Biekorf. Jaargang 40

[p. 211]

Keuvelhofsteden te Knokke en te Westkapelle.

De Cisterciënserabdij van Vaucelles bij Kamerijk (gesticht in 1132) was tot aan den Franschen tijd een der voornaamste grondbezitters op Knokke en Westkapelle. Onder haar bezittingen vinden we volgende hofsteden vermeld:

1. - De groote Keuvele.

Vermeldingen:

1335	(oudste):... anden dyck, zomen gaet te keuvele waert (Inv. S. Don.)^(1).
1553:	tgoet ter Cuevele (Dischommelooper Westk. 1553, Parochiaal archief Westkapelle).
1594:	tclooster van verzelis (= Vauxellis, Vaucelles) ghenaempt ter cuevele (Terrier Canonic. Staatsarch. Brugge)
1595:	...de hofstede ghenaempt de groote cuevele, toebehoorende der abdie van Vauchelles. (Register informatien n^r 662)^(1).
1633-34:	de groote Ceuvele, de Ceuvele. (Par. rek. Knokke 1633-34).
1674:	de hofstede ter kuevele. (Ommelooper Westk. 1674 Staatsarch. Brugge).
1682:	dhofstede ter ceuvele toebehoorende t'clooster van vauxelles daer frans snick an^o 1672 woont. (Ommelooper Knokke 1682. Par. Arch.)

(1) K. de Flou. Topon. Woordenb. VII, 703

(1) K. de Flou. Topon. Woordenb. VII, 703

Ligging:

Deze groote hofstede, op den volksmond nog steeds als de Keuvele bekend, ligt op Knokke in den N.W. hoek van de Kalfstraat (= straat, vroeger dijk, leidende van den Kalverkeedijk naar den Gravejansdijk op de wijk Het Kalf) en den Isabellavaart in het tweede

[p. 212]

begin der Wateringe van Groot-Reigarsvliet, in den Keuvelhoek,

Verklaring van den naam.

Volgens Opdedrinck⁽¹⁾ wijst de naam dezer hofstede op keuvel, d.w.z. monnikenkap.

(1) J. Opdedrinck. Knocke sur mer: Histoire et Souvenirs, p. 16.

Oorsprong.

Zeer waarschijnlijk werd de hofstede gebouwd na het aanleggen van den Keuveldijk door de abdij van Vaucelles. Deze dijk, Keuveldijk of Meunikkendijk of Klooster-van-Vauxellisdijk genaamd, begint aan den hoek van den Kragendijk (leidende naar den Kalverkeedijk) en den Knokkendijk (leidende naar Knokke dorp), is thans nog duidelijk te volgen tot aan den Isabellavaart en leidde zeer waarschijnlijk van daar tot aan den Dijk van 't Nieuwe land⁽²⁾ bij de hofstede ten Palinghuize of Palingstede (huidige hofstede Vande Sompele, wijk Schapenbrugge te Westkapelle), liggende gansch in 't gescheed der wateringen van Groot-Reigarsvliet en Valkarsgote. Aldus werd het land, genaamd Keuvelhoek, ingepolderd liggende tusschen den vermelden Meunikkendijk, den Kragendijk, den Kalverkeedijk en den Dijk van 't Nieuwe land en bevattende gansch het 1^e, 2^e en 3^e en een deel van het 4^e en 5^e begin der wateringe van Groot-Reigarsvliet.

Het stuk van den Meunikkendijk tusschen den Isabellavaart en de Palingstede is niet meer aangeduid op de kaart van 't Brugsche Vrije, geschilderd door Pourbus op 't einde der 16^e eeuw. Dezelfde kaart vertoont ook niet den Kalverkeedijk als dijk. Beide dijken waren dus toen reeds geplaneerd.

De nauwkeurige datum van het aanleggen van den Meunikkendijk is moeilijk op te geven. Hij is jonger dan Kalverkeedijk (11^e E.), Kragendijk en Knokkendijk en ouder dan den Gravejansdijk (14^e E.). Met het oog op den boven vermelden stichtingsdatum der abdij van Vaucelles (1132) durven wij het aanleggen van den Meunikkendijk rond de jaren 1200 plaatsen.

(2) 't Nieuwe land - ingepolderde monding van 't Oude Zwijn. Dijk van 't Nieuwe land = hier linkeroever.

[p. 213]

2. - De kleine Keuvele.

Vermeldingen:

1596:	hofstede ghenaempt de cleene cuevele. (Tiende hoeken Waastkapelle en Oostkerke)^(1).
1674:	Tclooster van Vauzellis dhofstede metten landen daer Jooris de wilde woont (Ommelooper Westk. 1674, Staatsarch. Brugge).
1680:	la cense la petite cuevele (Registre Vermandois, Staatsarch. Brugge).
1632:	tclooster van vaucellis hofstede. (Ommelooper Knokke, Par. arch. Knokke).
1788:	Hofstede van d'Abdie van Vaucelles daer Pieter Allaert 1787 woont. (Kaart Kalverkeete 1788. Staatsarchief Brugge). 't Hof de Ceuvele. (Kadastrale Kaart Popp). De Ceuvele. (Atlas der Buurtwegen).

(1) K. de Flou. Topon. Woordb,. VII, 860

Ligging.

Deze hofstede ligt op Westkapelle in den driehoek gevormd door den Isabellavaart, den Groeneweg en den thans geplaneerden dijk van Butspolder in het 2^e begin der wateringe van Valkarsgote, in den Valkarsgotehoek.

Naam.

Kleine Keuvele beteekent ondergeschikt aan de Groote Keuvele. Evenzoo staat Klein Reigarsvliet tegenover Groot Reigarsvliet (allebei op Westkappelle), Klein Pronkenburg (Dudzele) tegenover Groot Pronkenburg (Ramskapelle) enz.

De Kleine Keuvele is jonger dan de Groote Keuvele.

Oorsprong.

Deze hofstede werd gebouwd na het aanleggen van den Butspolderdijk, of beter van den dijk jegens Butspolder (thans geplaneerd). Deze dijk begint aan den dijk van 't Nieuweland en leidt naar den Gravejansdijk. Het is de huidige straat, die van den Isabellavaart naar den Kalverkeedijk loopt⁽²⁾, genaamd Ouden Dijk (Atlas

(2) Het einde van deze straat langs den Isabellavaart behoort niet tot den dijk. De vaart dweerst den dijk.

[p. 214]

Buurtwegen). Volgens de kaart van Pourbus liep deze dijk van den Dijk van 't Nieuwe land naar den Meunikkendijk. Deze dijk kunnen we nauwkeurig volgen van af den vermelden Dijk van 't Nieuweland tot aan de plaats waar den Ouden Dijk naar den Gravenjansdijk toekeert (eigenlijke Dijk jegens Butspolder). Tusschen dit punt en den Meunikkendijk hebben we tot nu toe nog geen ligging van dijk kunnen opgeven.

De oudste vermeldingen van den Butspolder dateeren uit het begin der 15^e E. De Butspolder en kort nadien de Vagevierpolder werden ingewonnen door het doortrekken van den Gravenjansdijk waarschijnlijk in 't begin der 15^e E. De dijk jegens Butspolder (d.w.z. landwaarts van den Butspolder, en dus ouder) en de Kleine Keuvele dateeren dus waarschijnlijk uit het begin der 14^e e.

3. - Vauxellishofstede.

Vermeldingen.

1784.	Cense de l'abbaïe de vaucelles. (Plan Hazegras. 1784. Staatsarch. Brugge).
1838.	Vouxelles. (Kaart der wateringen van Eiensluis en Groot Reigarsvliet. Dubbele).

Ligging.

Op Knokke (wijk Kalf) in den hoek van de Kalfstraat en den Gravejansdijk in het 5^e Begin der wateringe van Valkarsgote (huidige hofstede Loeys).

Oorsprong.

De Gravejansdijk dateert ter plaatse zeker van vóór de 15^e E. Het gebied tusschen dezen Gravejansdijk, den Dijk jegens Butspolder of Ouden Dijk, den Isabellavaart en de Kalfstraat (het geplaneerde Kwaaddijksken) draagt thans nog den naam van den Meunink (Kadastrale Ligger, Atlas der Buurtwegen en Volksmond). Vermelde hofstede ligt in den N.W. hoek van dit gebied en moet dus nagenoeg terzelfdertijde als de Kleine Keuvele aangelegd zijn. Zij bezit een belangwekkende groote oude schuur met zware gedrumde muren.

Besluit. Bovenstaande uiteenzettingen bewijzen eens te meer het belang van de toponymie voor de plaatselijke

[p. 215]

geschiedenis. Zij helpt ons stap voor stap de zeer ingewikkelde geschiedkundige topographie van den uitersten Noordoostelijken hoek van West-Vlaanderen te ontcijferen.

Jozef De Langhe.