De Belgische Illustratie. Jaargang 16

De hoogeschool te Cairo.

El Azhar is de naam der Muzelmansche universiteit te Caïro.

Universiteit! dat woord klinkt prachtig en zoo geleerd, dat men er heel gaarne den hoed voor afneemt. Wat wij u echter verzoeken, wees niet te haastig met dit eerebewijs, waar het eene turksche universiteit betreft; die naam is hier geen teeken, verre van daar, Men zou El Azhar even gerust eene ‘inrichting voor dooven,’ of ‘voorhof van een gekkenhuis’ kunnen betitelen.

Oordeel zelf, of deze uitspraak lasterlijk is.

El Azhar is eigenlijk een groote moskee, die den eenen dag de bestemming heeft om er Allah te prediken en aan te roepen, en den anderen om er de rechtsgeleerde wetenschappen á la façon des Turcs - te onderwijzen Driehonderd professoren verkondigen er aan een tien duizend leerlingen de uitspraken van het eeuwig, onveranderlijk recht.

Nu begrijpt gij, waarom de heilige Justitia het Oosten als haar lievelingsland beschouwt. Haar leergang voortdurend door tien duizend studenten gevolgd! Welnu, waar ter wereld is in het beschaafde Europa het land, dat haar zulk een uitgestrekten eeredienst bewijst!

Nog beter zult gij dit beseffen, als gij weet dat deze studenten plus minus dertig jaren aan hunne rechtsgeleerde studiën wijden, zooals de tegenwoordige khedive Tewfik eens aan een franschen reiziger verhaalde.

Dertig jaren is een zeer eerbiedwaardig cijfer; en wanneer in ons land (en menig ander) de toekomstige advocaten verplicht waren zich even lang aan de studie te wijden, alvorens het hun vergund werd tot de practijk over te gaan, dan meenen wij dat hun getal zou slinken naar rato van het getal studiejaren; iets wat misschien nog geen nationale ramp was.

Doch, hoe kunnen deze getulbande vereerders van Themis al dien tijd nuttig bezig blijven?

Deze vraag zou gemakkelijk te beantwoorden zijn, zoo het attribuut nuttig slechts achterwege bleef. Want bezig zijn ze, zeer bezig - 22 uren dikwijls per dag - en luide bezig, zoodat hooren en zien vergaat, maar nuttig? that is the question!

Wanneer een Europeaan het benijdenswaardig voorrecht heeft, dat de slagboomen, welke dit heiligdom der muzelmansche geleerdheid aan de profane buitenwereld onttrekken, voor hem vallen, en hij in turksche pantoffels gestoken, - daar zijn ongeschoeide voet dien gewijden grond zou ontheiligen - daar binnentreedt, dan valt zijn verbaasde blik vooreerst op eene groep van eenige honderdtallen neergehukte studenten, ieder met een plankje gewapend, waarop ze hunne les eigenhandig hebben neergeschreven, welke ze met luider stem van buiten leeren. Men kan zich den indruk verbeelden, dien deze editie van een heksensabbatsch tooneel op den vreemdeling maken moet, en hoe zonderling hij daarbij te moede moet zijn, zijne oorzenuwen vooral.

Deze loerende gemeente bevindt zich op een open plein; de luisterende gemeente is in de groote zaal roeak genaamd, rondom den leerstoel van een aantal professors neergehukt. Leerstoel is weer een schoon woord voor een soort van peperzakske, waarin een citroengele jurist aan 't gebaren maken is en een leven maakt als de duivel in een wijwatersvat. Zij leeren, of liever zij huilen, uren achtereen, tot dat hunne stem hen bepaald in den steek laat, en - wat de kracht van het goede voorbeeld al niet vermag! - de leerlingen, op elkander gepakt als een school sardijnen, huilen dapper mee, disputeeren, maken gebaren, en - ronken ook al soms. Deze rechtsgeleerde leergang wordt zóó dag aan dag, jaar aan jaar, gegeven en gevolgd. Zijn schitterendste uitkomsten telt hij buiten kijf op 't gebied der doofheid: want, zoo niet drievierde van deze kwakersgemeente binnen den tijd van één jaar volslagen doof is, moet er stellig een wonder geschieden.

Het meerendeel der studenten El Azhar is arm, armer dan de armste middeleeuwsche Bettelstudenten. Het gouvernement ziet zich dan ook verplicht, met het brood der wetenschap ook het brood van tarwemeel en maïs voor hen te breken. Tot dit einde zondert Egypte van zijn budjet - een egyptisch budjet! alweer zoo'n schoonklinkend woord voor een allesbehalve schoone zaak! - jaarlijks 600,000 piasters of ongeveer 150,000 francs af; eene som, die wat zegt voor het land van den Nijl, maar bitter weinig te beduiden heeft, als men er 10.000, zegge tienduizend hongerlijders gedurende een geheel jaar den mond en de maag mee moet vullen. Wie de schoone deelkunst machtig is, kan berekenen, dat de juristen van Caïro met zestien francs 's jaars rond komen.

Nu, nu, als het waar is wat Alban Stolz van den spaanschen infanterist weet te vertellen, dat hij namelijk op éénen ajuin en een glas olie een heelen dag marcheeren kan, dan zullen de beoefenaars der wetenschap, die bij het verzadigen van hun honger naar de spijzen der wetenschap, de lichamelijke behoeften bijna ontwassen zijn, en bovendien 22 van de 24 uren in eene hukkende houding hun maag tot stilstand in haar nuttigen, doch kostbaren arbeid dwingen, zeer licht met zestien francs in 't jaar toekomen.

Van tijd tot tijd komt er afwisseling in het tooneel. Van hoogerhand hebben de professoren aanzegging ontvangen, dat zij den godsdienstigen iever hunner leerlingen eens moesten aanwakkeren.

Dan speelt het fanatisme zijn hoogste troef uit. De leeraars voelen zich in apostelen van den Islam herschapen en hun geestdrift kent geene palen meer. Van den morgen tot den avond dreunen de gewelven van den éénigen kreet:

Allah! allah! allah achbar! Wee den christen, die zich dan in El Azhar waagde.

Na het noodig getal predikatiën opent men de poorten en de leerlingen verspreiden zich door Caïro en geheel Egypte, om overal de leer te verkondigen en de grondstellingen in toepassing te brengen, die hun zijn ingeschreeuwd.

Dat is hunne vacantie.

Veel vreugde verschaft zij hun niet, doch noem dit woord niet, waar het een ernstigen Turk of Egyptenaar geldt, want, en dit moet hun tot eere nagegeven worden, alvorens we van hen scheiden, ernstig zijn ze en ernstig vatten ze 't leven op: de luchtigheid onzer studenten zou eene ergernis voor hen zijn.