Eene Middelnederlandsche vertaling van het Antidotarium Nicolaï

Ms. 15624-15641. Kon. Bibl. te Brussel

[p. 18]

[B]

⁺8. Blanca

Blanca essi geheeten omdat si witte humoren purgeert. ⁺Ende si es goet (fol. 10 r.b.) jegen oude hoeftswere achter an thoeft. ende iegen sweren van den ogen van bloede entie bloetachtech sijn ende geswollen. Ende iegen lopende ogen. ende iegen groet evel. ende iegen beeste .ij.ste deel es .1. ℔. ¶ Nemt terbentine. oppopanac. galbanum. assa fetida. bevercul. antimonii. levende sulfer. bedellii. aspalti. storax. armoniac.: carnis leonis. scamoneie. coloquintida. ellebori nigri. polipodii. tapsie. dats clarie. piretrum. planecruut. pencedani¹⁾. assari. cyperi. pyonie. betonie. camedrios. policen²⁾. canele. lovessce. rutesaet. drakenbloet. elcs .i.ʒ. candamomum³⁾. dats waterkersse. groffels nagle. macis. dats die bloeme vander noten muscaten. anijs. maratri. balsami. elx .Ѕ.℈. ammer .5. granen. zeem dats genouch si ¶ Men saelt geven met wine daer salie in gesoden es.⁴⁾ nuchteren of savonts. also grot⁴⁾ alse .1. kerstaengie.

+ fol. 10 a, b.

+ fol. 10 r.b. hoeftswere ogen evel

1) l. peucedani.

2) l. polioen.

3) l. cardamomi.

4) open plek in het H.S. wegens een scheur.

4) open plek in het H.S. wegens een scheur.

9. Benedicta

Benedicta⁴⁾ es goet iegen artetike in die voeten ⁺gesceppt met hermodactilen. ja artetike die van couden comt. het purgiert de niere entie blase enten lichame. het en purgeert bi hem selven niet zere Die helft vander confexie es .2. ℔. ¶ Nemt esule .2.℈. turbith. suker. elx .10.ʒ. scamoneie. hermodactili elx .5.ʒ. spice. groffels nagle. gingebere. soffraen. sacsifrage. macropiperis. armoniac. lijnsaet. apisaet. spermatis. galigaen. sal gemme. macis. carvi. centuli⁵⁾. sperage. bellirici. brussi. gremil. zeem dats gnouch si ¶ Men saelt geven savonts met wermen wine. in die groette van ere kerstaengiën.

4) open plek in het H.S. wegens een scheur.

+ artetike niere blase

5) l. feniculi.

[p. 19]

8.

BLanca⁵⁾¹⁰⁾ dicta est. quoniam albos⁶⁾ purgat humores⁺.i. flegmaticos: valet cephalargicis et oculorum doloribus et sanguinolentis et¹¹⁾ tumoribus et lippis.¹²⁾⁵⁾ optime facit contra omnia que turbant fantasiam rationem et memoriam¹³⁾. utilis est tremulosis⁶⁾¹⁴⁾ epilenticis et paraliticis.⁵⁾ nona¹⁵⁾ pars confecta est libra .i.⁶⁾ Recipe terbentine opoponacis galbani ase¹⁶⁾ serapini castorei antimonii sulfuris¹⁷⁾ bdelii (fol. 5 r.) aspalti armoniacis storacis¹⁶⁾ liquide¹⁶⁾ carnis⁺ leonis diagridii euforbii agarici interioris¹⁶⁾ colloquintide¹⁶⁾ ellebori nigri polipodii tapsie piretri¹⁶⁾ squinanti¹⁶⁾ peucedani asari¹⁶⁾ ciperi¹⁶⁾ pionie betonice⁵⁾ camedreos polii amomi⁶⁾ levistici seminis rute¹⁸⁾ sanguinis draconis ān̄ .ʒ.i.¹⁹⁾ cinamomi gariofilorum macis¹⁶⁾ cardamomi anisi maratri balsami ān̄ .℈.i. et .Ѕ.²⁰⁾ ambre grana .v. mel quod sufficit.²¹⁾ datur cum vino in quo cocta sit salvia¹⁸⁾ aut herba paralisis¹⁹⁾: in sero in modum castanee.

5) tot 6) ontbreekt in F₁.

10) voor de vergelijking met NM zie woordenlijst.

6) zie 5).

+ fol. 4 v.

11) ontbreekt in L₂ en F₁.

12) tot 13) ontbreekt in F₂.

5) tot 6) ontbreekt in F₁.

13) zie 12).

6) zie 5).

14) in F₂ volgt nog: aux splenetiques.

5) tot 6) ontbreekt in F₁.

15) L₂: octava nona pars.

6) zie 5).

16) ontbreekt in F₁.

17) F₂: sulf. vivi.

16) ontbreekt in F₁.

16) ontbreekt in F₁.

+ fol. 5 r.

16) ontbreekt in F₁.

16) ontbreekt in F₁.

16) ontbreekt in F₁.

16) ontbreekt in F₁.

16) ontbreekt in F₁.

16) ontbreekt in F₁.

5) tot 6) ontbreekt in F₁.

6) zie 5).

18) tot 19) ontbreekt in F₁.

19) zie 18).

16) ontbreekt in F₁.

20) L₂ en F₂: .℈.Ѕ.; F₁: .ʒ.i.

21) in L₂ volgt eerst nog: dosis .ʒ.iii.

18) tot 19) ontbreekt in F₁.

19) zie 18).

9.

BEnedicta²²⁾ dicitur quoniam ab omnibus a quibus sumitur⁺ est benedicta:¹⁸⁾ si detur habentibus infirmitates contra quas inventa fuit¹⁹⁾. valet ad guttam¹⁶⁾ arteticam podagricis ex frigiditate²³⁾. renes et vesicam purgat.¹⁸⁾ media pars confecta est librae .ii.¹⁹⁾²⁴⁾ Recipe turbit esule²⁵⁾ zuchari ān̄ .ʒ.x.¹⁸⁾ diagridii hermodactili rosarum ān̄ .ʒ.v.¹⁹⁾ gariofilorum¹⁾ spice²⁾ zinziberis³⁾ croci saxifragie⁴⁾ macropiperis⁺ amomi gardamomi⁵⁾ petroselini⁶⁾ litospermatis⁷⁾ salis gemme galange macis³⁾ carvi fenicull sparagi³⁾ bruxi granorum solis ān̄ .ʒ.i. mel quod sufficit. datur in sero cum vino calido ad modum castanee⁸⁾.

22) F₁: Benoite. voor de vergelijking met NM zie woordenlijst.

+ fol. 5. r.

18) tot 19) ontbreekt in F₁.

19) zie 18).

16) ontbreekt in F₁.

23) ex frig. ontbreekt in F₁; in de plaats daarvan: el fait pisser.

18) tot 19) ontbreekt in F₁.

19) zie 18).

24) F₂: ℔.i.

25) in F₁ staat: esule .℥.ii., direct na ℞; F₂: esule .ʒ.i.

18) tot 19) ontbreekt in F₁.

19) zie 18).

1) L₂: cardamomi.

2) in F₁ volgt nu: .ʒ.i.

3) ontbreekt in F₁.

4) in F₂ volgt hierop eerst: petroselini.

+ fol. 5 r.

5) ontbreekt in F₁ en F₂; in L₂ volgt op gard. eerst: sem. lini.

6) ontbreekt in F₁ en F₂; F₂ heeft in de plaats daarvan: sem. lini., sem. apii, wat ook bij NM voorkomt.

7) ontbreekt in F₁; F₂ en L₂ hebben alleen spermatis.

3) ontbreekt in F₁.

3) ontbreekt in F₁.

8) in F₂ volgt nog het een en ander; zie woordenlijst.