Van Brabant die excellente cronike

¶ Dat .lxvi. capitel. Noch van hertoge Maximiliaen

Ende vanden wonderliken regimente des lants nae die doot van vrou marien.
Vanden payse gemaect metten coninck van vranckrijck int iaer .lxxxij.
Ende vanden huwelijck tusschen ionffrouwe margriete sijnder dochter metten Dolphijn.
Van hertoge Maximiliaen de roomsche coninc ghecoren was ende van sijn gheuanghenisse tot Brugge

VRou Marie van Bourgondien aldus afliuich geworden sijnde so opstelde hem hertoge Maximiliaen bi rade van zommige als momboor ende voocht sijnder voorseider kinderen om tlant te regeren ende te beschermen tegen die fransoysen int beghin vanden iare MCCCC.lxxxij. Twelc veel andere niet en behaechde, want die van Ghent Brugge ende Ypere ordineerden sekere commissarijsen om Vlaenderen te regeren met hertoghe Maximilianus, tot datter vorder op voorsien waren. Ende die here van Frennoy bailliu des lants van Delft wert ghebannen, ende ioncker Ariaen Villayn here van Liekercke wert bayliu

¶ Jtem in dese tijt wert coninck Lodewijck meer siecker ende crancker. nochtans liepen die Fransoysen te paerde op tlant van Vlaenderen

¶ Opten tweden dach van Mey werde een dachuaert gehouden te Ghent ende daer wert geseit datmen den hertoge niet ontfangen soude voor here vanden lande dan tot een sekeren tijt ende onder sinen eet Ende si en wilden anders ghene capiteyn hebben dan bi hem beyden geordineert Ende dat daer om, want somighe die den hertoge regeeerden deden met hem dat si wilden, want hi ionc was ende goedertieren Ende grote scattingen dye die landen gauen en quamen tot gheender goeder rekeningen. Ende men dede sober iusticie in dat lant. etcetera. Aldus tooch die hertoge seer beruert tot Brugge ende van daer tot Ypre, mer niet en wert hi ontfangen voor heere noch die wetten en werden van sinen wegen niet gestelt Ende heer Roelant van halewijn bailiu van brugge wert van dye van Ghent gebannen .L. iaren, ende meer ander edelen sijn van haer officie af geset, so dat die edelen seer vernedert werden

¶ Jtem want die here van Cordes wt Terwane ende ander steden altijt sijn volc dede lopen op Vlaenderen, so werden daer tegen gheschict heer Kaerle van Sauoyse, die heere van Beuere, ende die here van Merwede Ende dye van Ghent sonden daer tegen ooc veel volkes te voet ende te peerde

¶ Jtem die bastaert van Vyeuijn versloech veel Fransoysen voor Betune.

¶ Jtem ter zee wert prouisie ghedaen van .xij. oft meer grote schepen tegen die fransoysen die de vischers wt vlaenderen ende Hollant beroofden

[fol. 255v]

¶ Jtem corts dair na so wert hertoge maximilaen voocht ende momboor van sinen kinderen in Hollant ende in zeelant daer die cabbelliaus dat regimente doe hadden

¶ Jn dit iaer was grote commotie ende oorloge te Rome ende in Jtalien ouer al want die venechianen sonden menigen man op Markis oft hertoge van Ferraren die Confernans van Napels dochter had te wiue Ooc had hi bi na met hem die gonste van al Jtalien, ende dat daer om want hi hielt enige plaetsen den venechianen toebehorende alsomen seyde

¶ Jtem die paus Sixtus voorseyt canoniseerde sinte Bonauentura ende noch vijf ander martelaren vander minrebroederen ordene

¶ Jtem in Junio so quam een heraut vanden coninc van vrancrijck in Vlaenderen brengende salueconduyt voor lx. personen om met hem te tracteren van payse, die ghecoren werden van den meesten in beyden staten geestelic ende weerlijc. Ende si trocken totten coninc van vrancrijck diese goedertierlijc ontfinck Ende want hi al cranck was so sochte hi alle manieren om gesont te werden, ende hi sandt onser vrouwen van Halle een gulden herte gepresen .M.vij.C. pont Ende der abdijen van sinte Adriaen te Gheertsberghen sandt hi tot fundatien van eender cappelrien .vij M. gouden cronen metter sonnen

¶ Jtem daer werdt te Louene in Brabant een dachuaert vanden lande gheordineert. daer track die abt van sinte Peters ende die ander gedeputeerde van den steden Ende want hertoge Maximiliaen seer versocht aenden staten van Brabant om te werden ontfanghen als voocht ende momboor van sinen kinderen So trocken die ghedeputeerde van Bruessel, Louen ende Antwerpen te Mechelen om te samen vrilicken te spreken van dyer materien, alsoe dat oorbaer ende profijt des lants ware Twelck die hertoghe vernemende so dede hi bi rade van enigen die hem regeerden die selue ghedeputeerde vangen te Mechelen ende voeren te Vyluoorden int casteeel hem opleggende dat si sonder sijn consente heymelike sprake tot Aelst ende elders met dien van Vlaenderen ghehadt hadden ende dat si daer om haer lijf verbuert hadden. Ende al wast dat die gedeputeerde hem excuseerden begerende te recht te staen het en mocht hem niet gebueren, maer bi toe brengen van enige grote lieden die hair selfs profijt meer sochten dan tghemeyn profijt, werden si meest deel onthalst Bouen al wert meest beclaget heere Claes vanden heetvelde een suet minlic ende wijs ridder die als een lam te sijnre doot wert ginc Ende corts daer na wert de hertoge als voocht van sinen kinderen ontfanghen te Louen so langhe alst den drie staten van Brabant goet duncken soude. Doe was die ghemeynte vanden lande seer vernedert want die heren ende veel scadelike officieren hadden alle die ouerhant ende werden machtich ende rijck, nochtans hielden si den hertoge al bloot van ghelde hoe veel scattingen datmen gaf. Niemant en dorste die scattinge weygeren want si die muytmakers seyden. Aldus wertter niet veel van tghemeen profijt ghesproken, want meer studeerden si op eygen profijt, ende iusticie en hadt ghenen goeden loop, ende dat gewapent volck

[fol. 256r]

roofden die arme. Ende daer toe waren veel ontijdige iaren deen nae dander van donre, blixem, vloet van water, tempeest van wint, ende nauwe en bekende men den somer voor den winter so dat coren, wijngaert ende ander vruchten niet en quamen tot goeder rijpheyt Welcke voorseyde plagen ende tribulatien god almachtich liet geschien om onser sonden wille ende ons ogen op te doen ende hem te kennen ende ons te beteren Ende die munte clam op van tijde te tijde ende wert seer licht

¶ Jtem inder tijt alsmen sprac te tracteren mitten coninc om die gedeputeerde te vergaderen tot Atrecht die biden Fransoysen doe geheten was franchise so en sliep die here van Cordes niet mer hi belach Arien met groter machte ende stormdet met assaute vreeslic ende met bombaerden, ende die capiteynen ende die ingeseten weerden hem vromelic Doen wertter bestant gegeuen van smorgens te drie vren tot .xi vren omtrent dat eynde van Hoymaent te houden So wert gemaect dat de heere van Cordes metten fransoysen in gelaten wert ende die stede wert hem ouer gegeuen Doe liet hi vredelic wtgaen al die wilen tot .vC. toe, die wt ghingen tot sint Omers biden heere van Beuere Ende die Arien ouer gaf ontfinc vanden coninc .xxx.M. cronen

¶ Jtem also die hoecken in hollant in genomen hadden die stede van Horen dair wt verdriuende die Cabbaliaus so wonnen die Cabballiaus die stede met cracht bi hulpe van heer Joost van Lallayn regent ende den here van Egmont. Daer geschiede grote bloetstortinge ende die stede wert al berooft. Doe waren die van Vtrecht seer beureest

¶ Also heer Willem van Arenberch te Ludick conspiratie maecte met sinen adherenten teghen den edelen here Lodewijck van Bourbon bisscop van conincliken bloede hem houdende op die side van bourgondien, so dede hi den voorseyden here Willem bannen wten lande. Doe maecte hi hem sterck met verkeerde lieden wel tot .ij.M. toe hopende ooc op sijn vrienden binnen Ludick ende op den coninc van vrancrijck ende quam met machte tegen sinen prince ende gesalfden bisscop die hem hier voormaels sijn swaer misdaet nochtans vergheuen hadde van dat hi tot Sint Truyen opter straten meester Rychaert sinen vicarijs ende zeghelaer doot gheslagen hadde. So track mijn heere van Ludick wter stede met alle sijn macht tegen den tyran ende ridende ouer een brugge ende sijnde vanden voorsten in sijn heyre soe quam hi in een nauwe strate daer hi bekent ende aen getast wert van sinen vianden want hi niet vlien en conste So wert verslagen dye bisscop ende veele andere van sinen lieden. die somige werden geuangen ende die somige namen de vluchte ende salueerden hem Doe quam die tyran in die stede van Ludic metten eersten versueckende dye vrienden vanden bisscop,die somige werden gedoot ende sommige burgheren husen gherooft Jae niet en spaerde men der heyliger kercken iuwelen. Dat doode lichaem vanden bisscop wert gebracht inder kercken seer doorwont ende wert daer na simpelijck begrauen Die tyran sijnde inden alder swaersten ban der heyliger kercken ende hem verblijdende in sijnder boosheit als oft hi een goet werck had gedaen, was so verblint dat hi den canoniken beual dat si sinen sone souden

[fol. 256v]

kiesen om bisscop ende here van Ludick te sijn. Als die Brabanters dese quade nyeumare vernamen int beginsel van September so wert alle tlant beroert opten tyran te trecken ende sijn misdaet te wreken, beduchtende ooc dat die fransoysen mits dien int lant comen mochten. Dye van Louen waren deerste ende trocken met haren meyere latende staen haer prossessie des sondaechs voor onser vrouwen dach, ende dye ander volchden in groter menichten. Die grauen van Romont, van Nassou ende heer Philips van Rauesteyn waren die principael capiteynen. Jnden eersten belagen si Sint truyen dat hem op gaf Daer na wonnen si Hasselt vechtender hant ende versloegen den capiteyn die de tyran daer ghestelt hadde, verslaende ende vangende vele borgers ende si beroofden die stede Ende hertoge Maximiliaen was daer ooc comen met veel volcx, So wert die stat van Tongeren belegen, mer dye van Tongeren gauen hem op ende die Brabanters slechten die vesten ende bleuen een wile inden velde leggende met haren hulperen die wel .xlM. sterck waren te paerde ende te voete ende waren seere willich om op Ludick te trecken ende den tyran te beuechten Mer die tyran quam spreken metten graue van Nassaou met gheleye. Ende als hi een luttel tijts int secreet gesproken had so wert dat heyr al verstroyet tot groter schaden ende scanden, dat veel wise lieden mishaechde, want dye drie quaertieren in Brabant hadden al dien groten coste gedaen de soudije betalende, te weten die van Louene Bruessel ende Antwerpen. Die meyerije van shertogen bossche most die last dragen vanden Gelderschen. Na die scheydinghe van desen heyre so gheschieden int lant vele dootslagen, rouen ende branden. Aldus wert die gemeente dicwil bespot vanden heeren die meer haer eyghen profijt soecken.

¶ Jtem veel canoniken van Ludic waren van Ludick ende van elders gecomen tot Louen, ende in October vergaderende te niet doende die bedwongen electie oft postulatie vanden sone here Willems van Arenberch, so kosen si die enige den prothonotarijs van Croy des grauen van Chymay broeder. Dander kosen heer Jan van Hoorne des grauen van hoorne broeder Ende beyde hadden si veel recommendatien van princen ende heren aen den paus Sixtus dat lange stont, want die drie staten van Brabant deden groote diligentie aen den paus om dat bisdom van Ludick te deylen in twee bisdommen om veel quaets in toecomende tiden te verhoeden. Ende want die prothonotarijs niet te vreden en was ende lastich viel den voorscreuen elect met appellatien so wast gheordineert dat hi een iaerlicxse pensie van .xviij.C. gulden daer op behouden soude Mer al was de vorseyde elect geconfirmeert hi was langhe iaren arbeydende met veel oorlogen sonderlinge tegens die Arenbergers ende Ludickers eer hy dat lant ghebruken conste

¶ Jtem die graue van Chymay sterf te Brugghe die een wijs vroom heere was Ende tot Edingen sterf heer Peter van Lutzenborch graue van Sintpol van Bryane, achterlatende twee dochteren. Die outste troude namaels tegen haren sin haren oom den graue van Romont bi dispensatie vanden paus, ende na sijn doot troude si den eedelen graue van Vendomme van coninclijken

[fol. 257r]

gheslachte. Ende haer suster vrou van Edinghen troude heer Philips van Cleue here van Rauensteyn van wijnendale. etcetera.

¶ Ic keer weder opt iaer van .lxxxij. in September so track die here van Santray wt sint Omers, ende bi Terwane ghemoetende de fransoysen die vele gelts brachten om soudije te geuen den volcke van wapen so veriaechde hijse ende roofde al tghelt

¶ Jn dien tijde was petijt Salyzaert een vroom capiteyn teghens dye van Vtrecht die hi scoffierde bi Amersfort Dese petit Salizaert was een gascon neue vanden groten Salizaert in vrancrijck, ende had die fransoysen ghelaten midts twist die hi dair hadde, ende dede op dese side tegen de fransoysen dicwil vrome feyten

¶ Jtem in die maent van October de vette graue duglas dye schot was ende capiteyn vanden Fransoysen ter zee dede grote scade den hollanders ende zelanders ende roofde veel schepen die hi voerde in Normandien Ende daer tegen so werden vanden scepen van duynkercke ende Nieupoorte gerooft enige fransche scepen van Diepe ende van Bolonien oft Bonen

¶ Jnt beghin der maent Nouembris begonsten dye gedeputeerde vanden hertoge met gaders den drie leden van Vlaendren ende den drie staten van Brabant ende van Henegouwen metten commissarijsen vanden coninc te tracteren vanden payse tot Atrecht doe geheten Franchise. Ende daer wert na veele reysen gesloten een toecomende huwelic tusschen heer Kaerle den dolphijn des conincx sone onder sijn iaren sijnde ende ionffrouwe Margriete van Oostrijcke des hertogen dochter die een clene kindeken was omtrent van vier iaren, ende twas voorwaerde dat hair huwelic goet soude sijn, die graefscapen van Artoys ende van bourgondien die de fransoysen in hadden ende die heerlicheden van Macons Noyers, [souden comen ende bliuen an den Bourgonsen,] met meer ander articulen tot C. ende een inden voorseyden tractaet int langhe begrepen Twelc aldus gedaen sijnde so trocken die ambassiateurs van hertoge Maximiliaen ende dye gedeputeerde vanden voorscreuen drie landen, Vlaenderen, Henegouwe ende Brabant totten coninc sijnde doe te Tours om den voorscreuen payse te confirmeren Te weten heere Jan van Lannoy abt sinte Bertijns cancellier vander ordenen vanden Toysoene. Philips abt van sinte peters te Ghent Gosen abt van Hafflighem, Willem abt van Bergen Ende heere Jan Lanoy here van Rymesborch Jan van Bergen heere van Waleyn, Boudewijn van Lannoy heere van Molebays, Jan van Bouerije heere van wyeres cancellier van brabant, Pauwels de Baenst here van Mormeselle president van Vlaenderen, meester Jan du Fay meestere vanden requeste, Gerardus nyeuman Johannes de beer secretarijs des hertogen voorscreuen, ende noch xviij. notabel mannen wten voorscreuen drie landen, dye quamen tot Tours bi den coninc diese allegader goedertierlic ontfinc ende hoochlijc begaefde Ende daer na wert tvoorscreuen toecomende huwelic metten payse gheconfirmeert Die coninc was doe qualijc te passe ende hadde den Dolphijn sinen sone beuolen den graue van Beaugen toecomende hertoge van Bourbon, dye

[fol. 257v]

vrou Anna sijn dochter had ghetrout Ende hi dede die ambassiateurs ende ghedeputeerde geuen .xxx.M. cronen ende daer toe veel silueren scalen seer costeliken Daer na als Paesschen geleden was int iaer .lxxxiij. so maectmen grote gereetscap om ionffrou Margriete den coninc ouer te gheuen tot behoef van sinen sone den dolphijn. Ende om haer te ontfangen wert vanden coninc ghedeputeert dye voorscreuen graue van Beaugen met sijnder vrouwen des conincx dochter die met veel edelen in groten state neder quamen in Artoys ende ontfingen die selue ionffrouwe margriete inden Mey Ende int beghin van Junio so wertse met groter blijscapen te parijs gebracht, ende daer na te Amboyse daer de coninc doe was, dair grote feeste van haer gehouden wert in Julio.

Ende desen pays wert ghepubliceert te Ghent, te brugge, te bruessel ende in anderen steden met groter blijtscap van den ghemeynen volcke mits dien dat de comanscap loop hebben soude, want wt vrancrijck comt meer gelts in dese landen dan van eeniger nacien, ende ooc prouisie van terwe, wijn. Ende al was desen tractaet vanden payse ende huwelic om beters wille aldus gemaect na lange oorloge ende dieren tijt doe was Nochtans waren eenighe bi hertoge Maximiliaen hem also informerende dat hijt al in onweerden hielt seggende dat hi tot desen tractaeten maken en gaf noyt recht consente daer toe ende so werden veel vanden voorseyden gedeputeerden suspect inden ogen vanden houe dies hem meest onderwonden hadden Ende eenige van onse capiteynen studeerden om eenige steden ofte stercke plaetsen in Artoys ende Pycardijen te stelene ende den pays te brekene daer hier namaels af veruolcht sal werden

¶ Jtem want heer willem van Arenborch qualic te vreden was vander promotien des voorseyden here Jans van Horne, om twelc te beletten hi in had genomen die stadt van Tongeren wten handen vanden Brabanteren dodende ende vangende die hi crijgen conste So wert daer weder op gestelt een groot heyr van volcke in die Loumaent. Ende hertoge Maximiliaen track daer mede int lant van Ludick ende daer belagen si tslot van Huele ende na tbestormen wert opgegeuen Als heere Willem dat vernam quam hi met groter macht wt Ludick om dat slot te ontsetten mer hi quam te spade Ende want hi vele stercker was dan die hertoge so wilde hi hem beuechten, mer bi practiken hadden ons lieden die victorie, want daer lagen achter eenen berch bedect veel vrome mannen die sloegen op die Ludickers als si binnen waren, ende soe werden daer omtrent .iij.M. ludikers verslagen metten here van wachtendonc met CCC. cleefsche die de hertoge van Cleue den ludikers te hulpe had gesonden Ende heer willem die tyran metten anderen nomen die vlucht ende wasser nalincx ghebleuen

¶ Jnt selue iaer wert bi middele van eenigen die oude twiste ende partijsscap tusschen die stede van Vtrecht ende haren bisscop heer Dauid van bourgondien neder geleyt also dat scheen want die van Vtrecht ontfingen hem met groter blijscap so dat hi geen arch en vermoede Mer als hi metten burgheren sprake hielt vanden gemeynen goede so brach

[fol. 258r]

ten eenige quaetwillighe heer Engelbrecht van Cleue in die stede ende vingen den bisscop ende deden hem vueren tot amersffoort. Doe staken die hoecx in Hollant haer hoornen op tegen die Cabbeliauwen ende den hertoge Maximiliaen Ende want dye van Vtrecht sustineerden die hoecken ende voeden, so nam die hertoge raet metten Hollanders datmen die van Vtrecht beleggen ende castijen soude Twelc al geschiede ten coste van den lande van Hollant die daer om cost deden van veel tonnen gouts. Ende int beleggen werden veel lieden gedoot met caloueren ende andersins aen beyden siden Ende heer Joost van Lallayn wert daer doot geschoten die stathouder die seer beclaecht was Ten lesten dwanck de hertoghe die van Vtrecht also datse pays maecten na sinen sinne veel gelts geuende, ende si mosten breken een gat in die mueren vander stadt, daer hi door quam in die stede ende setteden sinte Katherinen poorte in sijn handen, dien hi voort beual den here van Jselsteyn

¶ Hoe coninc lodewijc van vrancrijck sterf ende hoe Kaerle sijn sone coninc wert.

¶ Coninc Kaerle die .viij.

¶ Jtem na den voorscreuen pays van vrancrike wert die coninc alte meer sieck ende cranck ende sochte alle manieren om sijn leuen te verlangen gheen gelt sparende, mer tegens die doot en is gheen remedie Ende eer hi sterf dede hi brengen van Riemen tot Tours die heylighe ampulle metter olie wten hemele ghesonden, ende van Parijs dat heylich cruce ende de roede van Aaron om die te sien ende te eeren Ende hi sterff den .xxx. dach van Oogst, ende hi wilde begrauen sijn in de kercke tot onser lieuer vrouwen te Clery bouen Orliens, daer hy sijn sepulture hadde doen maken, daer hi in sijn leuen plach in te gaen ende te leggen proeuende oft sijn lichaem wel soude passen, etende ooc daer in ende drinckende Aldus sterf die wonderlike ontsiende mogende coninc Lodewijc die xi. van dien name die van so veele menschen sake der doot is gheweest ende die dat edel ende ghemeyn volc so verdruct heeft bouen alle sijn voorvaderen. Hi maecte veel arme lieden ende quiste dat gout als slijck, rijck makende veel lieden die des onweerdich waren Ende hi was also dat hem nauwe geen dinc onmoghelick en was te doen in beyden staten gheestelick ende weerlick Ende dat hy niet en conste gedoen bi crachte dat dede hi met listen ende practiken geen gelt noch goet sparende om sijn vyanden te crencken, so dat alle princen ende prelaten sijn listicheyt ontsagen want lichtelic geloofde hi clappaerts ende al sijn vianden bracht hi te niete. Adus so wert die dolphijn sijn sone Kaerle die viij. coninc sijnde in sijn .xiiij. iaer die seere ongelijc was sinen vader in zeeden meer gelijckende sijnder moeder oft ooc coninc Karel den .vij. sinen grootvader want hi was sacht ende goedertieren van natueren Ende want heere Oliuier coninc Lodewijcx barbier die wt Vlaenderen was dien hi ridder ghemaect hadt ende

[fol. 258v]

seer rijcke, ende Daniel sijn geselle veele groote lieden misdaen hadden bi des coninc lodewijcx beuele so werden si beyde gehangen ten veruolge vanden hertoge van Orliens, die welck ghetrout hadde vrou Janne die outste dochtere van coninc lodewijc Ende hi was qualic te vreeden dat mijn vrouwe van Beaugen de ioncste dochtere metten graue van Beaugen haren man den iongen coninc haren broeder te bewaren hadden. want hi wildes naerder sijn Mits welcken ende andere saken so track hi bi den hertoge van Brytanien ende begonste te oorlogen tegen den coninck. Daer waren biden hertoge van Brytanien veel grote princen ende heren van sijnre aliancien tegen den coninc ende sijn regeerders, als die graue van amlbrecht die graue van Denoys, dye graue van Orengien, ende Maximiliaen was ooc in haer aliancie

¶ Hoe dat coninc Eduwaert van engelant afliuich wert, ende hoe de graue van Richemont coninc wert

¶ Coninc Henrick die .vij.

NV valt te scriuen vanden Engelscen hoe dat coninc Eduwaert (die ooc sake is geweest van veel M. menschen doot) haestelic sterf achterlatende twee sonen ende een dochter Doe was die hertoge van Clocester Rychaert des conincx broeder een wreet ende boos man seer arbeydende om beyde die sonen te crijgen Mer wantse opt vrydom van Lonnen waren gedaen so en mocht hi daer aen niet comen dan bi practijken ende schone geloften, ende so creech hise ende si werden ghestelt in dye handen vanden graue van Bockingem Somige seyden dat se de hertoge van Clocestre haer oom dede versmachten om selue coninc te sijn Ander seyden dat de graue van Bockingem hopende self coninc te werden, hijse ter doot brachte, want hi Henrick hete, ende hi hadt in een pronosticatie gelesen van eenen toecomenden coninc henrick van engelant die alte groot ende machtich sijn soude, dit meynde hi selue te sijn Sommige seggen ooc dat hi alleen een kint ter doot brachte, ende dat ander dat hi vander vonten hadt gheheuen spaerde hi ende lietet heymelijcken wten lande vueren Ende na dat tkint geheten Richaert gewoent hadde in poortegale ende dair na was gecome bi coninc Kaerle van Vrancrijck so quam hi heymelic in Brabant bi vrou Margriete weduwe hertoge Karels sijn moeye. Die voorscreuen hertoge van Clocester makede hem seluen coninc ende die graue van Bockinghem wert gedoot als een verrader ende sijn herte wert hem wt getrocken ende hem gegeuen te cussen Ende want dese violentie vanden coninc die seer bloetgierich was mishaechde wise lieden, so creech hi veel vianden Doe was wt Enghelant vluchtich graue Henric van Richemont hem houdende in vrancrijck, want hi des conincx neue was So was die coninc van vrancrijck bi sinen rade also ghesint hebbende ooc verstant van enighe heeren in Enghelant, dat hi den graue sinen neue op stelde ende versach

[fol. 259r]

van veel vromen volcke van oorlogen ende capiteynen ende gelde om te verslaen den tyran die hem seluen coninc gemaect hadde Als dan de graue van Richemont ouer getrocken was in Engelant metten Fransoysen, so quam die voorseyde Richaert als coninc om hem te beuechten ende inden strijt wert hi verslagen, ende die graue hadt victorie Aldus wiesch sijn macht in Engelant ende hi wert tot Londen gecroont coninc van engelant bi conquesten Henric die .vij. genaemt. Ende om dat hi bi beteren rechte coninc sijn mochte so troude hi de dochter van coninck Eduwaert Ende tkint vanden hertoge van Clarencen die ooc coninc Eduwaerts broeders sone was hielt men lange gheuangen, om te verhoeden dat dese coninc Henrick niet verdreuen en werde. Ooc so vercreghen die Engelsche namaels vanden paus Innocentius die .viij. na die doot van papa Sixtus dat coninc Henric ende sijn wettich oor vanden stoele van Rome geconfrimeert werden coningen van Engelant. Als Henric dan coninc worden was so hadden si nijt op die Fransoysen dye met hem comen waren om hem coninc te maken ende verdreuen se wten lande Want die haet ende nijt veroudert is ende nemmermeer en sal steruen, want altoos verheffen hem de Engelschen ende benijden allen nacien nochtans alder meest benijden si dye Fransoysen. Dat somige scriuen den eersten oorspronck te sijne vander tijt vanden groten coninc Lotharis van vrancrijck ende van coninc Dagobert sijn sone. die regneerden omtrent de iaren ons heren .vi.C. ende .xxx. Ende hi trac op die engelsche dye doe ongelouich waren vanden kersten geloue gheuallen Ende al gewonnen hebbende Engelant so beual hi alle mannen ende iongeren te doden die langer waren dan sijn swaert Langhe iaren daer na so cregen bi huwelijcke dye coningen van Engelant veel landen in Vrancrijck, die si hielden te leen vanden coningen van vrancrijcke als Aquitanien, dats Gehenne ende Gasconien Angouwen ende daer na Normandijen, bi dien dat hertoge willem van Normandijen Engelant conquesteerde, daer die coningen van engelant zedert af gedaelt sijn. Aldus sijn veel orlogen tusschen die coningen van engelant ende die coningen van vrancrijcke midts desen landen geschiet. Ende die coningen van vrancrijck hebben die geconfiskeert midts rebellien ende onghetrouwicheden der engelscher coningen Midts desen en vergaet die haet nemmermeer vanden engelschen

¶ Nv om weder te keeren tot onsen propooste van coninc Henric die .vij. om te weten sijn geslachte So is waer dat die vrouwe Katheline van Vrancrijcke die was des sesten coninc Karels dochtere ende moeder vanden .vi. coninc Henrick van Engelant die heylich werdt gerekent, was ooc moedere van des conincx Henricx die .vij. vadere dye si na die doot van coninc Henrick de vijfte hadde van eenen ridder wt Engelant daer si op verliefde ende nam hem te manne. Ende coninc Henric die .vi. aenueerde sinen iongen broeder ende dede hem hebben die dochter vanden graue van Richemont daer hi aen wan desen Henrick den .vij. Dese Henric noch in vrancrijck sijnde eer hi coninc was dede veel gheloften den coninc van Vrancrijcke. Maer als hi coninc was so en dorste hijt den engelschen niet vertellen, oft hi in

[fol. 259v]

dangiere geweest ware verdreuen te worden Mer om te belieuen so moste hi veel doen ende latent ooc om quade suspicie te schuwen

¶ Jtem int iaer van .lxxxiiij. ende voort aen was groten twist tusschen hertoge Maximiliaen ende dlant van Vlaenderen om des regiments wille Ende veel schaden ende iammers gheschiede int lant Ende ouermits dye lange mercten van Antwerpen ende van Bergen dye tegen tghemeyn goet vanden lande so langhe alle iare wt ghestelt worden. ooc in preiudicien der merct van Brugge so werden die drie leden van vlaenderen ten versuecke van dye van Brugge also beraden, dat si een sterck blochuys stelden op Cloppers dijck op dye Schelde bi Antwerpen, voorsien met bussen ende ruteren om te belettene dye schepen ter merct comende ende weder kerende die si somwilen roofden, maer dye stadt van Antwerpen dede daer tegen maken gheleyschepen ende bargien, daer mede si dye ander beschudden, ende dicwil wert daer ghescharmutst Het was doe ooc eclipsis vander sonnen .iij. vren lanck duerende. Ende als dit blochuys aldus lange gestaen hadde, so trocken die van Antwerpen wt met haren schoutet oft Marcgraue heer Jan van Ranst ende omgrauende dat blochuys so wonnen sijt ende destrueerdent, vanghende die si daer vonden, dwelc geschiede na paesschen int iaer van .lxxxv.

¶ Jtem int selfde iaer so vinck heer Frederick van Huerne heere van Montigny buten Sintruye heere Willem van Arenberch ende leeuerde hem te Maestricht, daer hi grote schande af hadde, want mijn heere van Ludijck ende hi hadden pays gemaect met here willem, ende hadden al te samen geteyrt in goeden gheselscape. Ende al was heere Willem een quaet tyrant, nochtans moetmen gheloue houden Aldus heere Willem sijnde gheuangen te Maestricht, so moste hi steruen na der steden rechten om sijn voorgaende misdaet ende quade feyten Ende wert openbaerlic onthalst, dwelc namaels swaerlic ghewroken wert op die van Maestricht ende den bisschop, van heere Eueraert sinen brueder ende sijn kinderen ende heer Robrecht. etcetera.

¶ Jtem int selue iaer van .lxxxv. in Loumaent so wert te Francfoort gecoren coninc van Almanien anders Roomsch coninc hertoghe Maximiliaen vanden .vij. kuer vorsten in presencie van Keyser Frederic sinen vader. Ende na paesschen den tweesten sondach wert hi tot Aken gecroont met groter feesten

¶ Jtem anno .lxxxvi. in Julio quam die keyser in Brabant Vlaenderen ende Hollant ende wert eerlijc ontfangen Ende met hem ende metten roomschen coninc waren ghecomen veel switsen ende lantknechten dye quamen tot Bruesselle seer sterck Ende daer gheuiel een grote commocie, dat al die gemeynte in die wapen liep, beduchtende bi sekeren teekenen datse die stadt innemen wouden Maer het wert met wijsheyt beslicht datter so groten quaet niet en geschiede alst ghescapen was

¶ Jtem die coninc weder getrocken sijnde in Almanien soe quam hi namaels weder met groter macht, sonderlinghe met zwitsen ende track in Picardien om eenige steden vanden fransoysen in te nemene Mer die here van Cordes verblinde die Switsen met vele ghelts so dat

[fol. 260r]

die fame ghinc datse den coninc vercocht hadden die deder enige hangen ende keerde weder beschaemt

¶ Jtem anno .lxxxvij. in Meye so wert die stede van sint omers bi nachte den Fransoysen ouer ghegeuen bi eenige vanden meesten die die wake hielden Mer namaels wertse van deser sijden bi nachte weder ghecregen

¶ Jtem bi onwisen rade van eenigen die biden roomschen coninc waren so was op ghestaen een gaerde om hem te bewaren ende ghereet te sijne alst te doen ware van volck te peerde ende te voete wel xviijC. oft ijM. mannen, so deden si in die landen alte groten schade ende quaet, rouende ende slaende die lieden ende die dorpen wt teerende ende tracterende als vianden ende violerende dye vrouwen ende waren meesten deel Bourgonschen ende henewieren. so was dat lant alte seere verlast deen iaer op dander. Ende want die van Brugge ende van Ghent niet en wouden obedieren den roomschen coninc na den sin van sijnen rade, daer heer Peter lanchals sijn tresorier een vanden meesten af was, so quam hy te Burgge met sinen edelen ende rade Ann .lxxxviij. ende die grote gaerde bleef daer buten leggende. Ende want hi veele rutere pykeniers bi hem hebbende eenige dingen versochte aenden regeerders vander stede dye si niet consenteren en wouden, so geuiel daer een grote commotie, inder welcker de coninc met sinen cancellier ende den heer van Polen ende andere geuangen werden, ende die coninck wert bewaert in Cranenborch lange tijt. Doe was hertoge Philips sijn sone te Mechelen bewaert. So wert grote nernsticheyt aenden paus Jnnocentius die .viij. gedaen om den coninc te mogen verlossen, die welcke paus bi sijnder bullen committeerde den eertsbisscop van Colen om bi censuren vanden banne etcetera te doen manen dye wethouders van Ghent van Brugge ende van Ypere datse den coninc ende alle sijn dienres souden laten gaen los ende vry binnen sekeren termijnen van dagen, dwelc also geschiede Ende dair en binnen so hieltmen sprake metten roomschen coninc geuangen liggende om pays met hem te makene Ende daer waren ontboden die .iij. staten van den landen om bi goeder manieren den coninc te verlossen ende die landen te setten in goeder policien Dwelc den heren van des conincx ende heren Philips sijns soons houe te Mechelen sijnde ende haren adherenten in Hollant, Henegouwe, ende den bisscop van Ludick niet en ghenoechde, want si corst waren verwachtende den keyser met groten heren ende volck wt Almanien, om die van Brugge ende andere te castijen So trocken te Brugge nochtans eenige vanden .iij. staten van Brabant ende insgelijcx die gedeputeerde van Zeelant comende te Brugge bi die .iij. leden van Vlaenderen. Ende heer Adolf van Cleue heere van Rauensteyn was haer leytsman. daer wert so verre gesproken metten coninc dat hi van Vlaenderen een somme van veel .M. in beternisse hebben soude, ende dat hi aen tlant van vlaenderen niet meer hebben en soude. Maer totten regimente worden sekere heren geordineert, tot dat hertoge ende graue Philips out genoech waer. Mer dye staten van brabant wilden den Roomschen coninc noch voor voocht houden, met veel meer ander punten die schenen ten profite des lants ende van hertoge ende graue philips te dragen Ende bi dese condicie wert die coninc wt gelaten, mer sijn die-

[fol. 260v]

naren bleuen voor dat onderhouden van den payse geuangen Doe quam de coninc wt ende vergaf dat hem misdaen was, ende dede sekeren eet tot onderhouden vanden payse ende insghelijcx die drie staten voorseit Ende het was voorwaerde dat here Philips van Cleue des heren van Rauensteyn sone ostagie gheuangen was voor dat onderhouden vanden payse Ende also verre als den seluen pays niet onderhouden en werde so wert hi ende die ander quijt gheschouwen van haren ede den coninc gedaen Ende so comende dye ghedeputeerden van Louene, bruessele. etcetera in die steden gauen der gemeynten den pays te kennen, dye daer bi blijuen wilden Ende dit was den oorspronck vander quader orlogen binne desen lande deen stede tegen dandere Ende binnen desen middelen tiden so gaf ende pronunceerde die bisscop van Colen als rechter in des paus stede, die steden van Ghent, Brugge, Yperen, met haren adherenten in des paus banne te wesen, als niet wt ghelaten hebbende den coninc ende sine adherenten Ende wt dese woorden seyden veel onwise lieden dat alle die gene die namaels den coninc maximiliaen wederstonden in paus ban waren, hoe wel dat den ban niet en sloech dan opt geuangenisse vanden coninc Ooc wouden die van Vlaenderen seggen datse verhaest waren ende datse binnen die termine hadden geordineert Twelc ooc namales van onsen heyligen vader den paus bi sijnre bullen gedeclareert wert bi hulp vanden coninc van Vrancrijck, daer die van Vlaenderen doen ter tijt haer toeulucht toe hadden als haer ouer here. want dye graue van Vlaenderen behoort tlant van Vlaenderen te leen te ontfangen vanden coninc van vrancrijck

¶ Binnen desen middelen tijde quam die keyser af met groten heyre wt Almanien om sinen sone te verlossen ende die iniurie hem ghedaen te wreken. Die roomsche coninc ginc tot sinen here vader te Mechelen hem danckende ende den princen van Almanien vanden arbeyde dye si om sinen wille ghedaen hadden biddende den keyser sinen vader op sijn knien dat hi te vreden wilde sijn van dye van Brugge ouermits den eet die hi hadt gedaen Mer die keyser en wildes niet doen, want enige prelaten seyden dat hi den eet niet houden en moste Aldus versochten die van Ghent heer Philips van Cleue voorscreuen dat hi haer capiteyn sijn wilde, also inden pays te Brugge gesloten was, twelc hi dede Ende hi creech bi practijcken tcasteel ter Sluys ende hi maecte hem sterck oorlogende ter zee ende te lande Ende die graue van Vendomme wt vrancrijck die die grauinne van sint pol getrout hadde hielt hem te Brugge ende meer andere capiteynen wt vrancrijck quamen den vlamingen te hulpe. Ende die keyser ende die duytsche togen met macht in vlaenderen ende lach een wile bi Ghent Ende op een tijt meynde sijn volck binnen Ghent te comen op heylich sacraments dach, maer si faelgeerden Ende int lant geschieden veel rouen, manslachten ende branden ende veel duytsche werden daer verslagen ende verdroncken. Die broeder vanden marcgraue van Baden, beyde dye sonen van den graue van tshoerlre bi diuersen tiden met meer ander bleuen verslagen. Ende op die side vanden vlaminghen werden daer ooc veel verslagen. Daer na togen die keyser ende die coninc weder in Almanien, latende bi hertoghe ende graue Philips tot bewaringe sijnre landen

[fol. 261r]

den vromen hertoge Aelbrecht van Sassen die lange tijt harde oorloge voerde mitten heren ende steden sinen adherenten tegen die ander die den pays te brugge ghemaect onderhouden wouden. Die tot haren hooft hadden den voorseiden here Philips van cleue, die wt crachte van dien payse tot hem track dye van Bruessel, Louen, Thienen ende meer ander cleyn steden, ende die van shertogenbossche stonden neutrael Ende eenige fransche capiteynen quamen oock in Brabant te Bruessele, te Thienen, te Neyuele ende deden grote scade in Brabant, in Henegouwe, in Namen. Ende desghelijcx heere Robrecht van Arenberch here van Hesden, ende heer Eueraert sijns ooms kinderen ioncheere Eueraert ende Robrecht. etcetera. Die heere van Tsanterayn bewaerde dye stadt van Louen die anders in perikele soude geweest hebben Ende in desen orlogen geschieden in beyde siden veel scaden van rouen, branden, dootslagen ende rantsoenen in Vlaenderen, in brabant, in Henegouwe ende Namen Ende het was een scadelike orloge sonder regulatie want die ruters hadden van beyden sijden een compact ghemaect van rantsoen te geuen alleen een pont groot vlaems Ende yeghelijc die wilde mochte so veel husen ende kercken verbranden als hi wilde So werden in diuerschen plecken in vlaenderen ende in brabant veel dorpen ende kercken af gebrant bi cleender orsaken Die ruyter liggende te Bruessele verbranden Vyluorden. Aerschot in brabant wert van hertoge Aelbrecht ghewonnen ende het verbrande metter kercken Die stede van Thienen desgelijcx daer groot goet in geulucht was wert van hem gewonnen, gerooft, ende na gebrantschat Ende doe begonste alte swaerlijck die pestilentie te regneren te bruessele ende men hielt sprake in Brabant metten hertoghe van Sassen om pays te maken. Ende die van Louen ende Bruessel metten anderen cleynen steden maecten pays met hem in des roomsche conincx name betalende ende ghelouende grote somme van penninghen meer dan si wel vermochten Dit geschiede in oost maent int iaer van .lxxxix. Doe wert die sterfte so lanck so meerder Ende want die munte biden voorscreuen quaden iaren allencxkens so hoge clommen was datten gouden gulden dede .ix. schellinc vlaems oft meer so was grote armoede onder die rentiers So wert biden heren vanden houe des princen daer op raet gehouden om af te setten. Ende al wast so dat veel wise lieden goet dochten datmen dye munte ten twee malen af setten soude om tvolc niet te seer te quetsen, so en wilden eenige gheestelike prelaten dat niet ghedogen, sonderlinghe die abt van sine Bertijns dye groot int hof vanden prince was, mer tghelt wert tot eenen male af geset int alder nederste, te weten, den gouden gulden op drie scellingen vlaems Dit geschiede te Breda int iaer .lxxxix.

¶ Dese af settinge vanden ghelde so seer neder dede den lande groter scade dan die voorgaende oorloge, also wijse lieden seyden. Ende daer om duerde dat niet seer lange mer het ghinc twewerf af, ende die abt sterf te Mechelen haestelic Het is dicwil beuonden dat den raet van geestelike lieden ende prelaten, ende sonderlinge dye religiose moniken sijn in materien ende dingen die haren state niet en betamen quaden spoet heeft want god en heeftse daer toe niet geroepen.

[fol. 261v]

¶ Jtem want midts deser affsettinge vanden ghelde tot Brugge een grote commotie op gestaen was inder gemeynte, so was die graue van Nassouwe gecommitteert om dat te beslichten, ende hi dede daer scarpe iusticie. Ende die van Brugge werden van hem alte swaerlijc geschat, te meer om datse den coninc hadden gehouden, so dat die stede seer verarmt wert

¶ Jtem het wert gemaect dat dye van Vlaenderen ende dye Roomsche coninc hem ouergauen int seggen ende wtsprake vanden coninc van vrancrijck als toecomende brudegom van des roomschen conincx dochter, daer voren af geseyt is Ende hy dede sijn wtpsrake te Tours seer fauorabel voor den roomschen coninc ende tot groten laste vanden lande van Vlaenderen. Ende heer Philips van Cleue en was in desen tractate niet begrepen bliuende opt casteel ter Sluys Mer hi wert namaels belegen vanden hertoge van Sassen dat hi pays maecte ende dat casteel ouergaf

¶ Jnt iaer van .xc. als de here van montfoort ende de andere vanden hoecken tegen die Hollanders vast roue stichten so belach die hertoge van Sassen met machte dat stedeken van Montfort op die costen van Hollant ten versuecke vanden Cabbeliaus Mer ten lesten wert een heymelike pays gemaect ende die hertoge schiet van daer

¶ Jnt iaer van .xci. was een vreeslijcke couden winter so dat die bomen, wijngaerden verurosen, ende die nauolgende somer was seer nat van regene, ende den dieren tijt wert meerder dan te voren

¶ Jnt iaer .xcij. nae dat coninc Fernant van Argoen ende Spaengien met sijnre coninginnen .x. iaren die stede van Granaten belegen hadt, belettende de vitalie so wan hi die stede ende vinck den coninc Ende metten kersten besette hi die stede ende tlant latende ooc enige heydenen leuen onder tribuyt

¶ Jtem in Julio sterf paus Jnnocentius de .viij. Ende het wert gecoren paus Sodericus de cardinael van Valentien, een wonderlijc geselle, daer namaels af geseyt sal werden

¶ Na de doot van hertoge Fransoys van Brytanien so bleuen die fransoysen noch orlogende op die hertoginne ende die hertoge van Orliens die was metten Brytoenen Ende daer gheuiel eenen grooten strijdt tot sinte Aubyn daer veele verslagen werden in beyde siden Die engelsche werden al verslagen ouer eenen hoop ende die fransoysen hadden die victorie, daer seere toe halp Jacob galioth die de switsen die die vlucht namen weder dede keeren, wisende hoemen die Britonen weder versubtilen soude, mer heere Jacob wert selue verslagen also hi dat te voren geseit hadde. Daer werden geuangen hertoge Lodewijc van Orliens die namaels coninc wert, die prince van Orengyen des hertoghen van Brytanien neue Ende die hertoge van Orliens sadt lange gheuangen te Bourges inden torre Ende na dat hi lange gheuangen hadt gelegen so vercreech sijn vrou aen den coninc haren broeder met veele beden dat hem wert gracie gedaen ende wert verlost ende wert gemaect gouuerneur van Normandijen ende hadde grote pension Ende hi swoer den coninc ghetrou te sijn af gaende die aliancie vanden co

[fol. 262r]

ninc maximiliaen, die welc niet te vreden sijnde dat Artoys metten graefscape van bourgondien in des conincx handen gebleuen was als hem gelooft te huwelike met sijnre dochter Soe begonste hi weder te orlogen in Picardijen om eenige plaetsen in Artoys te crijgen. Ende petijt Salizaert quam subtilic in die stede van Terwane ende hieltse lange Mer namaels als die graue van Nassou ende heere Philips van Cleue ende meer ander getrocken waren om Betuyne te nemen Twelc die here van Cordes vernam ende quam daer tegen ende versloech veel van onse lieden, daer die graue van Nassou geuangen wert ende dye ionge hertoghe van Ghelre So namen die fransoysen weder om Terwane ende behieldent. Ende na die doot van hertoge Fransoys van Britanien als die coninc selue ghereert sijnde van sijnder suster die grauinne van Beaugeu, oorlochde op die hertoginne van brytanien veel plaetsen innemende, want somighe vanden meesten heeren in brytanien goet fransoys waren. Ende dit dede hi op datse geen man sonder sijn consente nemen en soude, ende om haer te dwingen haer leen vanden coninc te ontfangen So sant coninc Maximiliaen bi diuersen tiden ridders ende knechten der hertoginne by heer boudewijn die bastaert van bourgondien die welcke vander hertoghinnen betaelt werden Maer die fransoysen wonnen altijt sommige plaetsen in brytanien ende si beleyden die rijcke stede van Nantes die si op die tijt niet en cregen Want de oude graue van Albert bewaerdese, hopende die hertoghinne te crigen te wiue Soe was die bisschop van Leon in Britanien hem langhe iaren houdende bi coninc maximiliaen ende heere Philips sinen sone daer toe gecommitteert vanden hertoge van Brytanien ouerleden ende daer na van sijnder dochter. Ende bi rade van hem ende anderen om den coninc van Vrancrijck te crencken wert gesloten een vreemt huwelic tusschen coninc Maximiliaen ende die heroginne Ende bi brieuen van procuratie werden van coninc Maximiliaen machtich gemaect heer Wolfgang van polem ende meer andere te samen om de hertoginne te trouwen Die welcke heere van Polem ouer track in Brytanien, ende als procureur van coninck Maximiliaen troude hi die hertoghinne ende dit stont dus lange tijt Mer die fransoysen cregen die voorseyde stede van nantes op geuen vanden graue van albrecht ende al lanck so meer werden si stercker Als dit aenmercte die ionge hertoginne haer houdende te Renes, ende si by na al omringet wert cleyn hulpe hebbende Ende so moste si tractaet maken metten coninc van vrancrijck, te weten dat de coninc van vrancrijck tlant soude behouden bi middele van .C.M. ponden tournoysen tsiaers, ende dan te betalen die soudije van haren ruteren die onbetaelt waren. Ende hi gaf haer geleye door vrancrijck te reysen totten coninc Maximiliaen haren bruydegom Maer eer dat geschiede so warender ander makelaers tusschen beyden gaende, so dat daer een huwelic tusschen den coninc van vrancrijck wert ende die hertoginne, twelc also geschiede dat de coninc haer troude Ende in die stadt van Tours so wertter grote feeste af gehouden. Ende die coninc liet vrou Margriet van Oostenrijck sijn eerste out sijnde .xi. iaren, weder keeren tot haren heer va-

[fol. 262v]

der ende broeder costelic begaeft van gelde ende van iuwelen, hem excuserende bi sine Ambassade, dat niet georloft en was ionffrouwe Margriet te nemen te wijue tegen haers vaders wille die altijt tegen hem oorloge sochte Mits welcken huwelike vander hertoginnen van Brytanien grote murmuratie was in desen lande van alle den volcke ende ooc int lant van vrancrijck Mer het wert beuonden dat die procuratie vanden here van Polem voorscreuen gebreck hadde ende niet sufficiant en was. Oock seyde men dat coninck Maximiliaen van sijne moeder wegen die een dochter van Portegale was ten derden lede bestont der hertoghinne van brytanien van haerder wegen dye een dochtere van Foys was, want en had daer ghene letsel was geweest so en hadde coninc maximiliaen geen ander vrouw en mogen trouwen. ende namaels so nam hi te wiue die dochter van Mylanen.

¶ Jtem keyser Frederick die .iij. sterff ende wert hoochlic begrauen tot Wyene in Oostenrijck ende so quam die roomsche coninc in die possessie vanden keyserike ende van sijn vaders landen Mer veel meer creech hi bi die doot van hertoge Segemont van Oostenrijck sijn neue als gherecht erfghename

¶ Jtem coninc Henrick van engelant om den Engelschen te belieuen ende grote scattinge van hem te crigen, opstelde een groot armeye om te comen op den coninc van Vrancrijck ende opt lant van Normandijen, ende hi quam metten Engelschen voor Bonen die hi scheen te willen bestormen want hi dedese met bussen beschieten Mer bi middele vanden heere van Cordes die des conincx van vrancrijck stadthouder was in Pycardijen so wert die oorloge bi tractaten neder gheleyt midts een grote somme van penningen voor die costen des conincx van Engelant bi terminen te betalen So track coninc Henric weder in Engelant. Ter stont daer na wert Atrecht heymelic gewonnen bi den here van Foret ende anderen, want si die slotele vanden clinckette in dye poorte van Atrecht subtilick hadden doen conterfeyten. Ende die capiteyn Carcaluent dyt van des conincx van Vrancrijck wegen die stede te bewaren had wert op sijn bedde liggende geuangen Ende in de stede werden duytsche knechten in ghelaten om die te bewaren. Om den welcken haer soudije te betalen so was in vlaenderen geconsenteert een grote somme van penningen te heffene Maer eenige heeren ghecregen die in haer handen ende die ruyters en werden niet betaelt. Doe begonsten si dye borghers te berouen als vianden Ende den bisscop van Atrecht hielden si gheuangen, hem af scattende by dreyghen een somme van duysenden, al was hi nochtans goet Bourgoensch Ja si worden also boos dat si die kercken al daer beroofden. Daer na destrueerden si dat casteel op die groten merct dat coninc Lodewijc hadde om die van Atrecht te bedwingen hadde doen maken Oock cregen si dye Cite dat is des bisdoms stede van Atrecht daer bi staende, die den coninc toebehoorde. Ende die fortresse die coninc Lodewijc hadde doen maken teghen die ander stede die destrueerden si oock te gronde, ende veel ander fortsen deden si. etcetera.

[fol. 263r]

Hoe Karel van Gelre wt Vrancrijc quam int lant van Gelre

INt selue iaer van .xcij. is Kaerle van Ghelre int lant van gelre gecomen dye lange tijt geuangen hadde geweest in vrancrijcke, ende na sijns vaders doot hertoge Adolfs ende dat hi geuangen worde [nye] inden lande hadde geweest Ende dit geschiede bi toe doen van enige vrienden die hi omtrent ende int landt van gelre hadde, die hem om een somme van penningen cochten ende wt Vrancrijck haelden, dair de principale af was die graue Vincent van Meurs ende van zarwerden met sine hulperen, die sijn eygen soon daer voor te pande sette in ostagie ende daer in sterf. Ende wert met groter macht van volck van fransoysen ende andere door tlant van Ludic int lant van gelre gebracht, ende wert in allen steden gehult ende ontfangen voor een lantsheer ende hertoge van Gelre ende graue van Zutphen

¶ Corts hier na tooch die roomsche coninc met groter macht int lant van gelre ende beleyde die stede van Romont, in meninge die met cracht te winnen mer het wert gedadinct Daer na ghinc hi leggen voor Nimmagen, mer also dye stadt wel voorsien was van soudenieren te voet ende te paerde, so quamen si bi wilen wt ende sloegen den coninc groot volck af. Ten lesten heeft die coninc op gebroken, ende is getogen tot eenre groter dachuaert die tot Worms gehouden wert.

¶ Corts hier na quam Karel van Gelre weder om wt Lottringen, also hi daer geweken was om des roomsche conincx willen, ende quam nv biden coninc ouermits grote bede vander coninginne in brabant Ende hem wert toe geseyt vanden coninc waert sake dat hi bewisen conde dat hi een recht geboren hertoge van Ghelre ware hi soude des genieten Ende die wtspraeck daer van wert geset in handen vanden .iiij. kuervorsten vanden Rijne. Doe nv den dach quam die tot mastricht gehouden wert, wert daer wt geroepen dat hi dat lant met recht niet behouden en mochte, als ooc sijn vooruaderen gedaen hadden Want na dien dat die stamme van gelre met hertoge Reynolt begrauen ware met helm ende met schilt Jnt iaer M.CCCC. ende .xxiij. ende sijn oude vader Aernt ende sijn vader Adolf dat lant van Gelre vanden keyser te leene niet ontfangen hadden, maer hadden dat versuymt ende veracht, ende hadden ouer die .L. iaeren der keyserliker maiesteyt rebel geweest Daer om wert daer pronunceert ende wt gesproken dat die voorscreuen here Karel soude voort aen genoemt werden heer Kaerle van Egmont ende niet van Ghelre. Ende hoe wel dese wtsprake aldus geschiet was, so bleef hi nochtans int lant ende wert genoemt hertoge van Gelre,ende hi met sijn steden verdreuen die ruteren ende knechten dye van des roomsche conincx wegen daer inne lagen

[fol. 263v]