De Belgische Illustratie. Jaargang 16

In het ‘jaer van wondere’ 1566.
(Vervolg.)

IV.
Mollekens rame.

In de maand september hadden de geuzen in Antwerpen toelating bekomen zich kerken aan te schaffen, terwijl zij vroeger, tot groote ontstichting der katholieken, hier en daar in dezer kerken de kettersche leer kwamen verkondigen. ‘Den 22 september werd die confessie of gelooven van Augsburg tot Antwerpen seer van den prince ende ander borghers seer machtigh onderteekent, ende toegelaten, totter tijt toe ‘dat het hof anders versien hadde.’

De walsche Calvinisten legden hunne nieuwe kerk aan, op den Wapper, achter Colveniershoft op een bleekveld; om reden de bouw rond was, noemde men haar de ronde kereke; de duitsche Calvinisten ontwierpen de hunne in de Gasthuisbeemden, nabij de stadsvest, ‘bij den Huydevettersthoren, uytkomende in 't Hoplant.’ Ook die plaats was een bleekveld, die Mollekens rame geheeten.

Druk werd er dan ook, vooral aan dit gebouw gewerkt; de kronyk zegt dat zelfs ‘treffelijke borghers en juffvrouwen’ kalk en steenen droegen om den bouw te bevorderen en zekere families, der hervorming toegedaan, zich groote geldelijke opofferingen oplegden.

Geen vijf dagen was men echter aan 't werk of de altijd rechts en links uit loerende prins van Oranje, gebood het voortwerken te staken en de aanhangers van het ‘suver evangelie’ togen naar de Nieuwstad, nabij het Hessenhuis, waar een oude koeistal tot kerk werd ingericht, die men dan ook de Koyekercke of Coekercke noemde.

Dat gebouw had voor de aanhangers der nieuwe leer een zekere aantrekkelijkheid. Immers daar, in dit versleten gebouw, had men in de dagen dat de Augburgsche confessie niet geduld werd, meer dan eens heimelijk 's nachts vergaderd, om het ‘suver evangelie’ te verkondigen.

De ‘confessionisten Lhuteranen,’ zich noemende ‘Martinisten’- men ziet het nieuwe geloof verdeelde zich toen reeds in verschillende takken - hielden huis in een nieuw gebouw, in het Oudaantje, met uitgang in de ‘Evericxstraete,’ alsmede in den Reygersgang, nabij de Paardenmarkt en uitkomende op den Kleinen Kauwenberg.

Wij volgen tijdens de Kersdagen meester Geleyn, die zich naar het Hopland begaf om in de Mollekens rame het nachtmaal der geuzenleer te gaan bijwonen. De tempel, of hoe men het gebouw ook verkiest te noemen, was opmerkelijk naakt, in tegenoverstelling van 't geen de roomsche kerken waren - zoo naakt en koud dat men huiverde wanneer men die witblauwige muren zag, langs welke de ziltigheid afdroop en glinsterde in de flauwe winterzon, welke door de in lood gevatte ruitjes van een venster viel dat op het nu met sneeuw bedekte bleekveld uitzicht gaf.

Geen beeld, geen schilderij, geen versiersel, niets van 't geen de edele kunst schonk ter eere der Godheid, en als tot dank dat deze haar in het brein des menschen gelegd had; niets van al wat sprak van bovennatuurlijk, van opbeuring des geestes, van ideaal en losmaking der stoffelijkheid was in die plaats te vinden: zij had even goed tot danskamer kunnen dienen als tot bidvertrek.

Eenige houten banken en stoelen, waarop de goê gemeente gezeten was, twee met ammelakens gedekte tafels, waarop een in stukken gesneden wittebrood lag en een groote beker stond, waren de eenige meubels in den tempel aanwezig. De gemeente had, met min of meer eenstemmigheid, een psalm gezongen en toen noodigde de zalvende en als in de maan gebakken Trabius twaalf mannen uit, zich aan de tafel neer te zetten en zich te komen verzadigen aan 't wittebrood en den wijn, zoo als meester Joris van den Bussche, de man met den langen baard, twaalf vrouwen ten disch noodigde.

Dochter Ysebrant Balck, alias Trabius, nam een stuk ‘wittenbroods’ en zegde - 't was en klonk als eene parodie! - aan ieder in 't bijzonder: ‘Neempt ende gedenckt, dat is het lichaem christi dat voor onse sonden geoffert is aan den stam des cruyce’- woorden, die hij herhaalde als hij elk lid der gemeente uit den beker wijn te drinken gaf. Even zoo deed meester Joris aan de vrouwen ‘en als dese genogh gheeten ende ghedronken hadden, dan stondense op, ende dan qwamender weder ander xij sitten.’

Gedurende die mommerij, zonder godsvrucht en ingetogenheid, stond een derde getabbaarde predikant op eenen stoel ‘verhalende die passie cristi,’ en sloofde zich te vergeefs af om degenen die nog niet ter tafel waren geweest tot luisteren te dwingen. Meer dan een stond soms recht en rekte den hals om naar de twaalf aanzitters

[p. 180]

te zien, alsof hij beducht ware dat er geen brok brood, geen slok wijn zou zijn overgebleven.

Aan eene zijde, tegen den muur leunende, stond Geleyn, met zijn gezangboek in de hand; ter andere zijde, in dezelfde richting, stond de, heer van Borchloon, met de armen op de borst gekruist en immer denzelfden fletschen grimlach in het verdronken oog, dien wij reeds bij hem in de geheime vergadering hebben opgemerkt.

haven van vlissingen, naar th. weber.

De berooide edelman ging niet met de xij nieuwsoortige apostelen aanzitten, want hij zou juist met Geleyn, met den zoon van den beul, hebben aangezeten en, hoe diep hij dan ook gezonken was, daartoe kon hij niet besluiten. Overigens, de edelman die maar Calvinist was om ‘de liefde van het smeer’ dat is, omdat hij hoopte in de troubelen, die in het verschiet opdammerden, eenige goede en vette prooi te zullen ontmoeten, was een van die, welke zonder eenig geloof zich het beste op hun gemak gevoelen.

Hij ging dus niet ter tafel err toen meester Geleyn er van daan kwam, zag deze dat den cynieken heer van Borchloon, een helschen spotlach over het aangezicht liep, hetgeen Geleyn plotseling deed rood worden als een hanekam; zijne oogen bliksemden als kolen vuurs.

Tegenover den smallen jonker gekomen, morde hij:

‘Gij hoont mij voor den tweede male, heer van Borchloon! Hoed u voor de derde male!’

‘Fy! Gij spreekt van wraak en komt van de nachtmaaltafel!’ spotte de edelman tusschen de tanden. ‘Het bloed van den vader zit er in geroest, meester Geleyn!’

Geleyn siste en den edelman had, nog scherper dan te voren, een lach van misprijzen, van verachting op de lippen.

Vijf minuten later verliet hij den tempel, liet de xij apostelen en apostelinnen aanzitten, den predikant mediteeren en de goê gemeente psalmeeren; hij ging naar den Royen-Leeuw, in de Cammerstraat, waar hij nog eenig crediet had. Aan den ingang van den tempel stond echter Geleyn, blakend van gramschap; hij sloeg zijn gespierde hand op de borst des jonkers en wilde daar het fluweel als in een klauw bijeen trekken; doch van Borchloon sprong achteruit en snauwde den jongeling toe:

‘Geen beulenvingers aan mijn lijf!’

Meteen greep hij het rapier en het bliksemde uit de scheê.

‘Hond, ik zal uw verpest bloed door uw keelgat uitjagen!’ riep hij.

Leden der goê gemeente stormden buiten en hielden de twee kamphanen tegen. Schande was het aan 's Heeren tempel tot kijvag en moord over te gaan! Schande op den dag van het nachtmaal het zwaard op te nemen en zijnen broeder te dreigen! Dat zou wraak roepen ten hemel, de goê gemeente ontstichten en den papen in hunnen afkeer voor de nieuwe leer, zij, die immers ten voorbeeld zou moeten dienen, bevestigen en verharden!

Terwijl de heer van Borchloon naar den Royen-Leeuw ging, woelde hem een zonderling gedacht door de hersens: ‘Die Ge-Jeyn is gevaarlijk voor mij; ik moet mij van dat vloekkind ontmaken. Neen, dat Spelleke het doe, en hem geve wat zijn vader voor hem heeft weggelegd.’

Dienzelfden dag kwamen de handlangers van den schout het huiske met rooden deurstijl bezetten; toen de oude vrouw de deur geopend had en de speurhonden binnen liet, werd zij bleek en beefde; doch antwoorden deed zij niet: zij wilde haar kind niet aanklagen. ‘Zoekt,’ zegde zij, ‘en doe met mij wat gij wilt. Gods wil geschiede!’

De zoon was door een zendeling der moeder verwittigd en hij had nog den tijd om de poort uit te sluipen en het vrije veld in te gaan. Men vond in huis libellen, die als oproerig gekend waren, doch zulks was in die dagen juist niet zoo beschuldigend; maar men vond brieven van gekende raddraaiers, wapens en poeier, blijkbare bewijzen van openbaar verzet tegen den koning en de gezaghebbende overheid.

De oude moeder Geleyn werd naar de gevangenis geleid, want zij wilde zich niet verontschuldigen door haren zoon te beschuldigen. 't Was haar kind, 't was immers haar bloed!

(Slot volgt.)