Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

16 Dat meysken opter laden lach
AL XXXI

Lit.: Kalff, p. 437; FvD II, p. 1034; He, p. 29 (tekst), p. 192 (aant.).

Ruiterlied. Een meisje verlangt naar een avontuurtje. Zij laat zich ontvoeren door een jonghe knaep die zij voor een lantsknecht houdt, maar die zich op reis ontpopt als een Aernoutsbroeder (zie daarover: D.Th. Enklaar, Varende luyden, Assen 1956², p. 101-156). - Volgens Kalff is de Mnl. tekst bewerkt

[p. 150]

naar een Duits lied, te vinden o.a. bij Uhland, Volkslieder I, nr. 254, p. 666 en bij EuB I, nr.116a, p. 416.

1:1 opter laden lach: ‘stond aan het venster’. De Duitse versie bij Uhland heeft an aim laden stond (een stereotiepe wending). - 1:2 seere: De melodie vereist seer. - 1:4 mi dat luytken sloech: Dubbelzinnig: ‘voor mij op de luit speelde, mij een serenade bracht’, maar ook ‘die mij sexueel plezier verschafte’. spelen met der luten was een uitdrukking voor de geslachtsgemeenschap. - 1:5 Ook in de Duitse versie is de dubbelzinnigheid aanwezig: und ain klaines geiglin (‘vedeltje’) mit im trüg.

2:1 verhoorde: ‘hoorde’. - 2:2 stout: ‘driest’, ‘moedig’. - 2:3 een veelken: ‘een vedel (viool)’. Ogenschijnlijk een liefdesgeschenk, maar ook dit is dubbelzinnig: vedelen is een uitdrukking voor ‘sexueel plezier maken’, vedel voor het mannelijk geslachtsorgaan. - 2:5 ghi valt mi seer bout: Hellinga vertaalt: ‘jij bent me er een die weet wat ze wil’.

3:2 dore (zing door): ‘deur’. - 3:4 hier vore (zing voor): ‘naar voren’ (om hem open te doen).

4:1 bevalt: druk beual. - 4:2 van hen: ‘van hier’, ‘hiervandaan’. - 4:3 die groene heyde: De heyde is het traditionele landschap van de verhalende liederen. - 4:4 te leyde (zing te leyt?): ‘tot verdriet van’ (vader en moeder). - 4:5 lantsknecht: Het meisje meent dat haar minnaar een beroepssoldaat is.

5:3-5 Het meisje spreekt. - 5:4 een weynich: druk weynich.

6:1-5 Hij helpt haar spottend uit de droom. - 6:2 Maer: ‘maar wel’; bedelaers sack: ‘bedelzak’. Bedelaars droegen een zak, meestal van geknoopt touw (vandaar dat het woord vaak synoniem is met net), die zij in lege toestand ook als kledingstuk of als hoofddeksel gebruikten. Dit net, waarnaar vagebonden ook als netteboeven werden aangeduid, was zoveel als het uniform van het ‘gilde’ der Aernoutsbroeders, waartoe bedelaars, kwakzalvers, professionele dobbelaars en andere zwervende onmaatschappelijken werden gerekend. - 6:4 hanghen: ‘hang hem’; aenden hack: De betekenis is onzeker: is er een ‘haak’ bedoeld waaraan de zak kon worden opgehangen? Of zou men moeten lezen aenden nack ‘aan de nek’? De Duitse versie heeft an deinen hals.

7:1 bedelersse: ‘bedelares’. - 7:4 Covelens: Koblenz. - 7:5 Ay mi: mi ontbreekt in de druk; vaer van dy: ‘ga van je weg’, ‘ga ergens anders heen’.

8:1-3 Hij bedoelt: ‘als jìj de dochter van een rijke koopman bent (wat je zeker niet bent), dan ben ik de zoon van een visser (wat ik natuurlijk evenmin ben)’. Waarom een visser? Omdat hij, als bedelaar, evenals een visser een net heeft! - 8:4 Walckenborch: Dit zou een gefingeerde plaatsnaam kunnen zijn (‘Welkenburg’, ‘Waarergensburg’?), of een ongebruikelijke spelling voor Valkenburg. Was dit misschien een van de plaatsen waar de Aernoutsbroeders elkaar ontmoetten?

9:1-5 Epiloog van de zanger die er vaag op zinspeelt dat hijzelf de mannelijke hoofdpersoon van het lied is. - 9:2-3 Vermoedelijk schuilt er in deze verzen een corruptie.