpotten weghende 2 maerc en 10 lood, elc maerc 14 sc. gr., valet 51 sc. gr.;

item drie croesen ende 4 scalen weghende 5 1/2 maerc ende 2 lood min drie inghelscen, elc maerc 13 sc. ende 8 d. gr., valet 3 £ 51 sc. 6 d.’.

In het sterfhuis zelf werd dan overgegaan tot de verkoping: ‘deze navolghende parcheelen waren gheprisen ende vercocht’. Hier volgt de lijst van de veiling⁽³⁾. De prijzen zijn in schellingen en deniers groten.

A. Dewitte

(3) K.A. Sint-Donaas 1395-1413, fol. 111-111^v.

Boedelveiling in het sterfhuis 1409.

	sc.	d.
Int eerste een groot bedde metter coeche	18.	-
Item een minder bedde metter couche	12.	-
Item een cleene coeche	5.	-
Item een coechebeddekin	3.	6
Item twee scrinen	3.	6
Item eene wendliis	-.	26
Item twee lisekine	-.	10

[p. 329]

Item een lisekin, een contoirken, een zetel, een cronekin	-.	26
Item een scadebard ende een banc	-.	4
Item een zetel	2.	6
Item een scrine ende een trechoirkin	3.	4
Item een lodine clocke	-.	20
Item een lisekin ende een trechoirken	2.	8
Item een tafle, twee scraghen ende een voudtafelkin	-.	16
Item een quade scrine	-.	12
Item een spit, twee tanghen, 1 brander, 1 wendijzer, twee staelijsers, 1 vischspaen, 1 blasebalch ende 1 rooster	-.	32
Item een mortier	-.	7
Item een rondeelkin	-.	4
Item 6 buffetten	-.	5
Item een quade scaprade	-.	10
Item een ganzepanne	-.	6
Item twee scuufcleedren	-.	10
Item drie quade cussine ende 1 banccleed	-.	14
Item een quade grawe mudse	-.	5
Item 6 niewe sausieren	-.	9
Item een grote flassche	-.	20
Item een wit ketel	-.	10
Item een scoonlaken ende twee corte dwalen	-.	26
Item een rond beckin	-.	10
Item een panne	-.	20
Item drie plateelen	-.	25
Item noch drie plateelen	-.	27
Item een kerel gevoedert met bonte	33.	4
Item een cleene panne	-.	9
Item twee grote plateelen, drie staende vierendeele ende een vierendeel flassce	6.	-
Item een groot oorcussin	-.	9
Item twee dwalen	-.	20
Item een goede grawe mudse	20.	-
Item drie saergen	6.	4
Item een cart ghevoedert mantelkin	8.	-
Item hout ende turven	5.	4
Item 6 scotelen, twee diepe scotelen, 1 stoop, twee vierendeelen ende twee zoudvaten	3.	8
Item 8 plateelen ende 6 saussieren	2.	6
Item twee lavoiren	-.	20
Item een kandelare	-.	6
Item een plat beckin	-.	18

[p. 330]

Item een quad paer liinlakenen	-.	10
Item vive cleene oorcussine	-.	11
Item een kerel ghevoedert met vossen	6.	8

Verklarende woordenlijst

Banccleet: kleed (uit tapijtstof) tot bedekking van een zitbank.

Bedde: beddezak met toebehoren.

Buffet: (hier) laag stoeltje, driepikkel.

Ganzepanne: ijzeren pan om wild en gevogelte boven het haardvuur te braden.

Grawe mutse: almuts (fr. aumusse) uit grauwwerk (grijs bont). De almuts of koorpels was een kenmerkend kledingstuk van de koorgeestelijke.

Kerel: (ook kerle) tabbaard.

Clocke: loden distilleerklok.

Coeche: beddekoets, d.i. de (meestal houten) onderlaag waarop het ‘bedde’ ligt.

Contoirken: tel- en schrijftafel (zonder ‘scaprade’).

Cronekin: kleine lichtkroon (uit ijzer of geelkoper).

Lavoir: (tinnen) wasbekken.

Lisekine: kleine lys ofte zitbank.

Rondeel: rond tafelblad om op drievoet te leggen.

Sausiere: sauskom; het tafelgerei telde een kom per persoon (om er elk zijn vlees in te dopen).

Scadebart: vuurscherm.

Scoonlaken: groot linnen tafellaken.

Scuufcleet: schuifgordijn.

Tafle: (hier) los tafelblad (om op schragen te leggen). De tafel werd bij ieder maaltijd ‘gezet’ en ‘weggezet’.

Trechoirkin: klein trechoir (al. dritsoir, tresoor; fra. dressoir) aanrechttafel.

Voudtafelkin: klein vierkant vouwbaar tafelblad; fra. table pliante; speeltafeltje.

Wendiiser: ijzeren standaard waarop het spit draait.

Wendliis: al. keerlys, d.i. zitbank met verlegbare leuning.