Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

42 Ic had een alderliefste
AL LXXXVI

Lit.: Kalff, p. 293; FvD I, p. 335; He, p. 71; Eos, p. 494.

Dagelied. Een jongeman weet door te dringen tot in de kamer waar zijn geliefde slaapt. Zij schenkt hem haar wederliefde. De wachter dreigt hen te verraden, maar wordt omgekocht. - De interpretatie van str. 2 is problematisch.

1:1-8 De minnaar vertelt hoe hij na een nachtelijke tocht bij het huis van zijn geliefde kwam. - 1:1-2 Waarschijnlijk een contaminatie van Ic had een alder liefste (‘een geliefde’) en die alder liefste Die ic met ogen aensach (‘ooit aanschouwde’). - 1:4 dach: ‘dageraad’ (toch zal hij wel vóór zonsopgang bij zijn geliefde zijn gekomen, blijkens 6:8). - 1:6 al totter tijt: ‘tot het afgesproken tijdstip’ (Forster, Eos, p. 496 vertaalt: ‘until the time was ripe’). - 1:8 trou salich: ‘lieve’; wijf: ‘vrouw’.

[p. 195]

2:1-4 De verteller neemt het verhaal over met een raadselachtige mededeling: de minnaar klopt aan met een hamer, zo zachtjes dat de planken van haar kamer losspringen. Forster (Eos, p. 478) interpreteert dit als een burlesk detail; hij vermoedt dat met hamere de deurklopper bedoeld is. Misschien heeft de dichter in deze verzen de onstuimigheid van de minnaar op komische wijze willen tekenen: in plaats van lijselijck te kloppen, bonkt hij dreunend op de deur. - 2:7 bi mijnder trouwen: ‘op mijn woord van eer’.

3:1-8 Het meisje ontvangt haar minnaar. - 3:1 Men sliep in de Middeleeuwen (en nog lang daarna) in het algemeen naakt. - 3:2 ‘naar de deur ging zij’ (dat is steunpronomen als een bepaling voorafgaat). - 3:5-8 Kalff laat deze verzen door de minnaar spreken; wellecom in 3:5 is dan vreemd. Anderzijds lijkt mijns herten bruyt in 3:6 eveneens vreemd als het meisje dit zou zeggen, (cf. Forster in Eos, p. 495, noot 12). Wij hebben gekozen voor een noodoplossing: in 3:5 laten wij het meisje, in 3:6-8 de minnaar aan het woord. - 3:7 genoechte hanteren: ‘plezier maken’, ‘het spel van de liefde spelen’.

4:1-8 De wachter heeft alles gehoord; hij chanteert de gelieven. - 4:1 verhoorde: ‘had gehoord’. - 4:2 Op hoogher tinnen: ‘hoog op de muur’. FvD voegt toe: hi lach. - 4:3 frisch: ‘flink’; jongelinc: druk ion iongelinc. - 4:4 FvD voegt toe: te nacht. - 4:6 De wachter noemt zijn prijs: een paar laarzen of beenkappen (misschien kousen) en een paar schoenen. - 4:7 van hem clappen: ‘over hen rondvertellen’, ‘hen verraden’.

5:1-4 Waarschijnlijk horen wij hier de minnaar (zie echter de aant. bij 6:1-4). - 5:4 vingherlijn: ‘ring’ (een gebruikelijk geschenk of betaalmiddel in volksliederen). - 5:5-6 Het opbinden van het haar moet hier vermoedelijk worden geïnterpreteerd als een lokkend voorspel tot wat volgen gaat (cf. nr.4, 2:4). In andere liederen is opgebonden haar een teken dat een meisje vrouw geworden is of, negatief geformuleerd, haar maagdelijkheid heeft verloren. - 5:8 eere: ‘staat van maagdelijkheid’.

6:1-4 Is het waarschijnlijk dat de minnaar een bode naar de wachter zendt? Of had hij een handlanger? Er is veel voor te zeggen Hi in 6:1 en hi in 6:3 te emenderen in Si, resp. si; de bode is dan een lid van het huispersoneel, vertrouweling van het meisje. Aanvaardt men deze emendatie, dan is in 5:1-4 het meisje aan het woord. - 6:5 hief op: ‘hief aan’. - 6:6 FvD emendeert: ende soetelick si sanck. - 6:7 Rijc: ‘machtige’. - 6:8 Het valt op dat er niet over een afscheid wordt gesproken.

7:1-8 Epiloog van de zanger. - 7:2 ruyter: zie hiervóór, Dl. II, p. XXIV; Forster vertaalt ‘a smart trooper’. - 7:4 al inden wijn: ‘in de kroeg’. - 7:6 ‘ter ere van zijn geliefde’. - 7:7 sceyn: ‘verderve’; dees: ‘deze’; nijders: ‘de jaloerse kwaadsprekers’ (zie hiervóór, Dl. II, p. XVIII).