Biekorf. Jaargang 8

Terp en Tomme

EENE terp is eene hoogte, daar de lieden vroeger toevlucht op namen, tegen de overstroomingen.

Sedert 't jaar 400 was de zee hier schrikkelijk geweldig; de grond verleegt aan de mondingen van de groote stroomen, en 't onderzoek van onzen bodem leert dat de wilde zee dikwijls over 't zinkende land kwam gestormd.

Alsdan nam ons Dietsch volk van de kusten den wijk naar de hoogten, die 't zelf had opgeworpen; 't waren er die wel een bunder besloegen, zoodanig dat er dorpen op stonden; 't waren er ook van minderen omvang, bij elke hofstede, om have en vee uit het water te redden.

Een terp is een dorp bij de Friesen; men vermoedt dat terp het zelfste woord is, omdat de dorpen dikwijls op hoogten stonden.

Die hoogten en wierden bij ons geene terpen geheeten; men noemde ze stellen, zoo 't Loquela, VIII, 86, bericht. Die naam staat ook bij onzen Kiliaen te boeke en als locus tutus, als schuiloord, vermeld.

Eene hofstede draagt nog dien naam op Snaeskerke en bewaart aldus de gedachtenis van den tijd dat het schorre vloeide.

[p. 264]

De kerke van Spiere zou nu nog dikwijls onder water komen, stond ze op geene hoogte; wij en weten echter niet of die hoogte in de oorkonden, of volgens de overleveringe, met 'nen eigenaardigen name bekend staat.

Te Clemskerke heeft de oudheidkundige maatschappij van Brussel eene stede onderzocht, daar eene terp blijkt gestaan te hebben; op de terpen vindt men gewoonlijk asschen van heerdsteden, beenderen van dieren en scherven van eerden keukengerief, uit de vroege middeleeuwen.

Iedereen kent den hoogen ‘Andjoen’ van Werckene; 't kan eene terp zijn, of zou 't geene tomme zijn, zooals het Karel vrijheer Gillès de Pelichy scheen te meenen, op den zitdag van oudheidkundigen, te Gent?

Om het met vastheid te weten, zou men die hoogte ten gronde toe moeten onderzoeken, met eene gang te delven tot in 't midden van den hoop.

_**_*

De lezers van Biekorf zouden wel doen te onderzoeken of er in de dorpen die ze kennen, geene hoopen te vinden en zijn, die eenen kenmerkenden name dragen.

Ge hebt ‘Tombroek’ te Rolleghem; ge hebt de groote en de kleene ‘tomme’ te Thielt; 't lagen daar vroeger grafheuvels; thans nog leven er menschen die 't weten; sedert zijn die tommen, jammer genoeg, afgevoerd en verdwenen.

De fransche legers van Lodewijk XIV hebben ook vele van die tommen uitgedolven en uitgeroofd, in Belgenland.

't Liggen soms twee, drie hoopen bijeen; ze heeten alsdan ‘de twee tommen’ of ‘de drie tommen;’ een tumulus bedekt de stede daar de stapel ter lijkverbrandinge gestaan heeft; een andere heuvel bedekt het graf; een derde wierd soms opgeworpen, daar niets onder en lag, om de dieven en de grafschenders op den doolweg te brengen; soms vindt men ook grafsteden in twee der drie tommen.

[p. 265]

De tommen behooren tot het Roomsch tijdvak, en zij bewaren de overblijfselen van rijke lieden of hooge ambtenaren van het keizerrijk.

Hoe waren die tommen gemaakt?

Boven den grond timmerde men eene vierkantte grafkamer van planken, van twee, drie meters breed; men lei daarin het aschvat, met de verkoolde beenderen, daarnevens de baggen, de wapens, het peerdengetuig, zilveren, bronzen, eerden of glazen vaatwerk, ten deele gave en ongeschonden bewaard, ten deele gebroken en beschadigd, om te bedieden dat de dood alles afbreekt en onverrewerpt,

De grafkamer wierd nadien met balken toegeleid; eene houten stake wierd in den grond gevestigd en, daarrings om en boven 't graf, wierd een groote hoop eerde gevoerd.

In 1892 heeft de oudheidkundige maatschappij van Brussel drie tommen onderzocht, te Thienen, op het gehuchte Grimda, langs de oude Roomsche hierbane van Thienen naar Tongeren.

Onder den eersten tumulus vond men, benevens allerhande zaken, eenen allerschoonsten cameo, of puilsteen, op sardonikel, met drie lagen verwe, en de wonderschoone, fijn uitgesnedene beeldtenis van den jongen Octavius, later keizer Augustus.

Dit kostbaar stuk, dat thans in 't bezit is van den heer Edmond de Rothschild, te Parijs, scheen het werk te zijn van eenen griekschen kunstenaar; 't zat vast in eenen teêrgewrochten gouden band, of invatsel, die tot eenen prachtigen mantelhaak was gedreven.

Onder de middenste tomme en lag er niets.

Onder de derde tomme vond men, benevens menigvuldige scherven Roomsch eerdewerk, een vierkantte gulden kokerken, met staven op de vier kanten, daar het volgende opschrift kon uit opgemaakt en gelezen worden:

M(ARCUS) PROBIVS BVRRVS

De eerste is de naam, de tweede is de stamnaam, de derde is de bekende toenaam Burrus: de roste.

De stamnaam Probius, komt van den toenaam Probus;

[p. 266]

hij toont ons dat wij met de grafstede van eenen Belg te doen hebben; bij de Gallen, en bij de Belgen, was 't gebruik in zwang van toenamen met den uitgang ius tot stamnamen te maken.

De driedubbele naam verzendt ook naar de twee eerste eeuwen van het keizerrijk, vóór den tijd van Caracalla.

J. Claerhout