Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

48 Ic sie die morgensterre
AL XCVI

Lit.: Kalff, p. 295; FvD I, p. 326; He, p. 79 (tekst), p. 199 (aant.); King, p. 14.

Dagelied. Een ridder brengt een meisje een aubade. Zij geeft hem rendez-vous voor de volgende avond. Nadat hij haar Bergen ende lant heeft beloofd en van zijn liefde heeft verzekerd, spelen zij onder de groene linde het spel van de

[p. 202]

liefde, tot de dageraad. - Hoewel er geen wachter in voorkomt en ook het motief van het afscheid bij zonsopgang niet wordt uitgewerkt, mag dit lied toch als een alba (dagelied) worden beschouwd.

1:1-4 Staande onder het raam waarachter zijn geliefde slaapt, zingt de minnaar een aubade. - 1:1 die morgen sterre: De planeet Venus, waaraan vooral invloed op het lot van de verliefde mens werd toegeschreven, is de laatste ster die bij het opkomen van de zon verbleekt, en tevens de eerste die bij zonsondergang zichtbaar wordt. - 1:2 Verschillende opvattingen zijn mogelijk. De ‘eenvoudigste’ is het vers als een anafoor op te vatten: ‘(o) stralend gelaat van mijn geliefde’. Subtieler, en in onze ogen aannemelijker, is een interpretatie waarbij het gelaat van de slapende geliefde wordt geïdentificeerd met de morgenster. De vergelijking van het gezicht (soms alleen de ogen) van de geliefde met de planeet Venus, de leidster van de minnaar, komt veel vaker voor. Hier wordt misschien nòg een relatie gelegd: zoals Venus verdwijnt als het licht wordt, zal ook de geliefde overdag niet door de minnaar kunnen worden gezien. Alleen een nachtelijk samenzijn is mogelijk (cf. str. 4). - 1:3 Men salse wecken: ‘zij zal gewekt worden’; de nadruk valt niet op het onpersoonlijke Men, maar op met sange.

2:1-4 Het antwoord van de ontwaakte geliefde klinkt geprikkeld, waarschijnlijk omdat zij niet weet wie haar wakker maakt. - 2:3 laten: ‘achterwege laten’.

3:1-4 De minnaar stelt zich voor als een ridder, als een man dus van wiens levenswijze een zekere aantrekkingskracht uitging. - 3:2 wel ghemeyt: ‘vrolijk’, ‘lustig’. - 3:3-4 Op grond van zijn aubade maakt hij aanspraak op haar gunst. - 3:3 suldijs mi loonen: ‘zult gij mij ervoor belonen’. - 3:4 arbeyt: ‘moeite’.

4:1-4 Zij geeft hem rendez-vous voor de komende nacht, maar dringt aan op geheimhouding. - 4:1 tavont spade: ‘vanavond laat’. - 4:2 hof: ‘tuin’, ‘de omheining rondom de woning’. In verband met het volgende komt ook de vertaling ‘boerderij’ in aanmerking. - 4:4 ‘spreek daar met niemand over’.

5:3 blancken armen: Een stereotiepe uitdrukking die evenwel meestal met betrekking tot een vrouw gebruikt wordt. - 5:4 ombevaen: ‘omhelzen’.

6:1-4 Zij wil garanties vóór zij voor zijn aandrang bezwijkt. - 6:1 joncheer: aanspreektitel van een jonge edelman. - 6:2 ‘kom mij niet te na (met uw paard)’. Uit rijdt (en uit sporen in 10:3) mogen wij afleiden dat hij te paard is gekomen.

7:1-4 Bergen ende lant: Deze omschrijving is zo vaag dat men zich af kan vragen of hij haar geen gouden bergen belooft. In dat geval mogen we het meisje zien als een naïef boerendeerntje dat zich laat inpalmen. schoon joncfrouwe: Had zij wel recht op deze titel, of behoorde deze aanspraak tot zijn verleidingstactiek? - 7:2 u vrij eygen: ‘geheel en al van u’ (ook dit klinkt te mooi om waar te zijn).

8:1-4 Zij aanvaardt zijn belofte. - 8:4 ‘heer en meester zijn over mijn lichaam’, ‘mij bezitten’.

9:1 namen: Hier pregnant gebruikt voor ‘bij de hand nemen’, waarmee hun verbintenis werd bezegeld. - 9:2 ‘zij begaven zich’. - 9:3-4 De

[p. 203]

groene linde en de nachtegaal zijn vaste requisieten bij een liefdesscène in de natuur (zie Kalff, p. 347-349).

10:1-4 Gaat het de dichter alleen om een delicaat verhulde, traditionele aanduiding van het liefdesspel (zie Kalff, p. 296), of steekt er meer achter? Wordt hier de egocentrische ridder getypeerd die eerder aan zijn vergulde sporen (een omineus begrip, sinds de Guldensporenslag?) denkt dan aan het comfort van zijn liefje? - 10:3 Om dat: ‘opdat’. - 10:4 werden: ‘worden’.

11:1-4 Een traditionele strofe; cf. nr. 49, str. 3. - 11:1 verborgen: ‘in het geheim’. - 11:4 dach: ‘daglicht’, ‘dageraad’. Het laatste vers van het lied wijst terug naar het eerste.