Biekorf. Jaargang 8

[p. 133]

Onveroorkondschapte West-Vlamingen

DAAR liggen nog zeer aanzienlijke vla'en of vladen in 't Dixmuidsche.

Het zijn gelijk effengerolde, het zijn ja, effengevloeide, breedwijde streken veien gronds, daar meest gers op groeit, en daar het noot, het kweekenoot, ossen, stiers, veerzen, koeien, kalvers, hun bestaan op zoeken en geruime vinden.

Hoe de name van die streken, te weten vlade, vla, veranderd is in vlande; hoe van vlande het woord vlame gekomen is, dat leeren de taalkundigen.

Van vlame, een effene streke, hebben wij een werkwoord vlamen gemaakt, dat effen zijn beteekent.

Wij zeggen b.v.: ‘Het vat staat vlamende vol water,’ en dat bediedt effen, ten boorde, vol water.

In IJsland zijnder dellingen, leegten, tusschen de bergen, die, over zeer oude tijden, vol lava, of vierbergsmalt, geloopen zijn, en die hedendaags zoo effen liggen als een ijs. Ze heeten ook vlamen, en die daarop wonen heeten, zooals wij, flaemingi of vlamingen.

De bewoonders van onze westerlijke vladen, vlanden of vlamen, de Westvlamingen, als een volk genomen, zijn veroorkondschapt, van onzen dag achteruitgaande, tot op zeer oude tijden. Daar is speur van hun bestaan te vinden in zeer oude boeken en in boekgelijke gedenkstukken.

Maar, als men verder achteruitgaat, zoo komt men op eenen tijd, daar alle geboekte oorkondschap teenemaal ontbreekt.

Woonden er dan West-Vlamingen in West-Vlanderen? 't En staat nievers iets van vermeld of beseffelijk bekend gemaakt.

't Is om wetenisse van die alderoudste en aldereerste inwoonders - of er waren - en van die onveroorkondschapte West-Vlamingen te zoeken en te zamelen, dat Karel, Vrijheer Gilles de Pélichy, van over jaren al, zijn verstand, zijne geleerdheid en zijne moeite te werke gesteld heeft.

Aan zijnen lang verlaten nest kan men den vogel, en

[p. 134]

's vogels doeningen gissen, die dien nest gebouwd, die in dien nest geleefd en gewaakt, geschuifeld en gezongen, gebroed, gejongd en voortgezet heeft.

Zou men, in den bodem van het huidige West-Vlanderen, geene nesten, wille zeggen geen speur van dennen, dammen, vloeren, heerdvier- en woonsteden; geen speur van allaam, gerief, van wapens vinden; geen speur van menschelijk leven, van handelinge en doelmatige werkzaamheid?

Na lang heffen en leggen, zoeken en ziften, heeft het vrijheer Gilles de Pelichy zoo verre gebracht, dat hij durft ‘ja’ antwoorden op al die vragen, en bewijzen dat er, op vroegere tijden als de zulke die ons menschelijker wijze en met opzet veroorkondschapt zijn, hier in ons West-Vlanderen menschen leefden, ja verschillende oorijen, geslachten en geaardheden van menschen, die den name verdienen van onveroorkondschapte West-Vlamingen.

Den uitslag van zijne navorschingen maakt vrijheer Gilles de Pelichy ons bekend in een drukwerk, dat heet Les stations préhistoriques de la Flandre Occidentale par le Baron Ch. Gilles de Pélichy, Gand, Imprimerie A. Siffer, Place Saint-Bavon. 1897. 14, blz. 8^o.

Vrijheer Gillis de Pélichy zegt dat hij speur van onveroorkondschapte West-Vlamingen gevonden heeft, dat gedeeltelijk te zijnen hove, te Iseghem, bewaard is, op:

Ardoye, op den Bergmolen, 40 m. boven den zeespiegel: welbewrochte keien pijlspitse.

Clercken, Terherst, 47 m. boven den zeespiegel: veel bewrocht kei-allaam.

Clercken, in 't Vrijbusch: bewrocht kei-allaam, effen geslepene kei-happen, waarvan eene te ziene is bij den E.H. Joseph Gezelle, caplaan te Zillebeke. Nu te Brussel op den toogdag.

Emelghem, op den Stuivenberg: groef kei-allaam, gelijk te Mendonck; naast ander zeer fijn bewrochte kei-schelfers, als of er daar twee oorijen van onveroorkondschapte menschen, de eene na de andere, gewoond hadden.

Gits, op den berg, 45 meters boven den zeespiegel: schoone pijlspitse, en ander kei-allaam.

Heestert, bij 't Banhout: keien lemmers.

[p. 135]

Inghelmunster, in de hoogestrate: menigvuldige heerdsteden, met houtasschen en zwart kei-gerief, lemmers, schreepmessen; niet verre van Oostroosbeke in eenen elleboge van de Mandel, pijlspitsen en ander kei-allaam.

Iseghem, 1 m. 20. diepe: heerdsteden, houtasschen, eerden ware, keiallaam.

Kemmel, op den berg, 162 m. boven den zeespiegel; keimessen zonder ende of grond, stukken van happen, schichten, pijlspitsen en eerden ware.

Lendelede, bij 't Bergcapelleke: kleene steenen gladde kei-happe, uit de steengroeven van Spiennes.

Lichtervelde, Veel bewrocht kei-gerief.

Lophem, rechts, langs de Leybeke: bewrochte keischelfers.

Oostende, op het strange: pijlspitse, toe behoorende M^r Cumont; tusschen Oostende en Mariakerke: een keien lemmer.

Pithem, op den berghoek: veel bewrocht kei-gerief en schreepmessen.

Ryckevelde, bij 't Hof te Maels, op Sinte Kruis-Sysseele: een groot getal bewrochte kei-schelfers, pijlspitsen, van de fijnste uit.

Roonberg, 140 m. boven den zeespiegel: eene macht kei-allaam, happen, messen.

Scherpenberg, 121 m. boven den zeespiegel: kei-messen, happen, hamers.

Steenbrugge, bij Assebroucke, langs de Leybeke: heerdsteden met houtasschen, eerdenwerk, door menschenhanden bewrochte keien en keisschelfers, dienende tot messen, pijlspitsen, hamers, schreepmessen enz.

Tieghem, op Sint Aarnoudsberg: allerhande keien schreepmessen.

Tilleghem, langs de Kerkebeke: welbewrochte pijlspitsen.

Zillebeke, Overgroote zandsteenbonke, in de pastorije, daar volkszeg aankleeft; en, op 't Zwartleem, 1 m. 50 diepe, in eene kei-groeve, groote woonvloer of heerdsteê, met houtasschen.

Zwartenberg, 133 m. boven den zeespiegel: pijlspitsen en ander allaam, gelijk te Steenbrugge.

[p. 136]

Die eenmaal het eigenaardig, schamel gerief gezien heeft, dat die onveroorkondschapte West-Vlamingen wisten te maken van keien, die ten grooten getale afkomstig waren uit Spiennes, in Henegouwen, en zalder niet meer in dolen; en, heeft hij tijd en gadinge daartoe, om te zoeken en waar te nemen, hij zalder voor vast ook wel eenige vinden.

Daarbij, ze brengen malkaar uit, en daar men een stuk vindt, daar zittender doorgaans nog.

Veel keien happen wierden gebruikt, en versleten, als wetsteenen, op messen en zeisens; andere zijn bekend als ‘dondersteenen,’ steenen die de donder werpt, ‘zeven voet diepe in de eerde,’ zegt het volk.

Meest op de hoogten behoort men te zoeken, en langs de beken.

Alles is het oprapen en het nauwkeurig aanteekenen weerd, immers om vrijheer Gilles te helpen zijne grondteekeninge opmaken van het land en van de woonsteden dier onveroorkondschapte, over-over-overoudste West-Vlamingen.

Pater Van Tricht S.J. heeft over de stoffe van dit schrijven een schoon boeksken gemaakt, daar iemand vele in leert in weinig tijd. Koopt en leest het.

Guido Gezelle