Ars moriendi

§ Die pijne der ghierigher menschen die haer genoechte in costelijcke scatten ende in groet goet zetten.

DIe gyerighe menscen hebben dat gelt voer horen god. want si hebben alsulcke genoechte in haer gelt dat si op god noch opten duuel en dencken Sy menen horen scat zal hem ewelijke dueren. mer och laci tis alte haeste verwandelt binnen een corte tijt. iae zij en hebben nauwe enen stro wis onder hare hoeft te legghen. Die scone costelijke huzen die zij pleghen te besitten dye zijn nu verwandelt in een cleyn onnosel huseken van vier plancken. Wat baet het nu alle die costelijcke cleynaten. ¶ Haer rijcdomme en was op dezer werlt niet groet genoch ia al hadden si alle die rijcdommen dezer werlt bezeten. Nu werden si also iamerlick gepijnicht want die duuels vollen hem den hals mit siedende peck ende mit stinckende zweuel

§ Die oncuusche menscen die hebben belfegor tot horen god dat is die duuel der oncuuscheyt omme haer stuckende oncuuscheyt wille zo werden si iamerlijcke gepijnicht.
§ Nu zalmen weten dat die gheene die mit zwarter consten omme gaen ende alle die ghene die toueren ende bueten ende bezweren ofte die ghene die mit des duuels conste omme gaen of enighe dingen doen die van die heylighe kercke verboden zijn. Als siecte te ghenesen ofte zericheyt te helen. of te bloet te stempen. of dat verloren is te vinden. of liefte van enighen te vercrijghen. of enighe ander dinghen ofte saeken pleghen te doen. Die oude quenen ende waersegsteren dye alle dochteren des duuels zijn. Deze oude quenen zijn alle moeders der onghelouen daer dye duuel alle quaet ende boescheyt doer doet want dat hij niet volbrengen en mach ouermits hem seluen dat volbrenct hij dick ende menichwerf ouermits dezen

[fol. 8r]

ouden touenaersschen. Want zij doden menich mensche inder sielen. Want zij ontnemense god ende offerense den duuel haren meyster. want si brenghen menich mensche in ongheloue ouermidts haer touerije ende bezweringhe ende ander zegheninghe daer si mede omme gaen.

§ Voert alle dye ghene die deze dingen laten doen ende ghelouen dattet baten of te behulpelick mach wezen. Voert alle die ghene die in scriften ofte in bryeuen ghelouet hebben dat dye den menschen moghen bescermen voer water of vuer

Deze breken altemale dat ierste ghebot ons liefs heren. want die duuel is haer meister ende haer god die vol alre scalcheyt ende vol boeuerijen is. ¶ Ende al is datter onderwijsen gheschyet nae des menschen begheren dat en commet niet ouermits haer touerijen mer ouermits die verheughenisse godes. Want sinte Augustinus die beschriuet. dat onze heer die touerije toe laet. op datmen volcomelijcken sien mach of die menscen oec int gheloue stantachtich bliuen dye deze dinghen sien ofte horen. Ende oec mede gescidet dicwijl ende menichwerue ouermits die bedriechenissen des duuels vander hellen. op dat hy dye menschen mach trecken tot onghelouen ende brenghense ouermits der onghelouen to zunden. Want in dyen dat die mensce sinen wille van buten vercrighet zo vercrighet oec die duuel sinen wille van binnen. Want ouermits dit ongeloue brenghet hij menighen mensche totter ewijgher verdoemenissen. § Somwilen gheschiet dat ouermits auontueren dat die dinghen nochtans gheschiet souden hebben al en hadmen des duuels const daer niet toe gheroepen. mer si en ghelouen anders niet ten is ouermits haer touerije alzo gheschiet. Och hoe heuet die duuel haer herten bezeten ¶ Alle dese menschen hebben inder hellen grote ende onlijdelijcke pijne. mer die een meer dan die ander nae dien dat haer zunden groter ende menichvoldigher zijn. Want die een heeft dat ghedaen om dye menscen daer mede tot oncuuscheyt te brenghen Die ander heeft dat ghedaen omme den mensche tot ghyericheyt te brenghen. De derde heeft dat ghedaen omme siecte ende zericheyt daer mede te ghenezen. Och hoe menich mensche is myt desser ongheuallijgher touerijen ende onghelouen besmet die met dessen duuelike werken omme gaen. Sij segghen het en zijn gheene quade woerden daer wij mede besweren. Want het sijn die woerden gods waer omme souden si dan quaet wezen.
§ O vermaledide woerden. o duuelijke woerden der beestelijker ende onredelijcker menschen. O woerden die daer dodet siel ende lijf. Wye heuet die machte ghegheuen dat deze valsche touenaren mit woerden siecte ghenezen moghen. ofte wie heeft hem die macht ghegheuen dat si ander duuelij daer mede doen moeghen. Het is waer het zijn somwilen goede woerden daer si desse touerij mede doen. mer o we der woer-

[fol. 8v]

den si vermanen gods martelije ende sine passye ende sinen duerbaren doot ouermits dese woerden. ¶ Och of si ghedencken wouden dat die duuel hoer meister ende haer god menighe heylighe ende costelijcke woerde ghesproken heeft gelijckerwijs als daer staet ghescreuen in dat heylighe euangelio nochtans moet hij ewelick ende vmmermeer verdoemt bliuen. want alle die heylighe woerden en moghen hem nu noch nummermeer te staden comen. mer deze woerde zullen hem wezen tot meerre confuis ende laster zijnre verdoemenissen. ¶ Hier omme bidde ick een yeghelick die dit leseste ofte hoert lezen dat hi hem voer deze quade onbetaemde stinckende zunde wachte ende hoeden wilt ¶ Ofte heeft yemant deze zunde ghedaen ofte in enygherhande maniren daer behulpelijcke in gheweest. ofte die oec dat ghelouet hebben dat si hem daer van te tijde reynighen mit volcomen biechte ende myt waerachtighen berouwe ende doen penitencie voer dese beestelijcke zunde. ende verenighen hem weder mit gode haren schepper ende verlossen hem seluen te tide die wijle dat hi den tijt heuet wt der macht des duuels ¶ Want voerwaer die hieren bouen nae deser vermaninge deze voerschreuen punten dede ofte lyet doen die zijn quader dan heyden oft ioden. want si hebben dat heylighe kerste gheloue ontfanghen inden doepsel. en de heten kersten te wezen. mer och leyder ten zijn gheen kersten. mer het zijn honden ende noch veel snoder dan honden. want ten is hem niet ghenoch dat si inden duuel vander hellen ghelouen. Mer si brenghen menich mensche daer toe dat hi oeck in die duuelsche wercken ende in die quade touerije ghelouen. ende brenghen menighe siele ter ewijgher verdoemenissen die ouermits hare quaden exempelen ende touerijen dye arme onnosel menschen trecken tot onghelouen. ¶ Alle die ghene die hier een oersake toe zijn die zullen haer loen ontfanghen vanden duuel vander hellen haren meister ende haren god die si trouwelijke mit haerre onghelouen ghedient hebben ¶ O onsalyghe verblinde menscen waer is nu dijn redelijcke verstant hoe moechstu aldus dwaes wezen datstu den duuel lieuer dient dan gode van hemelrijcke die alle die werlt verlost heeft ouermits sine passye ende sinen bitteren doot. Weestu niet die den duuel dyent dat hi mitten duuel gheloent moet werden. Bekent ghi noch en weet ghi oec niet die gruwelijcke pijne die v daer van aenstaende is. laet af laet af en volget dit ongeloue niet langher. want blijuestu in dezer onghelouen der touerijen ick segghe v voerwaer nummermeer en moecht ghy bi gode comen. mer ewelic salstu mitten duuelen ghequelt werden mit ontsprekelijcker pijnen. ¶ Hier omme rade ick enen yeghelijcken kersten mensche dat hi toe siet ende anders niet en gheloue dan ons moeder die heylige kercke ons ghebiedet te gelouen op dat

[fol. 9r]

hi niet en come in die anxtelike pine der hellen.