Biekorf. Jaargang 71

[p. 127]

Vraagwinkel

Banieren op de schouders

In de oude beschrijvingen van ridderfiguren op graftomben of in glasvensters wordt soms gesproken van ‘banieren op de schouders’ van de uitgebeelde ridder. De moderne werken over heraldiek kennen die term niet. Zijn die ‘banieren’ een onderdeel van de wapenrusting ofwel een ornament ervan?

C.B

Broedmachine

Omstreeks 1900 was te Idegem bij Geraardsbergen een broedmachine in bedrijf om ‘fezantekiekentjes’ uit te broeden. De naam van die machine, die alsdan een geperfektioneerd type moet geweest zijn, was De Neerlandaise. Was die machine feitelijk een Nederlands (Hollands) brevet? of dekte die naam een eigen (lokaal of provinciaal) fabrikaat?

B.N.

Deurwaarder

Welke vorm had de ‘wapen-stock’ die oudtijds door de deurwaarder gedragen werd als symbool van zijn ambt?

V.S.

Knollaartsbier van Kortrijk

Op Allerzielen ontmoeten Tijl Uilenspiegel en Lamme Goedzak malkaar te Brugge - zo vertelt Charles De Coster in zijn Légende d'Ulenspiegel I 132 - en ze vallen binnen in ‘Den rooden Schildt’ waar Lamme gaat trakteren. Baas Jan van Liebeke schenkt hun ‘dobbele knollaert van Kortrijk’. De Coster mag men niet altijd historisch nauw en van dichtbij bekijken, ook met de lokale geschiedenis neemt hij makkelijk een loopje. Knollaert staat bekend als een biersoort van Roeselare en Menen. Werd te Kortrijk ook cnollaert gebrouwen? Dat is een eerste vraag. De knollaert van Roeselare en Menen was geen dobbelbier en zeker geen exportbier (naar Brugge!). Het eigenlijke dobbelbier van de Leie- en Mandelstreek was de crabbelaere, die door sommige brouwers werd ‘gedund’ tot knollaert. Onder de knollaert stond alleen het ‘cleen bier’. In het Brabantse was de cnol eveneens een geringe biersoort. Is ‘dobbele knol’ (elders door De Coster genoemd) uit Brabantse bronnen bekend?

E.N.

Wvl. reeze

Dit wvl. woord zou een studie verdienen. De Bo geeft een reeks betekenissen en ook samenstellingen; lokalizering ontbreekt. De term reeze behoort tot de oude vaktaal van het timmerwerk (soms ook smeedwerk) met de algemene betekenis: horizontale lijst, richel. De vorm reese is laat-mnl.; staat niet in Kiliaan. Waar en met welke betekenis is reese nog bekend en in gebruik?

A.V.

Driehonderd Morianen

In de kalender van dietse getijdenboeken uit de 15e eeuw staan op 15 oktober soms ingeschreven: De hilge moere, alias CCC moerianen martelaren; alias Drye hondert Morianen (ita nog in de Antwerpse druk 1596 van Hortulus Animae). Zijn die heilige Moren eigen aan de kalender van een bepaalde kerkprovincie?

E.N.

[p. 128]

Dood van Piet Heyn

Piet Heyn sneuvelde op 20 juni 1629 door een kogel in de schouder bij een gevecht bij Duinkerke. Volgens Henri Malo, Les corsaires dunkerquois (1912), werd de beroemde vlootvoogd gedood door de Duinkerkse kaper Mattheus Rombaut. Een andere versie stelt het feit op de naam van de Oostende kaper Jakob Besage, die zelf ook in dit gevecht werd gedood. In een grafschrift in de oude parochiekerk van Oostende was deze laatste versie vastgelegd. Rombaut van Duinkerke of Besage van Oostende, is dat historisch uit te maken?

J.H

Vlaanderlingen

‘Niet gewanhoopt dan, ô Vlaanderlingen, weerdig volk...’: zo schrijft Gezelle in 't Jaer 30 van 20 mei 1865. Heeft hij die ongewone benaming nog elders in dicht of ondicht gebruikt? en waar, uit welke bron had hij ze opgevangen?

R.V.D.

Maximum 49

Hieronymus Lauwerin, raadsheer en algemeen schatmeester van de domeinen en het geldwezen van hertog Filips de Schone, kreeg in 1504 van zijn meester het uitzonderlijk oktrooi om een stad te bouwen: Watervliet. In die streek van zoutwinning (met o.m. Biervliet) mocht hij, krachtens zijn oktrooi, o.m. oprichten ‘tot 49 pannen, om zout te zieden’. Komt dit maximum negen-en-veertig nog meer voor in oktrooien en oude notariële kontrakten?

V.W.

Frans-Vlaamse plantkundigen

Voor zijn standaardwerk ‘De Vlaamsche Volksnamen der Planten’ (1896; bijvoegsel 1913) had E. Paque s.j. de medewerking van twee plantkundigen die hem volksnamen uit Frans-Vlaanderen bezorgden. Hun namen zijn: V. De Breyne en H. Hopsomer. Hun medewerking ligt vóór 1896. Waar woonden en werkten zij? Ik vind opgaven betr. Herzeele, Wilder, Wormhoudt, Ekelsbeke, Ledringhem, Meteren, Vleteren, om bij een klein lijstje te blijven.

C.D.

Witte linkermouw

Een van de ordonnanties van Filips van Artevelde in 1381 was: dat alle ingezetenen van Gent zullen dragen een witte mouw met de kenspreuk ‘Help God’ in rode letters. Zo zegt de oude redaktie van de Vlaamse Kroniek (ook door Meyerus overgenomen). Despars, die zijn Cronyke omstreeks 1590 voltooit, kan niet nalaten er iets bij te doen, die verplichte mouw is een witte ‘slinckere’ mouwe, zegt hij. Om welke reden een linkermouw? om een praktische reden of om een symbolische betekenis?

C.B.