Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

18 Een venusdierken heb ic uutvercoren
AL XXXVI

Lit.: FvD I, p. 556.

Loflied ‘int amoureus’. De minnaar bezingt zijn geliefde en somt daarbij haar volmaakte eigenschappen op. - Dit lied in rederijkerstrant komt twee maal in het AL voor; de andere redactie, nr. CCXII (p. 328) in de editie-Hoffmann, vertoont alleen orthografische verschillen.

1:1 venusdierken (druk Venus dierken): ‘liefje’, ‘schatje’. - 1:2 nu terstont: ‘nu’. - 1:3 vruecht oorboren: ‘plezier maken’, ‘vrolijk zijn’. - 1:4 Int aensien van: ‘bij het zien van’. - 1:5 keelken wit (‘blank halsje’), borstkens ront: traditionele epitheta van de schone vrouw in de 16e-eeuwse lyriek. - 1:7 ‘mooier meisje werd nooit uit een moeder geboren’. - 1:8 This recht: ‘het is terecht’, ‘ik heb er gelijk in’. Dit is de stokregel die aan het eind van de volgende strofen terugkeert.

2:1 coluere: ‘kleur’. - 2:2 ter amoreusheyt snel: ‘vlug in het veroorzaken van liefde’ (naar middeleeuwse opvatting wordt liefde teweeggebracht door een blik van de schone vrouw). - 2:3 ront (druk root): cf. 1:5; soet van natuere: ‘bekoorlijk’. - 2:4 So: ‘evenzo’ (als haar uiterlijk). - 2:5 Sedich van gheest: ‘vriendelijk’, ‘bescheiden’; rebel: ‘opstandig’, ‘tegenstrevend’. - 2:7 creatuere: ‘schepsel’.

3:1 Noch: ‘daarbij’, ‘bovendien’; een hoochmoedige coragie: ‘een trots gemoed’. - 3:2 eenen fieren ganc: ‘een fiere wijze van lopen, houding’. - 3:3 triumpheren: ‘plezier maken’; bedrijft si ragie: misschien te vertalen met ‘is zij gewèldig’. - 3:4 mijn dage: ‘van mijn leven’. - 3:5

[p. 153]

met haren voys gheclanc: ‘met haar stemgeluid’. - 3:6 Het dunct mi puer: ‘zij lijkt mij precies...’. - 3:7 Ghefaetsoeneert: ‘gevormd’, ‘van gestalte’; ymagie: ‘beeld’.

4:1 Ic en can: ‘ik kan niet’; manieren: hier waarschijnlijk ‘uiterlijk’. - 4:3 troost: ‘genezing van liefdesverdriet’; door haer bestieren: ‘door haar wilsbeschikking’. - 4:4 So wert: ‘dan wordt’; desperaet: ‘wanhopig’. - 4:5 mocht ic met haer: ‘mocht ik met (bij) haar zijn’. - 4:6 So waer: ‘dan zou... zijn’. - 4:7 solaes: ‘genoegen’; hantieren: ‘bedrijven’.

5:1 Princesse gent: ‘bekoorlijke prinses’. De laatste strofe van een gedicht wordt dikwijls gericht tot een prince, een hooggezeten beschermer, die soms als opdrachtgever wordt voorgesteld. Hier is het de geliefde die als Princesse wordt toegesproken. breeden: ‘groter worden’, ‘vermeerderen’. - 5:2-3 ‘al zou ik uw gewicht in zwaar (puur) goud krijgen (als ik u in de steek liet), ik zal u niet verlaten’. - 5:3 Tghewichte: druk Thewichte. - 5:4 wederpaer: ‘vriendin’, eigenlijk ‘wederhelft’. - 5:5 weet ic gheenen maer: ‘ken ik geen enkel tekort, bezwaar’ (eig. ‘maar’). - 5:6 een ghewinne (druk aen ghewinne; emendatie o.g.v. de lezing in AL CCXII): ‘een winst’, ‘een toeneming’. De bedoeling is vermoedelijk dat het enige ‘tekort’ dat de minnaar in zijn geliefde kan ontdekken, het feit is dat zij zijn geluk steeds doet toenemen. - 5:7 mach: ‘kan’; verleeden: ‘pijn doen’, ‘onaangenaam zijn’.