Biekorf. Jaargang 26

[p. 265]

[Nummer 12]

Vlaamsche of Fransche Grafsteenen

Daar de Vlamingen aleens spreken van de meer stambewuste Dietschheid hunner voorouders, woedt er bij sommige vooringenomen, hoewel zeer geleerde, geschiedstellers als een looze neiging om die bewering door kleine noesche handelingen in twijfel te brengen. Die geschiedstellers staan hierin heel gedwee ten dienste der Belgsche leer eener zoogenaamde aloude tweetaligheid van 't Vlaamsche Volk.

Om dit leerstelsel steun te geven, haalt b.v.G. Kurth enkele uittreksels aan uit middeneeuwsche rekeningen of uit stukken van maatschappelijken aard in 't Fransch opgesteld, en waarop de namen van Vlaamsche burgers in 't Fransch onderteekend staan. 't Ware eerst nog te zien of het wel ieder dier burgers zelf, ofwel de boekhouder alleen was die hun naam, dannog slecht verfranscht en heel verknoeid, neergeboekt heeft! Maar alleszins, 'k vraag het, omdat het Fransch voor een kleinen tijd, onder Fransch vorstenbeheer, het Latijn in openbare stukken vervangen

[p. 266]

zou hebben, mag men daaruit zoo maar-seffens besluiten dat heel het huiselijk, of althans het betrekkingsleven, der hoogere Vlaamsche standen Fransch was? 't Gezond verstand vooraf, dan achterwaard-aan nog een en ander gewijs uit 't verleden, doen hierop antwoorden: neen.

't Is even over iets in dezen aard, een aanduiding ook, dat we hier willen handelen. Nognooit werd deze totheden besproken.

Benevens tal van andere aanduidingen over het vroeger openbaar leven in Vlaanderen, kan echter deze welke we bedoelen, heel wat beter dan Kurth's ambtelijke oorkonden de zaak van dat leven komen helpen toelichten.

Hoort hier.

Als we in onze dagen de doodenakkers onzer steden en groote dorpen doorwandelen, staan we versteld over de eendelijke macht Fransche grafspreuken der min of meer welstellende burgergezinnen. Dit is immers de snof thans, er alzoo Fransch toe te bezigen; het wordt zelfs gaande gepleegd tot onder menschen die met moeite wat slecht Fransch kunnen uitbrengen, en ten dienste van zulken die het ook in hun leven haast niet of maar weinig gebruikten. Hierdoor is 't gekomen dat niemand van ons zal durven beweren, van menschen uit den huidigen tijd, omwille van een Franschen gedenksteen opgericht na hun dood, dat zij in hun leven bij den verfranschten stand onbetwijfelbaar hebben behoord. Niettemin is die snof, en wel rechts nog als snof, een teeken van den geest die thans heerscht, een teeken dat de menschen thans droomen van Fransch; ja is 't menigmaal meer dan een trant van ambtmatige handvesten, die ten hoogste enkel snof en geest van wat ambtenaars aanduidt.

Laten we nu voor de verledene eeuwen insgelijks eens de verhouding tusschen Fransche en Vlaamsche grafspreuken nagaan, en we zullen nog niet aardig staan zien hoe de Vlaamsche merkelijk talrijker waren dan hedendaags onze Fransche; bovendien niet enkel bij eenvoudige burgers, maar zelfs bij de rijken de grooten de edelen...

[p. 267]

wier grafsteenen overigens baast de eenige zijn die ons uit 't verleden bewaard bleven.

Maar, indien de hoogere standen toenmaals werkelijk zoo verfranscht waren, als (op 't zeggen van Kurth) hunne bondige handteekening scheen te bewijzen, waarom wenschten dan die standen niet mèèr op hun grafsteen lange Fransche levensberichten? Dat deze berichten meestal Vlaamsch zijn geweest, is medunkt onloochenbaar een uiting van openlijk Vlaamsch leven in de vroegere eeuwen, allerminst ook een teeken van snof toen-geweest of een teeken van tijdgeest van toen, en ten bate van 't Vlaamsch! Deze uiting gewis behoort niet onderschat, evenmin als die andere welke immers geschiedde bij monde van ons Zingers en Zeggers van eertijds: want op zeer weinig na, hebben die niet allemaal, onder grooten en kleinen, allemaal ook gezongen en gesproken in 't Dietsch?

Het nalezen onzer oudere grafberichten zal dus, onder veel ander, een deugdelijk werk zijn om door vergelijking ons verleden te onderleeren. Een duidelijken en ondoofbaren lichtstraal op den maatschappelijken toestand van Vlaanderen voorheen, mogen we verwachten eruit te zien ontschieten. Een bewijsvoering is dit alles teweeg, welke ten minste zoo afdoende zal wezen als het aanhalen van hier of daar een Fransch ambtelijk stuk, komende van wie-weet welken verfranschten boekhouder ten dienste van voordezen onze Fransche Gezagvoerders.

Hier, bestaakt, dus mijn voorstel.

't Heeft me getroffen zei ik bij 't bezoeken onzer oude bidsteên, hoe dikwijls men er komt voor een grafsteen van een groot man van voordezen en toch met 't bescheid heel in 't Dietsch... Ongelukkiglijk nog zooveel ongeboekt, al zijn er reeds zooveel (of ten vloere of ten wande) die staan om onleesbaar te worden!

Hoe wenschelijk ware het niet, zonder verder uitstel alle onze oudere grafberichten toch eindelijk over te boeken. En dan zou ik zeggen: ‘zakelijk en onbevooroordeeld, telt ‘nu de Fransche de Latijnsche en de Vlaamsche; wikt de

[p. 268]

‘getallen, stelt de verhoudingen vast, en deelt ze ons mee’.

Dat ieder Geestelijke, ieder taalliefhebber in Vlaanderen, ieder voor zijn eigen kerk of kapel, hem die kleine moeite wilde opleggen, 't ware voor elk van hen een onbeduidend klein iets, dat nochtans van zeer beduidend belang voor de geschiedenis van 't verleden kon worden; 't werd bovenal een voldingend antwoord op lichtzinnige beweringen van eenderwelke tweetaligheidsmannen.

Men zou zelfs nog niet behoeven hiertoe gansch het stuk van-woorde-te-woorde op te nemen. Of teekende men enkel maar aan: de taal van het opstel, den naam en het sterftejaar van den doode, 't gebouw waar de steen is te vinden!

Meermaals zou een kind dit reeds kunnen. Tijd kan ontbreken daartoe, gadinge, ja; men steke dus een leerknaap eraan. Ten verloftijde, een dag dat het regent b.v., in een halven stond tijds zou deze al een deftige namenreeks hebben, waarvan Biekorf's berek òf den inhoud òf ten minste de bekomen verhouding overdrukken zou kunnen, tot meerdere eer en kennis van ons duurbaar oud-Vlaanderen.

Zal 't zijn?

J. Verstamme.

Namaat: Waarom niet? Onzerzijds heel geren gedaan.

De zake schijnt 't weerd. We bevinden 't alreeds aan de volgende voorstelling.

In een eerste nieuwsgierigheid om te zien indedaad tot hoeverre dit nieuwe gedacht ons zou brengen, hebben we samengesteld de Vlaamsche Fransche en Latijnsche grafmaren uit de gewezen en uit de huidige bidsteê van S.-Walburga te Brugge: namelijk zoo die verkondingen staan in J. Gailliard's Inscriptions funéraires et monumentales... Bruges, [ancienne] Eglise Ste Walburge [et] ancienne Eglise des PP. Jésuites actuellement paroissiale de Ste Walburge (Bruges, 1867).

S. Walburga, nietwaar, was altoos het ‘rijkste geweste van stad’, dus nog dàt wat het meest hier zal rieschen te zijn-genegen-geweest om zijn afgestorvenen in de zoover-

[p. 269]

meende rijkeliênstaal (ten nadeel van 't Vlaamsch) te vermonden. De uitslag onzer opstellingen heeft er dus een bezondere beteekenis om.

De bedragen hieronder (de rechte voor oud-S.-Walburga, de schuinsche voor nieuw-S.-Walburga of ‘de Jezuieten’ voordezen) beduiden 't getal doodenberichten in zulkeene of zulkandere taal als erboven vermeldt wordt, en binnenin den tijd die ervoren vernoemd staat. 't Gebeurde wel eens dat één steen, al dezelfde, meer dan één overledene herdacht uit verschillende tijden en in verschillende taal; en we telden daarom het berichtengetal op, niet 't steenengetal.

Eeuw	Vlaamsche	Fransche	Latijnsche
xiv	16	0	0
xv	90	0	2
xvi	101	3	13
xvii	125 - 8	1 - 1	15 - 16
xviii	88 - 8	0 - 4	4 - 2
xix	4	2

Meestal van den eêldom; en, beacht het maar eens, nog meest uit den tijd der Burgonders en andere vreemden!

Op 503 meldingen: maar 11, of 't 45^e deel, in het Fransch; en 6/7 op al in het Vlaamsch.

M. o. De Latijnsche berichten zijn dannog, voor meer dan den helft, die van Geestelijken; en 't grootste deel van den anderen helft zijn van menschen uit 't vreemde die immers hier leefden ten dienste van 't Hof, ook een keer (op bl. 87) van een zonderling man, een ‘facetus’ in den aard van den Pastor van Lapscheure of een Van Haecke of meer andere dergelijke.

De Lezer besluite hier zelf, en zie of vriend Verstamme met recht heeft gesproken. Elk op zijn beurt bekeure 't nu voort in zijn eigene bidsteê.

Biekorf.