Biekorf. Jaargang 71

[p. 176]

Meetkerkse bamis- en andere paling

Ge moet daarin geboren zijn. Om paling te vangen moet ge paling zijn! 'k Wil zeggen dat ge langs 't water moet geboren en getogen zijn, ogen en hersens in uw kop hebben en vroeg moet kunnen opstaan.

'k Ben langs 't water geboren. Stijn Wybo, mijn vader, die zesennegentig werd, is in de Moere geboren. 't Zwin liep voor zijn deure. En in de winter was 't al water van aan de Biezestraat tot aan De Katte bij Nieuwwege. De winter door kwamen de Engelsmans uit Brugge - 'k spreke van lange vóór veertiene - om te schaverdijnen. Ze kwamen tevoet al langs de Oostendse vaart en bonden hun schaatsen aan 't ontzent. Ze dronken pinten bier in De Katte en kwamen hun handen warmen bij een gazepot die buiten stond, lijk ze nu te Brugge op de markt zetten als 't vriest. De watermachiene werkte maar vanaf maart, en heel de Moere stond blank vanaf november tot in den uitkomen. Medard Daene van de Kooie moest op de dag van zijn trouwe met Marie Devos in een bootje naar huis varen na de kermesse. Dat was nog in 't huwelijksbootje stappen... Als 't vriesweer een beetje aansleepte verkochten we boven de dertig tonnen bier van 160 liters. Dat waren nog tijden waarin de mensen hun hertje konden ophalen!

Maar om op de paling terug te keren: 't is lijk bij de mensen, g' hebt er van soorten.

Eerst de meipaling. Kort en dikke en zwart van veile. Ze zitten volgefret van 't groen, maar 't zijn de beste niet. Dan komt de zomerpaling, lang en groen als gras. In juni-juli is hij daar, maar 't hangt een beetje af van de vloed van 't water. In de Meetkerkse Moore komt hij door den band wat later omdat de grond er ikouder is.

En tenslotte hebt ge de beste paling van al: de bamespaling of winterpaling. Dat is lijk zeem. Grijsachtig-verzilverd is hij op de rug en wit langs de buikkant. Als hij een poosje uit het water is wordt hij zwart. In de Meetkerkse Moere vangt men hem eens per jaar, in de tijd rond Bâmesse als 't aan 't waaien en 't briesen gaat. Waait het in 't achterjaar niet, dan ziet ge ook geen bâmespaling. Laat het echter eens regenen en noodweer zijn, dan komt hij drie dagen - en niet langer - in beweging. Anders ligt hij in klissen of bollen bij elkaar in de zandbedding van 't zwin. 't Zijn bijzonder dulle kerels: als ge ze na de vangst in de kuip smijt, dan staan ze op het topke van hun steert en wippen gemakkelijk over de rand. 'k Zegge wel dat hij maar in botten van drie dagen tereke te vangen is, en vangt ge stribben - bijzonder grote palingen van bij en om de kilo - dan is de driedaagse van de bâmespaling voorbij. Dat zijn allemaal dingen die ge maar kent na

[p. 177]

veel jaren vangen. En ge moogt niet benauwd zijn om een franske uit te geven om 't nodige te kopen. Vissen zonder geld kan iedereen. Maar goede stelnetten, kruisnetten, hilten en rubberen botten om in 't water te staan: ge zijt rap aan een klein fortuintje.

Vader Stijn Wybo viste nog met de palingschare waarmee men vanop de oever in de bedding van 't zwin kon stekken en waar de paling vast in geraakte. Algemeen maakte men ook gebruik van hilten of fuiken. Vroegertijds waren 't al gevlochten hilten in wiedowwissen. Mandemaker Delbo uit de Vlamingstraat te Brugge - rechtover 't Groot Vlaanderen - verkocht ze aan vijf frank 't stuk en de twee Vandenberghe's van Houtave waren in heel 't noorden gekend. Nu zijn 't allemaal hilten in fijne nettedraad, maar de gevlochten hilten waren de beste omdat een paling graag in 't hout huizeniert.

Dat palingvangen was in vaders tijd geen kwestie van vrijetijdsbesteding zoals ze dat nu noemen. 't Was van moeten. Hij zat met een nest van dertien kinders en kindjesgeld bestond nog niet. Hij was eerst een tijdlang voerman geweest bij Vergaerde, de hooi- en strooikoopman van aan den Bottanieken hof, en terzelfdertijd hield hij café in de Ezelstraat. Later ging hij de koggen trekken die van Speien op St-Andries near Blankenberge voeren - veertien kilometer ver - met al dat rijshout waarmee de golfbrekers gemaakt zijn. Dan is hij met zijn nest kinders naar de Moere teruggekeerd om in 't machienekot te staan van de pompinstallatie. Daar zat hij midden in 't water en van vuil fabriekzop was er dan nog geen sprake. Bijgevolg: paling met hopen. Ze smeten de vangsten in een beun, een vierkante bak van ongeveer een meter en half breed, met een deksel bovenop en aan de zijkanten van gaatjes voorzien, kwestie van lucht. Vader Stijn laadde zijn beunen op de traamkarre, spande zijn muilezel in en reed naar de vismarkt te Brugge. En d'heren wisten wel waar dat ze moesten zijn om een lekker zootje paling te kopen. We kregen een frank en half per kilo. Dat was geld, vóór veertiene.

Die oude stoommachiene en het pompstation waren in de plaats gekomen van een vroegere houten windmolen. Met die stoommachiene werd het paradijs van de paling niet verstoord want het waterdebiet was zeer klein. Rond de installatie krioelde het van paling. De muur langs de zuidkant stond vol waterlelies en als 't warm was kon men de paling zien liggen tussen 't groen en 't lis... Met die geweldige machiene die nadien gekomen is, wordt alles kapot geslagen.

Niet alleen paling werd er in de Moere gevangen, ook karpels, snoek, tinken en blieken.

Nog één keer hebben wij de tijd meegemaakt van de wonderbare visvangsten. 't Was in de laatste oorlog. De Duitsers wilden mordicus de Moere onder water zetten. In februari 1944

[p. 178]

werd ik verplicht water in de moere te trekken. Ge zult het niet geloven, maar ik heb er veertienhonderd uren bji de pompmachiene doorgebracht om de Moere onder water te steken. Dat was één plas van aan Traens hofstede tot aan de Oostendse vaart. Na twee maanden krioelde het van de snoeken. Velen hebben zich afgevraagd: waar kwam die snoek vandaan? Wel, die snoeken waren Hollanders, want het water kwam, via de Damse vaart uit Holland en de kleine snoeken waren meegekomen. Een snoek is een roofdier: ze eten niet alleen alles op wat ze vinden, ze eten ook elkaar op. In mei 1944 waren er al kerels te vangen van een halve kilo.

Geen pen kan beschrijven wat er hier aan snoek en paling gevangen werd in de maanden april-december 1944. Duizende kilos per week. Dat was een echte visserij geworden, want zeevis was nog niet te krijgen en na 't wegtrekken van den Duits bleef de rantsoenering in voege. Er werd handel gedreven met groothandelaars uit Gent en Brussel. Die mannen sloegen telegrams naar mij om te zeggen wat de prijs van de dag was en 's avonds kwamen ze af met hun camionetten. Wijzelf voerden overdag dan nog met peerd en karre honderden kilos naar de statie te Brugge, verpakt in baalzakken.

Iedereen was plots visser geworden: ge moest er trouwens in deze maanden van overvloed niet veel verstand van hebben. Ge moest maar een net in 't water kunnen leggen en niet te lui zijn om seffens uit te trekken. Negen maanden lang ben ik hier, midden 't water in het pompstation gebleven op bevel van den Duits. Ze brachten ons eten met de schuite uit het dorp.

In november 1944 is 't water weggetrokken, of liever ik heb al dat water weggepompt en zeewaarts gestuurd.. 't Was gedaan met de wonderbare visvangst.

't Is sedertdien nog verergerd. Ze steken nu ook regelmatig vuil water uit de Oostendse vaart. 't Stinkt de kelegaten uit en de paling sterft er wel niet van, maar hij blijft aan de grond. Ze doen 't al dood met hun chemieke bucht en ze komen dan uit met de actie: plant een boom. Maar ik zeg: houd het water zuiver en laat paling en vis spertelen en laat de oude visser zijn hert ophalen en laat moeder haar panneke haring bakken. Maar liefst bâmespalimg. Laat het u gezegd zijn van een oude palingvisser met ervaring: 't is zeem!

Jozef Geldhof

Naverteld (maart 1970) naar de gegevens van Jerôme Wybo, Biezenstraat te Meetkerake, zoon van August Wybo en Octavie Defevere.