Biekorf. Jaargang 24

[p. 161]

[Nummer 11]

Oud Vlaanderland

Appianus
of
Belgo-romeinsch Caster

GOEDE moeder, heden had ik wederom het geluk Fulvia te ontmoeten. Zij heeft mij eens te meer verzekerd, dat zij niemand anders dan mij tot echtgenoot zal nemen.

- Beste Appianus, antwoordt Ambrivia zijne moeder, steek dat uit uw hoofd.

- Waarom, goede moeder?

- Dit huwelijk is onmogelijk.

- Ik heb het ook gevreesd, doch nu twijfel ik niet meer.

- En gij meent dat gij, de zoon van een armen landbouwer, de zoon der arme weduwe van den Menapiër Brinius, de dochter zult huwen van Marcus Burrhus, den Duumvir der Menapiërs, die de schoonste villa van Cortoriacum bewoont?

[p. 162]

- O moeder, ik weet dat wij arme landbouwers zijn, pachters van Marcus Burrhus, een der eigenaars dier uitgestrekte latifundia, welke den rijkdom der senatores uitmaken. Doch Fulvia bemint mij; zij is rijk genoeg om eenen man van haren keus te huwen.

- En zij handelt onder den wankelbaren invloed van een vluchtig gevoel; 't zal vervliegen als kaf voor den wind.

- Ik geloof het niet, moeder.

-Zij laat zich medeslepen door een overdreven gevoel van dankbaarheid. Gij hebt haar leven gered toen haar peerd stormde op de jacht. Dat bracht eenen schok in haar gemoed te weeg; 't is maar een voorbijgaande ontroering...

- Moeder...

- Laat u niet bedriegen!... De teleurstelling zal bitter zijn.

- Fulvia wil mij huwen, omdat ik begaafd ben, omdat ik eigenschappen bezit, die mij boven mijnen stand verheffen!... O die rijkdommen!... O mocht ik het hoofd fier opgeheven voor Marcus Burrhus verschijnen!...

- Arme Appianus!... Tot nog toe heb ik gezwegen, maar heden wil ik u een geheim openbaren. Gij weet dat ik de dochter ben van den romeinschen wapenknecht Atticius Maternus.

- Ja moeder, gij hebt mij dikwijls van mijnen grootvader gesproken.

- Gij weet dat hij te Bonna aan den Rhenus deel maakte van de eerste keurbende Minervia Pia.

- Ja, gij hebt mij dikwijls zijn leven en zijne daden verteld.

- Als hij den dienst verlaten had, is hij hovenier geworden op de villa van Antinius, twee mijlen van Bonna. Daarna heeft hij als romeinsche colonus eene hoeve betrokken in het land der Menapiërs. Met hem ben ik natuurlijk naar dit land gekomen, waar ik later, uwen vader, den pachter Brinius gehuwd heb.

[p. 163]

- Dat alles is mij bekend, beste moeder.

- Wat gij niet weet is het volgende: Atticius Maternus, de gewezen wapenknecht van Bonna, de gewezen hovenier op de villa Antiniacum, de gewezen landbouwer in dit land der Menapiërs, is mijn vader niet. Hij is maar mijn pleegvader. Toen hij op de villa van Antinius woonde, heeft hij het kind van eenen werkman aangenomen, omdat hij geene kinderen had. De vrouw van dezen werkman was de voedster der dochter van Antinius, van den rijken, romeinschen edelman; zij heeft haar eigen kind aan Atticius Maternus niet afgestaan; zij heeft aan den hovenier het kind van Antinius gegeven en hare eigene dochter als de dochter van Antinius doen doorgaan. Ik ben het pleegkind van Atticius Maternus; ik ben niet de dochter van den werkman, die zijn kind afstond, maar de dochter van den rijken Senator Antinius....

- Moeder, spreekt Appianus trillend van aandoening, wij zouden dan van edele en rijke afkomst zijn!.... Ik zou mijnen voet nevens deze van Marcus Burrhus kunnen stellen!.....

- Ja, indien wij ons rechtveerdig erfdeel in handen hadden!....

- Moeder, moeder, hebt gij geene bewijzen?.... Vermogen wij niets om ons recht te doen gelden?... Weet gij geene verdere bijzonderheden?...

- Alles wat ik weet, heb ik u verhaald, mijn zoon; het wierd mij bekend gemaakt door mijne pleegmoeder op den dag harer dood!... Mijn pleegvader, eenigen tijd vroeger gestorven, had haar streng verboden mij het geheim mijner geboorte kenbaar te maken en hij schoot in eene razende gramschap als zij er een woord over wilde reppen. Zij heeft mij verzekerd dat ik het levend beeld was van Antinius...

- Moeder, zou de fortuin ons toelachen, om dan weder verraderlijk onze handen te ontglippen?... Wat voor een ongeluk!

- 't Is waarlijk ongelukkig. Ik had misschien beter gedaan daar niet over te spreken. Hadden wij de gelegen-

[p. 164]

heid naar Bonna te reizen, de dochter van Antinius op te zoeken en met haar te spreken, wie weet?... Doch Bonna is zoo ver van hier.

- Wat zullen wij aanvangen, moeder?... Hebt gij niets?... Geen enkel bewijsstuk?...

- Ik heb niets anders dan een wastafeltje, op hetwelk Antinius getuigt dat de hovenier Atticius Maternus eenige jaren in trouwen dienst op zijne villa heeft overgebracht. Dat het bloed van Antinius in onze aderen vloeit, vertoonen onze wezenstrekken, maar hoe dit doen gelden?... Laat ons den tijd afwachten: de tijd vereffent vele zaken.

Aldus spreekt Ambrivia met haren zoon Appianus in 't jaar 330 onzer tijdrekening.

Van op den houten bank waar zij nederzitten, aanschouwen zij weemoedig het landschap, dat daar over den breeden stroom Scaldis zijne weêrgalooze pracht ontvouwt: heuvelen met donkere wouden bewassen, vormen een schitterend rondgezicht en liggen in blauwendig waas en gouden zonneglans te tintelen.

Hun pachthoeveken is te Castra gelegen niet ver van het romeinsch legerkamp, rondom hetwelk een belgoromeinsch woonoord ontwikkelde, op de uiterste akkers der eigendommen van Marcus Burrhus. Woning, stalling en schuur bestaan uit leemen wanden, die strooien daken ondersteunen en in de eenige ruimte van het huis ziet men op den aarden vloer eenige houten banken en tegen de muren eenig grijs en zwartachtig vaatwerk. Zulke kleine boeren, als de bewoners dezer hoeve hebben de uiterste velden der groote landeigendommen in pacht; zij weten hoevele vruchten zij aan de heeren moeten uitkeeren en zij betalen de hoofdlasten en de menigvuldige andere lasten en tollen; met de kleine grondeigenaars en de ambachtslieden maken zij de volksklas uit; de weverij en de veeteelt bloeien in het land der Menapiërs, die vroeger in Cesars tijd aan de monding van den Rhijn woonden, maar die nu, sedert twee eeuwen in het land der Morienen gedrongen zijn.

[p. 165]

_**_*

Vele rondleurende kooplieden bereizen de groote banen van het romeinsch keizerrijk en eenige dagen later treedt de koopman Speratus over den dorpel van Ambrivia.

- Welgekomen, duurbare Speratus, spreekt Ambrivia. Heeft onze oude god Teutates uwen tocht beschermd in Vindelicië en Germanië en heeft Lugos, de oud god der Galliërs, uwen handel gezegend?

- Ja; ik geloof dat onze oude Lugos en Mercurius van Rome mijne zaken beschermden, met even grooten ijver; 'k heb alles uitverkocht. Mijn ransel is ijdel. In de oude stad der Trevirers heb ik eene menigte bekers met drinkspreuken gekocht en 't grootste deel te Bonna aan den man gebracht. En hoe staat het onder uw dak? Sponnen de schikgodinnen u voorspoedige dagen?

- Helaas! beste Speratus, sedert uw laatste bezoek is mijn man, uw broeder Brinius gestorven. Zijn aschvat berust in den schoot der aarde, op het grafveld, ginder niet ver van de Scaldis...

- Ik heb hem in volle gezondheid verlaten en nu ben ik door de wreede dood van hem gescheiden...

- Er is nog ander nieuws voorgevallen. Appianus wil de dochter huwen van den Duumvir Marcus Burrhus. Hij heeft haar leven gered en, kwam de vader er niet tegen, Fulvia zou de vrouw van Appianus worden. Gij spraakt daar zooeven van Bonna. Ik stel mijn vertrouwen in u; ik wil u een groot geheim mededeelen.

Ambrivia deelt Speratus de geschiedenis mede, welke wij uit haren mond vernomen hebben.

- Wat meent gij daarmede aan te vangen, lieve Ambrivia?

- Kent gij Antinius? herneemt de weduwe. Weet gij Antiniacum liggen?

- Antinius is sedert jaren gestorven, doch zijne dochter Agrippina bewoont nu de villa. Wilt gij mij uwe zaak toevertrouwen?

- Wat denkt gij te doen?

[p. 166]

- Ik zal naar Bonna reizen. Geef mij de wastafel, waarvan gij gesproken hebt: wie weet of gij geen deel van de erfenis kunt verwerven, welke u toekomt!...

- Ik heb over mijn lot niet te klagen. Zonder rijkdommen kan men ook een gelukkig leven genieten. De pracht en de overtolligheid hebben lasten, die den eenvoud onbekend blijven. Doch op dit oogenblik zou een deel der rijkdommen mijns vaders mij een groot genoegen verschaffen.

- Het zou den goeden uitval der plannen van uwen zoon bevorderen.

_**_*

Zonder moeite wordt de koopman Speratus op de villa Antiniacum aanveerd; zij is op eene bekoorlijke hoogte gelegen, twee mijlen van Bonna; de bewoners zien de stad voor hunne voeten liggen en genieten een prachtig uitzicht op de vallei van den Rijn en op de omliggende heuvelen.

Speratus wordt in den aecus, in de pronkzaal der huisvrouw, binnengeleid; muurschilderingen en marmeren platen bekleeden de wanden en beelden van ingelegde steentjes versieren den vloer.

Speratus groet de dochter van Antinius, die de villa bewoont en in haar gezelschap ontmoet hij eene stokoude vrouw, die sprakeloos blijft en wier aangezicht gerimpeld is als de schil van een ouden appel.

Hij vermoedt in haar de moeder der edele vrouw en bij is overtuigd dat Agrippina, de vermoedelijke dochter van Antinius, met het geheim harer geboorte bekend is.

Daarom besluit hij recht op zijn doel los te gaan.

- Edele vrouw, ik vraag u oorlof, zoo zegt hij, om u over eene zeer gewichtige zaak te spreken.

- Spreek vrij.

- Ik kom om u te bestrijden, doch ik strijd met eerlijke en degelijke wapens.

- Ik vrees geenen aanval.

- Gij hebt het recht niet deze villa te bezitten.

[p. 167]

- Ik ken niemand, die mij dit recht kan betwisten.

- 't Is de waarheid. De personen, die ik vertegenwoordig, bezitten de middelen niet om hun recht te doen gelden. Zij hebben ook geenszins het inzicht u voor het proetorium te dagen. Zij doen een beroep op uwe eerlijkheid....

- Ik ben nog nooit aan mijne verplichtingen te kort gebleven.

- Weet gij dat gij de dochter van Antinius niet zijt?

- Ja.

- Weet gij dat de wettige dochter van Antinius nog leeft?

- Ik weet het niet. Ik heb ze te vergeefs gezocht.... Kent gij de dochter van Antinius?...

- Ja. Het eenigste rechtstreeksch bewijs van mijn gezegde is deze kleine wastafel, door Antinius beschreven. Wat meent gij te doen om de dochter van Antinius schadeloos te stellen, om het onrecht goed te maken, waarvan zij het slachtoffer geweest is?

- Ik heb het inkomen mijner fortuin niet verleefd. Ik wist dat deze dag eenmaal zou schijnen. Wij mogen den eerlijken naam van Antinius aan allerhande schandelijke gissingen niet blootstellen... De zaak moet geheim blijven.

- Gij hebt volkomen gelijk.

- Ik heb als vergoeding voor de onterfde dochter van Antinius eene som van twee honderd duizend denarii bestemd: zoude zij daarmede tevreden zijn?

- Ik meen het.

- Ik zal u deze som ter hand stellen.

- Ik zal ze met de grootste erkentenis in den naam der dochter van Antinius aanveerden. Zij is mijne schoonzuster en zij heeft eenen zoon die zeer begaafd is en die, dank aan dit geld, een schoon huwelijk zal kunnen aangaan.

- 't Is ter gelegenheid van een huwelijk dat ik het geheim mijner geboorte leerde kennen. Mijne gewezene voedster woonde met mij op de villa; ik ging eenen jongen man huwen, dien ik vurig beminde; de voedster vreesde dat zij zou gedwongen worden de villa te verlaten, met de

[p. 168]

aankomst van den nieuwen meester. Daarom maakte zij mij het geheim bekend.

- En wat deedt gij?

- Ik gaf mijnen bruidegom zijne vrijheid terug, onder voorwendsel dat ik hem niet genoegzaam beminde; 't was echter omdat ik hem te zeer beminde, dat ik hem tegen eene vreeselijke teleurstelling, eene bittere ontgoocheling wilde behoeden.

_**_*

Wanneer Speratus de hoeve van Ambrivia bereikt, wordt hij als een bode van de goden onthaald.

Op den grond, dien Appianus koopt, op den top van den schilderschoonen heuvel bouwt hij eene villa en hare bloedroode dakpannen liggen in zonnegoud te bakelen.

Te Cortoriacum wordt de bruiloft gevierd.

In de tegenwoordigheid der getuigen overhandigt de schoonvader den bruidschat aan zijnen schoonzoon; de hennen die gretig het graan oppikken, voorspellen een voorspoedig huwelijk.

De bruid draagt een geel kleed en eenen krans van amberperelen.

Eene voorname vrouw, die Juno, de godin van het huwelijk verbeeldt, legt de hand van Fulvia in deze van Appianus.

Een feestmaal, dat dagen duurt, bekroont de plechtigheid; uitgelezene spijzen geuren in schotels van glimmend rood vaatwerk met beelden van hertenjachten getooid en de Falernum vloeit bij stroomen in bekers, die met hunne drinkspreuken de gasten tot vreugd opwekken.

Na het feest betrekken de gehuwden de villa van Castra en eenige jaren later worden hare bewoners door den H. Martinus, tot het christen geloof bekeerd.

J. Claerhout