Biekorf. Jaargang 10

[p. 177]

[Nummer 12]

Maren uit Indenland

EERWEERDE Vader Edward Van Robays, die medestichter van ons tijdblad, en voor langen tijd een der ijverigste medewerkers ervan was, is nu, als zendeling van het gezelschap Jesu, pastor of herder van Rantsji, waar Vader Lievens zaliger over tien, veertien jaar werkzaam was.

Slaat uwe oogen op eene wereldafteekeninge en in 't Zuiden van Asia vindt gij het land, dat men Indostan heet. Een deel van dat land noemt men West-Bengalen, daarin de gouwe Lohardaga ligt. Te midden dezer gouwe, op omtrent 85 uren westwaards van Calcuta, staat de stad Rantsji, die wel 20.000 inwoners telt en die de hoofdstad van geheel dat geweste is.

't Volk dat deze streke bewoont, is een slag van zwartachtige lieden, die men de negers van Indenland heet. 't Is eene verzamelinge van oude inboorlingen, die maar altijd dieper en dieper het land ingedreven en wierden door de verschillige volkeren die opvolgentlijk

[p. 178]

Indenland overwonnen. Deze menschen maken eigenaardige en afzonderlijke volksstammen uit, die men meest in twee hoopen verdeelt, te weten de Kolen, die de Mundaris, de Bhumy en de Larkas omvatten; en dan de Uraons, die als de rapste en de verstandigste van allen aanzien worden.

't Is over de wonderbare tale van die Mundaris, en over hare merkweerdigheden, dat Eerweerde Vader Edward Van Robays, eene handmare naar eenen zijner vrienden uit Vlanderen zendt. Op de vrage van dien vriend drukken wij die merkweerdige bijdrage over, gelijk zij uit de pen en het verstand van onzen ijverigen vlaamschen zendeling gevloeid is.

Uit Rantsji den 10ⁿ in Bloeimaand 1899.

Beste Vriend,

IK hadde u van over lange willen eenige wetensweerdigheden mededeelen over de eerste oostersche tale, die ik hier moeten leeren hebbe, te weten het Mundari, of tale der Munda's.

De geleerden zijn nog bezig met uitzoeken tot welken stam van talen het Mundari behooren mag.

Tot hiertoe nochtans is de zake verre van beslist te zijn en al de uitspraken die gedaan wierden en zijn maar weinig meer als gissingen, trouwens de geleerden, die de zake beslissen kunnen, weten te weinig nopens Mundari, en bovendien is het Mundari mogelijks eene tale op haar eigen, die geenen uitstand en heeft met 't zij welke andere tale.

Wel heeft het Mundari zustertalen gelijk Santhali, Korowa, Biridjia, Kurki, die allen in eenen betrekkelijk nauwen omkring gesproken worden, maar het schijnt, voor alsnu, onmogelijk die talen tot eene breedere vertakkelinge met andere talen in verband te brengen: de Mundaritalen blijven op hun eigen bestaan en schijnen zonder verwantschap met alle andere talen.

Toch dient er gezeid te worden dat die talen tot hiertoe weinig gekend zijn in Europa. Een luthersche

[p. 179]

zendeling heeft over rond de 20 jaren eene mundarische spraakkunste uitgegeven, voor dewelke eene duitsche hoogschole hem met den eerenaam van Doctor begroet heeft, doch die eervolle meldinge en doet geene eere noch aan den bekroonden noch aan de bekrooners. De schrijver en verstond zelve de tale niet en de eene bladzijde spreekt de andere tegen.

Een anglicaansche zendeling heeft dan eene spraakleer uitgegeven, die eenigszins beter is, maar wij mogen met edele fierheid zeggen, dat de spraakleer van onzen stamgenoot E.V. Jan Desmet S.J. van Rousselare, bij verre de beste is die tot hiertoe geschreven wierd. Ongelukkiglijk heeft de schrijver de spraakleer van europaansche talen als oorbeeld gekozen. Het Mundari en kan nochtans op geenen europaanschen leest geschoeid worden; het is eene tale op heur eigen en moet als dusdanig beschouwd worden. Nochtans Vader Desmet kan de tale door en door, hij heeft haren aard volkomen begrepen en al wat hij zegt is nauwkeurig. Hij heeft eene fijne oore en eene vatveerdigheid, die mij altijd op onzen vriend en meester Guido Gezelle doet denken. Hij spreekt Mundari gelijk een inboorling, en bovendien spreekt hij alle de verschillige tongvallen, die over geheel Tsjota Nagpur gesproken worden.

En nu zult gij gaan vragen: ‘Wat is de eigenaardigheid van het Mundari’? Enwel, die vrage is eenvoudig, maar de antwoorde en is zoo eenvoudig niet. Ik zou mogen zeggen dat alles daarin eigenaardig is.

De tale is weinig ontwikkeld: immers het volk dat ze spreekt zijn eenvoudige, onwetende, half wilde lieden, die noch lezen noch schrijven en kunnen; zij leven afgezonderd in hunne bergen en bosschen. Van geleerdheid en beschavinge en weten zij niets; hun geest strekt weinig verder als hunne oogen. Zij kennen al hunne blommen, kruiden, planten en boomen, met name en toename, veel beter als de Vlamingen en welk andere beschaafde volkeren.

Voor land, landwerk en allaam zijn er woorden in overvloed. Wij en hebben maar één woord om de werkinge

[p. 180]

van ‘dragen’ uit te drukken, de Mandaris hebben ten minsten 7 verschillige woorden om de verschillige wijzen van dragen te verbeelden: op het hoofd, (dupil) op de schouders (go), in den mond (gember), in de armen (siping), op den rugge (rud), in een kleed of zonder (habe, hatar), en, als zij met verschilligen te zamen, eene balke of iets anders dragen, zullen zij u nog 2, 3 splinternieuwe woorden in het aanzichte werpen, die gij nooit en zoudet vermoed hebben: zoo hebben zij eigene woorden voor al de dingen van hunnen dagelijkschen handel en leven.

Wij kennen het woord ‘mande’ en wij spreken van peerdemande, marktmande, groote en kleene manden, maar het woord dat altijd wederkeert is ‘mande.’ De Mundaris hebben een gansch verschillig woord voor ieder slag van manden. Kantsji is eene gewone groote ronde mande; maar, vraagt achter een kleen kantsji, of een vierkant kantsji, die vrage en heeft geenen zin meer voor hen: eene zekere kleene mande is tonka, eene andere is tupi, en 't en zij gij dát woord uitspreekt, zij en kunnen niet vatten wat gij hebben wilt.

Hunne geestvermogens zijn weinig ontwikkeld: algemeene gedachten en hebben zij niet, en bijgevolg, ook geene woorden om ze uit te drukken. Zij hebben een woord voor boom, te weten daru, maar willen zij u vertellen, bij voorbeeld, dat iets onder eenen boom gebeurd is, gij en zult ze niet verstaan 't en zij gij den name van den boom kent, want 99 keeren op 100 zullen zij het woord daru van kante laten en den eigenname van den boom gebruiken, gelijk wij zouden zeggen: onder eenen eeke of pruimelare, alhoewel het er weinig op aankomt dat het zulk of zulke boom zij.

Niets in de wereld en is moeilijker als de Mundaris te verstaan, als zij van hunne bloedverwanten en maagschap spreken. In 't vlaamsch en bezigen wij maar: vader en moeder, broeder en zuster, oom en moeie, neef en nichte, en dan met 2, 3 voorvoegsels, kunnen wij alle verwantschap uitdrukken. In 't Mundari en is er eerst geen gemeen woord voor ouders; vader en moeder, zeggen zij en anders niet. De weersplete van ons broeder en kennen zij ook

[p. 181]

niet: voor den oudsten broeder hebben zij éénen name en voor den jongeren eenen anderen name. Somwijlen nochtans bezigen zij het woord haga, maar dat woord bediedt ook vriend, maagschap in 't algemeene, mannen van het zelfste dorp, enz. Hun woord voor grootvader of -moeder en heeft geenen uitstand met het woord dat zij voor vader en moeder gebruikten; daarbij grootvader langs vaders kant is onderscheiden van grootvader langs moeders kant. 't Is het zelfste voor de verschillige ooms en moeien, neven en nichten; daarbij vaders of moeders oudste broeder of zuster en hunne kinderen of hunne schoonbroeders en schoonzusters hebben al hunnen eigenen, gansch verschilligen name en 't en zij gij dat eigentlijke woord kent, zult gij lange mogen vragen en talen om te weten wat zij willen.

En is het niet wonderlijk, dat een zoo ruw en nog zoo wild volk, zulken rijkdom van woorden heeft? Integendeel, zou ik zeggen, het is een noodzakelijk gevolg van hunnen leegen staat van beschavinge. Zij en hebben maar woorden voor dingen die dagelijks onder hunne oogen vallen; voor vreemde en afgetrokkene denkbeelden en hebben zij geene uitinge, en voor iedere zake hebben zij een bezonder eigen woord, omdat hun gedacht niet veel verder en gaat als hunne zinnen, en geene algemeene begrijpen en kan samenstellen.

('t Vervolgt)

Edw. Van Robays