Biekorf. Jaargang 8

De eerste Dietschers bij de Noordpool in 1597

SEDERT een jaar of twee van hier wordt er in de dagbladen danig veel gesproken van Nansen, van Andrée en van andere stoute mannen, die op zoek gingen naar den Noordpool.

Die tochten naar ‘'t ijzig Noorden’ herinneren ons het stout bedrijf van een stamgenoot, een dietscher, den ‘schranderen Barents’, die, zoo Tollens zegt, ... grijs in kennis, jong in ijver, vast van ziel, onder alle Europeanen de eerste door de Noorderlijke IJszeeën eenen weg baande, dien men enkel op onze dagen, dat is drie eeuwen later, wederom heeft bewandeld.

Van zoohaast de Hollanders het spaansche juk af hunnen nekke geschud hadden, begonnen zij, om hunnen handel te verbreeden, naar vreemde gewesten uit te zien. Toen zij echter hunne stevens naar het Noorden stierden, en bedoelden zij hoegenaamd niet de pool te bereiken:

[p. 297]

hun wensch was, langs het Noord-Oosten, eenen weg te vinden naar Indiën. De zuiderweg immers, langs Africa, lag in de handen van Portugal en Spanje die toen, uitsluitelijk schier, den alleenhandel bezaten met het Oosten.

't Was dan op het aanraden van den wereldteekenaar Plancius, dat de schrandere Barents naar Nova-Zembla inscheepte. Hij bereikte de westerkust van dit groot eiland op 73° 25' noorderbreede. Dan zeilde hij noordwaards op, langs het strand voorbij het voorgebergte van Nassau, en, op den 23sten in Hooimaand 1594, gerocht hij op 77° 55ⁿ N.B. De ijsbergen, die gansch de zee overdekten, dwongen hem terug te keeren.

In 1596 hernam hij zijnen zeetocht en ontdekte hij opvolgentlijk Beeren en Spitsberg, op 80° noorderbreede, en de Oranje-eilanden.

Hij meende huiswaards te stevenen, toen hij door den winter overrast wierd op den oostelijken oever van Nova-Zembla, daar hij met zijne makkers moest vertoeven en vervriezen schier van de endlijke koude. 't Was in Koornmaand. Zeventien mannen waren nog aan boord. Aanzijds en boven het dek rezen ijsbergen, hemelhooge. Op den 2den in Zaaimaand verlieten ze het schip, om eene hutte te betrekken die zij hadden opgetimmerd met aangestrand hout. Aan den wand hong een tijdwerk (horlogie), beddebakken wierden opgeslegen en eene ton diende voor bad.

Weldra lag de woonste onder de sneeuw begraven en, om uit te kunnen, moest er een ondersneeuwsche gang geboord worden heele enden verre. 's Nachts kwamen ijsberen en vossen aan het dak wroeten, de berdels brokke van een trekken en in de schouwe kruipen. Buiten en binnen winterde het al om het even. De wanden en de vloer waren bedekt met eene lage ijs van twee duim dikte.

Eens dat ze, om warmer te hebben, al de reten en de garren zoo dichte mogelijk gesloten hadden, kwamen ze haast aan den hals, van den rook die binnen bleef. Een matroos snakte de deur open om lucht te trekken en hij

[p. 298]

zakte gelijk een slunse ineen. Hunne vervrozen schoen waren als hoorn zoo hard, en hunne kleêren steven aan hun lijf. En nog hadden ze den moed om op Driekoningendag koning te trekken en Dertienavond te vieren, met eenige koekskes met tweebak en met wijn. Zoo vertelt Gerrits de Veer's, die 't verslag moest opmaken van den tocht.

In Nieuwjaarmaand stierven twee makkers van 't scheurbuik waaraan ze allen leden. Ze waren zoo uiterst zwak geworden, dat ze geen bundelken hout en kosten optillen.

Eindelijk daagde er, met den 13sten in Zomermaand, verlossinge op. De zee lag open en ze sprongen in twee schuiten, daarmede zij den noorderoever van Rusland konden bereiken. Barents stierf op weg naar Kola, daar zijne makkers Cornelius Rijp terugvonden, dien zij vroeger verloren hadden. Toen ze te Amsterdam aanlandden, was hun getal tot twaalf gesmolten.

't En is maar op den 7sten in Herfstmaand van 1871, dat de Noorweger Elling Carlsen, Barents huis wedervond. 't Was nog gave en ongedeerd, buiten dat het vol geraamten lag van beren, rendieren en vossen, die daar geschuild en malkaar verscheurd hadden. Uit den vervrozen vloer ontgroef hij allerhande huisgerief: bedden, uurwerk, geweren, boeken, leerzen en ander getuig. Alles was wel bewaard. Vier jaar later ontdekte Gardiner, een engelsch zeereiziger, nog verscheidene andere zaken zooals b.v. Barents' intepot en ganzepennen, daarmede hij geschreven had. Bijna alles rust nu in de toogzale van het zeewezen, in den Haag.

X.