Ars moriendi

§ Hier nae volghen die gruwelijcke pinen die een yeghelicke sundich mensche besitten sal die in sinen stinckenden sunden verherdet is ende die barmherticheyt godes niet en is begherende ende blijft in wanhope ende in mistroeste

DIe heylighe leerre sinte Augustinus bescrijft dat die helle een stede der duuelen en der verdoemder menschen is daer si ewelick in ghequelt werden sonder ophout oft enige verlichtenisse. ¶ Een yeghelic mensche sal hier in verstaen ende ouerdencken dat hi in aldus danighe verueernisse niet en come.

Och wat groter droeffenisse sal wesen den ghenen die op deser werlt hoer wellusticheyt ende hoer ghenoechte na volgen ende en willen omme gods willen noch omme vrese des duuels dye ghenoechte

[fol. 5r]

niet achter laten. ¶ Nu salmen weten dat die mensche opter eerden gheset is omme dat hij daer verdienen mach die daghe dat hij leuet ende daer nae mach comen hier bouen in onbegripeliker vrouden die god sinen heylighen ende allen vutuercoren bereyt heuet. Ende want dan de mensche dat versumet ende vertraghet dat ewighe rijc te verweruen daer omme sal hij gheworpen ende ghestoten werden in die ewighe duusternisse dat is in dat afgront der hellen ¶ Die helle is een beghinsel alre pijnen dat nummermeer eynde hebben en sal noch nummermeer en sal die pine verminderen. want dat een mensche inder hellen ghelegen hadde hondert dusent iaer soe is dat noch ierste een beghinsel ende daer en is gheen einde nae te rekenen want die pijne die sal dueren inder ewicheyt. si en sal nimmermeer eynde hebben ¶ Och wat batet nu dat een rijck man gheweest heeft ende alle ghenoechte deser werlt beseten heeft in groter vrouden ende blijscappen is dat sake dat zijn arme siele daer omme ewelick verdoemt ende verloren sal wesen

Dese man mach wel segghen als sinte Iheronimus beschriuet. wee wee der onsaligher vren dat ick ye gheboren hebbe gheweest. Vermaledijt moeten zijn die borsten die ick hebbe ghesoghen. Vermaledijt moet zijn die buyck die mij ter werelt heeft ghedraghen ¶ In die helle is een ewyghe nacht die nummermeer eynde en sal hebben Daer is duusternisse alsoe groet datmense tasten mach myt handen Daer is oock altoes roepen ende crijsschen ende knersinghe der tanden ende daer is oec alle mistroesticheyt ende alle onuerduldicheyt ouermits die grote pijne die si vmmer lijden moeten Die wrede duuelen en holden nummermeer op dye ellendighe verdoemde sielen te pinighen Inder hellen is alsulcken stanck datter een mensche inder eerden roke hy soude moeten barsten ¶ Inder hellen is onlesschelicke heette ende een onuerganclick brant de nummermeer gheleschet noch wtghedaen en mach werden. want die verdoemde sielen ligghen daer in ende werden alsoe iamerlick ende soe anxtelic verbrant van ewicheyt tot ewicheyden. Die vlamme slaet wt horen nesen. wt haren oren haren oghen. ende wt alle haren leden. Ghelikerwijs als een vuer dat aen die wande ghemaelt is bij dit vuer gheliket. alsoe onghelijc is dat helsche vuer bij dit teghenwoerdighe vuer deser werlt. Ia mochten die verdoemde sielen wt den helschen vuer in dit teghenwoerdighe vier gaen ende daer ewelick in bliuen daer souden si mit soe groter blijscappen ende ghenoechten in gaen ghelikerwijs oft si in enen bade van soeten rosen ghinghen. ¶ Och wie is die menssche die in dit eertsche vuer soude willen ligghen enen dach. iae een vre. ic duchte niemant. want hem soude gruwelen voerden anxtelicken brant. Ende nochtans omme een cleyne ghenoechte soe verdoemen hem die menschen ewelick in dat helsche vuer te branden. Niet alle

[fol. 5v]

ne enen dach of een vre mer ewelijke ende vmmermeer. Want die verueerlike duuel heefse also beseten dat si tot hem seluen nummermeer en moghen comen. Ende noch helle noch hemel noch doot noch ordel en moghen si begripen. Ia hi heeftse also besete dat hem dunct dat si sonder dootsunde niet en moghen leuen.

Och aldus heeft die duuel haer herten versteent ende begheerse te houden in haren quaden

sunden op dat hijse also mit hem mach totter ewigher helscher pinen ende in die ewighe verdoemenisse trecken

§ Dat helsche vuer is alsoe starck ende also onghenadelijcke heet niet allene en verbrant die verdoemde menscen mer oec mede werden die duuels verueerlick daer mede ghequellet. het bliuet altoes bernende want die sunden des menschen houden dat altoes bernende.

¶ Och hoe onwetende waer die mensce die hem al willens verloede mit houte ende droeghe dat tot eenre stede mit blischappen ende mit vrolicheyt omme hem daer mede te bernen. ende waert sake dat hij dat houte daer niet ghebracht noch ghedraghen en hadde men en soude het niet bernen. Och laci die mensche is vele onwetender die in dootsunden leuet. ende hem vanden verueerlicken last niet en ontladet. Want een yeghelijcke dootsunde is so crachtich dat zij den menscen sonder eynde quellen mach.
§ Och wat zal die ghene dan lijden die verladen is mit ontellijcke veel dootsunden Want dat nu zoete is in dit verganclic leuen dat zal hier naemaels bitter wezen ende iamerlick ghepijnicht werden in dat gruwelicke helsche vuer. ¶ Dat helsche vuer mach oeck quellen ende bernen mer ten mach nummermeer verbernen noch verteren. Daer ligghen dye arme vermaledide sielen mitten duuels ghepacket ghelijckerwijs als kesel stenen. Si moghen gloyende werden ende heet mer inder ewicheyt en moghen zij nummermeer verbernen.¶ Dat helsche vuer noch die gruwelijcke vlamme en lichten die sielen niet inder hellen dat si daer bi sien moghen mer dat si daer ewelic mede ghequelt sullen werden. Want daer staet ghescreuen. In inferno nulla est consolatio. Dat is te segghen. In die helle en is gheen troestinghe. daer omme en moghen si van die verueerlijcke vlamme nummermeer licht noch troestinge hebben.
§ In die helle is alsulcken hat ende nijt onder den vermaledide sielen ende den helschen duuelen ia mochte si malcanderen schoren si en zoudens niet laten want in die helle en is gheen liefte. Alle liefte ende alle genoechte deser bedrieghelijcker werlt. is daer verwandelt in die alder bitterste droefnisse. ¶ In die helle is een ewyghe wanhope ende mistroeste want men haerre nummermeer ghedencken

[fol. 6r]

en zal noch inden hemel noch inder eerden ¶ Daer is blixem donre hagel ende snee van wes gheluyt si anxtelicke zeer werden verueert. Daer is een onuerdraghelicke coude ende beuinge in allen leden. Daer is ijs ende water zonder gront Daer is een verueerlick reghen die daer valt op die zundighe menschen. Ende die verdoemde sielen moeten van die een pine in die ander want nummermeer en hebben si roste. Gelijckerwijs als daer af gescreuen staet. Ibi erit fletus et stridor dentium. Dat is te zegghen daer zal wezen screyen ende knersinghe der tanden.
§ Daer is alzo grote wijnt dat hij die vermaledide sielen mit grote scaren al oneffen werpet van die een stede op die ander stede ghelijckerwijs oft si plumen waren. Die wijnt is alzoe onghenadelijcke scarpe dat den verdoemden sielen duncket datmen hem alle die leden doersnijdet ofte zij mit zweerden doersneden worden.