Biekorf. Jaargang 26

[p. 134]

Het vierde aardkorstelijk Tijdvak

De bodem van ons land is niet altijd zoo geweest, als wij hem nu kunnen gadeslaan. In vier verschillende aard-korstolijke tijdvakken kwam hij tot stand, zoo wij hem nu te zien krijgen en 't is in het vierde tijdvak dat de bovenste lagen gevormd werden en 't is in de bovenste lagen dat wij de sporen vinden en de overblijfselen van 't leven der eerste menschen die in Belgenland gewoond hebben.

_** _*

Waaruit bestaan die bovenste lagen die tot het vierde aardkorstelijk tijdvak behooren?

Die lagen bestaan uit eene opeenstapeling van leemlagen, grintlagen of bedden van keigerol en zandlagen die met elkander afwisselen en niet overal in dezelfde orde te voorschijn komen. De leem- en zandlagen kunnen rood, bruin, geel, grijs of blauw zijn, maar 't is gewoonlijk eene bruinroode laag van brijk- of steenovenaarde, die rood diluvium genoemd wordt en die van boven ligt. In de zandgroeven of zavelputten kan men die opeenstapeling gedeeltelijk gadeslaan, omdat ze daar van boven tot van onder doorsneden wordt, ook wel soms in holde straten, holde spoor- of buurtspoorwegen.

_* * _*

De boorden der groote stroomen, 't is te zeggen de bodem die zich uitbreidt tusschen den top der heuvelen of de hoogvlakte, van de eene zijde, en den kant van 't water van de andere zijde, zijn terrasvormig aangelegd.

Van den top van den Sinte-Pietersberg, die nevens het dorp Caster ligt, tot aan den boord van 't water, tot aan den linker oever van de Schelde, onderscheidt men zeer duidelijk de vier verschillende, trapsgewijs dalende dalvlakken van de Scheldevallei.

_* * _*

Onder den invloed van welke oorzaken zijn die lagenaanleg en die terrasvorming tot stand gekomen?

[p. 135]

Hoe dat even gebeurd is, kunnen wij niet nauwkeurig beschrijven; wij zullen enkel de oorzaken doen kennen; elke oorzake heeft in zekere mate medegewerkt om de korst te vormen, in dewelke de overblijfselen der beschaving onzer oortijdsche, oudsteentijdsche voorzaten begraven liggen.

Die oorzaken zijn de volgende:

1^o De beweging van het landijs. Viermaal en even driemaal in het vierde aardkorstelijk tijdvak werden de omstreken der Alpen met eene laag landijs bedekt, die rotsbonken van de bergen medesleepte. 't Landijs van Skandinavië kwam tot in Nederland en tot in 't Noorden van Duitschland en dit is wellicht ook meer dan eens gebeurd. 't Zijn nochtans geleerden die beweren dat de aarde maar eenmaal met ijs bedekt en wierd en dat er maar een ijstijd bestaan heeft.

2^o De smelting van het landijs. Zij deed de groote stroomen zwellen.

3^o De werking van de groote stroomen. Als zij geweldig waren, graafden zij hun bed door den grond en als ze zachter vloeiden, konden zij lagen aangespoeld zand en leem en keigerol vormen.

4^o Het afstroomen van 't water van de hoogten naar de laagten. Dit afstroomen als 't geweldig was, kon grintlagen verwekken. Was 't minder geweldig, het kon de laag haspegouwsch leem vormen, die onder de steenovenaarde gevonden wordt.

5^o De werking van de lucht. Zij kon den aard en 't uitzicht van de bovenste bodemlaag wijzigen, zoo dit vermoedelijk geschied is niet de bovenste laag steenovenaarde.

6^o De werking van den wind. Hij kon 't leem op hoopen drijven en aldus leemlagen vormen. 't Is aan de werking van den wind dat vele geleerden de vorming van de leemlaag toeschrijven, die in onze leemstreken en in de valleien van den Rijn en den Donau gevonden wordt, leemlaag welke bij ons aan de werking van het afstroomen wordt toegeweten.

[p. 136]

7^o De zinking van den grond. De korst der aarde ligt niet vast. Zij scheurt en wankelt. In het vierde aardkorstelijk tijdvak kon zij begeven onder 't gewicht van het landijs. 't Schijnt dat ze bij ons gezonken is op de boorden van de Noordzee.

_* * _*

Men vindt dikwijls in onze gewesten, boven de laag diestersch ijzerzand van het derde aardkorstelijk tijdvak, eene laag oud leem, oudelöss of haspegouwsch leem, daarboven eene grintlaag en boven die grintlaag het jongste leem, de jongste löss of steenovenaarde. Op den berg te Tieghem heeft men een deel grond afgedolven. Men heeft eenen hul laten staan om er eenen schouwtoren op te bouwen: in dien hul is deze opeenstapeling te zien.

_* * _*

Hoe kent men den betrekkelijken ouderdom van de laag welke men voorhanden heeft?

Door de overblijfselen van de dierenwereld welke men in die laag aantreft.

Daar zijn lagen met Elephas antiquus, Rhinoceros Merckii en Hippopotamus major, die in het vierde aardkorstelijk tijdvak in onze gewesten te vinden waren.

De olifant, Elephas antiquus genoemd, was omtrent 5 meters hoog. Zijne slagtanden, weinig gekromd, waren omtrent 5 meters lang en aan den wortel 25 centimeters dik. Hij is ook kennelijk aan 't bijzonder maaksel zijner kaaktanden.

De Rhinoceros Merckii had geen volkomen beenderig afsluitsel tusschen zijne neusgaten.

De Hippopotamus major was het grootste aller bekende vloedpeerden.

Daar zijn lagen die den Mammouth en Rhinoceros tichorinus bevatten.

Den Mammouth erkent men aan zijne groote gestalte van 4 meters hoog, aan de bijzonder gedaante zijner kaaktanden, aan de lengte zijner slagtanden die 4 meters bedraagt

[p. 137]

en ook wel aan zijne behaarde huid, want in 't ijs van Siberië zitten nog gansche Mammouths sedert onheugelijke tijden vervrozen en bewaard.

De Rhinoceros tichorinus heeft een beenderig afsluitsel tusschen zijne neusgaten. Zulke uitgestorven neushorendieren, met lang haar om ze tegen de koude te beschutten, vond men ook in de eeuwenoude ijsvelden van Siberië.

Daar zijn lagen in dewelke men gewaar wordt dat sommige diersoorten aan 't verdwijnen zijn en in dewelke de beenderen en de horens van het rendier de bovenhand hebben.

Welnu de lagen met Elephas antiquus zijn de oudste, de mammouthlagen de middenste en de rendierlagen de jongste.

Men kan ook eene grondtijdrekening bouwen op de ijstijden.

J. Claerhout.