Biekorf. Jaargang 40

Uit den ouden taalschat.
Spinnecoppe = Coppespinne.

OVER de ‘Nederlandsche Dialectnamen van de Spin, den Ragebol [Kobbejager] en het Spinneweb’ is onlangs een zeer belangwekkende studie verschenen⁽¹⁾. Een hoofdstuk is gewijd aan het onderzoek van de oude woordvormen en hunne verspreiding over ons taalgebied. De geleerde opstellers halen, voor de 16^e eeuw (bl. 381), niets anders boven dan Plantijns en Kiliaans woordenboeken. Toch was er een werkje dat hier zijn plaats verdiende: de Kettersche Spinnecoppe van Jan David, gedrukt te Brussel in 1595⁽²⁾.

Jan David gebruikt, om onze Wvl. Kobbe te beduiden, al dooreen en geheel zijn boekske door: Spinne, Spinnecoppe (ook Spinnecop), Coppespinne en Coppe doch met een sterk overwicht van de twee eerste vormen die op iedere bladzijde voorkomen.

Coppespinne komt o.a. voor op bl. 108, 122; vooral duidelijk is bl. 102: ‘De coppespinne... can... haer geveysen, al oft sy doot ware,... dan compt zy wederom tot haer selven: ende coppespinne blijft spinnecoppe, als scheen sy verandert in yet anders’.

Coppe lezen wij enkele keeren: ‘Noch een soorte

(1) Door Dr. E. Blancquaert, W. Pée e.c. in de Handelingen van de Kon. Com. voor Toponymie en Dialectologie VII, 1933, bl. 329 vlg.

(2) Over de verschillende uitgaven, zie hierboven bl. 24.

[p. 51]

van coppen, noemt Plinius int Griexsche Rhagion’ (bl. 75). ‘Maer onse coppen, die spinnen daer al ander garen af’. (bl. 228). ‘Ende de coppe zelve, hoe zit sy somtijdts van vers en ziet, als wat anders dan wacht ende iacht inden zin hebbende...’ (bl. 243).

Voor onze Wvl. Kobbenette zet David meestal: Webbe en Spinnewebbe. Soms ook: Coppeghespin b.v. op bl. 173 ‘.... een dweers onverwacht tegenspoedich windeken, dat die [vliegskens] onnoselijk int coppeghespin dreve’. ‘Hoe sterck dat coppeghespin is’ (bl. 198). ‘Haerlieder versin ende ghewin En is al maer coppeghespin’ (bl. 155).

Jan David onderscheidt Webbe en Nette: ‘De webbe is dicht en fijn ghesloten werck, als een wel gheweven lijnwaet; maer de nette, die is deurluchtich gheschackierd, met vierkante parcxkens, als een nette pleecht’ (bl. 184). Nergens gebruikt hij de samenstelling: coppenette⁽¹⁾.

Van Coppespinne vormt David het adj. Coppespinsch: ‘Als den iongen coppespinschen worp en broet, nu wat grootachtig gheworden is....’ (bl. 313). Eén maal ontmoeten we een gewilden zinspelenden vorm: ‘.... mottighe en copspinnighe bewijsredenen....’ (bl. 219).

Onze kobbejager (ragebol) schijnt hem onbekend; wel spreekt hij van ‘bessem’ en den ‘schrab-bessem’ om al de hoeken te ‘deurmuysteren’.

Jan David is een geboren Westvlaming (uit Kortrijk) waar hij tot in 1580 pastor was. Als Jezuiet verbleef hij nog enkele jaren in zijn vaderstad en nadien te Brussel, Gent en Yper. Zijn schrijftaal is grondig Westvlaamsch, doch hij doet zijn best om een algemeene, letterkundige taal te schrijven en neemt gewillig vreemde, vooral Brabantsche, vormen over.

A.V.

(1) Eén maal gebruikt David Coppespin voor Coppeghespin, bl. 329: ‘Thien duysent pondt coppespin by een vergaert’.