Biekorf. Jaargang 26

Het Fransch in stervensnood.

La Croix van Parijs, op 22ⁿ in Nieuwjaarmaand ll., onder hoofdinge ‘Si le français est une langue morte’, vat bondig ineen de gedachten daarover van André Thérive in Revue critique, waar deze het er heeft op de oorzaken van 't verval der fransche taal, en op 't verhelp ertegen.

In 't fransch staat er als volgt:

‘De fransche taal vertolkt de ziel van 't fransche volk; en, zooals elke taal het doet voor 't volk dat heur bebezigt, zoo hoeft ook zij ons volk, ons fransche volk, van slagswege uit te scheiden. Edoch, geen volk of 't heeft zijn taal aan hem, die gaadt op hem, behalve, zou'-je allichte vreezen, dit fransche volk uit onzen tijd te weten.

De Heer Meillet heeft inderdaad bewezen, hoe sedert 't tweede Keizerdom, de fransche taal tweewijsde buiten schik gerocht, door namelijk te zijn te erfleer- en te hoogewereldachtig, voor immers aan den eenen kant den nieuwen geest van volksopdrang, en aan den anderen kant heel 't jongerwetsche leven. Te menig stamverwek is, vanaf 1850, Europa-door ontstaan opdat niet de alomgangbaarheid van onze taal er hebbe van geweten.

Ten anderen, reeds sedert de Beroerten van over honderd jaar, zijn nieuws- en spotbladmannen, nog andere dergelijke, vooruitgekomen met een trant, alleen bestaande,

[p. 114]

als Heer Therive zegt, uit onverstane wending- en heelverwoelde woordschap. Dan met het tweede Keizerdom, het werd een echte slagregen van al de vreemde zegsels, en van de war- en van de wangepraatsels, en van daarbij de ondeugende nieuwspreektigheên, toewijtelijk aan de halfgeleerdheid eenerzijds, aan anderzijds het taalgeknoei der landbeheererij! Wie taal of veder voert, 'n kent maar één verlangen meer: 't moet nieuwe zijn; en des te stouter durft men door, om reden èn der schuchterheid waarmee m' in Hoogleerhuizen nog aandringt op gelouter, èn ook van de laatlijdendheid waarmee de taalbekwamen maarlaten-kramen helder-op als Wijzen die den ‘uit’ daarvan lijk hebben na te speuren. Voegt dan daarbij, hoe ongegeerd de werken zijn van onze beste Stellers. Want, uitgeweerd Victor Hugo in 't slechtste dat hij miek, welk is de groote man die tonzent door den hoop nog ééns gelezen wordt?

Daar hebt gij het, waarom dat 't niet en gaat tusschen het volk en de ‘echte’ fransche taal, een ware oneenigheid, verergerd nog door al den last die vast is aan de spellinge, en al de ‘kwade streken’ die zitten in de spraakkunst.

Daar hebt gij het nog ook, waarom het fransch ‘niet zijnde in stand zijnzelven tierlijk aan te kweeken, moet wassen ergens in een pot of in een bak, in hovingen entwaar waar dat geen mensch verkeert’.

Zal 't fransch voor ons nog worden, gelijk 't latijn eens voor Descartes werd, of gaan we waarlijk eindigen met ambtelijk, insteê van onze eigen landstaal, te moeten achterhoeksch of engelsch overnemen?

Zooverre trouwens zijn we niet totnog, maar, 't kan 't geen-mensche loochenen, dat 't eender- 't effenmaken van Europa er 't boveneengeschik der talen heeft geslecht, al met denzelfden gange waarmee het de eenlingen, althans beschouwsgewijze, gelijkig heeft gesteld. Zoo, eenmaal dààr, het fransch dat anders reeds betoogd had te kunnen zijn de taal der volkeren, 'n geldt er voor niet'-ander's meer

[p. 115]

als voor een minder streektaal. De bovenhand vannuvoortaan zal wezen aan diè taal die bachten heur heeft staan de meestemacht van stoffelijke krachten, en, op gebied van handel, den sterksten duw kan geven. En 't legt maar weinig aan, bij 't zien, opdat die taal het fransch zou zijn. Hoe wildet ge 't, als ge immers ziet dat in 't vervolg al letter te verwachten staat uit 't geen men noemen zou den zelfopwas der tale. Daartoe, och toch, 'n stuwen niet de klank- en spraakleer meer, maar slechts de zwang de drang de dwang van 't achterbuurtsch, van 't vreemd gezwets, en bovenal van eeuwig 't opzettelijk geneig om altijd te veranderen.

Als bate ertegen dan? Maar één verhelp is mogelijk, en 't is een stoffelijk. Een werkinge-dwersdoor: àl het onhebbelijk gedoog van pogingen om onze fransche taal alzoo ontwricht te krijgen, eenvoudiglijk op kant. De eer ontzeid van Woord- en Boeksteller aan elken wilden tuit die spreekt van ‘toekomstkunst’ of ‘droombeeldkunst’ of andere aardigheden, en die 't bestaat nog voor den dag te komen met ‘draadmaartaalsche’ zangspraak of ‘zwartemansch’ gezeg!

‘En dan, dat men maar ook alweer 't latijnsch geleer herneme: te grondiger herwordt daardoor 't gevoel van ons verleden, de zorg om onze woordvoering, en zoo vaneigen mee 't bestendigen van deze, en heure leefbaarheid’.

Tot hier de noodschreeuw van dien drenkeling!

Nietwaar, het fransch is wel ‘de’ taal, ‘de wereldtaal’ waarbij ons kleine landeke doelmatigst mee kan leven in 't wederlandsch gezin? Het fransch, dat aan 't verzinken is?

Het ondergaan van iets dat deftig deugend schoon was, hoe ga 't ons ook niet aan, is altijd treffende. 't Is schande voor 't gemensch dat 't fransch alzoo, alleen omdat 't voor eenzen tijd te hoog te heusch te hoffelijk gewerd, verstooten en te kwiste moet, en dat - want niets en kan te-niete geheel - om baan te ruimen dan voor àl bedorvenheid.

't Is om te gruwen ook voor ons.

Want weet het wel. 't Verderf is reeds aan 't overslaan!

[p. 116]

Dezelfde kwale kiemt hier al, die zulk een dere aan 't fransch deed: 't nieuwspreektig achtertalen van woorden uit 't gemeene en woorden uit den vreemde.

Gelukkig is het vlaamsch niet, als het fransch, een taal die enkel leeft uit woordenboek en spraakkunst, die gaan moet aan de hand en op den wenk van eene taalvroedschap; het vlaamsch, vanaard, verkweekt en voedt zijnzelven; en 't zal 't, zoolang nog jeugdig blijft het volk wiens zieluitspraak het is. Gelukkig ook, totheden, staat rechts dit volk gezond, geworteld daar het zit in 't open veie veld; en wat hier ambtelijk in ‘potten’ tieren moet, betroeteld wordt in klein-vernukkelde hovingen, is niet - als dààr - ‘de’ taal, maar een gemaakseld iets, ‘een’ snofgepraat, een opgeraapt getater dat mééstnog snakt naar al die nieuwigheden... en van de twee, van 'tvóórste-daar ('s volks vlaamsch), en dit ('t gemaakseld vlaamsch), 't is dit wat éérst begeven zal.

Doch onderwijls dit tweede niettemin, doet danig kwaad aan 't eerste, en willen we dat 't vlaamsch niet achterga naar 't fransch... en naar den diepen meê, behoeden wij ons volk voor alle taalgekunstel: want, in een tijd van geestesdeftigheid kon zulks (zooals weleer voor 't fransch) nog eenigszins betucht gaan en bevroedschapt, maar 't kan 't nietmeer (als thans) in tijden van gewoel, van ongezag, gezwets, geklets, nieuwlooptigheid, ondeugende nieuwspreektigheid, waar, evenals 't oud fransch, 't nieuw vlaamsch allichtewel van stierf.

Het vlaamsch, dat uit zijn eigen leeft, 'n hoeft geen beter gronden, dan... eigenvlaamsche volksche en onvervreemde monden.

L.D.W.