Biekorf. Jaargang 8

Eene Wandeling naar den ouden Wal

DIE van Thielt naar Ruysselede wandelt moet daar, een ende gaans over den Ondank, rechts de bane, dien hoop eerde gezien hebben.

Men is nog al genegen om de vrage te stellen: Wat voor eene hoogte is dat?

Ge zult vernemen dat ze de menschen den ouden wal heeten.

Wat moet men door dien ouden wal verstaan?

't Bestaat nu groote liefhebberschap voor de oudheden en als van 's zelfs rijst de vrage: Zou het soms geene oude tomme, geen grafheuvel zijn?

[p. 294]

't En is niet waarschijnlijk, omdat die hoop, blijkens oude teekeningen, vroeger veel meerder was en tot tegen de bane kwam; nu ligt de overschot van dien opgevoerden hoop eenige stappen van den steenweg verwijderd.

Wat hebben wij hier voor handen?

Wij kunnen die vrage meer als 400 jaar achteruit schuiven.

't Bestaat eene oorkonde van 't jaar 1434; 't is een handvest van nen deelman of notaris; dienende om een geschil te vereffenen, en 't is te vinden in het werk: Recueil des Chartes du Prieuré de Saint-Bertin à Poperinghe, Brugge 1870, bl. 221.

Er is een verschil opgerezen tusschen de abdijen van Sint-Baafs te Gent en Sint-Bertens te Sint-Omaars, wegens tienden gelegen in 't gescheed van Ruysselede en Caneghem, ante antiquam motam, vulgariter nuncupatam den auden wal, voor de oude mote, bij 't volk bekend onder den naam van den ouden wal.

Wij staan dus in 1434 voor de zelfste moeilijkheid: de oude wal was toen verlaten zooals nu, anders en zou men van geene oude mote, maar wel van den eigenaar of den bewoner gesproken hebben.

't Eenig verschil is dat de mote nog niet afgevoerd en was; eenige reken verder, immers, in het zelfste stuk, maakt men gewag van de grachten die rondom de mote lagen en trekt men van aan den westhoek der mote, van binnen de grachten, eene rechte schreve, om voortaan de tienden der beide abdijen af te palen.

_**_*

De burgen zijn van ouds gekend bij de Germanen. Tacitus, Hist. 4, 33, vermeldt een Germaansch oord Asciburgium, hetwelk men als Eschenburg veroorkondt; de Germanen en kenden eerst geene verschansingen; toen zij met vreemde volkeren in aanraking kwamen, en voornamentlijk als 't leenroerig stelsel opkwam, gerochten de burgen en de versterkingen meer en meer in zwang, onder de germaansche volkeren.

Men kent een bijzonder slag van burgen of borgen, earthworks geheeten in Engelland, als moten van 't leen-

[p. 295]

roerig tijdvak bekend, in Vrankrijk en bij Viollet-le-Duc - Dict. de l'Archéol. franç, 3^e deel, bl. 63 - beschreven.

't Bestonden er ook in Vlanderen; zelfs was de middeleeuwsche mote, die best bekend is, in West-Vlanderen gelegen en ze is vermaard, omdat ze door nen ouden schrijver zoo nauwkeurig afgebeeld wierd.

Ze mag voor staal en toogstuk dienen.

't Is de burg van Merckem.

_**_*

De gelukzalige Jan van Waasten was bisschop van Terenburg: ook een burg; sommige steden, dorpen en wijken hebben immers hunnen oorsprong en hunnen name aan een burg te danken, zooals Altenburg in Hessen, Oudenburg bij ons. Men kent ook Nieuwenborg als oordnaam, nu echter als geslachtnaam gebezigd.

Nu, onze vlaamsche gelukzalige doorliep, met een vierigen iever bezield, zijn bisdom, kwam naar Merckem, ging daar naar den burg, stapte op de brugge en, halfwege gekomen zijnde, stortte hij met eene groote menigte volk die hem volgde, van eene hoogte van vijf-en-dertig voet, in de diepte.

God, wilde dat er niemand gekwetst en wierd.

De schrijver van 't leven van den gelukzaligen bisschop, - leest de Acta Sanctorum van den 27ⁿ Nieuwjaarm. - de aartsdiaken Jan van Colomieux, neemt deze wondere gebeurtenis te baat, al 't geval uitleggen, om ons een nauwkeurig bescheed van den burg van Merckem te bezorgen en ons aldus eenen kijk in 't verleden te vergunnen.

De gelukzalige Jan van Waasten stierf in 1130; dit bezoek te Merckem gebeurde 15 jaar vóór zijne dood, dus in 1115.

De heeren van die tijden dolven diepe grachten en konden aldus, binnen die grachten, eene hooge eerden mote verheffen.

Boven op de mote, langs het water, timmerden zij eene verschansinge van vierkantte staken, die dichte de een tegen de andere in den grond zaten.

Binnen het paalwerk stond de woninge, met of zonder torren en met de geriefelijkheden die ertoe behoorden.

[p. 296]

Men gerocht op die mote met eene nog al breede klimmende brugge, welke van den eenen kant op den effenen grond op palen rustte, en langs den anderen kant wel 70 voet hooge moest reiken; 't volk viel immers te Merckem, van eene hoogte van 35 voet.

De oudheidkundige maatschappij van Brussel onderzocht in 1891 zulk eene mote te Grimbergen, bij Vilvoorde, die daar de Senecaberg genoemd wordt.

Ze bestond uit opgedolven leemeerde; van boven vond men beenderen van huisdieren en eenig eerdewerk van de 9^e tot de 12^e eeuw.

't Overblijfsel van dien ouden wal van Caneghem bestaat ook uit leemeerde en alles laat vermoeden dat die antiqua mota, dat die oude mote een eerden en houten burg was als de Senacaberg van Grimbergen en de menigvuldige eerden burgs of earthworks der Angelsassen in Engelland.

J. Seghers