Biekorf. Jaargang 40

De brandhoek te Vlamertinge.

VOLGENS het grondboek der ‘Prochie’ van Vlamertinge, opgemaakt in de jaren 1717-1720 ten verzoeke van Baljuw, Schepenen en Keurheeren der parochie, paalde de Brandthouck als volgt: ‘van noort jeghens de calchie loopende naer Poperynghe, van oosten het Beleetstraetgen [nu Groote Branderstraat], van suyt 't Casselstraetgen 't selve gheheel afghelaten, noch zuyt het Keremelkstraetgen oock afghelaten ende van westen de Groenestraete [nu Poeperstraat]’. - Hierin was het Beuselhouxken begrepen.

Na de Fransche Revolutie kreeg de ‘Gemeente’ Vlamertinge andere grenzen dan de gewezen ‘Prochie ende Heerlijkheid’ Vlamertinge, o.a. door toevoeging van een groot deel der Heerlijkheid van den Crommenelst.

Ten jare 1817 werd een nieuw grondplan der gemeente opgemaakt en de oude indeeling in ‘hoeken’ werd

[p. 106]

vervangen door de indeeling in ‘sectiën’ van A tot en met G.

Door deze nieuwe indeeling verkreeg de Brandhoek met den tijd in den geest der inwoners een onbepaalde grens! In de zitting van den gemeenteraad op Donderdag 2 October 1930 werden, in 't vooruitzicht van de tienjaarlijksche nummering der huizen, de straatnamen vastgesteld; onder Brandhoek werd gerekend de Staatsbaan naar Poperinge vanaf de uitdreef der hofstede van Jules Vancayzeele links, en deze der hofstede van Gerard Boerave rechts, tot aan de grens van Poperinge.

_**_*

Volgens Dr. J. Lindemans, in zijn boekje Kleine Leidraad bij de studie der Plaatsnamen, heette in den ouden tijd een gemeentelijk bosch waar de menschen brandhout mocht gaan halen: Brand of Mutsaerd. Welnu, op geheel het Noordwestelijk gedeelte der gemeente, waaronder de Brandhoek begrepen is, bestonden overtijd veel bosschen, die heden ten dage bijna geheel in bouwland gebracht zijn. Mag men hieruit niet besluiten dat de naam Brandhoek ontstaan is naar den Brand waarmede men de bosschen beduidde waar men vrij hout mocht gaan rapen?

Nog andere afleidingen van Brand zijn hedendaags alhier in voege, te weten: de Groote- en Kleine Branderstraat, alsook de herberg De Gouden Brander, gemeenlijk 't Brandertje genoemd en al deze plaatsen zijn in denzelfden omtrek gelegen.

_**_*

Onder de eigenaardigheden van den Brandhoek (in onbepaalde grens beschouwd!) zijn sommige namen gegeven aan herbergen: De Zon werd De Slekke genoemd; verder: De Witte Mol, De Puit, Den Haan, De Strooien Henne, Den Tetting, De Wezel en 't Wit Peerd. En van een anderen kant: De Nachtegaal, De Populierlouw, De Koekuit en de ‘Gaai’, bijnaam van de herberg De Galgebosschen staande op Elverdinge. Aldus een verzameling uit het rijk van vogels en dieren.

[p. 107]

Verscheidene dezer herbergen zijn na den oorlog 1914-18 gedoodigd geworden. Voor eenige jaren bestond ook nog De Padde.

De bewoners van den Brandhoek worden gemeenlijk Brandkazen genoemd, in tegenstelling met de plaatsenaars die den schimpnaam van Plaatsekraaien dragen.

Het volgend deuntje weerklonk overtijd dikwijls in de gelagzalen op den Brandhoek:

Wij zijn weerom al bijeen
Brandhoeknaartjes, Brandhoeknaartjes,
Wij zijn weerom al bijeen
Branhoeknaartjes groot en kleen!

_**_*

In 1901 werd een woonhuis met schoollokalen gebouwd langs de Groote Branderstraat nevens den spoorweg. Deze school der Zusters van Liefde werd de Sint-Annaschool genoemd, maar in den volksmond draagt zij den naam van Brandhoekschole. - Vanaf April 1926 kreeg de Brandhoek een ‘halte’ op den spoorweg van Yper naar Poperinge.

_**_*

In de oorlogsjaren 1914-1918 zijn de bewoners van den Brandhoek meestal in hun huizen gebleven, doch niet zonder levensgevaar, want dikwijls werd deze hoek door den vijand beschoten of door vijandelijke vliegers met bommen bestookt. Er waren immers verscheidene kampen van het Britsche leger op den Brandhoek opgericht.

Vanaf einde April 1915 werden de bureelen van gemeente- en postbestuur naar den Brandhoek overgebracht. De kerkelijke diensten hadden plaats in de schuur van Florentin Bouton, den huidigen burgemeester. Een weide langs de Kleine Branderstraat diende tot burgerlijk kerkhof. De Brandhoekschool werd tot veldhospitaal ingericht.

Op den Brandhoek liggen er thans vier Engelsche militaire kerkhoven: Brandhoek Military Cemetery Nr 1, Brandhoek New Military Cemetery Nr 2 en Nr 3 en Red Farm Military Cemetery. Langs de Galgestraat (maar op het grondgebied van Elverdinge) ligt het Hagle Dump

[p. 108]

Cemetery, waar talrijke lijken rusten van Britsche soldaten die omkwamen in de schrikkelijke munitieontploffing - langs de Galgestraat, bij de herberg De Nachtegaal - op Zaterdag 27 April 1918, korts na den noen. Den zelfden namiddag verlieten bijna alle bewoners den gevaarlijken hoek!... De militaire overheid beval de volledige ontruiming der gemeente en 's anderendaags zijn de laatste inwoners vertrokken.

De Poperingenaar 11-2-1934.

Remy Duflou.