Het Antwerps Liedboek. 87 Melodieën uit 'Een schoon liedekens-boeck' van 1544. Deel 2. Commentaar

2 Aenmerct doch mijn geclach
AL II

Lit.: FvD I, p. 403; He, p. 2 (tekst), p. 186 (aant.).

Liefdesklacht. Een minnaar verhaalt hoe zijn hart in vuur en vlam is gezet.

1:1 Aenmerct: ‘sla acht op’ (zowel ‘luister naar’ als ‘trek lering uit’). - 1:2 ruyters: De term ruyter riep het beeld op van een bereden vrijbuiter, een gestalte waarmee zangers van liederen als dit zich graag identificeerden (zie hiervóór, Dl. II, p. XXIV). fraey van sinnen: ‘vrolijke’, ‘levenslustige’. - 1:4 o wy o wach: uitroep van smart (‘ach en wee’). - 1:5 ‘en daarover moet ik wel klagen’. - 1:6 eens: ‘éénmaal’. Een situatie die in de hoofse liefde schering en inslag is: liefde op het eerste gezicht, die de minnaar ziek maakt van verlangen. - 1:7 doorstraelt: ‘doorboord’ (met de liefdespijl).

2:1 Mer lacen: ‘maar helaas’. - 2:2 ‘al stond zij mij aan’ (‘al was ik verliefd op haar’). - 2:5 dat schouwen: ‘dat te moeten aanzien’. - 2:7 ‘het was of mijn hart brak’.

3:1-7 Naar middeleeuwse voorstelling heeft verliefdheid allerlei ingrijpende

[p. 131]

fysiologische gevolgen. - 3:1 Beroert: ‘in beroering gebracht’. - 3:3 vrou Venus: In middeleeuwse poëzie is het de godin Venus die de liefde teweeg brengt en over het wel en wee van de minnaar beschikt. bloet: Dit woord kan op verschillende wijzen worden opgevat: als bijw. ‘klaarblijkelijk’, als bijv. naamw. ‘naakt’, of als zelfst. naamw. ‘bloed’ (Venus' bloed zou zijn gloed dan overdragen op het bloed van de minnaar). Wij geven de voorkeur aan de eerste mogelijkheid. - 3:4 voet: ‘voedt’. - 3:6 nam sinen vloet: ‘begon te bruisen’. Misschien mag het beeld met een springvloed in verband worden gebracht (de bloedsomloop was nog niet ontdekt). - 3:7 ter nosen uutspringen: ‘zich door de neus een weg naar buiten banen’. Ons doet dit vers als een stijlbreuk aan; het past echter geheel in de middeleeuwse fysiologisch-pathologische opvattingen omtrent de liefde.

4:1-2 Ook slapeloosheid en melancholie zijn gevolgen van verliefdheid. - 4:2 dueren: ‘het uithouden’. - 4:3 bedwanck: ‘macht’. - 4:5 ‘de mij overweldigende sombere gedachten’. - 4:6 ‘haar neem ik het niet kwalijk’. - 4:7 ‘als zij ooit de mijne zou mogen worden’.

5:1 mocht: ‘mocht het’. - 5:2 verkeeren: ‘veranderen’. Misschien stamt het beeld uit de meteorologische sfeer (tijt betekent ook ‘weer’). - 5:3 ghevaen: ‘gevangen’ (‘een gevangene van de liefde’). - 5:4 Bedruct: ‘neerslachtig’. - 5:5 dat minnelijck graen: ‘mijn liefelijke uitverkorene’. - 5:6 ‘alle verdriet zou ik geringschatten’. - 5:7 vruecht: ‘vreugde’ (speciaal in amoureuze zin); vermeeren: ‘vergroten’.

6:1-7 Waarschuwing, bestemd voor ‘lotgenoten’. - 6:3 uuter schalen drinct: Het motief dat Venus de liefde inschenkt in een drinkschaal of bokaal, komt in de middeleeuwse litteratuur dikwijls voor. - 6:4 schinct: ‘(in)schenkt’. - 6:5 Mijn lijden: ‘een lijden als het mijne’; overdinct: ‘bedenk (dan)’. - 6:6 ist dat: ‘als’; int beecxken sprinct: ‘in het beekje (van de liefde) springt’, ‘verliefd wordt’. - 6:7 Certeyn: ‘voorwaar’; wat: ‘heel wat’.