Algemene konst- en letterbode. Jaargang 1
(1788)– [tijdschrift] Algemeene Konst- en Letterbode, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 137]
| |
Berigten.
| |
Duitschland en Naburige Ryken.De Heer Job J.H. Wild, in het Wynhuis, den Roomschen Keizer, te Neurenberg, heeft, ten behoeve van In- en Uitlandsche Konstminnaren, een Konstkabinet aangelegd, welk dagelyks, op alle uren, voor een Convent. Gulden te zien is. Het zelve bevat uitmuntende Schilderyen van Italiaansche, Nederlandsche en Duitsche Meesters: originele Tekeningen van beroemde Konstenaren; voorts verscheidene gesneden en geboetseerde Beelden, Basreliefs en Groepen, zo van Hout, Yvoor als Steen en Was: als mede antieke Urna's, gebronste Beelden en andere oude Zeldzaamheden: onder anderen ene Egyptische Mumie: en eindelyk, nog ene aanmerkelyke Verzameling uit de drie Ryken der Natuur, namel. Delfstoffen, Petrefakten, Hoorns en Schelpen enz.
Dat zelfs Edellieden van goeden Huize, naar Hoogleeraarsplaatsen staan, schynt iets zeldzaamst op te leveren, vooral wanneer deze Posten zo weinig voordeel aanbrengen, als in de Keiz. Kon. Staten. Ondertusschen is de Graaf Schatgotsch, Keizerl. Koningl. Landraad, een doorgeoeffend man in de Wiskunde, één der Mededingers naar de opengevallen plaats van den Overledenen Hoogl. Tessanek, te Praag. Aan de Universiteit aldaar, staat een nieuw Professor voor de Huishoukunde, en mogelyk ook een voor de Vaderlandsche Geschiedenis te komen.
Thans is reeds de beschikking omtrent de Buzowsche Hoogleeraren gemaakt. De Heren Justitieraden Martini en Toze, uit de Regtsgeleerde-; Prof. Grau- | |
[pagina 138]
| |
mann, uit de Geneeskundige Faculteit, en de Heren Hofr. Tychsen, Hoogl. in de Oostersche Talen, Hofr. Witte, Hoogleer. in het Recht der Natuur en der Volkeren, Hacker, Prof. in de Natuur- en Wiskunde, en Karsten, Prof. in de Huishoudkunde en Finantie Wetenschap, gaan, in deze zelfde Hoedanigheden, met Paschen, tot de Rostocksche Akademie over. Daar en tegen zullen de Geestelyke Heren, Konsistoriaal-Raden en Hoogl. in de Godgeleerdheid, Dr. Döderlein, Mauretie en Muller, nevens den Hoogl. in de Verloskunde, met behoud van derzelver Jaarwedden, tot nader order, in Buzow blyven: gelyk reeds te voren de Hofraad Spangenberg, mede met behoud van Tractement als Prof. als Lyfarts der Hertoginne Weduwe naar Rostock vertrokken is.
De Heer Joh. H.O. König, tot dus verre buitengewoon Hoogl. in de Rechten, is tot gewoon Hoogl. in de zelfde Wetenschap, als mede tot Byzitter der Rechtsgeleerde Faculteit, te Halle, benoemd.
De Heer G.E. Schulze, Adjunct der Philosophische Faculteit, te Wittenberg, gaat als gewoon Hoogl. der Wysbegeerte naar Helmstadt: Prof. Eggers is tot Hoogler. in het Staatsregt, te Koppenhagen, beroepen.
Den 9 July is het Ontleedkundig Toneel, te Wurzburg, plegtig geopend. De Vorst, het Domkapittel, het gehele Hof, nevens de Leden der Universiteit waren 'er by tegenwoordig. De Candidaten van de Geneeskunde ontvingen den Vorst in den Kruidhof. De Zon van Prof. Siebold, deed enen fraaye Aanspraak aan Hoogstdenzelven. Siebold, de Vader, las ene Verhandeling voor over het nut en de noodzakelykheid der Ontleedkundige Oeffening, en verhandelde daarby tevens de Geschiedenis dier Wetenschap aan de Hoge School.
De beiden Broeders A.L. Möglich, Tekenmeester en Plaatsnyder te Neurenberg, en F. Möglich, Konst- en Portraitschilder, te Romen, zyn, by een Diploma van 20 Sept. tot Medeleden der Konst-Akademie te Augsburg, aangenomen.
De Opper Konsistoriaal-Raad Busching heeft, met het thans in 't ligt gekomen 22sten Deel, deszelfs Magazyn besloten: van de Bydragen tot de Levensbeschryving van beroemde Mannen, heeft men ook niets meer te wagten. Reeds in den voorledene Jare zyne wekelyksche Narigten besloten hebbende, schynt hy zig, in zynen toenemenden Ouderdom, enkel by het afwerken van zyne Aardrykskunde te zullen bepalen. | |
Nederlanden.Utrecht . De Hooggel. en Hoog Eerw. Heer Ds. Philippus Joannes Bachiene, heeft, den 9 dezer maand October, zynen nieuwen Post van gewoon Hoogleeraar in de H. Godgeleerdheid, aan de Hoge Schole dezer Stad, plegtig aanvaard, met het houden ener Openbare Redenvoering: de Jesu Christo, Praeceptorum, informandis Euangelii Praeconibus, Exemplo.
Alkmaar . Den 23sten dezer Overleed, alhier in den Ouderdom van ruim 52 Jarer, de Heer en Mr. Rutgerus Paludanus, Oud Burgemeester en Raad dezer Stad, enz. Lid van verscheiden Geleerde Genootschappen; een man die niet alleen uit hoofde van zyn braaf Karakter en bekwaamheden ene algemene achting verworven, maar ook door zyne kundigheden, byzonderlyk in het Vak der Geschied-, Oudheid- en Staatkunde, zig in het Gemenebest der Letteren niet weinig verdienstelyk gemaakt hadde. Zyne Oudheid- en Natuurkundige Verhandelingen, in den Jare 1776 in gr. 8vo. in druk uitgekomen, zyn met ongemene graagte ontvangen. Zyne nagelaten nette en uitgestrekte Boekery bevat, onder anderen, ene keurige Verzameling van Handvesten, Privilegien, Octroyen enz. aan welks completering hy thans nog bezig was, terwyl hy ook nog voornemens was verscheidenen Ontwerpen te voltoyen, waar door hy zyne Landgenoten niet weinig nut zoude toegebragt hebben.
Haerlem . De Heer Dokt. Pereboom, heeft ons zedert de uitgave van ons laatste No. wel gelieven te vereeren met het volgend. | |
Nader Berigt wegens de Herfstdraden.‘De Tor ging by my voort aan haren draad te spinnen, tot op den 18 October, wanneer zy in een Pop veranderd en ingekrompen was. Inmiddels hadde zy alle de Vliegen opgevangen, en tot spyze genuttigd. Na drie dagen kwam 'er uit de Pop een Vlieg, als de voorgaande, ten voorschyn, die zig op den gesponnen draad plaatste, dog aldaar, zekerlyk by gebrek aan Voedzel, schielyk stierf: en dusdanig door my bewaard word. Voor 't overige zie ik de Herfstdraden van die aangelegenheid aan, dat ik aan de nyverheid der Natuuronderzoekeren den voorslag wage, om ze niet alleen in derzelver oorsprong verder na te sporen, maar ook, zo mogelyk, aan te kweken, ten einde Proeven te kunnen nemen, om 'er Zyde van te winnen.’ | |
[pagina 139]
| |
Vierde Vervolg en Slot der PRYSVRAGEN, vastgesteld by de Algemene Vergaderinge des Oeconomischen Taks , van de Hollandsche Maatschappye der Wetenschappen, gehouden in 1787 en 1788. | |
Werktuig- en scheikunde.Aangezien de Veerkrachtige Harst van Cayenne, van zeer veel nut is in de Heelkunde, in zo verre uit dezelve verscheide nuttige Werktuigen kunnen bereid worden; doch de ontbinding van die Harst, en het bereiden van die Werktuigen, tot nog toe onderhevig is aan vele zwarigheden, word beloofd ene Praemie van 100 Ducaten, aan den genen, die het beste Middel bekend maakt, om deze Harst te ontbinden, en daar uit op een gemakkelyke wyze de Werktuigen te bereiden, met behoud van deszelfs Veerkracht en onoplosbaarheid in waterige Vogten. De Berichten moeten, met Proeven behoorlyk gestaafd, ingeleverd worden voor ult. Sept. 1789. Deze Praemie strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die de beste Bereiding opgeeft van een Compositie, tot nog toe onbekend, welke, volgens genomene Proeven, op nat Hout hechten wil, en waar mede men in staat zou zyn lekkende Vaten, zo met Wyn, Bier, Genever, als andere Vochten gevuld, zonder dezelve ledig te maken, zodanig digt te smeren of te stoppen, dat zy voor den tyd van ten minsten vier Maanden buiten verdere lekkagie zouden blyven, en overhinderd konden gerold of verwerkt worden; ene Praemie van de Gouden Medaille en 25 Ducaten, of 75 Ducaten Deze Compositie zoude echter geen nadeel moeten toebrengen aan dat gene, het welk zich in de gemelde Vaten bevond, als mede enigen tyd kunnen bewaard worden, zonder dat men genoodzaakt zoude zyn, voor ieder gebruik op nieuws te bereiden. De Berichten en Getuigschriften in te leveren voor of op ult. Sept. 1789. En strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die de gemakkelykste en minst kostbare manier aanwyst, door Proeven gestaafd, om een Schip, 't welk op Strand zit, en byna vier of vyf voeten hoger geligt moet worden, dan de aldaar hoogste Vloed het brengen kan, van Strand af te brengen, 't zy dan op een Zandigen, of wel op een Kleiachtigen, byzonder op een Moerassigen grond, wanneer men niet in staat is om een Anker agter uit te brengen, door welk middel men een Schip daar van zou kunnen afwinden; in beide gevallen, de Gouden Medaille en 100 Ducaten Het Bericht en de Getuigschriften in te leveren voor of op ult. Sept. 1789. Deze Praemie strekt zig uit tot ultimo Sept. 1791.
Is het mogelyk, vaste Regelen te geven, naar welke de Schoorstenen, in Keukens of Vertrekken aangelegd, ten allen tyde, bevryd zyn van het roken, en teffens, zo veel mogelyk is, de hoeveelheid der Brandsoffen bezuinigen? zo ja, welken zyn die? Tot oplossing dezer Vraag word vereischt: Ten eersten, algemene, of in alle gevallen, toepasselyke Regelen, waar door bepaald worde de grootte der Schoorstenen, in vergelykinge van de Vertrekken, waar in zy geplaatst zyn; de wydte der Schoorsteenpypen, derzelver verwyding of vernaauwing, in vergelyking der Schoorstenen, waar van zy den Rook moeten afleiden; en eindelyk, op wat wyze het neerslaan van den Rook, door de Valwinden veroorzaakt, voor te komen is. Ten tweeden, de juistheid van deze Regelen, uit Natuurkundige Grondbeginzelen af te leiden, en door in het byzonder daar toe genomene Proeven te bevestigen; welke Proefnemingen klaar en duidelyk moeten medegedeeld worden. Aan den genen, die deze Vraag best beantwoord en de juistheid zyner opgegevene Regelen zal bewezen hebben door het aanleggen van twaalf zodanige Schoorstenen, welken, volgens het oordeel van die Personen, welken de Oeconomische Tak tot derzelver Inspectie zal benoemen, aan de vereischten voldoen zullen; een Praemie van de Gouden Medaille en 50 Ducaten. Het Bericht en gepaste Getuigschriften in te leveren voor of op ultimo Sept. 1789. Deze Praemie strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die het eerst tweemaal 's Jaars 100 Ponden versche Oleum Ricini, uit de West-Indische Colonien van den Staat hier te Lande bezorgt, en voor 3 Gulden het Pond kan verkopen; een Praemie van 20 Ducaten, of de tweede Gouden Medaille en 8 Ducaten, en zo daar mede nog twee Jaren continueert, voor ieder Jaar 10 Ducaten. Het Monster en de Getuigschiften in te leveren voor of op ult. Sept. 1789. Deze Praemie strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die enen nieuwe vaste Couleur, uit Planten, Insecten of Mineralen, in ons Vaderland vallende, dienstig tot Manufacturen, zal vinden, en daar van Proeven produceren; een Praemie van 50 Ducaten. Deze Proeven, met behoorlyke Getuigschriften of een Bericht van Gecommitteerden, uit het naastby gelegen Departement van den Oeconomischen Tak, in welker tegenwoordigheid de Proeven gedaan zyn, moeten voor of op ult. Sept. 1789. overhandigt worden. Deze Praemie strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die, uit Inlandsche Gewassen, de beste bruikbare Soda weet te branden, en daar van een Monster van 100 Pond met gepaste Getuigschriften, voor of op den laatsten Sept. 1789 vertoond, en tevens de Planten aanwyst, waar uit dezelve gebrand is, de Gouden Medaille, en indien deze Soda bevonden word egaal in deugd aan de beste Spaansche, daar en boven een Praemie van de Gouden Medaille of 50 Ducaten. Deze Praemie strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die het beste Loogzout uivind, dat in aart, hoedanigheid en prys gelyk is aan de Barille, (dewelke men in de Rolderyen en Glasblazeryen gebruikt, en die sedert enige Jaren zeer hoog in prys is geweest,) mits de Uitvinder zich verplicht, om des gerequireerd, binnen de vier eerste Jaren te zamen gerekend, daarvan 250000 Ponden te leveren, ene Praemie van 200 Ducaten, te betalen op het einde van het vierde Jaar. Het Monster en de Getuigschriften in te leveren | |
[pagina 140]
| |
voor of op ultimo Sept. 1789. Deze Praemie strekt zich uit tot ult. Sept. 1791.
Aan den genen, die best aanwyst, de Oorzaak waar van daan kome, dat Zwart geverwde Stoffen, in het gebruik, on sterker zyn dan die van andere Couleuren, mitsgaders een voldoend Middel om het zelve voor te komen, met Proeven gestaafd, aan de hand geeft; ene Praemie van 50 Ducaten. Het Bericht en de Bewyzen in te leveren voor of op ult. Sept 1789. Deze Praemie strekt zig uit tot ult. Sept. 1791.
Aandengenen, die ene voldoende Tekening opgeeft van een Watermolen, die niet door den Wind bewogen word, en gemaklyk aan den gang gebracht en gehouden kan worden, en in grote en kleine Polders, tot hoge en lage opmalingen gebruikt, niet kostbaarder is van structuur en onderhoud, dan de gewone Watermolens; voor de Tekening een Zilveren Medaille, voor een voldoend Model 50 Ducaten, en wanneer zulk een Molen in het groot vertoont, en aan den gang brengt, en aan het oogmerk voldoet, een Praemie van 100 Ducaten. De Bewyzen en Getuigschriften in te leveren voor of op den laatsten Sept. 1789. Deze Praemie strekt zich uit tot ult. Sept. 1791. | |
Zeevaart en visscheryen.Nadien in de laatste Jaren de Zalm op onze Rivieren, en inzonderheid de Rivier de Leck, merkelyk minder vernomen word, dan in vroeger Jaren; zo word een Praemie van een Gouden Medaille aangeboden aan den genen, die de Middelen ter verbetering weet aan te wyzen, zodanig, dat dezelven uitvoerlyk en voldoende bevonden worden.
Nadien de Vlakgebodemde Zeeschepen, voor onze Rivieren, Kusten en Zeegaten, het voordeligste, en tot het dragen van meerdere Last bekwaam zyn; zo word een Praemie van 1000 Ducaten en ene Gouden Medaille beloofd aan den genen, die staat is door duidelyke Proeven, in het groot gedaan, zulke Verbeteringen in derzelver Constructie, Takelagie en besturing op te geven, waar toe zy in staat zyn, zo spoedig als de rond- of scherp- gebodemden, hunne Reizen te be vorderen, zonder dat zy hier door in bovengemelde voordelen merklyk worden verkort, of ook verzwakt, en aan meerdere gevaren of gebreken, uit den aart van derzelver constructie voortkomende, worden blootgesteld: wordende hier by teffens vereischt een nauwkeurige Mal, met de juiste opgave der Voetmaten, plaatsing en zwaarte der Masten, Rondhout, en verdere Takelagie. De Getuigenissen, Maten en Bewyzen in te leveren voor of op ult. Sept. 1790. en strekt zich uit tot ult. Sept. 1793.
Aan den genen, die een beter, dan tot nu toe bekend, Middel uitvindt en opgeeft, en met Proeven staaft, het welk dienen kan om Scheepslieden te redden, die in gevalle van Stormwind en lager Wal, met hunne Schepen (zelfs de diepstgaanden) tegen onze Zeestranden aankomen; ene Praemie van 200 Ducaten. Het Model en de Getuigschriften in te leveren voor of op ult. Sept. 1790. En strekt zig uit tot ult. Sept. 1793.
Aan den genen, die de beste en door Proeven gestaafde Middelen aan de hand geeft, om het Vuur in het Eikebout in deszelven voortgang in de Schepen voor te komen; ene Praemie van 100 Ducaten. Het Bericht en de Getuigschriften in te leveren voor of op ult. Sept. 1790. Deze Praemie strekt zich uit tot ult. Sept. 1793. | |
Nuttige voorstellen.Aan den genen, die de beste Zwarte Konst Prent, van 10 duim breed en 12 duim hoog, of 12 duim breed en 10 duim hoog, naar ene Schildery van een Nederlandsche Meester schraapt, zo goed als de Engelschen; een Praemie van 30 Ducaten: te vertonen voor of op ultimo Sept. 1790. Deze Praemie strekt zich uit tot ult. Sept. 1793.
Aan de Twee eersten Jongelingen, welke, naar het leggen van behoorlyke Gronden van Teken- en Graveerkunde, zich na Parys zullen begeven, om zich daar in hunne Konst te volmaken, na dat zy zich aan den Oeconomischen Tak zullen aangegeven hebben, en onderzogt zyn; een douceur van 50 Ducaten, voor elk Jaar aan een ieder hunner, en zulks gedurende den tyd van drie Jaren, mits dat zy telkens voldoende bewyzen van hun verblyf in Parys, goed gedrag en vorderingen geven. Deze Prys expireert met ult. Sept. 1789. en strekt zig uit tot ult. Sept. 1792. | |
Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften.Italien . Te Florence, zyn onlangs twee Werken van belang in 't ligt gekomen; zynde Les Actes du fameux Synode de Pistoja, in een Deel 4to. van 400 bladz. en die de l'Assemblêe des Archevêques & Eveques de la Toscane, tenue dans cette Ville en 1787. Dit laatste Werk beslaat 7 Delen in 4to, nevens een 8ste Deel in 8vo.
Zweden . De Hooggel Heer Thunberg, te Upsal, heeft, zedert April 1787 ene reeks van kleine Schriften (Dissertationes), onder den Tytel: Museum Naturalium Academiae Upsaliensis, behelzende ene aanwyzing der Naturalia, die in het Akademisch Kabinet aldaar, uit geschenken verzameld zyn, begonnen uit te geven. De eerste Handelen over de Dieren, meestal volgens het Zamenstel van Linnaeus. Onder de Insekten zyn zommige nieuwe beschreven en afgebeeld. Van denzelfden Schryver, is over het Plantgeslagt Moraea ene afzonderlyke Dissertatie, met de afbeeldingen van 5 soorten, in het licht gekomen. Onder zyne Voorzitting zyn nog de drie volgende Akademische Schriften, over het Grasgeslagt Restio, over de Arbor toxicaria Macassariensis, of Boa Upas, en de Moxae atque ignis in Medicina rationali usu, (over het gebruik van de Moxa, en het Vuur in de Geneeskunde), verdedigd. In deze laatste word het geval beschreven van ene Verlamming van de Tong, die de Heer Wäblin, door de Moxa agter beiden de Oren aangebragt heeft genezen.
Grootbrittanien . The Athenaïd, a Poem, by the Author of Leonidas, 3 vol. in 12mo. Te Londen, by Cadell. De Heer Glover is, over het algemeen, door zyn Leonidas | |
[pagina 141]
| |
bekend, als een van de beste Dichters, waarop de Britten in de laatste dagen mogten roemen.Ga naar voetnoot(*) Deze Athenaïde kan, in zekeren opzichte, aangemerkt te worden als het vervolg van den Leonidas, en eindigt met de nederlaag van het Persische Heir, onder Mardonius, by Platea. Men zal 'er ook ligtelyk dezelfde hand des Dichters, dezelfde verheven gevoelens, deftigheid en rykdom van schilderachtige Taferelen in ontdekken.
Zwitzerland . Code du Bonheur &c. Geluks Wetboek, vervattende de Grondregelen en Voorschriften van 's Menschen pligten, omtrent zig zelven, zynen Evenmensch en God: door den Heer R.L. d'Erlach, Lid van den hogen Regeringsraad der Republiek van Bern; te Luzanne, 1788 VII Delen, 8vo. De uitgebreidheid van dit Werk is niet enkel toeteschryven, aan de menigte van zaken, welken de Schryver als onderwerpen der zedelyke Wysgeerte beschoud, maar ook aan de manier zelve, waar op hy ze behandeld Het eerste Deel bevat alleen, na enige algemene Overwegingen omtrent de Gelukzaligheid en de Menschelyke Natuur, een kort begrip der Natuurkunde, onder welken mede de Starren- en Delfstofkunde begrepen is, als een algemeen tegengift voor de meesten onzer bedorvenheden, onder welke de Schryver byzonderlyk het Bygeloof teld, ook gaat hy dikwyls, by de aanvoering van Zedelessen, in het vak der Staatkunde over. - Wat zyne schryfwyze belangt; doorgaands ondersteund hy zyne eigen gedagten met de gezegden van andere zo vroegere als latere Schryveren, waar uit hy meermalen lange aanhalingen bybrengt, terwyl voorts zyne bekleedzels van zelve wydlopigheid medebrengen. Het minste komt hier voor als enkele overdenkingen, maar het meeste by vorm van Dromen, Brieven, Gespreken, Idyllen, Anekdoten, Uittrekzels uit Handschriften enz. Het Werk is aan de Keizerin van Rusland opgedragen, welker daden, nevens die van Joseph II. en Frederik, dikwyls als voorbeelden door den Schryver bygebragt worden. Hoe zeer ondertusschen deze Zedekunde de uitterlyke gedaante en koleur der grote waereld heeft aangenomen, zyn egter hare grondregels zo zuiver en onopgesmukt, als welligt, uit het tot dus verre daar omtrent gemelde niet te vermoeden ware, schoon nogthans billyk te wagten van een man, die een Medelid der Hoge Regering van een Zwitzersch Gemenebest, en Vader van Zonen is, voor welken, grootdeels, het Werk regtstreeks geschikt was Ons bestek laat niet toe over den Inhoud, en de velerleye belangryke, en voor alle Standen nuttige onderwerpen, die hier voorkomen, uit te weiden. Genoeg is het, met een der beste Journalisten te zeggen, dat zo wel de bedoelingen en edele gronden, als de belezenheid en vlyt, welken dit Werk aan den dag legt, elken Lezer met hoogachting voor den Schryver moeten vervullen.
Duitschland . Abhandlung uber die Venerische Krankheid. Verhandeling over de Venusziekte, door Christ. Girtanner, Dokt. in de Genees- en Heelkonst, Correspondent van de Koningl. Societeit der Wetenschappen te Göttingen. Te Göttingen, by Dieterich, 1788. gr. 8vo. 459 bladz. Op dit Deel, staat nog een twede te volgen, waar in men een zo veel mogelyk naauwkeurige Lyst der uitgekomen Schriften over deze Ziekte, met korte aanmerkingen over 't geen elk derzelven byzonderlyk eigen is, te wagten heeft. Het voorhanden zynde is verdeeld in 5 Boeken, waar van het eerste de Geschiedenis dezer Ziekte behelsd. De Schryvers der Gött. Gel. Anzeigen spreken met Lof van dit Werk.
Fortsetzung der Entdeckungen &c. Vervolg der Ontdekkingen van den jongsten tyd in de Geneeskunde, door Joh. Aug. Phil. Gesner, 4de Deels, 1ste Stuk, 8vo. te Nördlingen, 1788. Het loflyk en nuttig doel dezes Werks, waar van het eerste Deel reeds in 1778 uitkwam, is, om praktiserende Geneesheren, die geen tyd hebben veel te lezen, een kort uittrekzel te geven van alle goede stellingen, waarnemingen, ondervindingen en proeven der laatste Jaren, beginnende met het Jaar 1740. Het voorhanden zynde Stuk loopt van 1774 tot 76. Jammer is het, dat deze nuttige arbeid zo traag voortgezet word.
Archiv fur Rossartzte &c. Archief voor Paardemeesters en Paarden Liefhebbers, door J.D. Busch, Med. Doct. en H. Daum, Stalmeester van den Burggraaf van Hachenburch, te Marburg, in den Akad. Boekwinkel, 8vo. 8 ½ vel druk. Een eerste Stukje ener voorgenomen Verzameling, zo van eigen waarnemingen als die van andere kundige Lieden, waar van de bekende bekwaam- en ervarenheid der Schryveren veel goeds doet hopen. De Verhandelingen in dit eerste Stukje gaan over de Kloofhoeven, het voor- en nadeel van het Aderlaten, de Koller en Spat. Met betrekking tot het laatste ongemak worden de Zuurzouten, en vooral de Spaansche Vliegen, voor het beste Geneesmiddel opgegeven. Een gemene Boer, omstreeks Marburg, bediend zig daar toe met het beste gevolg van de bekende Robertsonsche Zalve, uit Euphorbium, Spaansche Vliegen, Rottekruid, Sublimaat en Varkens reuzel aangesteld.
Neues Systematiches Conchylien Kabinet &c. Nieuw Systematisch Kabinet van Schelpgewassen, vervolgt en besloten door J.H. Chemnitz, Predik. by de Hoogd. Guarnisoenskerk te Koppenhagen, &c. 10de en laatste Deel, met 38 kop. Platen, naar de natuur getekend en met levende koleuren afgezet, te Neurenberg, 1788. prys 20 Ryksd. De verdienstelyke Schryver voltooid hier mede, op ene roemryke wyze, een Werk, met oneindigen vlyt; ongelovelyke moeite en verwonderingswaardige konst bearbeid; een Werk, welk eeuwen agter een deszelfs waarde behouden zal, en alles, wat omtrent deze Wetenschap kostbaars in vroegere tyden uitgekomen is, verre den loef afsteekt. Het schynt, zeggen de Schryvers der Algem. Litt. Zeitung, die 'er met lof van melden, als of beiden de Autheur en Uitgever 'er zig byzonder op toegelegd hebben om het laatste deel, zo door de zeldzaamheid der daar in beschrevene Stukken, als door de schoonheid der Afbeeldingen, de fraayheid van afzetten, en de sierlykheid van druk, alle de vorigen te doen overtreffen. De bygevoegde 38 Platen bevatten van Fig. 1271 tot 1692. in alles 421 Aftekeningen, voor 't merendeel dezelfde soorten van Schelpen, en slegts weinige veranderingen, of deze en gene noodzakelyke verbeteringen By de Voorrede geeft de Heer Ch. zyn, voor de Liefhebberen ongemeen welkom, voornemen te kennen, om alle 2 Jaren een deel in 8vo. onder den naam van Conchylienfreund uitgegeven, 't geen nieuwe ontdekkingen, verbeteringen, narigten, Levensbeschryvingen der beroemdste Kunstkenneren | |
[pagina 142]
| |
in dit Vak en meer dergelyke byzonderheden omtrent dat deel der Natuurkennis zal opleveren. De Heer Super-intendent Schröter heeft een Alphabetisch Register, op alle de 10 Delen van het tegenwoordig Werk, in gereedheid gebragt, 't geen op de Michiels-Misse, by denzelfden Boekhandelaar stond uit te komen.
Kritische Uebersicht der nuesten Schönen Litteratur &c. Oordeelkundige nalezing der nieuwste Duitsche Werken over de fraaye Wetenschappen, gr 8vo. Leipzig, by Göschen, 1788. 10 gr. Een eerste Stukje, van een Letterkundig Geschrift, 't geen zig ongemeen wel opdoet, en 't geen men hoopt, dat op den duur zig, op dien trant, zal weten staande te houden.
Bergmannisches Journal &c. Journaal voor de Bergwerkers, 1ste Deel, 1, 2 en 3de Stukje, 8vo te Freyberg, by Craz, 1788. kost in 't Jaar 4 Ryksd. Dit Tydschrift word door de beste Hoogduitsche Journalisten zeer geprezen.
Joh. Henr. Scharff, Recepte Uber verscheidene Gattungen von Farben. Voorschriften omtrent verscheidene soorten van Verwen. Te Göttingen, by van der Haek en Ruprecht 1788. 8vo. 1ste Stuk, behelzende de manier om Scharlaken te Verwen, en enige andere Conchenille koleuren te leggen. De Scharfsche Kamelot- en Barakan-Fabriek, by Göttigen, heeft zig voornamelyk bekend gemaakt door deszelfs uitstekende hoogrode Koleuren, overtreffende zelfs het Gobelins Scharlaken in schoonheid en gloed. De ongenoemde Uitgever maakt hier een deel der eigenhandig opgetekende Verw Recepten van den Heer Scharff gemeen, en helderd, in het Voorberigt, ettelyke dingen op, de bereiding der Compositie of de Tin oplossing, als mede de behandeling by het Verwen zelve, betreffende. Dit Stukje, in twe Afdelingen onderscheiden, geeft eerst de hoogrode, en vervolgens de Carmosyn Rozen en Inkarnaat Koleuren op, wyzende by allen de Compositie, de Sop, de menging voor het bewerken aan. By de hoogrode koleuren komt het voornamelyk aan op het leggen van den gelen of oranje koleurigen grond der Stoffe. De Curcuma, of Terra merita, versterkt de Heer Scharff voornamelyk door Zeezout, en de Avignonsche Bessen die ook nog uit hoofde van derzelver vasthoudenheid aan geprezen worden, door Wynsteen, Sal amoniac, witte Styf zel en Sterkwater. Daar en boven bespaard een byvoegzel van Curcuma, wanneer de Cochenille te gelyk daar mede gezet word, zeer veel van deze laatste kostbare Verwstoffe. De Uitgever merkt aan, dat de andere Cochenille koleuren, die het glansryksten zig op doen, onder de koleuren met Saxisch blaauw mengzel, en ook gedeeltelyk onder die, wel en met Krap, geel of andere Verwen vermengd zyn, voor den dag gebragt kunnen worden.
Nederlanden . De Geschiedenis van Romen, een Leesboek voor Kinderen van 7 tot 15 Jaren, door M. F Ebeling, Hoogleeraar te Halberstad, naar het Hoogduitsch, 1ste Deel, net pl. in 's Hage, by I v. Cleef. Zephire, door J.E. de Witte Junior, niet vertaald, in 's Hage, by v. Cleef Tableau de l'Angleterre et de l'Italie, par Mr. d'Archenholz, Ancien Capitaine au service de sa Majeste le Roi de Prusse, 3 vol. la Haye, chez I. v. Cleef. Essai sur la Vie & le Regne de Frederic II. Roi de Prusse, pour servir de Preliminaire à l'Edition de ses Oeuvres Posthumes. Berlin, chez George Jacques Dekker et Fils, 1788. | |
Tekeningen en prenten. | |
Koppenhagen.Alhier is een uitmuntende fraaye Plaat uitgegeven, met het Onderschrift: Socrates, dedié a Mons. Charles Bonnet, Membre de plusieurs Academies, a Geneve Abilgaard, Pinx. J.F. Clemens, sculps. Schilder en Plaatsnyder hebben hier mede groten roem behaald. Socrates vertoond zig in ene peinzende houding, met de linker arm op de linker knie, steunende het hoofd dat men in profil ziet. De rechterhand ligt in den schoot. In den donkeren agtergrond zweven, nauwlyks zichtbaar, zyn beide met elkandere strydende Geniën. Het licht valt geheel op de Hoofdfiguur, en doet de heerlykste werking. De Plaat is, by Intekening, gedrukt, voor den prys van 2 Ryksd. en 3 mark Deensch. Dezelfde Plaatsnyder arbeid thans voor een prachtige uitgave, in het Deensch, in 4to. van Klaas Klims onderaardsche Reis, mede naar uitvoerige Schilderyen van Abilgaard; zullende in het geheel aan deze uitgave, nog arbeid, nog kosten gespaard worden. | |
Wenen.By den Konstverkoper Kurzböck, verscheen onlang een prachtig en gewigtig Werk, onder den Tytel: Choix des Pierres gravees, du Cabinet Imperial des Antiques, representées in 40 Planches, decrites & expliquées, par Mr. l'Abbé Eckhel, Directeur de ce Cabinet, & Professeur des Antiquités en l'Université de Vienne, 1788. 16 Thln. De Platen zyn allen in den waren antieken smaak, getekend door Kibler, en gegraveerd door Kohl, Mark, Schutz, Ponheimer, Adam, Durmer en Mansfield. Het Graveeryzer van Kohl wordt uitstekende geroemd. De Abt Eckhel heeft zig alleen tot zodanige Stenen bepaald, die, of niet bekend waren, of als keurige Kunststukken meerder verdienden bekend te worden. De beroemde vergoding van Augustus is het uitmuntendste kleinood in deze Verzameling, waar by de tekst 23 folio bladen beslaat. | |
Parys.Alhier word uitgegeven: Vues des plus beaux Monumens & Edifices de Paris; getekend door den Architect Durand, gegraveerd door Janinet, en met kleuren gedrukt, in 50 Nommers, ieder Nommer a 12 fous. - En van dezelfde Meester: Diverses Vues, en grand, in 19 Ns. elk 2 Liv. | |
[pagina 143]
| |
Als mede: Histoire de France, representée par des Figures, accompagnées de discours; les figures gravées par les plus celebres Artistes, d'apres Mr. David; les Discours par Mr. l'Abbé Guyot. Deze Geschiedenis, in Platen, waar van om de twee maanden een aflevering geschied van 3 bladen, elk tot 8 Liv. zal in het geheel twee delen in 4to. beslaan. | |
Nieuw uitgevonden werktuigen en konstgevaarten.De volgende Nieuwe Werktuigen, zyn te Osnabrug, door enen Chr. Lud. Reinhold uitgevonden en reeds allen vervaardigd.
1. Een zeer eenvouwige Zaag-Machine, welke, zonder behulp van Wind of Water, enkel door de kragt van één man, het grootste Blok, door middel van 12 Zagen, op eenmaal doorsnyd. Alle de 12 Zagen doen haar snede in gelyken tyd, als een enkele, by de gewone Zaagmolens. De Machine, draagbaar gemaakt zynde, kan aan alle plaatsen in 't werk gebragt worden. 2. Ene nieuwe Olypers, waar mede, een man, veel schielyker, dan in de ordinaire Olymolens, de Oly uit Raap of Lynzaad, en uit alle andere Olygevende Zaden, kan perssen. De gehele toestel bestaat in ene zeer eenvoudige Kneus- of Plet- Machine, waar door het Zaad gebroken en fyn gemalen word, nevens ene eigenlyke Olypers, die te gelyk diend om de Koeken te maken. Het een en ander, 't geen ook voor het bereiden van fyne Oliën, by de Apotheken in gebruik, kan gesteld worden, is van weinig omslags, kunnende in een ruime Kamer of in een Voorhuis opgeslagen, en voor geringe kosten bekomen worden. 3. Een nieuwe Boek Drukpers, die, zonder behulp van de Schroef, der gewone Perssen, met de vereischte kragt drukt. De Drukker houdt, onder de bewerking, beiden zyne handen ruim, daar de Machine, met den voet, door middel van ene trede, bewogen word; en wel in dier voegen, dat elke half Blad, of de gehele Form, welks afdruk anders een dubbele aanzetting, met al de kragt van 't lighaam, vorderd, door dit Werktuig, met ene enkele tree, in eens word afgedrukt. De Pers heeft ook niet zo veel nodig gestut te worden als de ordinaire, en is dus minder nadelig voor de Gebouwen dan dezen. En daar zy de kostbare Schroef niet nodig heeft, kan dezelve voor de helft van 't geld aangelegd worden, terwyl, bovendien, de konsteloze eenvoudigheid van het maakzel, ieder Handwerker in staat steld, om, ingevalle 'er enig letzel mogt aankomen, dit te verhelpen. 4. Een nieuw Schep- of Dwingrad, 't geen, aan den gang gebragt, zig zelven 2/3 kragt in omloop of dwang geeft. Het zelve kan by Molens, die weinig water hebben, met veel voordeel aangebragt worden, ook kan door het zelve het water tot ene merkelyke hoogte gevoerd en uit drassige plaatsen weggemalen worden.
De Uitvinder heeft van alle deze Werktuigen afzonderlyke Beschryvingen, met Platen opgehelderd, by Intekening, aan het Publiek aangeboden, die, nog dit Jaar, in druk zullen uitgegeven worden en in de voornaamste Steden van Duitschland te bekomen zyn. Ondertusschen schynt het ons toe, dat wat althans de twee Eerste Werktuigen betreft, dezen minder opmerking hier ten Lande verdienen, dan mogelyk in Gewesten en Plaatsen, waar de Zaag- en Olymolens niet in vergelyking kunnen komen, by onze Wind-Molens van beiderlei soort. | |
Toneel- en ander konstvermaak
| |
[pagina 144]
| |
Chiozza, daarna Advokaat te Venetie, verzelde voorts den Venetiaanschen Afgezant naar Maryland, en wierd toen Secretaris van een Ambassade te Crema: hier op verscheen hy als Toneeldichter te Verona, en toen te Venetiën, als Consul van de Republiek Genua, welke Post hy vrywillig verliet, om Cantates en kleine Toneelstukken voor den Vorst Lobkowitz te schryven, waar na hy zig als Advokaat te Pïsa nederzette, en zig geheel aan den arbeid voor het Theater bepaalde. Het bekleden van zo vele Posten, het gestadig omzwerven door zo verschillen de Steden van Italien was ongemeen geschikt, om hem die uitgestrekte waereld- en menschenkennis te verschaffen, welke men op ieder blad van zyne werken ontdekt. Egter getuigt hy zelf, dat hem hier toe de Posten, die hy by den Criminelen Kanselier te Chiozza en Feltre waarnam, het meeste van dienst waren. Wy herïnneren ons, by deze gelegenheid, dat ook de beroemde Fielding getuigde, hoe hy zyn verkregen menschenkennis, voornamelyk aan zyn ampt als Vrederechter, te danken had. Aanmerkelyk is het, dat onze Italiaansche Schryver, door eigen arbeid en verkering met de geestrykste vernuften, het, na een verblyf van 9 Jaren in Frankryk, zo verre bragt, dat hy voor het Hoofdtheater dier Natie, een Stuk in het Fransch schreef, onder den Tytel: Le Bourru bienfaisant, (de weldadige Knorrepot,) het geen met ongemene toejuiching wierd ontfangen, en waardig geoordeeld van een' der beste Nationale Blyspeldigters geschreven te wezen. Daar onze Goldoni zich inzonderheid bevlytigd om een menigte van Anecdoten en omstandigheden te verzamelen, die aanleiding gaven tot het opstellen zyner Stukken, en hun geluk of ongeluk by de voorstelling bewerkten, begrypt men ligtelyk dat dit werk zeer geschikt is, zo wel om den jongen Toneeldichter te vermaken en stoffe aan de hand te geven, als ons in het byzonder met het Karakter en de zeden der Italianen, op de leerrykste wyze, bekend te maken. | |
Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk.By het nieuwe Commercie Tractaat, tusschen Portugal en Rusland, den 18 Juny dezes jaars gesloten, zyn, aan wederzyden, de volgende voordelen, betrekkelyk den Tol en inkomende Regten, bedongen en toegestaan.
Aan den kant van Rusland.
1. De in Portugal gezeten Russische Kooplieden, mogen, even als de Engelschen, hunne beschermende Rechters hebben, en zig, in zaken den Handel betreffende, tot den Kommercieraad wenden. 2. De Portugesche en Russische Kooplieden, betalen slegts den halven Tol van Delen, Scheepshout, Masten, Hennip, Lyn- en Hennip Oly, Staven Yzer, Ankers, Kanonnen, Kogels, Bomben, wanner dezelven uit Portugalsche of Russische Schepen, voor rekening van elkanders Onderdanen, in Portugal ingevoerd worden. 3. Wanneer aan andere Natien, in 't vervolg een vermindering van Tol, op de uitgaande Wynen, toegestaan word, zal dezelve insgelyk aan de Russische Schepen, die Wyn uitvoeren, verleend worden. 4. Russisch Zeildoek, de zogenaamde Vlaamsche Revendoues en Calamanores, betalen, by den invoer in Portugal, niet meer dan den halven Tol, gelyk ook, aan den anderen kant, Boom-oly, Indigo, en Brazilsche Tabak, slegts den halven Tol betaald, in Rusland.
Aan de zyde van Portugal.
1. De Portugalsche Onderdanen kunnen in Rusland den Tol in Russisch Courantgeld betalen, dog alleen te Riga, moet dezelve in Ryksd. betaald worden. 2. Alle Portugalsche Wynen, als mede die van Madera en van de Azorische Eilanden, die met wederzydsche Schepen, voor rekening van wederzydsche Onderdanen, naar Rusland gebragt worden, betalen alleen 4 Roebels en 50 Kopeiks voor een Oxhoofd van 6 Ankers. 3. De Portugesche Schepen mogen jaarlyksch naar Reval en Riga 600 Lasten Portugalsch Zout brengen, waar van slegts den halven Tol betaald word. | |
Geboorte- trouw- en sterflysten.Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 191: in 's Hage 19: en te Haarlem 14, onder welken laatsten 8 beneden de 12 jaren. | |
Bekendmakingen en prys-opgaven van in- en uitlandsche boeken en geschriften.Men heeft in Frankryk aangekondigd een prachtig Werk, om in zes afleveringen uittegeven, waar van de eerste reeds het ligt ziet, betyteld: Voyage Pittoresque d'un Observateur; ou Description des principaux Monumens d'Europe, d' Asie, d'Afrique et d'Amerique; ouvrage enrichi de la Vue de divers Monumens, tant antiques que modernes, des Cartes Geographiques & du Portrait des Personnages celebres. Het Werk zal 2 Folio Delen beslaan, en kost, elke aflevering, voor de intekenaars 12 Liv; voor die niet ingetekend hebben, 18 Liv.
Te Haarlem by A. Loosjes. |