Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

14 Die vogelkens inder muten
AL XXVIII

Lit.: Kalff, p. 317; FvD I, p. 412; He, p. 28 (tekst), p. 192 (aant.).

Verhalend liefdeslied. Een minnaar vertelt hoe hij door zijn geliefde is afgewezen. Zij gaat met een ander trouwen. Hij heeft haar de ring gegeven die hij als symbool van zijn trouw jegens haar droeg. Die ring moet haar eraan herinneren dat hij van haar blijft houden. - Een variant van str. 2 vormt de aanhef van nr. 47 in onze editie.

1:1-2 Het lied opent met een beeld: gekooide vogels brengen hun tijd zingend door. Volgens de poëtische conventies van de middeleeuwse lyriek moet er een relatie zijn tussen de door dit beeld aangeduide situatie en de situatie waarin de ‘ik’ van het gedicht zich bevindt. Hier moet deze relatie vermoedelijk als volgt worden begrepen: hun treurige omstandigheden beletten vogels in een kooi niet, vrolijk te zingen; zo wil ik ook, ondanks mijn droefheid, een (vrolijk) lied aanheffen. - 1:1 inder muten: ‘in de kooi’. - 1:2 haren tijt: ‘al hun tijd’, ‘de hele dag’. - 1:3 ‘hoe kan ik dat (zingen als gekooide vogels doen) nalaten?’ Een andere interpretatie is eveneens mogelijk: ‘waar zal ik (in mijn verdriet) mij staande houden, een toevluchtsoord vinden?’ - 1:4 ‘ik ben van mijn lief verstoken’. -

[p. 147]

1:6 Ende ic haer: ‘terwijl ik haar’; aensie: het aanschouwen van de geliefde doet het liefdesverdriet verdwijnen. - 1:8 herteken fungeert in deze zgn. ‘apokoinou-constructie’ als lijdend voorwerp bij Ic scenc u en als onderwerp bij is fier (hier ‘moedig’).

2:1-8 Gisteravond wilde hij haar bezoeken; zij heeft hem afgewezen. Een zestiende-eeuwse vrijer kwam 's avonds in het geheim bij het huis van zijn geliefde. Hij maakte haar wakker door te roepen; zij liet hem binnen als zij iets voor hem voelde. Dit was de normale praktijk bij het aangaan van een liefdesrelatie, die later al of niet tot een huwelijk kon leiden. - 2:1-2 ginc... eenen ganck: ‘begaf mij’. - 2:3 dore: ‘deur’. - 2:4 ‘zij betoonde mij geringe dankbaarheid’. - 2:5-8 De woorden die hij haar heeft toegeroepen. - 2:7 op al mijn trouwe: ‘op mijn woord van eer’. - 2:8 liever: ‘een meisje dat mij liever was’.

3:1-8 Na de ‘flash-back’ van str. 2 vervolgt de minnaar de klacht waarmee hij zijn lied is begonnen (na de gebeurtenissen van gister avont). Wij voelen minder voor de opvatting van Kalff die str. 3 interpreteert als woorden van de minnaar tijdens het laatste gesprek met zijn geliefde (gister avont). - 3:1 laet u gedencken: ‘breng u in herinnering’. - 3:3 lach: druk lac. - 3:4 een onwaert gast: ‘een onwelkome gast’. - 3:5 begheven: ‘in de steek gelaten’. - 3:6 ‘toch heb ik een hoofs gemoed’ (d.w.z. ‘hoop ik vol nederig vertrouwen op wederliefde’). - 3:7 liefte: ‘liefde’. - 3:8 de coele mey: ‘de frisse meitak’ (een liefdessymbool dat vrijers hun geliefde in mei aanboden).

4:1-8 Een verteller neemt het verhaal over; het verhaal verspringt weer naar gister avont; wij zijn getuige van de reactie van de minnaar op de afwijzing door zijn geliefde. - 4:1 tooch: ‘trok’. - 4:2 vingherlijn: ‘ring’. De minnaar droeg een ring als symbool van zijn trouw; door haar deze nu te overhandigen verbreekt hij de band tussen hem en haar. Het geschenk heeft echter een dubbele betekenis: het zal haar eraan herinneren dat hij van haar blijft houden. - 4:3 hout daer: ‘zie daar’. - 4:4 die trouwe van mijn: ‘het onderpand van mijn trouw’. - 4:5 Mer oft: ‘maar als’. - 4:7 met huebsce woorden: dat wil zeggen: zonder spot jegens mij. - 4:8 die: ‘hij die’.

5:1-8 De minnaar vervolgt zijn relaas: hij heeft gisteravond gehoord dat zijn geliefde gaat trouwen, met een ander. Maar hij zal haar blijven beminnen. - 5:1: Cf. 2:1. - 5:2 ‘zo'n vrolijk liedje’. Dit kan slaan op het vrolijk gezang waarmee het bekendworden van de trouwplannen van zijn geliefde werd gevierd; het is ook mogelijk er een bittere omschrijving van het slechte nieuws in te zien. - 5:3 houwen: ‘trouwen’. - 5:4 ‘ik neem het haar niet kwalijk’. - 5:5-8: Cf. 3:5-8.

6:8 Epiloog van de zanger. - 6:2 een ruyter fijn: cf. de aant. bij nr. 2, 1:2; fijn: ‘edel’, ‘knap’. - 6:3 ghinck int lichte: ‘neigde tot lichtzinnigheid’. - 6:7 ‘het geroddel van de nijders (zie hiervóór, Dl. II, p. XVIII) ten spijt’. - 6:8 Jonghen Stijn: Wie deze zanger (dichter?) geweest is, valt niet te zeggen.