Biekorf. Jaargang 26

[p. 276]

Brugge Mariastad
Mariavereeringen buiten de kerken en 't O. Vrouwtje uit de Moerstrate

Als we Pater Andries S.J. in zijn boekje Brugge Mariastad (1634) mogen gelooven, zou die glorierijke titel ons komen van Eneas Sylvius Piccolomini, anders gezeid Pius II († 1464). Dat Brugge dien naam verdient, of beter verdiende, zien we duidelijk in 't boek van Kan. Duclos: Bruges, histoire et souvenirs, bl. 286 v.

Nergens vond men zoo talrijke en zoo kunstige Mariabeelden, nergens werden ze zoo vereerd. Dat wij Bruggelingen nu dien naam en dat voorrecht van Mariastad niet meer kunnen opeischen, is een treurige waarheid, maar ook ons eigen schuld. Men moet maar een enkelen keer 's avonds te Antwerpen rondwandelen, en de vele lichtjes zien die overal voor de Lieve Vrouwenbeelden branden om daarvan overtuigd te worden. Moest Paus Pius II nogmaals ons Noorden doorreizen, dan zou hij zeker in zijn dagboek mogen schrijven: Niet slechts handel en voorspoed verhuisden van Brugge naar Antwerpen, maar nog de Mariadevotie.

Wel heeft men in de laatste jaren hier en daar nieuwe Lieve Vrouwenbeelden gesteld, en goede zijn er zeker bij, maar daar is ook onkruid onder de tarwe. Het soort grafmonument bij S^t Jacobs is daar een bewijs voor. En nu (1920) komt men aan een gevel op het Statieplein een plaasteren beeld te stellen van N.D. des Victoires te Parijs alsof men hier ter stede, op de straathoeken, in openbare on private verzamelingen geen kunstige modellen zou kunnen vinden om iemand te gerieven die geen oorspronkelijk werk bij den kunstenaar kan bestellen. En dat zal misschien ook al een gevolg zijn van de beruchte Alliance Franco-Belge.

Evenwel dat men, daargelaten die vele waardelooze beelden volgens den nieuwe smaak - of wansmaak - nog zorg droeg voor onze oude kunstige Lieve Vrouwenbeeldekens! Maar in de laatste jaren zijn hier en daar, op tien plaatsen of meer - en we gaan ze op tijd en stond aanduiden - die kunstwerken verdwenen. Want kunstwerken zijn er zeker bij. Kan. Duclos, t.a.p. zegt ons dat de beeldhouwers te Brugge, als proeve voor hun meesterschap in 't gild, of een kruisbeeld moesten maken, of een beeld van O.L.V. of van een apostel. Denkelijk zal menig O.L Vrouwken op de straathoeken daaraan zijn te verdanken. Het feit dat ze verdwijnen om in verzamelingen of in antiquairswinkels terecht te komen is nog al een bewijs dat ze kunstwaarde hebben.

Een huiseigenaar is - in de meeste gevallen - ook eigenaar van het beeld aan den huisgevel. Maar ze moesten 't volgende indachtig blijven: 1^o/ als zij 't beeld van zijn traditioneele plaats wegnemen om 't in hun ‘salet’ te stellen⁽¹⁾ dan zullen ze daarom aan dat

(1) ... tot een gemoderniseerde soort Onze-Vrouw van Salette?

[p. 277]

kunstwerk geen grooter kunstgenot beleven; in vele gevallen is nis en beeld een geheel dat niet mag gescheiden worden; 2^o/ een beeld als 't jaren, ja eeuwen daar langs den straatweg stond behoort ook eenigermate toe aan de buurt en de gemeenschap⁽¹⁾. Zooals 't gezag mag ingrijpen om een ouden gevel te bewaren, al is die gevel privaat-eigendom, zoo moest het ook voor 't behoud onzer beelden die onze straatzichten zoo schilderachtig maken.

E.H.A. Dierick zaliger in zijn Jubelboekske van O.L.V. Presentatie op S^t Jacobs (1898), bl. 61, spreekt van de talrijke ‘Confrerietjes’ die buiten de kerken, buiten de geestelijkheid, onder 't volk van de verschillige stadswijken bestaan, om de Lieve Vrouwebeelden te versieren.

Zoo 'n bloeiende confrerie bestond in de Moerstrate. 't Beeld - een allerkunstigste beeld - stond op den hoek der Moerstrate en Ontvangerstrate, aan de herberg ‘'t Onze Vrouwke’. De Confrerie, die zeer oud is, zorgde voor de ‘Zaterdagsche keerse’ en de versiering. Over een veertig jaar, zag men, op de groote dagen, een prachtigen krans van geslegen zilveren bloemen rond het beeld. De Confrerie bezit nog twee ovale [schilden met kunstige zilveren belegsels, die in de begravingen te voorschijn kwamen. Daar waren vóór den oorlog een 70 leden, de diensten waren eerst in 't Begijnhof, later in de Redemptoristinen en in S^t Jacobs.

De hoofdman, Charles Pintelon, overleed onder den oorlog. De nieuwe eigenaar van 't huis, M^r Jan Delameilleure, waarschijnlijk onbekend met die bizonderheden, heeft het beeld doen wegnemen. Daardoor is het heropleven van de confrerie onmogelijk geworden.

Wij wijzen erop, omdat we zeker zijn dat de huiseigenaar eraan zal houden die eigenaardige instelling van het oude, godsdienstige Brugge te doen herleven. Wel staan, volgens E.H. Dierick o.c., de Confrerietjes buiten de geestelijkheid, maar in die buitengewone omstandigheden zal de geestelijkheid van S. Salvators en S. Jacobs wel willen medewerken.

Moest het toch gebeuren dat het ‘Lieve Vrouwke’ niet terugkeert en de Confrerie onderblijft, dan zouden de Confrerieschilden best in de verzameling van Gruuthuuse overgaan als een blijvende gedachtenis van de godsvrucht der vroegere Bruggelingen, en van de... onverschilligheid der tegenwoordige.

Memorare.

(1) We weten alzoo een geval-geweest te Antwerpen. Vóor een 14-15 jaar, toen men op een hoek der S. Jacobsmarkt - indien ik me niet 'n vergis - de Bedrukte Lievevrouw der gewezen Zusters Minimen (een geknield houten beeld, menschengrootte, aangedaan en in 't bruin als een Zuster uit dit klooster) aan den kant wilde maken, eischte en bekwam het als parochie-eigendom de Pastor van S. Jacob's aldaar, wijlen E.H. Van Eemergem: en deze stelde 't in den hof van een Geestelijk Huis van Inkeer voor Meisjes, ter Hobokenstraat, waar het tot heden nog aanzien wordt als goed van S. Jacob's.
L.D.W.