Biekorf. Jaargang 26

[p. 97]

[Nummer 5]

Sint Guthago

Onder den reusachtigen toten van Oostkerke, boven de ingangdeur der kerk, prijkt het opschrift: Oostkerke Sint-Guthago. Die naam herinnert ons aan een man, uit Ierland herkomstig, waarschijnlijk van koninklijken bloede, die, tijdens de 7^e of 8^e eeuw, naar Vlaanderen reisde en, te Oostkerke begraven, later onder de Heiligen gerekend werd.

Twee gezellen, Guillo en Guidulph, waren samen met hem bij 't Noordzeestrand aangeland⁽¹⁾.

(1) Guthago: Guth en Ago zijn twee germaansche naamstammen, maar ik vind ze nergens vereenigd; ze zijn het misschien buiten onze wete in Engeland geweest. Guillo (Ghillo), Guidolph zijn gemeen, overbekend germaansch erfgoed: 't is Willo en Widulf of Widolph: 't kunnen Friesen, Saksen, Franken, Allemannen zijn; 't kunnen kindoren uit onze streke zijn. Beide namen staan vermeld bij Ern. Försteman. Altdeutsches namenbuch. Erster Band. Personennamen. Nordhausen 1866: Willo bl. 1302, Widolf bl. 1289. - Wille staat ook als friesche naam bij J. Winkler. Onomasticon-Frisicum. Leeuwarden 1898. Wille bl. 441 (zoo J. Claerhout).

[p. 98]

Legendarisch zijn de inlichtingen die met zijnen oorsprong, zijne aankomst en zijne werking, in onze streken, in verband staan; enkel, tijdens de 12^e eeuw wordt hij door de geschiedenisbronnen in 't daglicht gesteld.

Eerst geven we het legendarisch deel van Guthago's leven op, naar de schrijvers die het verhaalden.

Molanus schrijft: Te Oosterke, een dorp in Vlaanderen, vereert men Sint Guthago, belijder, koning van Schotland, bedevarende voor Christus. Hij stierf er in de vrede des Heeren. Naar de oude overlevering die op hem betrekking heeft, denkt men dat hij binst zijn leven de koninklijke weerdigheid bəkleedde: doch, al wat aardsch is, ijdel achtende, reisde hij naar Vlaanderen. Aan de boorden der zee, nabij Knocke, bracht hij eenigen tijd zijn leven heilig over en werd door de geestelijken en leeken langs den westkant van 't kerkhof te Oostkerke begraven. Daar God door hem menigvuldige mirakelen uitwrocht, werd zijn lichaam, tot meerdere eerbewijzing, nevens de kerk ter aarde besteld en een kapel boven het graf gebouwd, waar nu de kerktoren staat⁽¹⁾.

Molanus putte dit legendarisch verhaal aan de kerkgetijden van S^t Guthago die de parochiepriesters van Oostkerke eertijds ten chore zongen.

Sanderus schreef het letterlijk na. Enkel vermeldt hij dat de heilige de zoon was van een Schotschen koning, en elders, een afstammeling der koninklijke familie van Schotland, dus niet koning van Schotland zooals Molanus verzekert⁽²⁾.

(1) Johannes Molanus, Natales Sanctorum Belgii. Duaci, typis Viduae Petri Borremans. MDCXVI. De Santto Guthagone, confessore. Ex lectionibus in Oostkerca, quas accepi a domino Mathia Laurentiano, Poenitentiario Brugensi, pag. 136^a. Matthias Laurentianus, alias Matthias Lambrecht (te S^t Laurens geboren), later Bisschop van Brugge.

(2) ‘Regis Scotiae filius’. Sanderus, Flandria Illustrata. T. III. Lib. IX, p. 405 en T. II. Lib. IV, p. 211. Hagae Comitum. MDCCXXV. ‘E Regum Scotiae familia oriundus’. ‘Hic (Guthagonus) sicut suae posteritate antiquitas reliquit, creditur, dum viverit, regalis fuisse dignitatis’. Molanus, op. cit.

[p. 99]

Bij Willot lezen wij: op 3 Juli, te Oostkerke, dorp van Vlaanderen, tusschen Brugge en Sluus, viert men de gedachtenis van Sint Guthago, belijder, koning van Schotland of ten minste van koninklijken bloede; hij zegde vaarwel aan de genoegten van het koningdom en had liever als onbekende bedevaarder hier en daar naar de heilige plaatsen te reizen. Hij stierf in een dorp, Knocke bij name, en werd begraven te Oostkerke. Hij heeft verscheidene mirakelen gedaan⁽¹⁾.

Een vierde schrijver in de Acta Sanctorum aangehaald, handelende over de heilige Ieren die België ter zaligmaking en ter eere strekten, drukte zich volgenderwijze uit: Guthago, koning der Scotten van Ierland, door vurige begeerte tot het eeuwig leven ontvlamd, zegde vaarwel aan het koningdom, en samen met twee gezellen, Gillo en Gildulph, verliet zijn land om als eremijt en bedevaarder zijn leven over te brengen. Hij verbleef langen tijd in 't bisdom van Doornijk waar hij zeer heilig stierf en mirakelen verrichtte. Zijn lichaam werd naar Oostkerke bij Brugge overgebracht waarde volksscharen het met grooten eerbied vereeren⁽²⁾. De feestdag van den zaligen koning eremijt valt op 3 Juli.

Wij vernemen hier dus dat koning Guthago een Scot of Ierlander was en met twee gezellen, Gillo en Gildulph, naar onze streken afreisde.

Deze laatste schrijver, gissen wij, komt de waarheid naast bij. Guthago was niet uit Schotland maar uit Ierland afkomstig. Immers de naam Scotia begon slechts het huidige Schotland aan te wijzen omtrent de 12^e en 13^e eeuw,

(1) P. Willot, Le Martyrologe Belgique. 3 juillet, p. 45. ‘Sainct Guthagon, confesseur, qui estant Roy d'Escosse ou pour le moins de sang royal’.

(2) Acta Sanctorum. Mense Julii, T.I. De Sancto Guthagono, confessore (auctore J.B. Sollerio). In historia ecclesiastica gentis Hibernorum seu veterum Scotorum nostri Stephani Viti, quae in museo nostro ms. exstat, ubi sub titulo Sanctorum Hibernorum, qui Belgio fuerunt in salutem et honorem, sic habet: Guthagonus, rex Scotorum Hiberniae.... adjunctis sibi duobus sanctis sociis, Gillone et Gidulpho...

[p. 100]

dewijl het heilig en geleerd Scotia bij de oude schrijvers Ierland was⁽¹⁾: zoo noemt de bekende geschiedschrijver Beda, die tijdens de 7^e eeuw leefde, Ierland het land der Scotten⁽²⁾.

Ierland was door Sint Patrik (377-460) tot het christen geloof bekeerd. Zoo vurig leefde de ierlandsche Christenheid dat ze weldra verdiende met den naam Eiland der Heiligen gedoopt te worden. Voor wat kloosterlijke volmaaktheid en uitstekende geleerdheid aangaat, de ierlandsche monniken waren door de kloosterlingen van andere oorden niet overtroffen⁽³⁾.

Naar 't voorbeeld van Sint Patrik en zijne volgelingen vatten de Scotsche monniken edelmoedig het ambt van geloofsbode aan en zonden over gansch Europa zwermen zendelingen. Van af de 6^e tot de 9^e eeuw verlieten eene menigte ierlandsche uitwijkelingen hun geboorteland en reisden naar Frankrijk, Duitschland, België en andere streken van het vasteland. Het waren bisschoppen, monniken, priesters, geloofsboden, leeke leermeesters, bedevaarders, lieden die tot alle maatschappelijke standen behoorden⁽⁴⁾.

(1) ‘Ne nous lassons pas de répéter qu'il a fallu toute la science d'Ussher, de White, de Colgan, de Ward, pour prouver: que la sainte et savante Scotia des anciens n'était autre chose que l'Irlande. La dénomination de Scotia ne devint l'apanage exclusif des Ecossais que vers les 12^e et 13^e siècles.’ Montalembert, Les Moines d'Occident. Paris, 1868, T. III, p. 172, note.

(2) Bedae eidem Hibernia est Scotorum insula. - Aubert Miraeus, Rerum Belgicarum Annales. Bruxelles, MDCXXIV, p. 201.

(3) ‘Tanto successu Christi doctrinam in ea insula (Hibernia) propagavit (Patritius), ut Hibernorum Apostoli nomen meruerit, ejusque discipuli tantos progressus in re Christiana fecerunt, ut subsequenti aetate Hibernicis ac Scoticis monachis nihil sanctius aut eruditius fuerit, atque in universam pene Europam sanctissimorum virorum examina emiserint.’ Aub. Miraeus, op. cit p. 126. - Montalembert, Les Moines d'Occident, T. 2^e. S^t Colomban, p. 422 - Ozanam, Études germaniques, T. II, p. 99. - In exteras etiam nationes, quasi inundatione facta, illa se sanctorum examina effuderunt. - S^t Bernardi vita S Malachie, C. 5, cité par Montalembert, op. cit. T. 2^e, p. 222, note.

(4) Revue d'Histoire Ecclésiastique. Louvain, 1908. Neuvième année, n^o 1. Opstel: L. Gougaud. L'oeuvre des Scotti dans l'Europe Continentale (fin VI^e-fin XI^e siècles), p. 20 et suiv.

[p. 101]

Bij de schrijvers van dit tijdstip dragen zij den naam van Scotten, Scotti⁽¹⁾. De reis die zij manmoedig ondernamen, aanzagen ze als eene bedevaart, eenen zaligmakenden tocht uit liefde tot God, - uit naam van God, - uit liefde voor Christus aangegaan, - als een middel om het hemelsch vaderland te bereiken, om het eeuwig erfdeel te winnen. Zoo luidt het in de bewaarde levensberichten der uitwijkende Scotten⁽²⁾.

Zulkdanig zal wel de drijfveer geweest zijn die Guthago aanspoorde om zijn vaderland te verlaten en bedevaarder voor Christus te worden. Zijn heilig leven en zijn zalig afsterven spreken daar borge voor. De bedevaart die hij ondernam weze niet verstaan naar den zin dien wij er heden aan hechten. De uitwijkende Scotten zegden vrijwillig vaarwel aan hun geboortegrond; zij verbonden zich door eene min of meer uitdrukkelijke gelofte, zelfs reeds in hunne jeugd gedaan, om als balling te leven, soms als geloofsbode, meestal voor gansch hun levensloop⁽³⁾.

Was Guthago priester, monnik, geloofsbode? Echte bewijzen om het te staven, kunnen wij niet aanbrengen. De geschiedschrijvers van onzen tijd stellen hem als geloofsbode voor: volgens hen zou hij tijdens de 7^e eeuw, de heilige Evangeliemare te Oostkerke verkondigd hebben⁽⁴⁾. De

(1) Cette dernière appellation est la seule employée par les textes contemporains des époques qui nous intéressent, pour désigner les gens d'Irlande. Zoo L. Gougaud, op. cit. p. 21, note 1.

(2) Peregrinatio pro Dei amore, - propter nomen domini, - ob amorem, pro amore, pro nomine Christi, - pro remedio animae, - pro adipiscenda in coelis patria, - pro aeterna patria - L. Gougaud, op. cit. p. 28, note 1.

(3) L. Gougaud, op. cit. p. 23.

(4) Afin qu'au septième siècle rien ne manque aux splendeurs du christianisme qui, pour emprunter le langage de Saint Audoène, s'élève comme un rayon lumineux au milieu des ténèbres de la barbarie, des Anglo-Saxons, disciples de S^t Augustinus, visitent les rivages où vivaient des peuples issus de leur race. Les Scots Guthago et Gildo prêchent dans le pays où Oostkerke fut bâtie depuis. Kervyn de Lettenhove, Histoire de Flandre, 1^re édit. T.I, p. 80. Bruxelles, 1847. - Nous ne devrions pas repousser pour des raisons de formation géologique, l'évangélisation d'Oostkerke près de Budanflit (au VII^e siècle) par les irlandais Guthago et Gildo. Ad. Duclos, Bruges. Histoire et Souvenirs, p. 10. Bruges, 1910. - J.B. Sollerius, in de Acta Sanctorum schrijft: omtrent de 8^e eeuw, circa saeculum VIII.

[p. 102]

oudere geschiedschrijvers, die wij hooger aanhaalden, reppen niet een woord van zijne priesterlijke of kloosterlijke weerdigheid, ook niet van zijne werking als geloofsbode. Zij stellen hem enkel voor als een spruit van koninklijken bloede, uit liefde voor Christus bedevarende en als eremijt levende.

De meening, die Guthago als een man van koninklijke afkomst voorstelt, heeft de eeuwen doorleefd. Op een autaarstuk der kerk van Oostkerke, tijdens de 7^e eeuw verveerdigd, waar de drie noodpatronen der parochie, de HH. Guthago, Quintinus en Blasius afgebeeld staan, is de heilige in koninklijk gewaad gedost en zijn beeld, ter kerk uitgesteld, vertoont hem als koning⁽¹⁾.

Gaan wij over tot de echte geschiedenisbronnen die ons nopens Guthago's vereering te Oostkerke inlichten.

Ten jare 1159, op 3 Juli, Gerard, bisschop van Doornijk, in 't bijwezen der abdijoversten van Ter Dunen, Oudenburg en Ten Eeckhoutte, ontgraafde het lijk van den monnik en legde het in eenen fierter⁽²⁾. Die plechtigheid, naar de gebruiken van dien tijd, bewrocht de heiligverklaring van Guthago. Voortaan genoten de heilige en zijne stoffelijke overblijfselen de vereering van het christen volk⁽³⁾. Op

(1) De mooie schilderij, zonder naam van schilder, versiert S^t Quintinsaltaar, in den zuidbeuk der kerk. - Het beeld werd gejond door wijlen E.H. Vandendriessche, pastor van Oostkerke (1898-99).

(2) Beati Guthagoni corpus, Domino per eum multa miracula faciente, de humiliari loco in capsam meritis ejus decentem transtulit Gerardus Tornacensis Episcopus, anno millesimo centesimo quinquagesimo nono, quinto nonas Julii, assistentibus sibi venerabilibus abbatibus de Dunis, Oudenburgo et Eeckhout. (J. Molanus, op. cit.) - Acta Sanctorum, T.I. Julii, p. 588-89. - Jacobus Meyerus, Commentarii sive Annales Rerum Flandricarum. Antverpiae, Joan. Steelsii, MDLXI, p. 300 a. - Custis, Jaerboeken der stadt Brugge. J. Van Praet, 1765. I^e Deel, bl. 184.

(3) Ad hanc (sanctitatem) declarandam olim auctoritas Episcopi qui in sua dioecesi deferebat hunc honorem iis qui martyrium obierant aut saltem eximio virtutum exemplo emicuerant; et in signum cultus publici erigebatur plerumque altare super eorum corpus. De Brabandere-Van Coillie. Juris Canonici et Canonico-civilis Compendium, edit. 7^a, T.I, p. 11. - Zie ook: Chan. Callewaert, Les reliques de S^te Godelive à Ghistelles et leurs authentiques, in Annales de la Société d'Émulation de Bruges, 1908, 1^er fasc. p. 87 en 88.

[p. 103]

welke wijze die vereering voor alstoen zich lucht gaf, bleef ons onbekend. Werd dan de ommegank naar den fierter ingesteld? Verveerdigde zoohaast de geestelijke overheid het officie van S^t Guthago ten dienste der parochiepriesters? Intusschen de eeredienst van den heilige bleef in stand. Ook waakte het christen volk over de kostbare rijve, toen roof of vernieling, tijdens oorlogsberoerten, haar bedreigde. Op 't einde der 13^e eeuw, om welke reden vermochten we uit de gebeurtenissen van dit tijdstip niet op te sporen, was de schat ter versterkte stede van Damme overgedragen geweest. Op 23 pietmaand 1401 werd bij in plechtigen stoet onder het geleide van den deken der Christenheid teruggehaald. Meer zal het wel voorgevallen zijn, denken wij, dat hij naar het bemuurde Damme overgebracht werd⁽¹⁾.

_**_*

Op 1 October 1444, greep er te Oostkerke, ter eere van den zaligen Guthago eene aandoenlijke plechtigheid plaats. Zijne Hoogw. Niclaas Maes, bisschop van Sarepta in heidenisse, hulpbisschop van Doornijk, wijdde er het nieuw hoogaltaar ter eere van Sint-Guthago en onderzocht zijne H. Relikwien. In den fierter vond hij het bewaarde getuigschrift dat de kerkvoogd Gerard, ten jare 1159, nevens het gebeente had neêrgelegd. De hulpbisschop reisde naar Oostkerke op aanvraag van Joost Perdieu, deken der Christenheid van Brugge, de parochieherders Johan de Braband en Joris Ballinc, de kerkmeesters Willem Malin,

(1) ‘Upden xxiii dach in pietmaend so waren wi ghemoeit omme theilichdom van Sent Guthago ende andre helichdommen twelcke ghehaelt was ten Dam met prosessien by her Jan Oudanc den dekin van Kerstenede ende andre personen, dien ommeghesent ende ghebracht te Oostkercke.’ Rek. Monekereede 1400-1401.

[p. 104]

Jan Houcelin, Laureyns Beyts, Pieter Valke en Niclaas van Dudzele⁽¹⁾.

Om die beide hooger vermelde plechtigheden te herdenken, wordt heden nog S^t Guthago op 1 Juli en 3 October ter kerke van Oostkerke als tweede patroon gevierd.

_**_*

Molanus verhaalt dat de fierter van den ierschen heilige bachten een traliewerk in eene opening van den muur der kerk, uitgesteld was. Dusdanige uitstelling, die de schrijver min betamelijk noemt, kwam, tijdens de middeleeuwen, dikwerf in onze kerken voor⁽²⁾.

Rijve en ingeslotene relikwien zijn sedert lang verdwenen. Wij vermoeden dat tijdens de godsdienstberoerten die, in den loop der 16^e eeuw, te Brugge en in de omstreken woedden, - ook nog, toen later de legerbenden van Maurits van Nassauwen onze streken afliepen, - de kerk van Oostkerke door geusche beeldverbrekers en soldaten bestormd werd en ten grooten deele vernield⁽³⁾.

Ons dunkt, het te mogen besluiten uit een schrijven van Deken Jan Jennyns, die ten jare 1639 de kerk bezocht. We lezen in het verslag over dit kerk bezoek: ‘langen tijd lag de tempel gansch bouwvallig. Eene enkele kapel werd

(1) Jac. Meyerus, op. cit. Ad annum 1444, pag. 300 a. - Dom Ursmer Berlière, Les éveques auxiliaires de Cambrai et de Tournai. Bruges, 1905, p. 132. - Despars, Chronycke van den Lande van Vlaenderen, 3^e deel, bl. 455.

(2) Reliquiae vero jam conspiciuntur in muro ecclesiae per ferreos cancellos, minus fortasse decenter. (J. Molanus, op. cit.). - Les châsses exposées publiquement à la vénération des fidèles.... étaient souvent protégées par des grilles richement travaillées. E. Reusens, Éléments d'Archéologie Chrétienne. Louvain, 1875, T. 2^e, p. 340.

(3) Analectes pour servir à l'Histoire Ecclésiastique de la Belgique, t. III, 1866. Procuratio ad agendum in curia Romana et visitanda Sacra Limina, et exhibendum miserum statum episcopatus Brugensis, 16 déc. 1600, p. 266 et suiv. - Oorkonde overgedrukt bij L. Gilliodts-van Severen, Cartulaire de l'ancien consulat d'Espagne, à Bruges, p. 568 et 569. - Analectes, op. cit. t. III, 1866. Rapport adressé au Souverain Pontife par Denis Christophori, évêque de Bruges, sur l'état de son diocèse en 1628. De decanatibus christianitatis, p. 66-67.

[p. 105]

aan den zuidkant opgemaakt, waarbij een armoedige beuk, te klein om de geloovigen te bevatten, die zich tot aan den toren uitstrekte... Het dak van den zuidbeuk waar men heden den kerkdienst verricht, alsook de daken van den midden- en noordbeuk lagen open’⁽¹⁾.

Uit eene andere bron vernemen wij dat die zuidbeuk, ten jare, 1612, de volstrekt noodzakelijke herstelling ontving om er den kerkdienst te plegen. Op 15 September 1613 wijdde Z. Hoogw. Ch^s Phil. De Rodoan, bisschop van Brugge, de herstelde kerk⁽²⁾.

Anderzijds weten we dat een protestantsch minister, in 1583 en 1584, te Oostkerke zijn verblijf hield en er eene afgevallene gemeente gesticht had.

Ware het roekeloos te vermoeden dat fierter en gebeente binst het noodlottig tijdstip der 16^e eeuw, geweldigerhand uit hunne schuilplaats gerukt, onteerd en teenemaal vernield werden⁽³⁾

Ten jare 1512 was de rijve nog in wezen, dewijl Zijne Hoogw. Baldwijn Villain, hulpbisschop van Doornijk, binst den ommegank de kerk bezocht en van een talrijken stoet omgeven, het kerkwettig onderzoek van S^t Guthago's ge-beente

(1) Templum diu jacuit dirutum, postea sacellum unicum à parte meridionali integre confectum cum appendice misera intra navim asseribus ad turrim usque, idque satis honestum sed non complectens populum.... Hujus sacelli (S^ti Quintini) tectum jam omnino fractum est in finem novae ecclesiae a turri ad chorum usque cum medio et duobus collateralibus sacellis.... (Status omnium respectivarum ecclesiarum etc., collectus abs R.D. Joanne Jennyn, Prbro etc. - Staatsarchief Brugge).

(2) Het in order stellen van den zuidbeuk, genoemd een onderlat, werd aangenomen door Jacques de Wyntere en Pieter Aernouts, matsenaers te Brugge, voor 30 pond grooten vlaamsch, op 13 Sporkel 1612. (Stuk in kerkarchief Oostkerke, geteekend door pastor Landschot.) Custis, Jaer-Boecken der stad Brugge, 2^e Boekdeel, bl. 407.

(3) Dit naervolghende dat ie Jacop Heereboort betaelt hebbe den predicant van Oostkercke ghenaemt Mahieu Maekereel van preken van Bamesse xv^clxxxiii, 20 p. 15 sch. grooten. (Stuk in kerkarchief Oostkerke.) - Kerkrek. Oostkerke. Bavonis 1582 - id. 1582, gepresenteert aen Mahieu Makereel (protestansch minister van Oostkerke) (Staatsarchief Brugge).?

[p. 106]

volbracht⁽¹⁾. Over den fierter is er nog sprake in een post der dischrekening van 1535, waar we vernemen dat de schat die binst den ommegankoctaaf ter kerk uitgesteld was, plechtig naar zijne gewone rustplaats teruggedragen werd⁽²⁾.

_**_*

Benevens het gebeente van S^t Guthago, dat in de rijve berustte, was de kerk in bezit van eene kleine relikwie bestemd om de geloovigen te zegenen. De voornoemde Deken teekende het in zijn verslag aan: ‘Hier zijn bewaard de relikwien van S^t Quintin, den kerkpatroon, en van S^t Guthago, zoo de brieven en het opschrift betuigen. Uit de overlevering der oudere parochianen vernemen we dat hier, door de tusschenkomst van S^t Guthago, wonderbare feiten en mirakelen geschiedden’⁽³⁾.

Die relikwien zijn in één en hetzelfde kristalen vat, van zilveren uiteinden voorzien, ingelascht. Hunne echtheid blijkt uit het geteekend en bezegeld getuigschrift dat in het kasken ingesloten is. Ze werden er in neêrgelegd door Z. Hoogw. de Rodoan, bisschop van Brugge, op 15 September 1613. In het getuigschrift verklaart Z. Hoogw. dat hij, om het gebeente van S^t Guthago te vervangen dat ten

(1) Betaelt van ghelage ten daghe als myn heere de Soufergaen van Doornyck. midschaders mervrauwe van Arthoys, mervrauwe van Crubeke haer suster, meester Jan Blockeel ende meer andere zy quamen visentheeren den fierter van myn heer Sinte Gutago ende der kercke als den ommeghane ghestelt was. Kerkrek. Oostkerke 1512-13. (Staatsarchief Brugge).

(2) De prochypape over den dienst diemen doende es upde octave vanden ommeganc voor de hoochmesse... ende fierter van Sinte Gutago up huerlieder plaetse te stellene. (Dischrekening Oostkerke 1535. Staatsarchief Brugge).

(3) Reliquiae hic sunt Sanctorum Quintini, ecclesiae patroni, et Gutagonis, prout videre est ex litteris et inscriptione earumdem. Mira ex seniorum traditione referuntur acta, et miracula per dicti sancti Gutagonis opem hie audita.... (Status omnium respectivarum ecclesiarum etc.... abs Joan. Jennyn hooger vermeld.) Volgens dit document lagen er in die dekenij 21 parochiën in 1640; 15 parochiekerken bezaten geen relikwien.

[p. 107]

gevolge der razernij der beeldstormers te kwiste ging, aan de kerk een tand van den heilige geschonken heeft; dien schat had hij in de relikwiekas van S^t Salvatorskerk ontdekt⁽¹⁾.

_**_*

Nopens de vereering van S^t Guthago bevatten de oorkonden geringe inlichtingen. De kerkrekening van 1501-2 vermeldt dat, benevens de Hoogdagen, vier voorname feesten ter kerk gevierd waren: op de eerste plaats komt S^t Guthago's dag⁽²⁾.

Nog tijdens de 16^e eeuw was de kerk van Oostkerke bediend door twee pastors en drie kapelanen, waarvan een het ambt van koster waarnam. Zij verrichtten samen den choordienst; op de misdagen en zaterdagen zongen zij de vespers, - op de hooge feestdagen ook de metten⁽³⁾. Het valt niet te betwijfelen dat de kerkelijke getijden van S^t Guthago dan ook gezongen werden. In elke jaarrekening staat Oostkerke-ommegank herinnerd; doch, we denken dat die plechtigheid ter eere van S^t Quintin, den kerkpatroon ingesteld was. Binst dien ommegank greep metéén de toeloop naar S^t Guthago plaats, dewijl zijne rijve ter kerke uitstond.

Wellicht ten gevolge der godsdienstberoerten der 16^e eeuw, verslapte de eeredienst door het christen volk aan

(1) Et quandoquidem dicti Sancti quondam in ecclesia asservata pignora, stante iconoclastorum rabie, perierunt.

(2) Betaelt Heer Mattheus (Vanden Broele) ende Heer Pieter (Blanckart) beede prochipapen van an doenen te weten van Bavonis xv^ci tot Johannes xv^cii up princepale feestelicke daghe te weten S^te Gutagho, S^te Luuc, S^te Simoen ende S^t Quintins, alle heleghen. (Kerkrek. Oostkerke 1501-1502. Staatsarchief Brugge.) - Zie Rond den Heerd, 6^e jaar, bl. 252.

(3) Kerkrek. Oostkerke 1530-31 (Brugge, Staatsarchief). ‘Betaelt de prochiepapen van een jaer lanc vespere ende lof te zynghene mesdaghen ende saterdaeghen met ghaders de matten alle hooghe feestelicke dagen. 9 p. 6 s. gr.’ ‘Betaelt meester Jan Waels over 't lood te deelen.’ - Kerkrek. Oostkerke 1553-54 (Brugge, Staatsarchief). ‘Betaelt de prochiepapen ende capelanen van matten, vespers ende lof te helpen zynghene, al ghedeelt by loode ende gheschreven elc in bezondere.’

[p. 108]

S^t Guthago gejond. In 't begin der 18^e eeuw verving het gewoon officie, ter eere van den H. Belijder gebeden, 's heiligen eigene getijden en de verplichting van op Sint Guthago's feestdag mis te hooren, bestond niet meer⁽¹⁾. Nog vierde men den heilige op 3 Juli en zijne H. Relikwie stond ter vereering uitgesteld. De feestviering op 1 October was verzuimd en de wonderen door zijne voorspraak verworven werden onder het volk nooit meer vermeld.

_**_*

Over de twee gezellen, Guillo en Guidolph die, luidens de volksoverlevering, met Guthago aan 't Noordzeestrand landden, vernemen we uit de oorkonden bijna niets.

Ghillo, zoo schrijft Molanus, wellicht uit de lessen van S^t Guthago's kerkofficie puttende, leefde binst dezes leven met den heilige in nauwe vriendschap. Na Guthago's afsterven, bleef Ghillo te Oostkerke. Toen deze verscheiden was, geschiedden er ook door zijne voorspraak mirakelen. Tijdens het herdersschap te Oostkerke van Gregorius, die later de Predikheerenorde intrad en heilig leefde, genas door voorspraak van Ghillo de verdorde hand van iemand die hem om genade smeekte. Gregorius zelf toekende die genezing aan⁽²⁾.

Guidolph's leven en afscheiden bleven onbekend. Terwijl zijn gezel het graf van zijn zaligen vriend bewaarde, hernam hij mogelijks zijnen pelgrimstocht uit liefde voor Christus, om eindelijk 's hemels vaderland te bereiken.

Intusschen blijft te Oostkerke de gedachtenis van S^t Guthago en Ghillo bewaard door een rijmend ingelijst

(1) Deze inlichtingen, in de Acta Sanctorum ingelascht, zond Lodewijk de Corte, Heer van Oostkerke, naar Pater J.B. Sollerius.

(2) ‘Ghillo autem, qui eodem Sancto adhuc viventi, familiarius adhaeserat, ab eo jam defuncto avelli non potuit. Qui etiam creditur post mortem claruisse miraculis. Nam Gregorii curati dictae ecclesiae (Oostkercanae) qui postea in ordine praedicatorum fratrum sancte vixit, manum aridam cuidam ab eo misericordiam imploranti, restituit. Unde dictus Gregorius metrice scripsit; contracto Ghillo scit opem ferre pugillo.’ (Molanus, op. cit.).

[p. 109]

opschrift, dat ter kerk uithangt. Wij schrijven het hier over:

'T is reden dat men hier beschryft het heilig leven
Van die op heden nog aan Oostkerk bystand geven
Sint Guthagonus en Ghillo die zy te saam
Alhier op Oostkerke God waren aangenaem.
Den eersten was uit stam der koningen gekomen
Maar heeft tot Oostkerke zyn woonplaats genomen,
Om daar 't gene ydel was te leggen teenmael af
En met de deugd alleen te dalen in het graf.
Dus is hy op dees plaets eerelyk begraven,
Tot aller menschen troost, en ziet, Gods milde gaven
Smeekt hy gedurig af opdat dees prochie mag,
Naer haer verzoek en wensch, nooit zien bedroefde dag.
Maer dezen Ghillo, die was zyn meegezelle;
(Dat maer heel Oostkerk dit aen iedereen vertelle)
Heeft Guthagonus wel in Godsdienst bygestaen
En is met hem, zoo m' hoopt, naer 't Hemelryk gegaen;
Den Heer Gregorius, dan pastor van Oostkerke
Die dan nog Predikheer geworden is, zoo 'k merke,
Geeft zelf getuigenis dat zy mirakels doen
En die hun tegenstaen met rooden loop doen boên;
Diesvolgens al die nu op deze plaetse wonen
Dat zy voor d'Heiligen hun milde jonste toonen,
Dan is voor hun al 't geen tot voorspoed strekt bereid
En meermaels zullen zy verkrygen zaligheid.

J. Opdedrinck.