fabriek is failliet gegaan. ‘Alles wat eerst met de hand gemaakt werd, wordt nu met machines gemaakt’, voegt Achmed er als verklaring aan toe.
Achmed vertelt dat hij in al die jaren nooit iets gemerkt heeft van discriminatie. Vroeger ging het ‘heel, heel goed’, zegt hij, ‘toen wij kwamen, hielp de politie met het zoeken van een huis of werk.’ Nu vindt hij de tijd overigens veel zorgelijker, met al die werkeloosheid en de jeugd die op straat hangt. Achmed zelf spreekt het liefst Arabisch, zijn kinderen spreken het liefst Nederlands. Hij is nooit op les geweest in Nederland. ‘Ik moest werken als een ezel’, vertelt hij. Maar hij leerde wel Nederlands op het werk, vooral door goed te luisteren en te onthouden; sjeurker (kruiwagen), steen en hardsteen waren zo'n beetje de eerste woorden die hij leerde. En brood.
In het begin leerde hij niet zoveel, vertelt hij, maar later wel. Want toen de mijnen sloten, kwamen er veel verschillende nationaliteiten in de fabriek werken: Marokkanen, Turken, Italianen, Spanjaarden en Portugezen. Dan moest je wel Nederlands praten.
Achmed vertelt dat hij het helemaal niet moeilijk vindt om iets te onthouden. Zijn dochter bevestigt dat: ‘Pappa kan alles heel goed onthouden. Hij zegt bijvoorbeeld, denk je hierom en heb je daaraan gedacht? Dan heb ik er zelf niet aan gedacht.’ Meestal kijkt hij wel op de kalender (die hangt aan de muur) en dan weet hij bijvoorbeeld, o ja, het is de 25ste, dan moet ik naar de bank.
Achmed vertelt dat hij niet kan rekenen maar zijn dochter lacht hem uit en corrigeert hem. ‘Sommen maken bedoelt hij’, zegt ze. Ik leg uit dat ik bijvoorbeeld dacht aan dingen als betalen en weten hoeveel je terugkrijgt. ‘Ja, dat wel, als je dat bedoelt kan elke Marokkaan rekenen’, lacht Achmed. In het begin vond hij het omgaan met Nederlands geld overigens wel moeilijk. Hij gaf dan altijd gewoon wat papiergeld en wachtte maar af wat hij terugkreeg.
Achmed weet wanneer hij geboren is, en als hij het niet meer zou weten, zou hij bij de gemeente kijken. Zijn precieze geboortedatum is overigens niet bekend: ‘Daar hebben ze toen “1-7” neergezet. Dat doen ze bij iedereen.’ Alle telefoonnummers die hij drie keer gezien heeft, kan hij onthouden, vertelt hij, ook de nummers voor Marokko. Zijn kinderen niet, die moeten altijd alles opzoeken. Maar Achmed laat wel altijd de kinderen de telefoon aannemen.
Achmed zegt dat hij zijn naam kan schrijven. Dat kon hij in Marokko al, van zijn broers geleerd. Hij kan nu ook zijn handtekening zetten, zegt hij. In Marokko tekenden veel mensen die niet konden lezen en schrijven met hun duim. Achmed vindt dat eigenlijk beter dan een handtekening zetten, want een vingerafdruk is niet te vervalsen. Hij herkent zijn naam ook op de post, maar doorgaans handelen de kinderen de post af. Als hij ergens naar toe moet waar hij nog nooit geweest is, gaat hij de weg vragen. ‘Dan zeggen ze bijvoorbeeld eerste links, tweede rechts. Dat is geen probleem.’ Met verkeersborden heeft hij ook geen moeite. Hij rijdt al meer dan vijfentwintig jaar auto in Nederland.
Het rijbewijs halen was ook geen probleem; dat heeft hij in Marokko gehaald. Zijn zoon, die er inmiddels ook bij is gekomen, lacht: ‘Dat is daar wel een beetje makkelijker dan hier. Daar krijg je misschien maar twee vragen, hier wel zeventig.’ Soms, in het ziekenhuis bijvoorbeeld, vindt Achmed het wel lastig de goede afdeling te vinden, maar dan probeert hij te onthouden of de naam bijvoorbeeld kort is of lang, of er twee dezelfde letters in de naam van de afdeling staan, of letters van zijn naam. ‘En anders vraag ik het gewoon’, voegt hij toe, ‘We hebben toch allemaal een mond?’
Een tuinkabouter, vijfentwintig jaar in de steenfabriek, altijd belasting betaald, lid van de personeelsvereniging, slingers, verjaardagsfeestje, surprises en versjes met Sinterklaas, een kerstboom met Kerstmis. Zijn jongste dochter zit op judo en werd jeugdkampioen van Limburg. Redelijk ingeburgerd zou je denken. Maar Achmed zou misschien wel zakken als hij nu verplicht zou worden inburgeringsexamen te doen. Nooit de gelegenheid gehad om naar school te gaan.
Auteursrechtelijk beschermd