Biekorf. Jaargang 26

Mengelmaren

Spelen van Cornelis Everaert, vanwege de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, te Leiden, met inleiding en aanteekeningen, uigegeven door Dr. J.W. Muller en Dr. L. Scharpé. Derde (Slot) aflevering. Boekhandel en Drukkerij, voorheen E.J. Brill. Leiden 1920.

In 1893, in Commissie der Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde; te Leiden, werd het voorstel gedaan de Spelen van Cornelis Everaert uit te geven, welk voorstel door de jaarvergadering 1896 aangenomen is. Dr. J.W. Muller had de hand aan het werk geslagen.

[p. 142]

In België, was Dr. L. Scharpé intusschen met het zelfde werk bezig. De samenwerking tusschen beide geleerden werd dan ook gezocht en bewerkstelligd en het gevolg ervan was de uitgave van een volledigen tekst in twee afleveringen 1898 en 1900 verschenen. De Inleiding en Aanteekeningen in het prospectus van Maart 1898 beloofd en zoo zeer gewenscht om den tekst toe te lichten, zag eindelijk het licht - wanneer de voltooing der uitgave reeds lang of vergeten of opgegeven scheen - in het jaar O.H. 1920.

Niemand die niet inziet welk ongemeen wetenschappelijk belang die nieuwe aangeteekende uitgave der 35 spelen van den vermaarden rederijker Cornelis Everaert voor de veelzijdige vakken van taal- en geschiedkunde onder de taalkenners en geschiedschrijvers verwekt. Dat belang werd door de stellers in drie puntjes kernachtig saamgevat: ‘1^o uit litterair-historisch (en toch ook wel aesthetisch) oogpunt, als de in hunne soort tot dusverre eenige, denkelijk “volledige dichtwerken” van één vlaamschen rederijker uit den aanvang der 16^de eeuw; bovendien als bijdrage tot kennis der dramaturgie en theaterregie van dien tijd; 2^o uit economisch-historisch oogpunt, als projectiebeeld van den indruk die de gebeurtenissen van dien tijd op een geletterden vlaamschen ambachtsman maakten; 3^o uit taalkundig oogpunt, als schatkamer der Westvlaamsche rederijkerstaal.’ Zou het vermetel zijn als 4^o daar bij te voegen, uit godsdienstig oogpunt, voornamelijk om de zeven stichtelijk-godsdienstige spelen waar Everaert de zuiver katholieke leering van de Kerk bijtreedt of zijn christene tooneelstof en -bewerking rechtstreeks richt tegen de opschietende ketterij; alsook om andere stukken waar hij met middeleeuwsche vrijpostigheid de geestelijkheid laakt, doch ook de tegenstrevers van de kerk hevig gispt.

Op de tijdruimte tusschen 1509, datum van het oudst- en 1538, datum van het laatstgedagteekend spel van Cornelis Everaert, spanne tijds zoo rijk aan allerhande wederwaardigheden hier te lande, oorlog, beroerten, stoffelijk en zedelijk verval, wordt overvloedig licht en klaarte toegeworpen door die levende en rechtstreeksche uitbeelding op het verhoog opgevoerd en door een rechtzinnigen volksmond uitgesproken.

Do Inleiding bevat een uiterst beknopte en zakenrijke studie nopens de Brugsche Rederijkerskamers, den H. Geest en de drie Sanctinnen, algemeen overzicht van hare stichting, onderlinge betrekkingen, werkzaamheden en feestelijkheden, verval en verscheiden. Die bijdrage levert een nieuw bewijs op dat Dr. Scharpé een ingewijde is in al de geheimen van dat ingewikkeld tijdvak der ‘Retrosijnen’. Daarop volgt de levensbeschrijving van Cornelis Everaert, zijn verhouding met beide kamers, zijn werkzaamheid en dood (1556), De gegevens zijn hier zeer beperkt en laten een veld open voor menigvuldige gissingen. Vele punten staan er nog met duisterheid omhuld, namelijk zijn tothiertoe onuitlegbaar stilzwijgen van 1512-27 en van 1538 tot aan zijn dood 1556. Verders wordt er gehandeld over Everaert's spelen en breedvoerig uitleg gegeven over handschrift, afschriften, on vroegere uitgaven van zijn gewrochten, om dan te sluiten met een woord rekenschap der tegenwoordige uitgave.

[p. 143]

De namen van de uitgevers staan borge voor de zorg, de keurigheid en de wetenschappelijke degelijkheid der aanteekeningen op ieder der uitgegeven spelen. Oorsprong en omstandigheden, inhoud, verband met bestaande lettervruchten, gelegenheid der bewerking, uitleg van woord en taalvormen zullen al de lettervrienden en -kenners van uitnemende nut en voordeel wezen.

Zoo 'n grondig, gewetensvol werk, verhoogt het peil van de Nederlandsche en Vlaamsche Wetenschap; en deze moeilijke en lastige taak gretig opgenomen en met taaien moed voltrokken, luistert den naam op van de twee hooggeachte en geleerde stellers.

A.D.M.

Uit Vreedzame Dagen, door Dr. Alb. Van den Driessche (Berto van Kalderkerke). Vlaamsche Boekenhalle. Leuven 1920, bl. 127.

Een onzer liefste ‘novellisten’; een prozadichter, een kunstenaar die tot hoogere roeping gewijd is.

Twee gaven, zelden ineensmeltend, verheffen hem boven de alledaagschheid van deze in de vlaamsche letteren te veel voortbrengende kunstnijverheid: Een minnaarskijk op de natuur, die onder de kleurige en vormenrijke uitwendigheid van 't geschapene de trillende schoonheid der dingen in hun levenden samenzang roeren en bewegen ziet. Een opene menschelijkheid, een ‘wasweeke ontvankelijkheid van gemoed’ die de lichtste uitademing der zielkunde opvangt om ze met wonderbare keurigheid uitwendig af te lijnen en uit te beelden.

Levert het waarnemen van eigen wezen, tot in de minste rimpeling van 't persoonlijk gevoelsleven, rijke stof tot kunstgewrocht op, daarnevens steekt ook weleens het doorngestruik wiens warrelnet schrijver niet altoos vermeden heeft, b.v. in Zondag - ons aandacht te verbijsteren door al te bijzonderen zelfheidszin, dewelke den schrijver misschien wel, maar den lezer veel minder aanbelangt.

Diepere kennis vergt - al dient er het ‘ken u zelven’ tot grondslag toe - het nederglijden van den zielkenner in het geheime slot van den evenmensch, en kunstenaar is hij alleen, die dat innerlijke gemoedsleven naar buiten door uitwendigheid van levenshandel, gebaar en woord weet om te schrijven on af te schotsen.

Dit vermogen vinden we bij Dr. Alb. Van den Driessche. Het uitgebreid verhaal ‘het Ongerepte’ geeft er bewijs van, alsmede van de keurigheid om deze uitgebeelde zielskunde in een passende omlijsting, die er wonderwel de eenheid van indruk volverkt, in te sluiten. En 't is voornamelijk om die hoogere uitwerking dat wij voor hem een breedere en invloedrijkere kunstwijding, tot dewelke hij geroepen schijnt, verwachten.

Het eerste verhaal ‘een ongeluksvogel’, hoe lief het ook van voorstelling zij, doet wat vreemd aan met zijn teleurstellende gebeurtenissen van het vogelleven, als inleiding der levensbrokken van menschheid uit die ‘vreedzame dagen’.

[p. 144]

Het gansche werkje verwacht zijn tegenhanger ‘Uit oorlogsdagen’ waarin Dr. Van den Driessche, die binst den oorlog te Villefranche onder de teringlijders werkzaam was, zijn rijkopgedane ondervinding onze geprikkelde nieuwsgierigheid zal mededeelen.

Een verhaal ‘Rozen’ in ‘Vlaamsche Arbeid’ onlangs verschenen, geeft ons de verzekering van diepdoorvorschte, innig gevoelde en fijn afgeteekend zieleleven te midden pracht van zuidersch weeldrig bloemvertoon.

A.D.M.

Vlaamsche Zendelingen

Z.E.H. Aug. Brabant.

Wie kent in Westvlaanderen den naam van ‘Father Brabant’ niet? Hij werd te Rolleghem geboren, den 23 Oct, 1845, en stierf den 4 Juli 1912, te Vrctoria (Ver. Staten) E.H.J. Van der Heyden, zelf oudmissionnaris in Amerika, heeft het gelukkig gedacht opgevat het leven van ‘Father Brabant’ te beschrijven, en hij heeft zulks uitgevoerd in zijn werk: ‘Life and Letters of Father Brabrnt, a Flemish missionrry here’, 253 bladz. in 8^o, bij Wouters-Ickx, Leuven, 1920. Het leven van F. Brabant was een beschrijving waard: vijf-en-dertig volle jaren heeft hij gewijd aan de bekeering zijner geliefde Indianen. Wie met Brabant nader kennis maken wil, leze dit boeiend boek, en hij zal overtuigd zijn dat de titel: ‘Een Vlaamsche Held’ ten volle op onzen zendeling mag toegepast worden.

Mocht E.H. Van der Heyden nog dikwijls onze zendelingen-litteratuur verrijken, met levensbeschrijvingen over andere Vlaamsche geloofsboden in Amerika. Hij is er de man voor.

J.B.

Onze Zendelingen

Den 27ⁿ in Grasmaand II. overleed te Luik de westvlaamsche geloofsbode, de Eerweerde Vader Goormachtigh.

Hij werd geboren te Dottenijs in 1843 en trad in de orde der Predikheeren. Gedurende meer dan veertig jaren was hij als geloofsbode werkzaam in de Oostersche zendingen van Aziatisch Turkijen. Toen de oorlog uitbrak was hij zendeling te Wan, hoofdstad eener gouwe in Armeniën, op het meer van denzelfden naam gelegen. In 1915 was hij ooggetuige der heldhaftige verdediging dezer stad, en der wraakroepende wreedheden door de Turken aldaar bedreven.

Met het aftrekkend Russisch leger kwam hij naar Europa terug, na zijne bloeiende Christenheid te hebben zien uitroeien.

C. Sch.