Awater. Jaargang 8

[p. 26]

Inleiding op het werk
Niet uit Poehazië maar uit Babylon!
De universele dichter Umberto Ugly

door Erik Bindervoet & Robbert-Jan Henkes

Umberto Ugly bestaat al sinds mensenheugenis. Sinds de eerste dichter een steen oppakte en het eerste actiegedicht schreef door het object trouvé (de steen) ritmisch heen en weer te bewegen op het hoofd van zijn tegenstander, die tevens zijn publiek was.

Wat Umberto Ugly wilde, was: zeggen waar het op staat. Geen flauwekul. En zeker geen dichterlijke flauwekul. Dat iets bijvoorbeeld goed gezegd is of raak geobserveerd, of bevreemdend of geserreerd uitgedrukt. Niks daarvan, weg daarmee. Feiten, daar gaat het om. Emotioneel of anderszins. De rest kan hem gestolen worden. Er valt niks uit te drukken! Behalve pukkels en stront. Daar is op zich niks mis mee, maar het heeft in de ugly poëzie als zodanig gewoon weinig te zoeken.

En zo waart meneer Ugly rond in vele dichters van naam en faam maar ook ongenaamd en infaam over de hele wereld, en door de hele helse geschiedenis. Hij was erbij toen Homerus zijn lijst van schepen maakte, want lijsten en droge dorre kale opsommingen zonder bijvoeglijke naamwoorden: heel ugly! Hij was erbij toen Basho de kikker zag in de bek van de reiger. Hij was erbij toen de koan werd geboren. Hij is er altijd bij als er wordt gezongen, van Brederode tot Roos Beef. Als het maar woorden heeft. Geen daden maar woorden! Hij was erbij toen Dante afdaalde naar de hemel en daar de volkstaal ontdekte voor het gepeupelte. Hij was erbij toen Pessoa de poëzie vaarwel zei en zei dat je niks kon zeggen op straffe van zeggingskracht. Hij was erbij toen Rimbaud zijn kaasepos schreef en Giacometti de volheid leegde door de leegte te vullen. Hij was erbij toen Martinus Nijhoff verslag deed van zijn uitstapje naar Zaltbommel. Hij was erbij toen Charms zichzelf definieerde, toen Prigov de mensen definieerde. En hij was erbij toen Billy Childish zijn vriendin leerde lezen met een gedicht als een steen op haar hoofd. En toen Boris Ryzhi sneeuwballen gooide in de Schrootwijk in Sverdlovsk.

Wat is ugly? Ja, wat is het niet? Nog een keer: wat wil

Illustratie: Erik Bindervoet & Robbert-Jan Henkes

Ugly? Meneer Ugly's gedichten zijn gedichten waar wat mee is. Ze hoeven er helemaal niet eens uit te zien als gedichten. Soms zien ze er een beetje gehandicapt uit, nou ook weer niet direct als de mongolen van de dichtkunst, maar als proza bijvoorbeeld, alsof het geen echte gedichten zijn. En als ze er wel als gedichten uitzien, dan klinken ze weer niet als gedichten maar bijvoorbeeld als een mededeling van huishoudelijke of boekhoudkundige aard, of als gelul van de straat. Soms is het net praten. Overtollige rest-

[p. 27]

jes hersenactiviteit. Dwingende uitspraken waarvan niemand zich ook maar één reet hoeft aan te trekken. Metatalige herbezinning op wat komen gaat. Geen officiële poëzie die je in een canon moet stoppen, maar hooguit levende kanonskogels die je in een kanon moet stoppen. Het is dus geen poëzie waar poëzie op staat, met gekrulde neonletters, wat wij, als tekstbezorgers van zijn Verzamelde Werken in Uitvoering, voor het gemak maar ‘poehazie’ hebben genoemd, uit het volkrijke werelddeel Poehazië. Nou ja, werelddeel, het is meer een reservaat, een enclave, met een hoge schutting eromheen.

Nee, dan de poëzie van Ugly! De ugly poëzie! Dat is het rijk van de vrijheid. Vrijheid in ongebondenheid! (Amen.) Ugly gedichten zijn geen producten die je in je mik gedouwd krijgt, geen afgewerkte instapmodellen uit de poëziefabriek. Er wordt gestunteld, geaarzeld, teruggekrabbeld, getwijfeld, geswaffeld, hardop nagedacht, herhaald, men spreekt zichzelf en elkaar tegen en zegt de verkeerde dingen op het verkeerde moment.

Wat volgt is een korte ugly bloemlezing. Ugly door de eeuwen heen. Een voorschotje op die monumentale editie van die Verzamelde Werken in Uitvoering, die wij medio begin 21ste eeuw hopen te presenteren in het geboortedorp van Umberto Ugly, Babylon aan de Oder-Neisse (gemeente Luik).

Toen zij nu dicht bij de zeer diepe haven gekomen waren
Reefden zij het zeil en legden het neer
In het donkerkleurige schip, lieten daarop de mast
Met behulp van de stagtouwen vlug in de mastgaffel zakken
En roeiden het schip met de riemen
Naar de ankerplaats

Ik zag de schaduwen komen, weeklagend.
De Dichter vroeg me, toen hij me zag
Met neergeslagen ogen: ‘Waar denk je aan?’
‘Er is geen groter verdriet dan de herinnering
Aan geluk in rampspoedige tijden.’
In de wrede en ellendige menigte bevonden zich
Heen en weer rennende mensen, naakt en doodsbang,
Zonder hoop op een rustige kuil of heliotroop.
Diep boorden zij hun nagels in het jeukende vlees.
Daar stond de Meester, een schaduw die bitter
Verwijten rondslingerde. Ik sprak tot hem:
‘Wie bent u toch, dat u anderen zo hekelt?’
‘Ga weg!’ schreeuwde hij, ‘Laat me alleen;
Slecht weet jij te vleien op deze ijzige hellingen.’
Voorbij waar de vorst de mensen bevriest
Gingen we, en wij bereikten de zwartste afgrond.

Ze hebben honger in de voorkamer -

't Is waar....................................................

Uitstralingen, ontploffingen...
Een genie: Ik ben de gruyère!
Lefebvre: Kellèr!
Het genie: Ik ben de brie!
De soldaten hakken in op hun brood: C'est la Vie!
Het genie: Ik ben de roquefort!
- We gaan eraan onderdoor!
- Ik ben de gruyère
En de brie...

[p. 28]

Alberto Caeiro Kuddehoeder 26

 

Soms vraag je je wel eens af,

 

Op dagen dat het licht heel scherp schijnt:

 

Waarom noem je iets mooi?

 

Bv. een bloem of een stuk fruit.

 

 

 

Zijn die mooi van zichzelf?

 

Is dat iets wat ze hebben en van hun is?

 

Nee, ze hebben kleur en vorm

 

En bestaan gewoon.

 

Mooi is iets wat niet besaat.

 

Mooi noem ik iets in ruil voor het plezier dat het

 

me geeft.

 

Het betekent niks.

 

Maar waarom zeg ik het dan?

 

 

 

Zelfs ik ben dus aangestoken

 

Door de leugens van de mensen

 

Vis-à-vis de dingen

 

Vis-à-vis de dingen die er genoeg aan hebben

 

Om te bestaan.

 

 

 

Wat is het moeilijk om jezelf te zijn

 

En alleen te zien wat er te zien is!

Dit is Dit.
Dat is Dat.
Dit is niet dat.
De rest is of dit of niet dit.
Alles is of dat of niet dat.
Wat dit is noch dat, is dat noch dit.
Wat dit is en dat, is het Zelf voor zichzelf.
Wat het Zelf voor zichzelf is, kan of dat zijn en niet dit, of dit en niet dat.
Dit is in dat opgegaan, en dat is in dit opgegaan. Wij zeggen: God heeft geblazen.
Dit is in dit opgegaan. Wij vroegen: Waar? Er werd tot ons gezongen: Hier.
Dit is van Hier voortgekomen. Wat is dit? DAT.
Dit is dat.
Dat is dit.
Hier is dit en dat.

De brug was af. Iedereen erheen. Ik ook.
't Was een echte brug, dat zag ik zo.
Hij liep van hier naar de overkant
Ik vergewiste me ervan, liggend in het gras
Kauwend op een strootje en drinkend
Aan mijn thee. Ik was leeg en tevreden -
Toen hoorde ik wat. Het was een stem
(Ik vergat te zeggen dat dit Zaltbommel is)

Het was een vrouw. (Die stem.) De stem
Die ik hoorde behoorde aan een vrouw -
Het was een vrouwenstem. In een boot.

En zij zong, het leek mijn moeder wel
Ik werd gegrepen door grote weemoed
Hoe graag had ik gewild dat zij het was

[p. 29]

Dmitri Prigov Mensen

 

Mensen zijn aan de ene kant begrijpelijk

 

Aan de andere kant helemaal niet begrijpelijk

 

En alles hangt af van welke kant je komt:

 

Van de kant die begrepen wordt of die niet begrepen wordt

 

 

 

En voor hun ben jij begrijpelijk van iedere kant

 

Of van iedere kant niet begrijpelijk -

 

Je bent niet aan de kant die begrepen kan worden,

 

Of van de andere kant die niet begrepen wordt.

Gisteren kroop ik in bed
Wekte mijn vriendin
En ik zei haar
- Ik heb net een heel goed
gedicht geschreven

En voor het geval ze
het wilde horen las ik het
haar voor -
Ongeveer 10 regels

- Jij kan niet zeggen of het
goed is hè
zei ik
ze schudde haar hoofd
- nou zei ik
het is goed en je kunt
me op mijn woord geloven -
het is waarschijnlijk het beste
dat je ooit zal horen

Vroem, vroem, vroem!
Gerrit Kouwenaar.
Dan kan je wel zeggen:
Dat is een hele goeie dichter
Maar ugly is-ie niet!
Hup! Weg ermee!

I
Wat heeft een dichter
Nou voor tragedie nodig?
Is het niet genoeg tragedie
Dat hij dichter is?

II
Ugliness is schoonheid
Die te groot is voor de ziel

Zeg niet: dit is dat,
Maar zeg gewoon
Dat of dit
(Dat hangt er van af).
En als het echt niet anders kan, zeg dan:
Dit is dat niet, of:
Dit is veel erger, mooier, rooier dan dat, of:
Dit is lang zo erg, mooi, rood of wat dan ook
niet als dat.
Bijvoorbeeld:
Haar lippen waren veel rooier dan de rood-
ste aardbei.
Of:
Haar lippen waren lang zo rood niet als een
aardbei.
Sterker nog:
Haar lippen waren geen aardbei.