Biekorf. Jaargang 8

Oude vlaamsche dichtveerdigheid

NU ga ik slapen,
Op God ga ik mij verlaten,
en op zijn heilig kruis,
dat ons bewaart van 't helsch gespuis;
op zijn heilig graf,
daar hij in drij dagen lag.
Jesus belief mij te bewaren
dezen nacht van alle gevaren:
dat er mij geen bitter dood en mag overkomen,
als ik word van de wereld genomen,
en mij dezen nacht niets kan letten of breken,
dat ik eene goede biecht mag spreken,
een zalige dood mag sterven
en den Hemel mag beërven;
en een waar goed berouw,
dat komt van God en Onze Lieve Vrouw.
Jesus is verrezen van de dood,
hij maakt van steenen brood,
van water wijn;
Jesus wil mijn leidsman zijn!
Heere, in uwe handen beveel ik mijnen geest,
en mijne arme ziele allermeest,
als zij scheiden zal
hier van 't aardsche dal. Amen.

Als gij Rosalia beziet,
is zij een engel, doet ze niet?

[p. 10]

 

De engels dalen om haar neer,

 

zoo is zij een engel en nog meer.

 

_**_*

 

Neemt den aartsengel Michaël tot lof

 

Die spant de kroon in 't hemelsch hof. Amen.

_**_*

Wanneer er, in den goeden ouden Vlaamschen tijd, een bieman was die eenen zwerm kreeg, zoo begon men, zoohaast de zwerm aan 't afloopen was, onder 't slaan op blekken schelen of op oude pikken en zeissens, tang en blaaspijp, daar met sprieten aarde in te werpen, en ook te schuifelen, en terwijl las men het volgende gebed:

O groote koning der bieën,
Daal neder van dezen tak,
om te vereeren,
met uw edel was,
het altaar des Heeren;
en ook om, met honing zoet,
den zieken welgemoed
te gaan spijzen in overvloed.
O groote bieënkoning,
met uw biekens vol zoeten honing,
welhaast hebt gij uw eigen woon,
en maakt gij met al uw biekens uw hofken schoon.
Mijn lieve biekens, als gij in uw hofken zijt,
wilt dan allen werken met vlijt,
dan zal ik u allen laten leven,
en als gij geenen koning meer en hebt,
dan zal ik hem u geven.
Sint Ambrosius, biemans patroon vermaard,
ziet dat gij mijn biekens wel bewaart
van alle ziekten en ongeval,
zoolang ik bieman wezen zal;
en als ik dan kom te sterven,
maak dat ik, met u, mag het hemelrijk beërven. Amen.

_**_*

Hier volgt het gebed dat onze vlaamsche huismoeders lazen, als zij des avonds hunne deuren en vensters sloten:

Ik ga deuren en vensters sluiten,
mijn goede engel die is binnen, en de duivel die is buiten.
Met den goeden God wil ik rusten;
bevrijd van alle kwade lusten,

[p. 11]

 

ga ik slapen onbevreesd,

 

in den naam des Vaders, des Zoons en des heiligen Geests.

 

Amen.

_**_*

Wanneer onze vlaamsche moeders 's avonds den heerd oprakelden lazen zij het volgende gebed:

Ik rakel mijn vier,
mijn goede engel die is hier;
hij houdt in mijn huis en op mijn hof de wacht.
God schenke ons al eenen goeden nacht,
bevrijde ons van dieven en van brand,
en ook van den helschen boozen vijand. Amen.

_**_*

Wanneer onze voorouders voor de eerste maal de nieuwe maan zagen, lazen zij het volgende gebed:

Eenen doorn uit mijn handen,
eenen worm uit mijn tanden,
ik beveel mijn ziel in Jesus handen. Amen.

_**_*

Als onze voorouders, volgens het aloud gebruik, na Palmenzondag, op hunne koornakkers eenen gewijden palmtak staken, zegden zij het volgende gebed:

Ik zegen hier mijn koorn,
tegen den bliksem en den oorm,
tegen meisens en knechten,
dat ze mijn koorn niet om en vechten,
en tegen dat duivelsch zwijngers,
dat zoo kwaad om pikken es. Amen.

_**_*

Wanneer de oude lieden eenen hond tegenkwamen, dien zij dachten dat hij razend was, dan maakten zij seffens met den voet eene ronde in het zand, en zetten hun daar te midden in, zeggende het volgende gebed:

Maria die ging over 't zand,
met eenen palmtak in heur hand,
met eenen zevenpsalm in heuren mond,
daarmede weert zij van mij den kwaden hond.
Kwade hond, sta stil,
't is Gods en Hubertus' wil:

[p. 12]

 

weg, weg van mij, gij kwade hond,

 

gij op uwen weg, en ik op mijnen weg,

 

ter eere van den heiligen Huybrecht. Amen.

_**_*

Op eenen Goeden Vrijdag,
als onze lieve Heer Jesus in zijne bittre pijnen lag,
met eene doornen kroon was hij bevangen,
zijn gebenedijde moeder kwam daar gegangen,
ze zei: wel zoon, hoe lig-de gij daar,
zoo vol van droefheid en bezwaar?
Ach, Moeder, 't is, gelijk ge ziet,
ik lig hier vol lijden en verdriet:
ik lig hier met mijn vijf opene wonden,
nooit gedekt of nooit gebonden;
ik lig hier op de rechte baan,
voor al die naar 't Hemelrijk wilt gaan.
Die dit gebedeken een geheel jaar leest, van dagen tot dagen,
daarvoor wil ik aan mijnen hemelschen Vader vragen,
dat hij hun wilt twee engelen zenden,
twee dagen voor hu'lder ende,
twee dagen voor hu'lder dood.
Hu'lder zonden die zijn vergeven, al waren ze nog zoo groot.

_**_*

Wat in den ouden tijd een braaf kind zeide, als het 's morgens ontwaakt⁽¹⁾.

Groote Heer, klein kind,
Jesus, die ons al bemint,
indien gij mijn herteken gesloten vindt,
opent het, met uwer minnen,
en sluit den Heiligen Geest daarbinnen. Amen.

O Jesus, mijn allerzoetste lief,
ik schenk u mijn herte voor 'nen brief,
schrijf daarin al wat u belief,
en gebruik het geheel tot uw gerief. Amen.

O Maria, als mijne oogen zullen zijn geloken,
als mijn herteken zal wezen gebroken,

(1) De volgende gebedekens, uitgeweerd dat van Jesus door uw smerte, zijn al te vinden in Het dobbel kabinet der Christene wijsheid, gedrukt in gottische letter, bij Begijn, te Gent.

[p. 13]

 

en mijn mond niet meer en zal spreken,

 

en laat aan mijn arm zieleken dan niets ontbreken. Amen.

Kruisken, kruisken, goed begin;
den heiligen Geest in mijnen zin,
dat ik wel mag leeren,
dat bid ik Onzen Lieven Heere;
dat ik wel mag onthou'en,
dat bid ik Onze Lieve Vrouwe.

Gebed dat de goede oude lieden spraken, na, met gewijd water, hun kruis gemaakt te hebben:

Door het gebed, over dit water gesproken,
door het dierbaar bloed, 't welk gij eens hebt vergoten,
door uw vijf heilige wonden,
wil mij zuiveren van al mijn zonden. Amen.

Jesus, door uw smerte,

Kruis en bitter lijden,

wil reinigen mijn herte

van zonden tallen tijden. Amen.

O Jesus, die van de dood zijt verrezen,
wilt mij bijstaan en van alle zonden genezen. Amen.

O Jesus, door uw lijden en bittere dood,

wil mij bijstaan in allen nood. Amen.

O Maria, Gods moeder en maagd,
helpt mij in alles wat God behaagt. Amen.

Een zalige ure verleene mij God,
een heilig leven, een zalig sterven,
opdat ik onderhoude zijn gebod
en het eeuwig hemelrijk mag be'erven. Amen.

[p. 14]

Een oud gebed tot O.L.V.

 

O Maria, zoete vrouwe,

 

ik bid u, met oprechte trouwe,

 

dat gij bidt Jesus, onzen Heere,

 

dat Hij mij van zonden tot deugden keere. Amen.

Op het kerkhof kwam ik gegaan,

daar vond ik eenen blauwen zerke staan,

op welken aldus stond geschreven:

O mensch, aanziet toch uw leven!

Ik ben geweest gelijk gij zijt,

nu lig ik veel erger als slijk,

dat heeft gedaan mijn boosheid,

hiertoe is gekomen mijn hooveerdigheid,

'k en kan nu vliegen nochte loopen

maar mijne arme ziel moet het duur bekoopen.

Deze gedichten en gebeden wierden opgeteekend door eene verstandige vrouw, Sophie-Elisabeth Weyn, bij name, alhier woonachtig.

Is het niet waarlijk merkweerdig zulken schat eenvoudige poésie, 't zij gedrukt of opgezegd, in eene enkele boerenwoning bijeen te vinden, en mocht ik niet vreezen mij aan vrekkigheid plichtig te maken indien ik dit alles voor mij alleen hield! Hoe goed en ware 't niet, in alle vlaamsche gouwen, de aartsvaders of de aartsmoeders onzer Vlaamschheid op te sporen, en hunne overleveringen van de dood te redden! Zou men niet dienen eenen prijskamp uit te schrijven voor dergelijke opsporingen? Mij dunkt het; en niemand en zou dat beter kunnen als Biekorf. Ik beveel dit gedacht aan het beheer. Misschien leven er in Vlanderen noch andere vrouwen Weyn, die, naar het voorbeeld van de onze, ook het hare zouden bijbrengen. 't Is te hopen. In allen gevalle, druk ik hier mijnen hertelijken dank uit aan de brave vrouw die mij met zooveel liefde en nauwkeurigheid de stof dezer bijdrage heeft verschaft. Mocht zij ons nog lange jaren bewaard blijven, mocht zij nog veel merkweerdigheden opschrijven, en dit leger van vlaamsche strijders zien opkomen, daar zij zoo vierig naar tracht.

A.J.M. Janssens