Eene Middelnederlandsche vertaling van het Antidotarium Nicolaï

Ms. 15624-15641. Kon. Bibl. te Brussel

[p. 20]

[C]

⁺10. Confexië colipte¹⁾ muscate.

Confexië colipte¹⁾ muscate. es goet iegen verstopte borst. ende kindren die niet genesen en mogen ende haer melc onthouden. entie rooc es goet ontfaen. ¶ Nemt lapdanum .1.℥. storax. calamite. onder .Ѕ.℥. storax rubee .1.℥. ligni aloës .2.ʒ. amber .1.ʒ. .1.ʒ. canfer. musci. of muscus dats muskeliaet so wer ment vint elx .Ѕ.℈. conficieert voort.

+ fol. 10 r.b.

1) l. alipte.

1) l. alipte.

[p. 21]

10.

COnfectio alipte muscate⁹⁾ alipta .i. mixtura.¹⁰⁾ valet⁹⁾⁺pueris patientibus asma et¹⁰⁾ constrictionem pectoris. et etiam non valentibus lac retinere.¹¹⁾ fit inde optimum fumigium et odoriferum. quo utuntur apostolici et imperatores in capellis¹²⁾ suis. et intrat in preciosissimis medicinis et electuariis. Recipe laudani purissimi .℥.iii¹³⁾ storacis calamite optime¹⁴⁾ .℥.i. et .Ѕ. (fol. 5 v.) storacis rubee .i.¹⁵⁾¹⁶⁾ ligni¹⁷⁾⁺ aloes optimi .℥.ii.¹⁸⁾ ambre .ʒ.i. camphore .℈.i. et .Ѕ.¹⁹⁾ musci .℈.Ѕ.²⁰⁾ aque rosarum quod sufficit.²¹⁾ Confice sic in diebus canicularibus pone storacem calamitam et storacem rubeam et laudanum in catino ad solem cooperto cum panno subtilissimo ne pulvis possit attingere. et cum mollificata fuerint ad solem pone in mortario ereo calefacto ad solem cum pistillo ferreo similiter calefacto. et fortiter insimul conterantur donec ad nigrum deveniant colorem. postea addes pulverem ligni aloes. et insimul fortiter contere et camphore similiter. postea contere muscum in tribus .℥. aque rosarum et de hac aqua¹⁷⁾ aliquantulum madefactum²²⁾ marmor prius bene lotum et calefactum ad solem. et accipe .℥.i.²³⁾ cum tabula planissima de eadem aqua madefacta super marmor diu agitetur donec ad subtilitatem iunci deveniat: hoc modo facias super marmore madefacto et tabula de eadem aqua supradicta. et cum reposueris supersparge de illa aqua. valet²⁴⁾ ut supra diximus.

9) tot 10) ontbreekt in F₁.

10) zie 9).

9) tot 10) ontbreekt in F₁.

+ fol. 5 r.

10) zie 9).

11) tot Recipe ontbreekt in F₁.

12) L₂: capillis.

13) F₁: .℥.iiii.

14) tot 15) ontbreekt in F₁.

15) zie 3).

16) geen gewichtsteeken ingevuld in L₁; de andere texten hebben alle: .℥.i.

17) ontbreekt in L₂.

+ fol. 5 v.

18) F₁ en NM: .ʒ.ii.

19) F₁: .ʒ.ii.; NM: .℈.Ѕ.

20) ontbreekt in F₁.

21) van hier af tot het eind ontbreekt in F₁ en NM.

17) ontbreekt in L₂.

22) l. madefac.

23) L₂: .ʒ.i.

24) L₂: videlicet.

[p. 22]

⁺11. Confectio vere¹⁾

Confectio vere¹⁾ Nemt amber van orient of van occident .1.Ѕ.℥. canfer .5. granen. Dus suldijt vergadren. Nemt ⁺.1. cociola²⁾. (fol. 10 v.a.) daer men dore zijt cyroop niet groet gegaet. eude doeter toe amber daerna doet opt fier ende latet smelten. ende dan doet af ende minct derin poeder van lignum aloës ende muscum ende canfer. elc bi hen gepulvert ende minget tpulver metter hant in de palme ende dan latet coelen. daerna suldijt in stucken sniden. Dits goet iegen ⁺den swere van der moeder. ja op dat dwijf den rooc ontfaet van onder. het doet oec te bat kint ontfaen.

+ fol. 10 r. b, fol. 10 v.a.

1) l. nere.

1) l. nere.

+ fol. 10 v.a.

2) l. caciola.

+ vrouwe

[p. 23]

11.

COnfectio gallie muscate¹⁾:²⁾ que intrat in preciosissimis⁺ medicinis et electuariis³⁾. Recipe masticis .℥.ii. gummi⁴⁾ .℥.i. camphore .℈.i.⁵⁾ hec autem bene terantur²⁾ subtilissime et cribrentur et trocisci inde fiant³⁾ cum aqua rosarum et siccentur ad umbram⁶⁾. et postquam fuerint desiccati terantur subtilissime. et misceantur cum .℥.iiii. olei sambaci⁷⁾²⁾ bulliti et colati ad medietatem³⁾. deinde misce cum speciebus istis bene (fol. 6 r.) tritis. Recipe cinamomi gariofilorum⁺ nucis muscate ān̄ .℥.Ѕ.⁸⁾ et omnibus istis commixtis²⁾ et bene manibus malaxatis³⁾ fiant trocisci⁹⁾ in medio concavi et cum sigillo sigillati ad pondus unius .ʒ. et .Ѕ. et postea ungatur¹⁰⁾ aqua rosarum cum musco¹¹⁾

1) NM: alia confectio moschata; verder tot ℞ ontbreekt bij NM.

2) tot 3) ontbreekt in F₁.

+ fol. 5 v.

3) zie 2).

4) F₁ en NM: gummi arabici.

5) F₁: .ʒ.i. Tot ℞ wat anders bij NM.

2) tot 3) ontbreekt in F₁.

3) zie 2).

6) ontbreekt in F₁.

7) NM: ol. ebuli, waaruit men zou kunnen afleiden, dat hier ol. sambuci bedoeld is. L₂ en F₁ hebben hier ook: ol. sambuci.

2) tot 3) ontbreekt in F₁.

3) zie 2).

+ fol. 6 r.

8) van hier af met andere woorden bij NM.

2) tot 3) ontbreekt in F₁.

3) zie 2).

9) tot 11) ontbreekt in F₁, in de plaats daarvan: saient fait troces ou eve rose et ou musque. El vaut à la dolor de la mariz (matrix) et à femme pour concevoir si el en receive la fumee par desouz. Zie de laatste regels van Conf. nere.

10) L₂ heeft: iungatur cum.

11) zie 9).

12.

COnfectio nere¹²⁾ ita fit. Recipe ambre orientalis vel⁺ occidentalis .℥.i. ligni aloes optimi .ʒ.iii.¹³⁾ musci .℈.Ѕ. camphore grana .v.¹⁴⁾ Conficiantur sic: inveniatur caciola ad modum cacie qua colatur syrupus vel mel tamen non perforata: et ibi apponatur ambra: et super prunas liqueat¹⁵⁾: et liquefacta ab igne deponatur: et postea lignum aloes pulverisatum subtilissime admisceatur. deinde addatur muscus diligenter malaxando cum manibus: et ad ultimum camphora tamen unaquaque¹⁶⁾ pulverisata. postea diligenter malaxando cum manibus extrahatur supra concam eneam concavam et sigillatam extendatur: et cum infrigidatum fuerit inde extrahatur et frustatim incidatur. valet dolori matricis si¹⁷⁾ per inferiora fumum recipiat. et est preciosius incensum quod inter cetera reperitur. valet etiam satis ad concipiendum.

12) voor de vergelijking met F₁ en NM zie woordenlijst.

+ fol. 6 r.

13) L₂: .℥.iii.

14) L₂: gr.Ѕ.

15) l. liquefiat.

16) in L₂ volgt: re per se.

17) ontbreekt mulier, wat wel in L₂ voorkomt.