Biekorf. Jaargang 8

[p. 289]

[Nummer 19]

Maren uit Congoland

DEZE opstel is geschreven door Eerw. Vader Gustaf De Beerst, ter zaligen, de vlaamsche geloofzendeling in Congoland, van wiens leven en werken Eerweerde Heer S. De Quidt, onlangsleden, in dit ons tijdblad, met zijne meesterlijke hand, eenen boeienden en prachtigen schets wist te teekenen.

Onze moedige en rijkbegaafde Vlaming hadde, vóór zijne afreize, beloofd zijne medewerking aan ons tijdblad te verleenen en hij heeft getrouw zijn woord gehouden. Hij moet ons reeds vroeger eene reisbeschrijvinge gezonden hebben, die met de deze in betrek staat en ze voorafgaat, maar die ongelukkiglijk ievers verdoold en in 't ongereede moet gerocht zijn, want nimmer en heeft ‘Biekorf’ ze ontvangen; hij en heeft ze, bijgevolge, niet kunnen drukken en nog veel min ze den Eerweerden schrijver opzenden. 't Is hetgene daar deze over klaagde als hij op de eerste bladzijde van dezen opstel schreef: ‘Aanmerkinge. - De eerste bladzijden dezer reisbeschrijvinge en zijn ons niet toegekomen.’

[p. 290]

Deze belangrijke opstel, dien wij na de dood van den Eerweerden zendeling ontvingen, is als eene geheimzinnige stemme die uit zijn graf opstijgt, en die ons uit dat verre zuiderland komt getuigenis geven van zijne genegentheid en liefde tot zijn volk en zijn vaderland. Zij zal ons, 't is te hopen, vermanen om een gebed te storten tot rust en welvaart van de edelmoedige ziele, die weleer de hand bestierde van den vlaamschen zendeling die deze regels voor ons nederschreef!

Biekorf

't Dorp van Mpala. - De Butwa of vrijmetselaarsgilde van Opper-Congoland.

De avond begon te vallen..., al tusschen 't geboomte der laatste gebergten, ontwaarden wij al 't Tanganijkameer, dat gelijk een spegel den donkerblauwen hemel, in zijne slapende wateren weêrkaatste! Wij daalden in de lang uitgestrekte vlakte van Mpala, die over twintig jaar nog zee was, en die nu door daaromtrent duizend inwoners bebouwd en bezaaid ligt. Zonder stilhouden gaan wij de dorpen van Si Miombo, van Kiuma en van Si Kibolo voorbij; aan onze slinkere hand laten wij de bloeiende volksplantinge van 't oude Kibanga liggen en komen, rond den vijf en half, in 't dorp van Mpala aan.

Mpala, een man van hooge gestalte en magere leden, wien twee zwarte oogen onder zijn dikke wenkbrauwen, een listig voorkomen geven, komt gebogen onder 't gewigte zijner zestig of zeventig jaren, ons, met veel geruchte en gebaar, den willekom bieden. - Hij en vond geene woorden om zijne vreugde uit te drukken, van mij zoo gauw en zoo gezond weêre te zien: - te vele gebaar, om rechtzinnig en uit der herten te zijn.

En inderdaad Mpala en gelijkt maar al te wel aan zijnen voorzaat, die eertijds hier de koning der streke was; een dwingeland, die meer als eens stroomen bloeds vergoten heeft om zijnen rijkdom, 't is te zeggen, 't getal zijner slaven te vermeerderen. 't Was een dier wangedrochten die, gelijk Katele, Kyula en Manda, met de Wa-ungwana's samenspande; die de snoodheid had zijn

[p. 291]

eigen volk ten hunnen dienste te stellen, de streke te helpen ontvolken en zijn eigene stamgenooten in de ijzeren boeien der slavernij te gaan werpen.

Ook was 't met nijdige oogen, dat de hedendaagsche Mpala, hoofdman Joubert's gezag bij den volke meer en meer zag toenemen; en als hij over zes jaar (1889) vernam dat Roemaliza, twee zijner mannen had belast hen in Marunguland te komen vestigen, kon hij nauwelijks zijn genoegen ontveinzen, hopende dat de macht der blanken wellichte op de Tanganijkaboorden, ging uitsterven. Doch als hoofdman Joubert, als een onwrikbare muur, de pogingen der Araabsche bloedzuigers had verijdeld, verkropte hij in stilte zijnen spijt, en onderwierp hij hem, doch niet zonder tegenzin, aan 't gezag van den heldhaftigen slavenverdediger.

Doch, 't en is daar de eenige zonde van Mpala niet. Buiten zijnen ingeboren afkeer voor alle beschaving, is Mpala daarbij nog een der Grooten van een genootschap, dat door zijne geheimen en door het verderfelijk doel dat het beoogt, niet zonder reden, de vrijmetselaarsgilde der Zwarten zou mogen genoemd worden. Hier heeten ze het: de Butwa. Gelijkdanige genootschappen bestaan, zoo het schijnt, in bijna gansch Midden-Africa; onze medebroeders hebben er in Shirombo-land, op de boorden van het Nyanza- en van het Nyassameer gevonden; en, zoo men mij verhaald heeft, zouden zelfs eenige landvorschers van ons uitgestrekt Congoland, in hunne verhalen ervan gewag gemaakt hebben.

Vele hebbe ik gezocht en gevraagd om de geheimen van dit genootschap te achterhalen, doch alles was bateloos, want de leden liggen onder de vreeselijkste eeden verbonden, om nooit een woord ervan te veropenbaren. Na lange vragen en zoeken, vernam ik, dat Lucas, een onzer Christenen, er eertijds deel van miek. - 'k Deed hem aanstonds komen en ik zei tot hem:

‘Lucas, 'k hebbe vernomen dat ge eertijds van den Butwa waart; is dat waar?’

‘Ja-'et,’ antwoordde hij, gerust weg.

‘Zoudt gij mij niet eenige inlichtingen kunnen geven

[p. 292]

over de gebruiken, en gespelen van dat genootschap? Nu dat gij christen zijt, ge 'n zijt toch zeker niet bevreesd van mij alles te veropenbaren?’

‘Bevreesd? Ik? - Eertijds, als ik nog de slave van den duivel was, ja, dan hadde ik de schrikkelijkste straffen te vreezen; maar nu, dat ik christen ben en kind van God, waarvoor zou ik nog te duchten hebben?’

‘Gij hebt gelijk, Lucas, de duivel en heeft voortaan geene macht meer over u; met christen te worden hebt gij aan hem, aan al zijne werken en al zijn bedrog verzaakt, vertrouwt mij dus alles zonder 't minste achter te houden.’

Volgens hem zou men in de Butwa vier trappen van leden onderscheiden:

Ten eersten, de Linga's of nieuwelingen, die in de geheime vergaderingen nog geenen toegang en hebben, maar die door een meer gevorderd Butwa-lid, in de gebruiken en in de tale van 't genootschap onderricht worden. Want, gelijk onze vrijmetselaars, hebben ze hunne geheimzinnige woorden, die van een ander niet verstaan en zijn.

Ten tweeden, de Kiburi's, die wat meer gevorderd, den eed, van de geheimen te bewaren al afgeleid hebben, en die in de vergaderingen en in de Butwa-spelen al mogen tegenwoordig zijn.

Ten derden, de Kangala's, die, gelijk men bij ons zou zeggen, het doopsel reeds ontvangen hebben, en die de hooge geheimen leeren kennen.

Ten laatsten, de Singuru's of de hoofdmannen, wien het toebehoort den tooverdrank te verveerdigen, en te beslissen wie in den Butwa mag aanveerd worden, of, is hij er alreeds in, hooger mag opklimmen.

Lucas behoorde tot den trap der Kiburi's; ook en kon hij geen de minste inlichtingen verschaffen over de Kangala's noch over de Singuru's, noch over hunne tooverkunsten, maar over de Linga's en over de Kiburi's deelde hij mij 't volgende meê.

De Linga's. Om als Linga aanveerd te worden moet men:

[p. 293]

1^o Een oud lid van den Butwa tot voorspreker kiezen, die de aanvrage om in 't genootschap te treden, aan een der Singuru's zal overbrengen.

2^o Een geschenk den Singuru aanbieden. Dit geschenk bestaat meestal uit eene houwe, een stuk kleergoed of wat perels.

3^o Staat de Linga onder 't gezag van ouders of van voogden, hij moet hunne toelatinge verkrijgen om in den Butwa aanveerd te zijn.

4^o Eens tot den keurtijd aanveerd, moet hij bij zijnen voorspreker de gebruiken, de gespelen en de tale van 't genootschap gaan leeren, en 't en is maar, na met goeden uitslag een onderzoek bij een der Singuru's ondergaan te hebben, dat hij tot den rang van Kiburi zal mogen overgaan.

De duur van den keurtijd en is niet bepaald; twee, drie weken vooraleer dat de vergaderingen zullen stede hebben, gaat de Linga gemeenelijk bij zijnen voorspreker wonen, om voor 't onderzoek gereed gemaakt te zijn.

't En schijnt geen ouderdom vastgesteld te zijn om aanveerd te worden, - 'k wete kinderen die nog geen acht jaar oud en zijn en die er al deel van uitmaken.

('t Vervolgt).

Gustaf De Beerst