Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

46 Ick arm schaepken aender heyden
AL XCIII

Lit.: Kalff, p. 330; FvD I, p. 393.

Liefdesklacht. Een in de steek gelaten minnaar klaagt over zijn droevig lot. Hij waarschuwt anderen voor de verraderlijkheid van de vrouwen. Simson is ondanks zijn kracht, Salomo ondanks zijn wijsheid door de liefde ten val gebracht.

1:1 arm schaepken: Misschien is het beeld geïnspireerd op de gelijkenis van het afgedwaalde schaap (Lucas 15:3-7). aender heyden: ‘op het (heide)veld’. - 1:3 van mi scheyden: ‘mij in de steek laten’. - 1:5 ‘waar kan ik (daarvoor) een toevluchtsoord vinden?’, ‘hoe kan ik mij daarbij staande houden?’. - 1:6 Die: ‘zij die’; coos: ‘als mijn geliefde heb uitverkoren’; troosteloos: ‘zonder troost’ (d.w.z. ‘geneest mijn liefdesverdriet niet’). - 1:7 rouwe: ‘liefdesverdriet’.

2:1-2 Cf. nr. 53, 5:1-2. Het rad van Fortuna symboliseert de wisselvalligheid van het aardse geluk. - 2:2 ommeslaen: ‘omslaan’, ‘ten goede keren’. - 2:3 Dat: ‘zodat’; troost ghebueren: ‘leniging van mijn liefdessmart ten deel vallen’. - 2:4 ‘zoals het vroeger is gebeurd’. - 2:6 den bitter doot: Liefdesverdriet veroorzaakt melancholie die de dood ten gevolge kan hebben; besueren: ‘ondergaan’, ‘sterven’. - 2:7 wel verstaen: ‘beseffen’, ook ‘goedgunstig opvatten’.

3:1-7 Een raadgeving aan andere minnaars is een traditioneel element in de liefdesklachten. - 3:1 jonghers: ‘beginnelingen’; int hanteren: ‘omgaan (met)’ (te verbinden met 3:3). - 3:2 ten spele gaen: ‘het minnespel gaan bedrijven’. Het is mogelijk ook 3:2 met 3:3 te verbinden. - 3:3 vrou Venus' camenieren: ‘dienaressen (vertrouwelingen en gunstelingen) van de liefdesgodin Venus’ (bedoeld zijn: ‘jonge meisjes’, ‘vrijsters’). - 3:4 moecht: ‘zou... kunnen’; int wilde slaen: ‘van de rechte weg afdwalen’ (‘het zou verkeerd met u aflopen’). - 3:5 ‘als ge altijd (in vrouwen) vertrouwen stelt’. - 3:6 ‘bezint eer gij begint’ is de traditionele raad die aan minnaars werd gegeven.

4:1-7 De raadgeving wordt kracht bijgezet door middel van bijbelse parallellen die aantonen dat kracht (fortitudo), noch wijsheid (sapientia) bescherming bieden tegen de verraderlijkheid van de vrouw. - 4:1 Sampson: Simson is voor middeleeuwers het beroemde voorbeeld van een held die,

[p. 200]

tengevolge van de trouweloosheid van een vrouw, aan de liefde te gronde gaat (cf. Richteren 16:1-21). - 4:2 verloos: ‘verloor’. - 4:3 der vrouwen wercken: Ook het meervoud wercken klinkt bijbels. - 4:4 Salmon: Salomo gold als een toonbeeld van wijsheid, maar hij was niet bestand tegen de verleidingen van vrouwen (cf. 1 Koningen 11:1-13). wijs bedacht: ‘wijs van geest’, ‘vol wijsheid’. - 4:5 den doot: Evenals in 2:6 moet doot hier worden opgevat als ‘het ongeluk waarin de liefde iemand kan storten’. - 4:7 dolueren: ‘ellende’.