Biekorf. Jaargang 26

Vlaamsch in Pas-de-Calais

Hiervóór me heb ik liggen een winkelmare, in 't fransch, in 't engelsch, en in 't vlaamsch. Ze komt uit Ardres in Pas-de-Calais.

Met hier en daar heur fransch erbij tot toelichting, neem ik ze over in heur vlaamsch.

[p. 65]

Franch Uns⁽¹⁾

Franch Uns

Winkel van Unrwerken en Goudwerk van de Vrede en d'Acccert⁽²⁾

De Zoeine N...⁽³⁾

Rue .... - Ardres (Pas-de-Calais)

Gondewerk⁽⁴⁾ van al soerten, Ryngen alumiem, Kruins Lorreinne⁽⁵⁾, Médaillen van de Goud ryeen [confédéré'n?]⁽⁶⁾

Groitte Quoise van Articels om Cados en Gedinkenisse, Goud, Zilver, Métal

Gondwerk en veile [vele?] Modeln - Ienlche Gondsmetie [goudsmed-ij?]⁽⁷⁾

Braselen - Monters met en zonder Radiom, T'glas is onbreekelyk

Remontoirs met Cilynder voer Gonkeiden⁽⁸⁾ van 7 fr.

Protecteur om Monters, in métal, tis iene dinge die stif wel werkt en ien, simpel, utvynk, en leigt⁽⁹⁾

Dat Uns sprektuit van de quoise, de goue goueste, in de niwte van die Artikels⁽¹⁰⁾.

Ardres ligt thalvenwege Sint-Ommars en Kales.

't Wordt aangeleerd dat in Pas-de-Calais het vlaamsch alleenlijk-nog een spreektaal is; gebezigd enkel te S. Ommars, te weten op twee voorgeborchten: Hautpont aan de

(1) Maison Française.

(2) Horlogerie-Bijouterie de 1'Entente Cordiale.

(3) N... Fils.

(4) Bijoux.

(5) Croix Lorraines.

(6) Médailles des Alliés.

(7) Orfèvrerie Anglaise.

(8) Remontoir à cylindre des Poilus ....

(9) Protecteurs pour Montres,.... fermeture automatique .... simple, pratique. élégant.

(10) La Maison se recommande par le choix, le bon goût et la fraîcheur de ses Articles.

[p. 66]

Hoogebrugge, en Lyzel met zijn Lyzelaars⁽¹⁾. Alevenwel er moet daar bijgevoegd⁽²⁾: dat men het hoorde ook voordezen-nog in den omtrek van Boonen en Kales, vooral in dezes voorstad S. Pieter's-Nesse (S. Pierre-lez-Calais)⁽³⁾; en dat men het hoort tothedentoe langsheen de grenze van Fransch-Vlaanderen, te Ruminghem en ommelands - nietveel maar toch⁽⁴⁾. Deze laatste streke ligt vóór Auderwick (of Audruicq) die 't hoofdvlek is van 't land van Bredenaerde (Brédenarde)⁽⁵⁾, waar, nog in de XVIII^e eeuwe de menschen vlaamsch spraken⁽⁶⁾. Dan, bachten Auderwick, zuidwestwaard-toe, komt Ardres, aan 't zuiden van de Watergangs (Pays des Watergands⁽⁷⁾).

Men wil, zie'-je, dat Ardres meêtelt bij de streken waar 't vlaamsch nietmeer gekend en is; maar 't zal ons niet verwonderen alreeds-maar om zijn ligginge, daar tòch nog vlaamsch te vinden. Zoo, 't is er zelfs zoodanig wel, dat 't er nog blijkt de moeite weerd te zijn van met een vlaamsch gedruksel er winkelwaren om te melden; 't is dat daar menschen wonen, die 't vlaamsch nog boven 't fransch verstaan, en niet-alleenlijk maar-verstaan verstaan op 't uitgesproken woord, doch ooknog lezen kunnen.

Hel stukske hierboven maakt dat goed.

De vriend die me dat opstel toezond, om-wel-te-zijn had moeten trachten te achterhalen, te weten bij der oore, wat dat er daarvan is. Hij 'n deed het niet. 't Zal 't iemand anders moeten. Maar ondertusschen, toen hij zei: ‘dat hij

(1) P. Joanne, Géographie du Pas-de-Calais. Paris, Hachette, 1913, bl. 35.

(2) Kürth's Frontière Linguistique en heb ik niet aan de hand, zoodat ik niet en weet wat hij erover voorhoudt.

(3) J. Winkler. Studien in Nederlandsche Namenkunde. Haarlem, Tjeenk Willink, [1900], bl. 95.

(4) Ald. Vgl. De Bo's Kaart van de Westvlaamsche Streken en Kusten in 't Idioticon, waar dit gewest staat ingepakt bij 't Westvlaamsch taalgebied.

(5) J. Winkler. Ald. bl. 114.

(6) A. Dusautoir. Le Guide des Touristes dans la ville de Saint-Omer. Saint-Omer, Loiez, bl. 253.

(7) P. Joanne. Ald. bl. 5.

[p. 67]

erom gelachen had, om 's dingskes aardigheid’, heb ik hem reeds geantwoord: ‘ik...? nog ook om zijn beteekenis’.

't Is vlaamsch.

Het is geradbraakt vlaamsch: niet schoongeschaafd, niet afgevraagd aan daar een ‘kender’ ievers, lijk 't fransch en 't engelsch van erbij. Toch is 't geen vlaamsch van een die geen en kent: zijn tale is te eigenaardig, en al heur eigenaardigheên zijn daarbij veel te eensduidig.

Men ziet b.v. zeer standvastig, dat 't een tale is met verneuzing van geluiden: men ziet 't aan ‘uns’ en ‘kruins’ en ‘unrwerken’ en ‘utvynk’; waaruit ontstond: ofwel een klankvervettinge, als in ‘groitte’, ‘quoíse’, ‘zoeine’, ‘velle’, ‘niwte’, ‘utvynk’, ‘iene’ en ‘ienl[s]che’, ofwel een klankverdoovinge, gelijk in ‘voer’ en ‘zoeine’, en ‘gondewerk’ en ‘goudryeen’.

Een taalkenner zal er al-meer uit rapen: b.v. - op zijn spaansch' bijna - die ch en j in ‘quoise’ (choix) en ‘gonkeiden’.

'k En ben geen taalkenner; nog velen mee met mij. Maar 't is alreeds genoeg van mensch te zijn met iet of wat van smake, om in dat stuksken Ardersch vlaamsch een oprechten deun te hebben: hoe lekker toch die knoddige ‘spektuit’ als weerga van ‘neemt uit’; en dan dat hertelijk zeggen van ‘gonkeid’ voor ‘poilu’; en ooknog dat goedsmoedig en vrijgeestig overdietschen van ‘l'Entente Cordiale’ in ‘de Vrede en d'Acccert’; nog eindelijk hoe onvergeldbaar-gul 't gewijzig van den opzeg, een reke drooge woorden, in almedeens een liefelijk gemaan, b.v. hoedat ‘tis iene dinge die stif wel werkt en ien simpel utvynk en leigt’.

't Mag zijn zoo 't wil, in Pas-de-Calais denken, spreken en drukken ze nog ‘vlaamsch’ ... totzelfs in 't gene, dat men in Vlaanderen reeds ons wil doen noemen ‘adverteeren’.

T. Raepaert