Biekorf. Jaargang 8

[p. 362]

Loo en Laar

DE oordnamen Loo en 't naamdeel -laar staan wortelvast in overoude tijden.

Ze bestonden reeds in 't eerste tijdvak der Germaansche geschiedenis.

't Was nog voor den tijd van den zoogezeiden inval der Barbaren; de Germanen woonden nog in het land, daar Tacitus op zag, wanneer hij met zijn snedigen trant, de zaten en de zeden der Germanen zoo bekoorlijk afschetste; zij en hadden nog hunne streken niet verlaten om, in de gewesten van het verbrokkeld Roomsch keizerrijk, nieuwe rijken te stichten.

Die met eenige aandacht Tacitus' werk overleest en daarbij eene landteekeninge van in die tijden voor oogen heeft, kan met eenige zekerheid vermoeden en bepalen, waar elke stam, die Tacitus vermeld, gevestigd was.

In den oortijd - met die benaminge zullen wij den schuimzeg voorhistorisch verdietschen, - woonden daar onbekende volkeren, de lieden der tijdvakken van de gekapte en de geslepene steenwapens; later waren de Arabische Kelten uit het Oosten gekomen; de Kelten ook hadden voor de opkomende drommen der Germanen, over den Rhijn, in Belgenland en in Galliën, de wijk genomen.

Hoe weten wij dat?

De keisteenmessen en andere zulke vondsten zijn sporen en bewijzen van die oortijdelijke beschaafdheid.

De talrijke Keltische oordnamen, die men in Duitschland aantreft, zijn sporen en gedachtenissen van 't verblijf der Kelten op den bodem, die na hen Germaansche grond en Germaansche eigendom geworden is.

Bij het dagstriemen der geschiedenisse, vinden wij de Germanen als inzaten van dit hun land in 't eerste bekend tijdvak der ontwikkeling hunner beschaving.

_**_*

Kunnen wij ons die beschavinge eenigszins verbeelden?

Tacitus beschrijft ze met betamelijke nauwkeurigheid.

[p. 363]

De Germanen maken geen volk uit, zij en zijn geene nationaliteit, geen landseigenheid in den hedendaagschen zin van die woorden.

Wij kennen enkel Germaansche stammen, zooals de Friesen, de Chamaven, de Cherusken, de Sigambers en menigvuldige andere, die Tacitus aanstipt.

Iedere stam is in gouwen verdeeld.

Vele geleerden aanzien de gouwen als eenen wisselname van de honderdschap en van het markgenootschap.

De marke is de gemeene grondeigendom van hare bewoners, en die bewoners, de leden van het markgenootschap, maken eene gens, eene Germaansche sibbe, een geslacht uit.

Elk gezin van 't geslacht krijgt zijn deellot in de gemeene erve die voor den landbouw bestemd is; de marke en wordt niet gansch door den ploeg om gebroken; uitgestrekte, gemeene weiden blijven liggen voor het vee; jaarlijks zelfs, volgens Tacitus, verandert men het beploegde deel van de marke; de velden van 't voorgaande jaar blijven onbebouwd en nieuwe plekken worden voor den akkerbouw uitgesteken en onder de markgenooten verdeeld.

De Germanen zijn nog op hun gemak in hun uitgestrekt land; iedere volksstam, elk geslacht vindt ruime marken genoeg in de dalen, langs de vloeden, daar zij eerst zijn nêergezeten; de Germanen en hebben aan hun vroeger zwerversleven nog maar half vaarwel gezeid.

De leden der sibbe zijn door wederzijdsche rechten en plichten onder elkander verbonden; in twist en tweedracht moeten zij malkander hulpe bieden; zij bebouwen den grond in 't gemeene, leven te zamen, verdedigen malkander, springen te zamen in 't zelfste gelid, als 't oorloog is; kortom zij maken overal, thuis en op het slagveld, een levend, volledig en zelfstandig wezen uit onder de Germaansche volkeren.

De Germanen zijn een volksgemeente van vrije boeren; de vrijheid is hunne macht; ze is gegrondvest op de gelijkheid; allen hebben hun deellot in de marke; allen dragen de wapens; allen maken deel van de bestierlijke en rechterlijke vergaderingen.

[p. 364]

Nochtans staan er eenige gezinnen als edel bekend; ze zijn meer in aanzien, krijgen meer als een lot in den verdeelden grond en bezitten aldus meer vee, meer slaven en meerdere rijkdommen; onder de edelen worden de koningen gekozen.

Als 't dingdag is, bij de nieuwe of de volle mane, op eene gewijde plekke, bij eene heilige bron of bij 'nen heiligen boom, komen al de vrije mannen van den stam bijeen om over de algemeene belangen, den vrede, den oorloog of de veranderinge eener geplogentheid te beraadslagen.

_**_*

Welke zijn de oudste Germaansche oordnamen die in deze tijden bij de Germanen in zwang zijn?

't Zijn vermoedelijk benamingen die sedert lange uit de tegenwoordige verdwenen taal zijn.

't Zijn benamingen daar deze levenswijze der nog half wilde Germanen in wêerspiegeld wordt.

't Zijn benamingen die minst op menschen en huizen, meest op grond en water, boomen en dieren, landbouw en veekweek, volkzeg en wangeloof wijzen en ons een beeld van de eerste Germaansche neêrzettingen vertoonen.

_**_*

De benaminge Loo komt onder de vroegste Germaansche oordnamen, met de bediedenis 't zij van bosch, 't zij van leeg struikgewas, 't zij van eene met gers of houtgewas begroeide plekke.

Geene enkele maal, of uiterst zeldzaam, wordt loo met mansnamen verbonden; het staat alleen of 't wordt met namen van gronden, dieren, gewassen of goden tot oordnamen gekoppeld.

Onze Germaansche Vlamingen hebben deze overoude en kenmerkende benaminge, deze gedenkenisse van de allereerste Germaansche beschavinge in twee hunner dorpsnamen bewaard.

Loo en heeft geenen uitleg van doen, maar met den kwelname Vladsloo, Flardesloo en weten wij tot nog toe geenen weg.

[p. 365]

't Staat wel een Alardus van Flandeslo bekend; die gedaante zou ons naar 't naamwoord Vland verzenden, daar wij de naamreden van Vlanderen in aantreffen; maar welke vastheid levert die gedaante nevens de menigvuldige gedaanten Flardeslo, die in de zelfste en in andere oorkonden te voorschijn komen?

Van eenen anderen kant nochtans zijn n en r wisselstaven in 't Middendietsch. Is Flardeslo uit Flandeslo niet verbasterd en is deze enkele gedaante aan de verwandeling niet ontsnapt om ons Vladsloo, met eene stoute gissinge, als 't loo te vland te laten uitleggen, zooals Braakloo, Brakel, 't loo ter brake is?

_**_*

Laar is ook eene overoude benaming; de beteekenis van open veld, opene of onbebouwde plekke in een woud en kunnen wij niet aanveerden omdat dit woord -laar te veel met boom- en godennamen verbonden wierd.

Het schijnt oord te bedieden en namentlijk woonoord, gerechtsoord en offeroord.

Met mansnamen wordt het soms ook verbonden, hetgeen reeds eenen meer gevorderden stand van ontwikkeling onder 't volk te kennen geeft.

Bij ons wierd de benaming door de Germanen medegebracht en bewaard in de namen van Rousselaere, eertijds Roslar; van ros, peerd; in het thans onuitlegbaar Becelaere, en wellicht ook Couckelaere.

Wij hebben vroeger nog de naamreden van dat oud Koclara van de jaren 1100 opgezocht; wij gisten dat het de naam kokelare, tooverare was, die tot een oord was overgegaan; sedert hebben wij den Germaanschen voornaam Koko veroorkond gevonden, namentlijk in Biekorf VII-XXVI en in de Lijst van Friesche eigennamen bewerkt door Johan Winkler: zou hij in onzen dorpsnaam niet verscholen en vergroeid zitten evenals Botto, Botte volgens 't vermoeden der Duitsche geleerden in den dorpsnaam Bottelaere?

't Geval wilt dat de Duitschers ook met hunne twee namen, Kucklar in Westfalenland en Coxlar bij Julich in Hessenland, geenen weg en weten.

J. Claerhout