Biekorf. Jaargang 8

De bodem der ‘Vlanden’

EENE groote haven wordt op onze zeekusten gemaakt; eene machtige vaart wordt gedolven om 't Venetiën van het Noorden weêrom met de zee te verbinden.

Wij zijn zeker, vriend lezer, dat ge soms eene wandeling doet om die grootsche werken te aanschouwen en dat ge belang stelt in den bodem, die door dien breeden en machtigen waterweg zal doorsneden worden.

Hoe is die bodem ontstaan? Welke lagen worden door de spade der delvers en de werktuigen der ondernemers omgewroet? Ze wekken nu onze aandacht omdat ze omroerd worden en eene voor eene, min of meer verneembaar naar boven komen.

Wij staan hier op 'nen grond, die gelijkwendig van maaksel, nauwkeurig onderzocht en doorpeild wierd om de grondlagenteekening van Belgenland op te stellen.

Trekt 'n schreve van Veurne, beneden Dixmude en Ghistel, naar Brugge en Sluis, en ge hebt de streke onzer zeekusten: 't bloote.

Onderzoeken wij eens in Biekorf wat de aardkunde ons leert aangaande de wording der bovenste grondlagen van die streke.

[p. 246]

Wij zullen de vier eerste tijdvakken der aardkunde daarlaten en ons tot het laatste tijdvak bepalen dat meer dan 2200 jaar vóór Christus zijnen aanvang neemt.

_**_*

Hoe moeten wij ons de streke verbeelden bij den dageraad van dit tijdvak?

De kust is niet recht zooals nu; zij is bochtig en met kreken doorsneden; zij is ook wel eene ure gaans verder dan nu in de zee gelegen.

De kreken worden langzaam met zeeslijk opgevuld: men bekent het aan de zeeschelpen; de grond van de streek verhoogt iet of wat, wordt min of meer effen en waterpas, door leege duinen van de zee afgescheiden, en bestaat deels uit zeeslijk, deels uit flandrisch zand van de laatste werking van het voorgaande, vierde tijdvak der aardkunde. (L'époque quaternaire.)

Men verneemt eene laag fijn, leemachtig zand, dat op de grondteekening van Belgenland met het merk alr 1 wordt aangewezen.

_**_*

Daarop volgt de wording van den turf.

't Water en vindt geene genoegzame scheute meer naar de zee; 't blijft staan en de streek is met zompen en moeren overdekt.

De gewassen welke men in den dering aantreft staan vei en hekeldikte te tieren terwijl de drooge plekken met dichte wouden begroeid zijn.

De dering ontstaat; hij ligt van een tot zes meters dik; men vindt er soms gansche boomen in, die nog rechtstaan op hunne worteling of neêrliggen.

't En ligt niet overal dering; op sommige plekken brak de zee nog door, zooals in de omstreken van Veurne en tusschen Nieupoort en Oostende.

Men weet waar en hoe de wording van den turf gebeurd is; de grond wijst het uit.

Weet men ook in welken tijd dit verschijnsel thuisgewezen?

Zeer goed: zekere tijden laten sporen achter.

[p. 247]

Guido Gezelle deed dit jaar in Biekorf bescheed over de onveroorkondschapte West-Vlamingen, volgens de kundige navorschingen van vrijheer K. Gilles de Pelichy; ge hebt dat voorzeker met uitnemend belang gelezen; wij ook.

Welnu, terwijl die onbekende voormenschen op de heuvels van Vlanderen woonden, waar vrijheer Gilles de Pelichy hun veltsteenallaam opraapte, verbleven zij ook in de turfstreke en hebben zij hunne keimessen in de lagen van den dering achtergelaten.

Onze kundige zoeker en anderen vonden immers keisteengerief op de zeekusten, in het turfgeweste en de heer De Tollensere, geneesmeester te Swevezeele, vond eene prachtige bijle in 'nen deringput te Lampernisse.

In de bovenste lagen van den dering heeft men eerden gerief, munten en penningen van den Roomschen tijd ontdekt: de deringgrond heeft aldus den indruk bewaard van den Roomschen voet en de overblijfselen van de Roomsche beschaving.

De aardkunde ontleedt den bodem en met de bescheeden van den bodem beschrijft ze 't uitzicht van de streek; Caesar heeft de streke gezien en hij veroorkondt ze in zijne boeken net gelijk ze de geleerden uit hunne navorschingen verbeelden.

Wij verdeelen het laatste tijdvak van de aardkunde (l'époque moderne), in verscheidene tijdperken en wij zeggen dat dit tweede tijdperk, het tijdperk van den turf, geduurd heeft van 2200 jaar vóór Christus tot omtrent 300 jaar na Christus.

_**_*

Op het einde van den Roomschen tijd begint de grond te zinken; geweldige stormen loeien en de woeste baren door den wind gezweept, breken door de duinen en overstroomen de vlakte; dit duurt van omtrent 400 tot het jaar 870.

De keltische bevolking is vernietigd; bijna al de keltische oordnamen zijn verdwenen; de geschiedschrijvers hebben de stormen en de verwoestingen geboekt en

[p. 248]

boven de lage van den dering vindt men eene lage zand en leem, met zeeschelpen doormingeld: 't is de laag alr 2 der grondteekeninge van Belgenland.

_**_*

Tusschen 't jaar 870 en 't jaar 1000 worden er geene groote stormen vermeld; hier en daar spoelt het zeewater zachtjes, bij hoog tij, over de vlakte en laat eene laag achter van grijsde leemeerde, die bij de aardkundigen de leegste leemeerde der Polders genoemd wordt en op 's lands grondteekeninge met het teeken alp 1 wordt aangeduid.

Een handschrift verhaalt hoe men in 944 de overblijfselen van Sint-Ausbrecht en andere heiligen van Boonen naar Brugge overvoerde en bij Loo eenen zeeboezem moest oversteken; 't waren zulke zeeboezems die bij hoog tij 't land onder water staken.

_**_*

Van 't jaar 1000 tot 1570 bevinden wij ons in het tijdperk der terpen en stellen.

Vandaar de lage alq der grondteekening: ze bestaat uit groef, doorkappeld zeezand met zeeschelpen doormingeld.

De bevolking vlucht op stellen en 't is aldus dat in 1894 te Vlisseghem eene terp doorzocht wierd, waar er eerdewerk van de 12de eeuw wierd uitgedolven en dat vrijheer Gilles de Pelichy in eenen hoop te Zuyenkerke eerdewerk van denzelfsten tijd heeft gevonden.

't Zand wordt hooger en hooger te liggen; de bevolking begint allengerhand den grond uit te dijken en landerijen op het water te veroveren.

Omtrent 1570 geraakt geheel de vlakte in 't bezit der kustbewoners.

_**_*

De bovenste lage grijsde leemeerde, de lage alp 2 van de grondteekeninge, welke de aardkundigen de bovenste lage van den Poldergrond heeten, is heuren oorsprong verschuldigd aan de overstroomingen, die

[p. 249]

de oorlogen en de verwaarloozing der binnenvaarten te wege brachten.

Naarmate wij de negentiende eeuwe naderen, zit de streke meer en meer in veiligheid bachten de duinen, verminderen de overstroomingen door krijgslieden veroorzaakt en worden de vaarten beter bezorgd.

Aldus wordt gansch het bloote van den waternood verlost... en geraken wij ten einde der zes lagen die wij onderzochten en dezer zes tijdperken die wij overliepen.

Vriendelijk verzoek aan de lezers van Biekorf eens in de oorkonden van dorpen en wateringen te snuisteren om deze uitkomsten der wetenschap te bevestigen of, als 't nood doet, te wijzigen.

J. De Bie