Ars moriendi

§ Hoe quaet dat deze touerije is leest men een exempel

HEt was een ridder henrick genoemt gheboren vander borch valkensteyn. deze ridder alle dat hi vanden bose gheeste hoerde dat en achte hij niet. Mer hi riep tot hem enen clerc die philippus ghenoemt was dese was al te groet gherekent in die zwarte conste de ridder bat den clerck vriendelick dat hien den bosen geest woude laten sien. Doe antworde die clerck. dat gesichte des bosen geestes is verueerlick. het is anxtelick ende ten is alle menschen gheen orbaer te sien. Als die ridder niet af en liet omme te bidden sprac die clerc voertaen. Ist sake datstu mi versekerste dat mi van dinen vrienden noch van dinen maghen niet quaets ghescien en sal. of stu bi ongheualle wordes bedroghen. ofte verueert oft ghequetset vanden bosen geeste ick sal v den bosen geeste laten sien. Wat ghesciede die ridder was also verduuelt omme den duuel te sien dat hi den clerck zijn lijf versekerde al waer dat zake dat hem die bose geest zijn leuen name.
§ Het ghesciede in enen daghe opten middach want dan heeft dye duuel grote macht op desen middach quam dese vorghenoemde clerck philippus bi den ridder ende seyde hem dat hi mit hem gaen soude hi woude hem den bosen geeste laten sien. Wat ghesciede. die clerck setten hem op enen weghe ende makeden enen cirkel ende hiet den ridder daer in sitten ende seyde totten ridder aldus. Ist sake datstu enighe leden wt dezen cirkele laet gaen eer ick weder totti come so moetstu steruen. Want als v die bose geesten wten cirkel hebben zoe sullen si v doden. Hi seyde hem oeck dat hi den bosen geesten niet geuen en soude noch oeck niet louen en soude waer dat si hem omme baden Hi beual hem oeck dat hij hem zeluen niet zeghenen en soude. Hij sprack die boze geesten zullen di vervueren ende menigherhande becoringhe voer legghen mer si en moghen di niet schaden alstu mine lere behoudeste. De ridder seyde hi soldet doen ende bleef alleen inden cirkel sitten. Doe hi allene sat inden cirkel siet hi sach comen teghens hem dye vloet der wateren Ende daer nae hoerde hi haestelick blasinghe des windes ende vele ander spoken die desen ghelijc waren daer hem die bose geeste meinde mede te verueren Mer wantet scot dat men te voren siet niet en quetset daer omme waert hi van hem zeluen meer ghestercket. ¶ Het ghesciede niet langhe daer nae doe dit ghedaen was dat hij inden naesten bosch sach ghelikerwijs eens menschen scheme die zwart was ende bouen die hoecheyt der bomen vutreykede Dese haeste tot hem te gaen Ende rechteuoert vernam hi dattet die bose geest was ¶ Doe hy biden cirkel quam doe bleef hi staende ende vraghede den ridder wat hi van hem hebben woude. hi

[fol. 9v]

was ghescapen als een groet man vmmer zeer groet ende zeer zwerte ende had een zwert cleet aen. hi was alsoe anxtelick ende verueerlick dat hem die ridder niet aensien en mochte. ¶ Die ridder sprack ende seyde totten bozen gheeste. ¶ O du vermaledide creatuer du hebste zeer wel ghedaen datstu ghecomen biste Want ick hebbes begheert dat ick dij sien mochte. Die duuel sprack. Waer omme. Die ridder seyde. Ick hebbe vele dinghen van di ghehoert. ¶ Die bose geest antwoerde. Wat ist datstu van mij ghehoert hebste. Die ridder sprack ende seyde. Ick heb veel van dijnre quaetheyt horen segghen hoe meinighen mensche datstu bedroghen hebste. mer ick en hebbe niet van dijnre doechden ghehoert. ¶ Daer op antwoerde die bose gheeste. Die menschen verordelen mij dicke ende verdoemen mij zonder zake. ic en hebbe nye mensche gescadet. noch niemant ghequetset. ten si dat ick daer toe verwecket worde. Philippus dijn meyster is mijn goede vrient ende ick dye sine. vraghes hem of icken in eniger tyt hebbe vertoernt. Ick doe dat hi wil ende hi is mi in allen stucken gehoersaem. Doe ick van hem ghebeden bin hier toe comen zoe bin ick hier totti ghecomen. ¶ Doe sprack die ridder. Waer heefstu gheweest. Die duuel antwoerden. Ick hebbe alzo veer gheweest int diepe des meers alsoe veer alst is van hier tot ten meere. ende daer omme ist reden dattu mi waer mede begaues. Die ridder seide Wat wilstu. ¶ Hi antwoerde. Ick bidde di datstu mi gheueste dinen mantel. Doe die ridder seyde ick en gheues di niet. bat hi omme sinen ryeme. daer nae omme een scaep. Doe hien dit altemale weygherde bat hi ten laetsten omme sinen hane in sinen huse. Ende doe de ridder hem vraghede. wat heefstu myt minen hane te doen. Antwoerden die bose geest op dat hi mij singhe. De ridder sprack. Hoe mochtestu hem vangen Doe antwoerde die bose geest ende seyde En sorghet niet hoe icken vanghen sal mer gheeften mi. Doe sprack de ridder Ick en wils di niet gheuen. ende sprac noch totten bosen geeste. Segghet mij waer van hebbestu alsoe groete wetenheyt. Ende die bose geest antwoerde Inder werlt en schiet gheen quaetheyt oft boescheyt die mi verborghen si. ia wanneer een mensche sundighet dat scrijue ick rechteuoert in minen brieuen. ende op datstu dit ghelouen mogheste siet in dyen huse verloerstu ierste dinen magedom. die duuel seyde noch siet daer heefstu dese sunde ghedaen. ende daer heefstu een ander zunde ghedaen.

¶ Nu machmen vragen waer omme dat die bose gheest des ridders zunden openbaer waren doe hijse gebiecht hadde. Want als die zunde ghebiechtet is soe is si den duuel verborghen. Hier op is te antwoerden Tis waer die ridder had zijn biecht gedaen mer hi en dochte niet die zunden te laten. ende daer om en was die biechte van gheenre weerden.

[fol. 10r]

§ Doe die bose geest anderwerf wat eysschede mer ick en weet niet wat hy eysschede ende hij dat hem niet gheuen en wolde. vutreckede die duuel teghen den ridder zijn hant of hijen gripen wolde ende vten cirkel trecken wolde. ende verueerden hem also zeer dat hi achterwaerts viel ende riep mit luder stemmen.

§ Doe philippus hoerde sine stemme liep hi daer toe. In welckes toecomste versceen dit spoecken ende dit gecrijs

Van dyer tijt was dese zelue ridder alle zijn leuen bleeck ende mit dootuarwen omuanghen ende en vercreech nummermeer weder zijn yerste verwe. Hij beterde sine leuen ende seyde dattet des duuels bedrieghenissse is.