Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

38 Het reghende seer ende ick worde nat
AL LXXIX

Lit.: Kalff, p. 391; FvD I, p. 787.

Ruiterlied. Een ruyter klopt 's nachts aan het raam van zijn liefje. Hij brengt een deel van de nacht bij haar door, maar wil dan ongemerkt vertrekken. Zij barst in snikken uit; hij belooft haar een brief te schrijven en haar tot zijn

[p. 188]

vrouw te maken. Maar als zij hem bekent dat zij zwanger is en niet weet wie de vader van haar kind is, lijkt hij die trouwbelofte vergeten, ook als zij zweert dat het kind van hèm moet zijn. - De interpretatie van dit lied is moeilijk; wij geven onze verklaring van str. 6-8 graag voor een betere.

1:1-4 Klacht van de ruyter (zie voor dit begrip hiervóór, Dl. II, p. XXIV), na de liefdesnacht. - 1:2 boel: ‘lief’; te nacht: ‘vannacht’. - 1:3 De melodie vereist dat de beginwoorden van het derde vers tweemaal worden gezongen. Hetzelfde is het geval in 2:3 en in 3:3; in de overige strofen is de herhaling (op enigszins andere wijze) in de tekst aangegeven. - 1:4 Rijc: ‘machtige’; ick bi die: druk ick die.

2:1-4 De ruyter klopt aan het raam van zijn geliefde en vraagt binnengelaten te worden. - 2:1 voor: ‘aan’, ‘tegen’. - 2:3 ghestanden: ‘gestaan’. Om de tekst onder de melodie te laten passen kan men zingen Ic hebbe hier, ic heb hier so lange ghestanden. - 2:4 Mi dunct: ‘ik geloof’; vervrosen: ‘bevroren’.

3:1-4 Het meisje ontvangt de ruyter in haar bed. - 3:1 In de Middeleeuwen sliep men naakt; het meisje trekt een hemd aan om de ruyter binnen te laten. - 3:2 fijn: ‘schoon’. - 3:3 Men zinge: In haren arm, in haren blancken armen. - 3:4 Hiet... zijn: ‘heette’.

4:1-4 Midden in de nacht wordt zij wakker van het gekraak van de beddeplank; zij begrijpt dat de ruyter haar stiekem wil verlaten. - 4:1 ontrent: ‘omstreeks’. - 4:4 haer docht: ‘zij meende’.

5:1-4 Hij belooft haar een brief te schrijven en zelfs met haar te trouwen. - 5:3-4 En trouwen dy Tot eenen wijve: ‘en je tot mijn vrouw maken door een huwelijk’. - 5:4 certeyn: ‘beslist’.

6:1-4 Het meisje is niet overtuigd door zijn beloften. Zij bekent dat zij zwanger is en niet weet wie de vader van haar kind is. - 6:1 ghelooft: ‘belooft’; ghi hout mi cleyn: ‘je behandelt me als minderwaardig’. - 6:2 Zij verwijt hem dat hij zijn belofte niet garandeert met een liefdespand: ‘je biedt me helemaal niets aan’. - 6:3 draghe: ‘draag’, ‘verwacht’.

7:1-4 Hij reageert onverschillig. - 7:3 ‘of geef het aan mij’. Van een huwelijk is geen sprake meer. Het is duidelijk dat de ruyter in geen velden of wegen te bekennen zal zijn als het kind ter wereld komt. En wat zou een zwervende huursoldaat met een pasgeboren kind moeten doen? Hij kon het ten hoogste te vondeling leggen of het verkopen aan een bedelares die het ‘als lokvink voor aalmoezen’ (zie Enklaar, Varende luyden, Assen 1956^2, p. 106) zou gebruiken. - 7:4 gheselle: ‘metgezel’ (maar waarom zou die zich met het kind willen belasten?). dat kint dat moet ghehouden zijn: ‘voor dat kind moet gezorgd worden’ (een vrijblijvende uitspraak). Men kan ook aan een andere opvatting denken. Een houdkind is een ‘voedsterling’, een ‘pleegkind’. Bedoelt hij iets als: ‘(voordat ik het aanvaard) moet het als pleegkind opgevoed zijn’?

8:1-4 Het meisje zweert dat geen andere man (vaker?) bij haar geslapen heeft. Op het eerste gezicht lijkt zij te zweren dat zij nooit met iemand anders dan de ruyter gemeenschap heeft gehad. Maar waarom heeft zij dan in 6:4 gezegd dat zij niet weet wie de vader van haar kind is? Anderzijds is het niet aannemelijk dat zij hier een meineed zou durven zweren.

[p. 189]

Dit brengt ons tot het vermoeden dat haar eed dubbelzinnig is. Niet meer in 8:3 kan ook betekenen ‘niet vaker’. Niemand heeft vaker bij haar geslapen dan hij; dus moet hij wel de vader zijn. - 8:4 Dit vers tekent het meisje: ze weet dat hij haar ontrouw is, en toch houdt ze van hem.

9:1-4 Epiloog van de zanger. - 9:1 eerstwerf sanck: ‘voor de eerste maal zong’. - 9:2 een ruyter al vander banck: ‘een stamgast in de kroeg’ (met de banck, ook der vreuchden banck, wordt de kroeg aangeduid).