Logo DBNL
Van Brabant die excellente cronike (2016)

Van Brabant die excellente cronike

(2016)–Anoniem Alderexcellenste cronyke van Brabant, Die–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

¶ Dat .lxiij. capitel. Van hertoge Karel van Bourgondien, van Brabant. etcetera. Ende hoe de mogende prince hertoge Kaerle orlochde opt tlant van ludic ende in vrancrijc ende hoe hi de stadt van Ludick wan daer de coninc van Vrancrijc ooc most zijn.



illustratie

DJe doorluchtige ende moghende vorst hertoge Philips gestoruen ende begrauen wesende, is Kaerle sijne eenige wittachtige sone gheworden gehult ende ontfangen bi erfliker successien hertoge van Bourgondien, van Lottringen, van Brabant, van Limburch van Lutzenburch, graue van Bourgondien, van Artoys, van Vlaenderen, palatijn van Henegouwe, van Hollant van Zeelant, van Namen, here van Vrieslant van Mechelen ende van Salins, marcgraue des heylighen rijcx. Ende also hi groten swaren scat van gout ende siluer van sinen vader genomen hadde so cocht hi int eerste iaer sijnre dominacien dat graefscap van Feretten gelegen inden landen van Elsaten bider stadt van Basel opten Rijn, van hertoge Segemont van Oostenrijck die dat toe behoorde. Ende also dit verre van sinen landen gelegen was en conde hi dat niet wel defenderen ende beschermen tegen andere princen ende heren sine vianden die dat dicwils aenvochten ende beroofden, waer om dat hi dat hertoge Kaerle vercochte, wanttet aen sine landen gepaelt ende gelegen was Hem was eerst tot eenen wijue versekert Katheline coninc Karels dochter van Vrancrijck, si starf ionck. Dair na nam hi te wiue hertoge Karels dochter van Bourbon genoemt Elizabeth, daer hi niet meer kinder bi en hadde dan een eenige dochter geheten Maria. Als dese vrouwe Elizabeth ghestoruen was nam hi sijn derde wijf genoemt margriet hertoge Ritsaerts dochter van Jorcke coninc Eduwaerts die .iiij. suster van Engelant, als na gheseyt sal worden.

Hi verbreede ende vermeerde seer die titelen sijnre dominacien ende heerscapien, als na gheseyt sal worden.

Hi was een cloeck ende vroom man ter wapenen, schoon ende bequaem van spake, claer ende subtijl van verstande, een goet rechtueerdich iusticier, wijs ende voorsichtich in rade, vermaert ende doorluchtich in menigerley gracien ende eerbare manierlicheden, seer ontsien bouen allen princen ende heren van kerstenheden

¶ Hoe hertoge Kaerle binnen Ghent ghehult wert, ende vanden oploop ende rumoer der burgeren opten seluen dach.

ALs hertoge Kaerle alle saken van sinen houe bestelt hadde ende geordineert, heeft hi voor hem ghenomen dat hi hem woude doen hulden in allen sijnen landen, ende is int eerste gecomen met groter staet binnen der stede van Ghent om aldaer ontfangen ende gehult te werden voor eenen graue van Vlaenderen. Die rectoors ende heren der stede van

Ghent sijn hem te moete ghegaen met groter solemniteyten ende feesten, ende hebben hem gehult ende ontfangen voor eenen here ende graue van Vlaenderen op sinte Peters ende Pouwels auont Jnt iaer M.cccc.lxvij. Als hi in de stede quam waren daer vergadert alsmen seyde omtrent .viij.c. ballingen die wijlen eer wter stede gebannen hadden geweest, die hi alle in gracien nam ende dedese binnen comen. Als hi ghehult was is daer een grote beruerte ende commocie vander ghemeenten geschiet ende op gestaen, want si alle int harnas liepen ende sloten die poorten vander stede ende haelden de bruggen op Dair na quamen si wel met lx. vaenkens van hare ghilden alle gelijc met groter moedicheyt roepende ende seggende waer sijn nv die rectoren ende regenten van der stede die die poorteren ende dat gemene volck met groter exactien beswaert ende gescat hebben, laetse voortbrengen ende wtleyden ende wi sullense na haer verdiensten metten swaerde rechten Ende daer en bouen wouden si noch hebben eer dat si vander stede ghingen dat dye prince hem soude weder geuen ende verlenen alle die oude priuilegien hantuesten ende vryheden die hem sijn vader hertoge Philips ontnomen hadde. Dye prince dit siende ende horende sandt .iiij. notabelen mannen vanden oppersten raden ende beloofden hem tot anderen tiden alle haer begeerten te doen ende volcomen, ende als si noch niet wech en wouden, is hi snelliken alleen tot hem wt ghereden, ende heeftse met eenen stocke vander marcte willen slaen ende veriagen maer als harde ende verstijfde karels bleuen al stille staen ende en vraechdender niet na, waerom dat die prince seer beanxst was. Dit siende heer Lodewijc van Gruythusen stedehouder van hollant haeste hem om den hertoge weder int hof te brengen op dat hi niet en gheslagen en worde van dat verwoede volck Als die hertoge mercte dat hi dit volc niet ontslagen en mochte worden ende altijt stadelic perseuereerden roepende sonder ophouden om die liberteyten ende vryheden hore piuilegien, heeft hi hem ten lesten laten informeren ende consenteerde als gedwongen tgene dat si begheerden dissimulerende ende veinsende tot opeen ander tijt weder sinen wille te doen als hi wt haer handen gecomen ware Ende aldus alle dingen tot haren wille ende begeerten volbrocht wesende ghingen si thuyswaert, ende de prince is ghereyst na Denremonde, ende daer wesende heeft hi reuoceert ende wederroepen ale die priuilegien dye hi die van Ghent ghegeuen hadde, bi eenen notabele commissarie, want hi die bi bedwange ende fortse hem lieden hadde moeten gheuen

 

¶ Als hi nv in allen steden van Vlaenderen ghehult ende ontfangen was, is hi ghereyst tot Mechelen, daer hy met groter eeren ontfangen ende gehult wert, ende van daen reysde hi tot Louen, daer hi van allen den baroenen ridderen ende eedelen vanden lande ghehult ende ontfanghen wert voor eenen heere ende hertoghe van Brabant. Doen track hi tot Bruessel, daer hi oock met groter feesten ontfangen wert, ende daer wesende quamen die ghedeputeerde der stede van Ghendt ende begheerden groote emende ende beteringe te doen van die excessen ende violencie ghedaen tegen der princelijcker maiesteyt Ende remissie ver

cregen hebbende togen weder thuyswaert, verwachtende sentencie diffinitiue van hore excessen, ende ter causen van dien quamen si na twee iaren noch weder bi den hertoge, daer doe een sentencie ende wtsprake ghedaen wert Als dat inden eersten souden alle die vaenkens vanden ghilden gecasseert ende te niete ghedaen worden, dwelck van stonden aen also ghedaen worde, want si dye met hem ghebracht hadden. Daer nae dede hi naerstelic ondersoecken ende visiteren alle haer priuilegien, vanden welcken hi sommige confirmeerde ende toe liet, ende andere rogeerde ende casseerde hi ende gaf hem nieuwe priuilegien na sijnen belieften, ende hier mede is elck thuyswaert gereyst

 

¶ Jtem ooc was te Mechelen een grote commotie, beruerte onder die gemeente tegen die somighe die vanden regimente der stadt waren die si veriaechden ende beroofden haer husen Ende ooc ghinghen die somighe tot Heffene ende trocken die ketene op aen die brugghe die ouer langhe iaren bi appoyntemente inden gront ghesoncken lach Ende daer om wert hertoge Kaerle soe toornich ende so beruert op Mechelen datmen seyde dat hi die stat abanderen ende verderuen wilde, dat groot iammer hadt geweest. Mer die baenroetsen ende die eedelen wt Brabant ende ooc die wethouders van Bruessel baden den hertoge lange tijt op haer knien voor die stadt van Mechelen Ende hi quam te Mechelen binnen met groter machte, ende die baenroetsen hadden meest deel de poorten vander stadt inne Te weten die here van Gaesbeke, van parweys, van Bergen, van Grimbergen ende ander So dat hertoge Karel ten lesten sijn gracie dede bi middele van veel ghelts dat si gheuen mosten Ende ooc dede hi de ghesworen vanden ambachte bannen wt alle sinen landen om datse niet wijslick belet en hadden die beruerte. etcetera.

¶ Hoe dat dye Luykenaers nv derde mael rebelleerden

INden iare M CCCC. lxvij. is weder een groot oorloge op gestaen tusschen hertoge kaerle van Bourgondien ende die Lukeners Die sake ende cause waer om was dese Als hertoge Philips van Bourgondien noch leefde was binnen der stede van Dinant een eerbaer notabel rijck man ghenoemt Jan carpentier die wilen eer burgemeester vander stede was geweest Desen hadde die hertoge als die stede dynant destrueert ende verwoest was gemaect ende geordineert te wesen op een casteel (dwelke deen helft den hertoge toebehoorde ende dander helft den Lukenaers) als een hooftman ende casteleyn. Als die Lukenaers desen casteleyn aldus verheuen ende gheestimeert sagen in des princen gracie hielden si hem suspect vermoedende dat hi meer faueerde den prince dan hem lieden ende dat hi des stichts viant was ende dat hi de stede mit bedroch in des princen handen gebracht ende geleuert hadde waerom dat si enen groten nijt op hem begrepen auiserende hoe si hem ter doot brengen mochten, hebben heymelic getrac-

teert met een vanden burchsaten van sijnre dienres, om een sekere somme van penningen dat hi hem dat slot leueren ende verraden soude tot eenen bequamen tijt dwelc also geschiet is ende quamen tot eenre tijt op dat slot ende namen desen eerbaren man ende casteleyn geuangen ende brochten hem binnen Ludick, ende besetten dat slot met haer soudeniers ende knechten. Dit vernemende hertoge Philips sant terstont eenen snellen bode ende dede die van Ludic seggen dat si desen casteleyn anders niet en bewesen, noch eenige pijn oft molestacie aen deden, dan si wilden dat haer .L. eedelen die tot Louen geghijselt lagen aen ghedaen ende tracteert worde, wairom dat si hem niet en doden, mer hielden geuangen. Als nv die hertoge gestoruen was, spraken si wt groter homoet tot malcanderen Nv is onse oude ende hartste vyant doot, nv willen wi ons te samen steken ende wreken opten sijnen alle dat ons wilen van hem misdaen is. Ende siet wt ingeboortiger rebelheyt ende boosheyt quamen si te samen ende namen dese castelein Jan carpentier ende setten hem ter iusticie ende deden hem sijn hooft af slaen ende deden voort quartieren als een verrader ende int openbaer hangen tot allen poorten wt. Daer en bouen alsulken somme van penningen als den hertoge van bourgondien inder lester soenen toe geseyt was en wouden si niet betalen, ende weygerden noch den hertoge te senden andere .l. eerbare mannen te ghisel in die stede vanden .l. der eedelste ende machtichste vanden stichte van Ludick die tot noch toe bi hem inder ghisel gelegen hadden Ende quamen tot sulken verwoetheyt ende rebelheyt, dat so wie in den secreten raet anders consulteerde ende sprac dan als voorscreuen staet, dien hielden si als eenen verrader ende muyter, ende namense dicwils met gewelt vanden bedde ende dedense metten swaerde rechten Ende van desen waren de principale ende opperste capiteynen heer Raets van heer Vincent van Bueren, Jan die wilde, Herpert van zorleth, ende staes van stralen ridderen. Dit siende vele godsuruchtige eerbare ende rijcke mannen quamen al heymelic wter stadt nemende tot ander plecken haer woenstadt, sommige van dien quamen binnen Hoey bi den bisscop sommige bi hertoge Karle ende begeerden bi hem onthouden ende beschermt te wesen. Dit verhorende dye opperste van der stadt namen alle haer goeden die si inder stadt gelaten hadden ende deelden die haer soudenieren ende ruterknechten. Bouen desen deden si wt rechter boosheyt alle deser voorseyder wtgeweken mannen haer figuren malen in een bort, hangende aen galgen metten beenen opwaert tot hare smaetheyt ende confusen doende dat bort hangen voor der stadthuys ende hadden daer onder doen scriuen hadden wi dese verraders aldus souden wijse tracteren, d'welck haer vrienden ende magen schandelic ende lasterlic was te sien ende te horen. Dese ende dier gelijcken schandelicke wercken bedreuen si veel binnen der stadt die te lanck waren te scriuen

¶ Hoe dat heer Lodewijc van Bourbon bisscop van Ludic veriaecht wert wt die stede van Hoey

DJe eerwaerdige here Lodewijck van Bourbon onthielt hem op dese tijt binnen der stede van Hoey, ende en quam binnen Ludick niet, dwelck

die Lukeners niet wel liden en mochten ende wouden hem wt Hoey verdrijuen oft dootslaen. Met grote macht hore burgeren quamen si binnen der stede van Hoey mits hulp ende bystant sommiger poorteren van binnen omtrent heilich cruys dach inden herfst. Die bisscop onthielt hem op deene side vander stede ende tooch haestelic ander clederen aen ouer mits groten gheroep ende ghecry ende lach een wijltijs verborgen, ende als hy sach dat de stede gewonnen was, ende dat si dat slot belegghen wouden, is hi door heymelike plecken ende toepaden wt dat slot gecomen, ende is met grooter periculen ende vresen tot Namen inder stadt gereden. Die Lukenaers vernemende dat die bisschop ontcomen was, deden wt grooter verwoetheyt alle des bisscops fautoer ende dienres wredelijck tracteren ende dootslaen. Dit dus deerliken volbrocht wesende beualen si die stede te bewaren enige van hore burgeren met een capiteyn ende toghen weder na Ludick.

¶ Van eenen strijt die heere Adolf van Cleue here van Rauestein des hertogen van Bourgondien ouerste capiteyn ende hooftman had tegen die van Ludic.

DJe hertoge van Bourgondien dit vernemende is wtermaten gram ende toornich geworden ende heeft alle sijn heren, capiteynen ende hooftmannen doen vergaderen om raet met hem te nemen op dit oorloge van Ludick, ende heeft den here van Rauesteyn geordineert ende gemaect ouerste capiteyn ende hooftman van sinen volck van wapene ende heeft hem gesonnen ende geset te defenderen ende te beschermen die frontieren ende palen van sinen landen, op dat die Lukeners voort meer geen schade van rouen ende branden en souden doen, ende dat hi dair bleue ter tijt dat hi seluer quame met meerder macht van volck. Die here van Rauensteyn is ghetrocken met groot volc van wapenen ende heeft hem onthouden omtrent die stede van Hoey om dye palen vanden lande te bescutten. Dit vernemende die Lukenaers quamen met groter macht wter stat ende wouden den heere van Rauenstein met machte wten velde slaen ende verdriuen, daer hem die Bourgonsche vromelic tegen stelden, ende daer viel een grote scermutsinge ende die Lukenaers quamen so vreeseliken gedringen opten Bourgongoens dat si van noots wegen achterwaerts rumen mosten ende begauen dat velt ende daer bleeffer omtrent CCC. verslagen Weynich tijts hier na vergaderde dye here van Rauensteyn weder een nieu heyre ende een grote schaer van volck ende quam weder om sijn leet ende misual te wreken. Dit vernemende die van Ludick ende Hoey quamen hem vromelic tegen niet twifelende weder victorie te hebben ende als dese twee battaelgen aen malcanderen ghecomen waren, wert daer vreesliken gheuochten ende sloegen met allen seer op malcanderen om die ouerhant, ende daer werter met allen veel ter aerden geuelt so aen deen side so aen dander. Ende als si lange tijt dus vromelijc tegen malcanderen gheuochten hadden cregent de Lukenaers int eynde te quaet ende weken achterwaerts, ende daer bleuen omtrent .ixC. man vanden Lukenaers verslagen ende dander liepen weder nader stadt

¶ Hoe die stede van sint Truyen belegen wert

IN dit selfde iaer in dye maent van october heeft hertoge karel van bourgondien groot volck van wapen vergadert crijgende in sijn hulpe heere Willem van Gulic graue van blanckenhem met ontalliken veel volcx wt allen nacien ende prouincien, ende daer toe den graue Engelbrecht van nassouwen met vele cloecke ende vrome wapentuers wt Brabant, ende meer andere grote baroenen, ridderen, heren, ende schiltknapen wt Vlaenderen, Henegouwen, Picardien, Hollant, ende andere landen, also datter een grote ontallicke menichte van volc van wapenen vergadert was, ende met alle dit volck hadde hi opgenomen te trecken int graefscap van Loon. So is te weten dat dat graefscap van Loon voormaels geregeert ende berecht werde van haer eygen heren ende grauen, als voor geseit is So ist gebuert inden iare M.ccc.xxxvi. dat een graue van Loon genoemt Lodewijc sonder kinderen achter te laten ghestoruen is, ende dat graefscap van Loon is bi rechter erfnissen ghecomen aen die kercke van Ludic, want des grauen Lodewijcx ouer oude vader hadde dat graefscap van Loon geoffert ende gegeuen opten heyligen altaer sinte Lambrecht den heiligen bisscop ende martelaer ende ontfinct weder vanden bisscop te leen dwelc een coninc van Romen tot Francfoort geratificeert ende geconfirmeert heuet dat so wanneer een graef van Loon afliuich worde sonder kinderen, dat als dan dat graefscap voorseyt comen soude aen dat bisdom van Ludic Ende aldus ist met groter swaericheit ende moeyenissen gecomen aen dat bisdom ende heeft hem dat graefscap metter stat van ludic verenicht ende gestelt in rebelheyt tegen haren here ende biscop Ende als dan dit grote sware heer bi een vergadert was vanden hertoge worden daer geuonden ende getelt te wesen bouen .xxxijM. peerden behaluen alle die te voet waren. So is dan die hertoge op geseten omtrent sinte Franciscus dach ende met alle dit volc getogen om eerst te beuechten dat graefscap van Loon, ende is in een wel manierde ordinancie wt Louen ghereyst Eerst die archiers, daer aen die edelen Doen quam die hertoge hebbende op sijn helme die lelie van Vrancrijck. Daer aen quamen .vi. edele iongen hebbende elcx een helme metten leeuwen van Vlaenderen, Brabant, Henegouwen, Hollant, ende andere helmteykenen sijnre landen, Ende dese ordinancie hielt hi altijt als hi in eenigen oorlogen ende strijden trecken soude, Ende alle dit grote volck van wapenen si ghecomen in die graefscap van loon Als die hertoge tot Thienen quam is hi daer een weynich tijts ghebleuen. Ende hebben haer tenten ende pauwelioenen in groter mogentheit op geslagen voor die stede van sint Truyen in die graefscap van Loon ghelegen Ende dye stadt was al omme wel ende vast besloten wt vresen des hertogen volck dat daer niemant in noch wt en mochte Ten lesten is die hertoge seluer gecomen, ende heeft sijn volck geordineert in .iiij. battaelgen, Jnden eersten was beleetsman heer Adolf van Cleue here van Rauensteyn des hertogen broeder van Cleue Den anderen beleyde heer Anthonis die bastaert van Bourgondien, ende die .iij. battaelge regeerde die hertoge seluer

Ende dit aldus ghedaen wesende wert die stede nacht ende dach aenghestormt met menigerley geschutte van bogen van clueuers ende van grote bussen, ende daer wert menich stout assault gedaen dat menich man sijn lijf coste, ende dye van binnen setten hem vromelic ter weer ende keerden die vianden met menigerhande instrumenten van die mueren. Op een tijt gheuielt dattet een seer neuelachtich ende duyster weder was dat de hertoge alle sijn volck dede comen aen die zuytsijde vander stede, ende aen dye noortsijde vander stede daer die tenten ende pauwelioenen op gerecht stonden, dede hi vele grote vieren ontsteken. Dye van binnen meenden dat daer alle tvolc vergadert was schoten si met allen seer ende vreseliken na dat vier toe, menende groot volck doot te schieten, ende aldus waren si bedrogen ende verschoten haer cruyt ende andere instrumenten alle te samen te vergeefs

¶ Hoe dat die van Ludic wt quamen om die stede te ontsetten ende hoe si vanden hertoge beuochten ende verwonnen worden.

DJe van Ludic vernemende dat de hertoge inden landen van Loon gecomen was ende dat hi mit groter cracht die stede van sint truyen belegen hadde, waren des qualiken te vreden ende vreesden des hertogen mogentheyt seer. Haer capiteynen voor genoemt spraken hemlieden goeden moet toe ende verwectense seer om eenen strijt tegen den hertoge te slaen seggende, laet ons in een vergaderen alle onse macht ende wi willen tegen hem lieden wt gaen te strijden voor onse lant ende rechten, wi sullen sonder twijfele victorie hebben, ende dese capiteynen hielden dagelicx raet hoe sijt best aenleggen souden om eenen strijt tegen den hertoge te vechten, ende hebben onder een geconcludeert, gesloten ende met eenen bode openbaerlic wt doen roepen dat elck op sulcken benoemden dach int harnas wesen soude om met machte te trecken ende te ontsetten die stede van sint Truyen, ende wouden in eenre stilre nacht comen in dat heyr ende dat ouer vallen met schutten ende met slagen onuersienlijk Voort so was gepubliceert ende wt gheroepen, so wie wt dat heyr vluchte ofte wech liepe, van wat state oft condicien dat hi ware, den soudmen terstont dootslaen ende van alle sijne goeden priueren ende berouen. Wter stede gegaen wesende met een grote menichte van volck, om dye stede van sint Truyen met crachte te ontsetten, nemende met hem priesters, canoniken monicken, ende alle dye si wisten des bisscops ende des hertogen fautoren ende vienden te wesen, ende deden die staen int voorste vanden strijt. Die hertoge hadde schier dese tidinge vernomen ende dede sijn volck stellen in ordinancie om te strijden. Tusschen elcken van desen drye battalgien was een halue mijle weechs verscheyden, om die benautheyt der plaetsen, want des volcx veel was. Omtrent vijf vren in den auont quamen dye Lukenaers met grooten ghecrije van trompetten ghedringhen op dye Battaelgen van heere Anthonis die bastaert ende daer wert een groot geroep ende rumoer onder den Lukenaers, want sonder merren gheboot dye bastaert sijn volke aen te gaen ende vromelijck tegen den vianden in te treden ende quamen

also stouteliken aen getreden, ende schoten so vreesliken met geschutte ende bussen opden Lukenaers, dat si hem tot geenre ordinancie stellen en mochten ende weken een stuck achterwaerts. Hier en binnen quamen die hertoge aen deene sijde ende die heere van Rauensteyn aen dander side besloten ende besingelden dat here alomme. Die Lukenaers slaende haer oogen op sagen dat si van allen siden al omme besingelt waren ende dat alle dat grote heyr op hem gereden quam, worden veruaert ende worpen haer wapenen van hem ende bestonden te lopen, Heer Raes van heer dit siende hoe wel hi een van den ouersten cappiteynen was, ende tgebot hadde doen gaen dat niemant op die verbuernisse van lijf ende goet wech lopen noch rumen en moste, nam ter stont alle dat ghelt ende den scat dat die van Ludic daer gesonden hadden ende reet daer mede na Vrancrijck toe. Die andere dit siende bestonden mede te vlien ende te lopen elck alle dat hi mochte sonder ommesien. Den welcken dye Bourgongoens snelliken veruolchden ende slogense met groten hopen hier ende daer ter doot Mer also den auont ghenaecte ende si sorchden oft die Lukenaers eenige heymelike lagen geleyt mochten hebben, wert daer een teyken ghedaen om weder te keeren, ende de Lukenaers verberchden hem in bosschen ende hagen ende liepen alle meest na Vrancrijck toe. Dese nederlage geschiede bi tclooster van Zepperen aen de zuytside van sint Truyen omtrent sinte Simon ende sinte Juden dach, ende daer bleuen omtrent iij.M. Lukenaers verslaghen, onder welcken dat waren heer Herpert van zorleth ridder met sinen soon canonick van Ludic, heer staes van stralen haer bannier drager, Wayo canonick van den dom ende Roelant van Hensberch heere Jans van Hensberch bisscop van Ludick bastaert soon. Als die hertoge dese victorie vercregen hadde tegen sine vyanden vant hi onder andere roofgoeden .C. bussen ende vele wimpelen vanden ghilden, Ende in desen stride ordineerde ende maecte die hertoghe CCC. ridderen. Des anderen dages verhoorde die heere van Rauensteyn datter omtrent .v.C. Lukenaers niet verre van daen verborgen lagen ende heeft ter stont een deel volcx genomen ende heeftse al omme besingelt ende verslagen

¶ Hoe die stede van sint Truyen ghewonnen wert

DJe ingeseten vander stede van sinte Truyen vernemende hoe dat die Lukenaers tot allen plecken ter neder ghetogen waren endeverwonnen, vreesden seer des hertoghen mogentheyt ende beduchten dat hem geschien mochte als dien van Dynant gebuert was des iaers daer te voren. Dye mogende prince hertoge Kaerle niet aflatende van sijnen voornemen ende opset, heeft met groter macht doen beleggen die stede van sint Truyen, ende dede dair voor op rechten grote bussen ende andere instrumenten om die stede te becrachtigen, ende dede menich swaer assault aen die stede Ende als hi seuen dagen lanck die stede seer bestormt ende seer ghequetst hadde mit schieten aenmercten die poorters des princen mogentheyt ende dat si gheen ontset van yemant verwachtende waren, deden si

haer poorten open ende quamen wt met bloten hoofden ende vielen voor des princen tente op haer knien ende begheerden ghenade, ende die stede op te gheuen in sprincen handen ende wouden staen tot des princen seggen ende beuelen Ende hy namse op in ghenaden in deser manieren, als dat si seluer alle haer mueren vander stede, poorten ende toornen mosten af breken ende in die grauen werpen ende dat si hem voor eenen voocht ende momboor ontfangen souden des stichts van Ludic, ende daer voor mosten si hem geuen een grote somme van penningen. Dit belooft hebbende stelde hi in die stede een capitein met een groot garnisoen van soudeniers, om dese beloften ende compromissien te volbrengen, ende waert sake dat si in eeniger manieren rebelleerden ende niet doen en wouden als voorseyt staet, dat hi als dan die stede pilgeren, berouen, ende aen brande steken soude ende verwoesten. Die poorters verduchtende die verderfnisse hare stede, deden alte samen als voorsproken is, ende braken die mueren, poorten ende toornen af ter aerden toe.

¶ Hoe die hertoge onder hem bracht theele lant van Ludick

ALs dit gheschiet was brack dye hertoge op ende beleyde dye stede van Hasselt. Die ingheseten berieden hem wijslijc ende gauen hem op in sprincen handen, ende hi namse op in genaden op condicien dat si mede in allen schijn ende manieren doen souden als die van sint Truyen gedaen hadden, ende die hertoge tooch voort met alle sijn volc ende wan al dat hele graefscap van loon, de fortune ende auontuere was seer met hem, wan alle sloten ende steden, als borchloen daert lant sijn naem af heeft, Harck, Bilsen Breen, Maseyc, ende Baringen, ende alle dese steden dede hi haer poorten toornen ende muren neder leggen ende slechten, geliken hi die van sint Truyen ende hasselt gedaen hadde, ende daer en bleef stede noch slot int hele lant si en gauen hem allegader in sprincen handen. Daer na sant hi den here van Blemont maerscalc van bourgondien met een groot schaer volcx te peerde ende te voet voor die stede van Tongeren ende als hi die stede genaecte quamen die poorters wt met bloten hoofden ende begeerden genade ende hem op te gheuen in sprincen handen, ende namse op wt des hertogen name, in manieren als voor vanden anderen steden geseyt is Hier na hebben hem alle die steden des lants van ludic in handen vanden prince opgegeuen als weset Huwy ende tuwyn. Die stede van dynant en wert op die tijt niet bewoent, want si al gheheel verwoest ende destrueert lach, want die eene steen en was opten anderen niet ghebleuen. Die stede van Maestricht bleef ooc in dese oorloge ongeschent, want si tusschen beyden stille sat ende moeyde hair des oorlochs niet want dene sijde vander stede aen tlant van Brabnat hoort, ende dander sijde aen tsticht van Ludick, ende aldus en hadt geen last

Hoe die hertoge tot sijnre subiectie bracht die stadt van Ludic ende die destructie van dien

ALs nv die hertoge tot sijnre subiectie ende onderdanicheyt ghebracht hadt alle die steden sloten ende fortressen den lants van Ludic, heeft hem

ten lesten die prince bereyt met alle sijn mogentheit ende heyrcracht om te bedwingen ende tot sijnre obediencie te brengen die vermaerde ende opperste stadt van tgehele crisdom die stat van Ludic, ende heeft die crachtelijc doen beleggen al ront om doende daer menich assault ende storminge aen die stat met grote bussen te scieten op die poorten toornen ende muren van der stadt ende en ruste nacht noch dach die stede te bestormen. Die burgeren ende ingeseten vander stadt aenmerckende des princen mogentheit ende dat si geen macht en hadden hem te wederstaen, berieden hem wijslic mit groter voorsichticheyt dat si haer stadt in sijnre genaden geuen wouden ende quamen bloots hoofts baruoets in linnen clederen ende voor des hertogen tente op haer knien begerende ende biddende met screyende ogen dat hise in genaden nemen wilde Die hertoge ontsiende haer grote ootmoedicheyt verwonderde seer ende bleef staende al stille swigende aenhorende haer supplicatie ende ootmoedich begeren sonder enich woort te spreken. Die Lukenaers hadden grotelick doen versoecken ende bidden den heere van Rauensteyn ende den bastaert van Bourgondien dat si den prince hertelijcken voor de stadt ende burgers van Ludic bidden woude om sijnre ghenaden te verweruen. Ende door deser twee heren supplicatien ende bidden, wert hem lieden haer leuen versekert ende dat si van stonden aen alle haer bussen ende wapenen dye si inder stadt hadden buten in des princen heyr brengen souden, dwelck si al te samen met groter blijsscapen volbrochten ende die prince deedse voeren ende brengen in sijne landen. Ende als si aldus van allen haer wapenen spolieert ende berooft waren deedse die prince wedergaen in haer stadt. Dit gedaen sijnde en quam dye hertoge noch niet inder stadt, mer sant dese twee heeren voornoemt met meer andere heren ende capiteynen met groot volck van wapenen inder stadt, ende bleef leggen buten der stadt in sinte Laurens clooster met een deel wtgelesen vrome mannen van wapenen. Als dese heren met haer volck binnen der stat waren deden si een groot stucke vander mueren af breken ende een groot gat maken in teyken van victorien ende ordineerden haer soudeniers ende knechten alle die stadt door. Na desen quam die hertoge ende bereyde hem in die stadt te rijden niet door die poorte. Jn teyken van victorie dat hi die stat gewonnen hadde ende becrachtet reet hi door dat gat vander muren met alle sijn heer inder stadt. Ende als hi inder stadt quam ghetreden quamen hem te gemoet in schoonder processien ende ordinancie alle die gheestelicheyt ende burgeren vander stadt voor hem draghende op gherecht die standaren ende bannieren des hertochs ende des bisscops ende waren alle geteykent met sint Andries crucen bewisende mits dien hem onderdanich te wesen den hertoge van Bourgondien Ende aldus wert die hertoge int iaer .mCCCC lxvij. des dages na sinte Martijns dach in de winter met groter feesten eeren ende triumphen, met groter blijscappen vruechden ende ghenuechten met groten gelude van trompetten ende basunen met een groot gherit ende menichte van paerden ende archiers in die stadt van Ludic gebracht brengende met hem heer Lodewijc van Bourbon den bisscop van Ludic sinen neue, ende sette hem inder pos

sessien des bisdoms ende dede daer na zommige vanden principalen rebellen onthoofden Ende daer worden tot eewigen dagen wter stadt ende tlant van Ludick gebannen heer Vincent van Bueren ende here Jan die wilde ridderen met allen haren fautoren adherenten, ende die die principaelste van desen rebelle ende oplopinge geweest hadden Die burgeren van der stadt deden den hertoge eenen eet hou ende getrou te wesen ende sworen tegen hem niet meer te rebelleren ende kenden hem te wesen een recht voocht tutoor ende momboor des gehelen lants van Ludic, ende dat si voort aen ghene officieren burgemeesteren setten en souden dan bi belieuen consent ende wille vanden prince, oft des cappiteyns vander stadt die die prince daer noch setten soude. Dair na dede die hertoge alle die poorten, toornen ende muren vander stadt af breken ende slechten neffens der aerden. Voort en souden si tot ghenen tijden doen maken oft hem versien van eenige wapenen oft instrumenten, mits dye welcken si hem ende haer stadt defenderen ende bescermen souden, ende en souden ooc geen messen aen hem dragen dan van een sekere formaet hem geordineert Ende hier bouen soude elck huys des gehelen stichts van Ludic geuen ende betalen den bisscop haren here alle iaers twee Bourgonsche stuuers Voort souden si gheuen tot emende ende beteringe vant misdaet den hertoge binnen den termijn van drie iaren .ccc.M. Rijnsche gulden, ende geuen van stonden an een hondert dusent. Hier mede souden si des princen gracie ende ghenade impetreren ende verweruen

 

¶ Hier machmen mercken in wat groter miserie ende misualle dattet lant van Ludic gecomen is. het was te voren een lant oueruloedich van allen rijcdommen ende sonder eenige exactie ende scattinge ende is nv ouermits grote exactien ende scattingen ende beswaringen gecomen tot alre armoeden ende catiuige onderdanicheit waer om datmen van dese stadt wel segghen mach dat Baruch dye propheet scrijft in sijn derde capitel aldus Hadt ghi gewandert in de wegen ende wetten gods, ghi soudet in vreden opter eerden ghewoent hebben, ende leert ende verstaet so waer dat wijsheit is, waer duechden waer voorsienicheyt, wair verstandt dat daer dan gheuonden wert lancheit des leuens, neringe ende vrede Ende want die Luykenaers gheen wijsheyt noch duechden, noch voorsienicheyt, noch hem in reden gefondeert en hebben, sijn si om haer grote dwaesheyt ende houerdie extermineert ende tonder ghebrocht. Heeft dan die almachtige heere in desen dagen die arrogancie ende hoemoedicheyt, eere ende glorie der Lukenaren vernedert ende onder die voet getreden. Wt dese grote victorie wert dye hertoge in allen nacien prouincien ende landen seer ontsien ende gheureest Als alle dingen wel gedisponeert ende ordineert waren heeft die hertoge daer gelaten een president ende stadthouder metten heere Gwije van Humbercourt met een groot garnisoen van archiers ende vrome soudeniers, ende is met grooter eeren triumphen ende victorie weder om ghekeert in sinen landen

¶ Hoe dat hertoge Kaerle van Bourgondien troude ende te wiue nam Margriet des coninc Eduwaerts suster de iiij. van Engelant

INden iare .MCCCC lxviij. als die mogende hertoge Kaerle weder gekeert ende gecomen was in sijnen landen met groter triumphen ende victorien die hi opten stadt ende tlant van ludic vercregen ende gehadt hadde ende rustende was in sijn pallais, heeft hi voor hem genomen om te trouwen tot sinen geechten wiue Margriet hertoge ritsaerts dochter van iorcke ende coninc eduwaerts die .iiij. suster van Engelant, die wijlen eer bi sinen heren vaders tijden here Anthonis die bastairt sijn broeder ondertrout ende besproken had Ende heeft dese brulocht institueert ende geset te houden in de stede van Brugge, daer hi een alten groten schonen ende wonderliken pallays ende huys dede timmeren. Wonder waer te scriuen van sijne lancheyt, breetheyt ende hoocheyt, ende dede dat verchieren met costeliken gulden lakenen ende tapesserijen van wonderlike vreemde historien, ghewrocht van siluer ende goude ende met dierbare precieuse stenen ende diamanten Ende heeft inden eersten een costelic hof doen beroepen door alle sijn landen van allen de princen, baroenen, heren ende ridderen, ende heeft aldaer gehouden met groter solemniteyten ende triumphe die feeste van der oorden vanden gulden vliese, om die te renoueren ende te vernieuwen, wantter zommige heren vander seluer oorden gestoruen waren Nv hadde die moghende coninc Eduwaert van engelant ooc grote ghereetscap gemaect ende hadde vergadert grote machtige princen baroenen ende ridderen om sijn suster margriet die een wtermaten schone ende suuerlike persoon ende princesse was ouer te senden den prince hertoge kaerle van bourgondien met groter feesten glorie eer ende maiesteyt Ende is met een grote menichte van hertogen grauen princen heren vrouwen ende ionffrouwen te scepe gegaen ende sijn met een geluckigen winde gecomen ter sluys in vlaenderen ende van daen quam si ten damme, daer si van den hertoge ende alle sijn heren met groter eeren ende vruechden ontfangen wert, ende brachtse voort binnen brugge, ende daer wert de bruloft gehouden met so groter costelicheyt feeste eere glorie ende solemniteyten, dattet onmogelic wair te bescriuen die triumphen vruechden ende blijscappen die daer gescieden van tornieren steken ende campvechten ende andere ridderlike oeffeningen ende elck om costelic met groter pompositeiten ende chierheden dattet onsprekelic is Die oueruloedicheit van spise ende drancke, ende bouen al de excellente precieusheit van gouden ende silueren vaten ende andere costelicheit en sijn niet te estimeren, want si oueruloedich dair waren Die genuechten blijscapen ende solacen van snaerspele ende van allen andere instrumenten van musike van sange en is niet te spreken Die exempte ende wonderlike monsteren die daer appareerden ende getoont worden inden manieren als of si geleeft hadden en is niet scriuelic Ten is in smenschen memorie niet noch gehuechnisse dat ye keyser oft coninc sulcke feeste ende costelike brulocht ghehouden heeft De hertoge toonde minnelic sijn liberaelheit ende miltheit begauende den princen heren vrouwen ende ionffrouwen ende bisonder den herauten wt engelant met costelike cleynoden ende chierheden Ende alle de heren ende princen gauen des getugenisse ende seyden dat geen keyser coninc oft prince in kerstenrijc en ware te gelijken den hogen geboren vorst ende prince hertoge Kaerle in rijcdomme eere, maiesteyt, ende mogentheyt

¶ Van een twist ende discoorde die gheuiel tusschen den coninc Lodewijc van Vrancrijck ende hertoghe Kaerle, ende hoe die coninc tot Bruessel in Brabant quam

ALs die coninc Lodewijc vernam dat hertoge Kaerle van Bourgondien niet allene een vast ende sterck verbant, aliancie ende vrede ghemaect hadde metten mogende coninc eduwaert van Engelant, maer dat hi ooc daer en bouen tot sijnre geechter vrouwen ghetrout hadde vrou margriet des voorscreuen coninc eduwaerts suster, was des qualic te vreden ende tberoude hem seer dat hi hertoge Kaerle van Berry sinen broeder ghegeuen hadde dat hertochdom van Normandien Ende also Normandien opter zee gelegen was, ende men wel lichtelic daer aen comen mocht, waer om hi verduchtende was dat si hem tot dien lande incomende beuechten mochte, heeft daer om sinen broeder priueert ende berooft van thertochdom van Normandijen irriterende ende casserende alsulcke compositien ende dadingen als hi binnen .iij. iaren daer te voren metten hertoge van Bourgondien ende andere princen des conincrijcx na den strijt van montlehery composeert ende gemaect hadt Ende op dat hertoge Kaerle van Bourgondien sinen broeder den hertoge van Berry niet te hulpe comen en soude heeft hi doen vergaderen een groot machtich heyr wt die crone van Vrancrijck om den hertoge van Bourgondien te beuechten ende is met .CM. ghewapender mannen in groter mogentheyt getogen omtrent onser vrouwen geboorten dach op die frontieren ende palen der landen van Artoys, Viromandoys, ende anderswaer daer omtrent. Ende als hertoge kaerle int seker dit vernomen hadde, heeft hi van stonden aen vergadert een grote scare volcx van wapenen ende is den coninck ende alle sine macht te moete ghecomen ende had bi hem ooc .CM. ghewapender mannen, ende dede sinen scatcamere op ende gaf sinen eedelen ende capiteynen ende alle sine soudenieren milde gauen ende soudie ende beualse te staen tot sinen gebode alst van node wesen soude Ende dede een mandament gaen door alle sijn landen gebiedende ende beuelende alle sijn heren, ridderen, vasallen, regenten der landen, ende der steden dat si hem in groter mogentheyt ende getale volgen souden Ende is dan met alle dit grote heyr ghepasseert ende getogen omtrent Pyronen op die frontieren van vrancrijck verwachtende aldaer des conincx toecoemst

 

¶ Die coninc verhorende die grootmoedicheyt des hertogen en heeft hem niet verporret vander plaetsen daer hi lach gelogeert ende sijn tenten op geslagen hadde Die ambassaten deser twee mogender princen reysden dagelicx tusschen tween ouerbrengende die commissien ende mandaten harer princen. Ende dese twe heren lagen van malcanderen verscheyden omtrent .iiij. milen weechs vol na een maent lange sonder yet te beginnen den oorloge aengaende

 

¶ Coninc Eduwaert dit vernomen hebbende heeft wt alle sinen rijcke doen vergaderen ontallic volck van wapenen ende heeftse tot sekere plaetsen gesonnen te leggen op dye frontieren ende palen van den landen van Vrancrijck, hem beuelende dat so wanneer dese twee mogende princen tegen malcanderen begonnen

te strijden dat si als dan int lant trecken souden, rouen, branden ende verwoesten dat lant winnende steden ende sloten daer si souden connen ende mogen Ende hier en bouen bereyden hem mede hertoge Kaerle van Berry des conincx broeder, heroge Henric van Calabren, hertoge Fransoys van Brytanien, ende die hertoge van Bourbon fautoren ende vrienden des hertogen van Bourgondien om hem assistencie ende bistant te doen tegen den coninc Lodewijc van Vrancrijck, waer om dat die coninc seer beducht ende beureest was want hem aen allen siden grote periculen ende oorlogen aenstaende waren Ende op dese tijt was graue lodewijc van simpol conincstabel van Vrancrijck ende was in des conincx heyr. Dese en was niet alleen gheeert in des conincx hof van Vrancrijck, mer was ooc seer bemint ende lieftael in des hertogen hof van Bourgondien, ende hadde grote gracie in deser tweer machtigen heren ogen, om sijn sonderlinge ende wtnemende wijsheyt ende verstande, ende sijn sonen waer op dese tijt in des hertogen dienste ende soudije ghelijcken hi wilen eer bi hertoge Philips ghedient hadde.

 

¶ Dese graue van simpol verduchtende dat van deser twedracht grote scade ende bloetsortinge comen mochte began wijslicken te ouerleggen hoe ende in wat manieren dat hi desen strijt interciperen ende benemen mochte ende dese twe mogende princen tot eendrachticheit des vredes brengen, heeft bi hem genomen sommige vanden eedelsten ende bequaemsten vanden landen ende heeft niet alleen versoent ende verenicht den voorgenoemden princen ende heren metten coninc, mer heeft ooc den coninc daer toe gebrocht in sulker vereninge ende vrientscappe, dat hi self in persoon ghecomen is met een weynich geselscap van heeren ende edelen tot Pyronen ende heeft den hertoge vrientliken metten monde gegruet. Ende des anderen daghes wert daer een misse gedaen bi enen bisscop vander heyliger drieuoudicheit ende ontfingen beyde die coninc ende die hertoge dat waerde heilige sacrament in tween gedeelt tot een teyken des eewigen pays ende vredes tusschen hem beyden Ende de coninc die gaf sinen broeder den hertoge van Berry in recompense des hertochdoms van Normandien dat hertochdom van Aquitanien oft Gasscongen ende dat graefscape van Champangen, ende gaf daer en bouen den hertoge van bourgondien CC.M. Vrancrijcsche cronen. Ende dat alre vreemste ende verwonderlijcste was inder lieden ogen ende ongelooflic, so liet die coninc sijn grote heyr van volck weder keren in Vrancrijck, ende reet alleen met .CC. peerden metten hertoge in Brabant ende quamen tot Bruessel. Ende dye hertoge ontfinc hem aldaer met groter eeren ende feesten als dat betaemde, aensiende met grooter vlijte dye plaetse daer hi wijlen vanden mogenden prince Philips onthouden was geweest, ouerdenckende die wtnemende vrientscap, duechden, eeren ende reuerencien die hem aldaer vanden voorscreuen prince minlijcken bewesen ende ghedaen waren, ende sijn mits desen grote vrienden gheworden ende een wijl tijts ghebleuen

 

 

¶ Hoe dat de lukenaers nv ten vierden male tegen hertoge Kaerle rebelleerden ende op stonden

HJer en binnen dat dese dingen hem dus hadden tusschen desen twee mogende princen, ende dat die gemene fame ghinc dat die coninc so machtich in de velde lach ende so groten volck van wapenen bi hem hadde, dat hi machtich ware den hertoge te verdriuen ende alle sijn landen in te winnen So hoopten de ballingen van Ludick dat de hertoge nemmermeer weder leuendich wten strijde comen soude ende ontboden weder heere Vincent van Bueren, heer Jan die wilde ende meer ander, ende maectense haer ouerste capiteynen ende hooftlieden van alle haer vergaderinge ende menichte, ende hielden concilie ende spraec met malcander wat hem nv van node ware te doen, ende concludeerden ghemeenlic te samen dat si met alle haer macht trecken wouden ter plaetsen van daer si dus lange ballinc ende verdreuen waren geweest Ende sijn in desen seluen iare van .lxviij. des dages na onser lieuer vrouwen dach geboortenisse gecomen met .vi.C. mannen al heymelick ende subtijllic binnen der stadt van Ludick, wantse noch al gheslecht lach, so datter goet binnen te comen was, ende oock mede datter vele binnen der stadt waeren die haer incoemst verwachtende waren, ende incomende wert daer een groot rumoer inder stadt den eenen burger tegen den anderen op staende ende verdreuense weder wter stadt ende sloegender ooc vele doot die hem contrarie geweest hadden ende en spaarden niemant gheestelic noch weerlic, out noch ionck, ende alle dat die hertoge geordineert ende ingeset hadde casseerden si ende en woudens niet onderhouden, ende leiden menige lagen om den ouersten ende regenten vander stadt te vangen ende dat lijf te benemen, mer si ontquamen met groter behendicheden ende vloden wter stadt Ende si vingen onder andere eenen eerweerdigen ende geleerden man doctoor in beiden rechten dien si iammerliken mit eenen swaerde door sinen hals staken ende moorden, ende den secretarius vander stadt hadden si mede gheuangen ende seer gequetst, die ontquam met groten listen ende quam tot Pyronen bi hertoge Kaerle dien hi openbaerde ende blijcken dede met verschen wonden wat binnen der stadt van Ludic geschiet was. Ende binnen desen tijden quamen veele vanden ballingen ende rebellen weder inder stat van Ludic ende bedreuen alle quaet dat si mochten, ende daer vergaderde een grote menichte van veel lichts geselscaps wt allen landen ende vermenichuoudichden seere. Die stadt van Aken die omtrent .v. mijlen gelegen is senden die van Ludic zommige bussen ende andere instrumenten om hem tegen den hertoge te defenderen ende beschermen, ende theeft hem lieden seer voorwaert een wijl tijts gegaen in allen dingen ende saken Ende also dye stadt noch seer destrueert ende verwoest lach sonder mueren ende poorten, hebben si seer naerstelic gearbeyt dach ende nacht om die stadt te bebolwercken ende maecten daer een grote hoge walle om van aerde, ende brachten ooc mede te samen veel steenen makende grote hopen voor die poorten, datmen niet lichtelijck door die wegen comen mochte totter inganc vander stadt. Ende maecten noch al omme de stadt grote ende hoge

sware blochusen van houte ende balcken in manieren van toornen, om die stadt daer af te beschermen ende vergaderden vele soudeniers wt allen landen, ende versagen hem van vitalie ende prouande ende van alle des hem van node wesen mochte oft si tot eeniger tijt weder beleyt worden ende bereyden hem gansselic daer toe met alle haer macht te resisteren ende te wederstaen hertoge karels mogentheit bat dan si tiaer voorleden gedaen hadden.

¶ Hoe dat die Lukenaers vingen here Lodewijc van Bourbon haren bisscop.

ALs dese dingen aldus binnen der stadt van ludic gehandelt ende tracteert worden, lach heer lodewijc van Bourbon bisscop van Ludic binnen die stede van Tongeren met een wtgelesen geselscap van ridderen ende soudenieren ende betroude hem seluen seer in sijn mogentheyt, so waren binnen der stede eenige rebellen ende quaetwilligen die hem heymelic verbonden metten lukenaers ende wouden tot haren geboden staen, wairom ordineerden de Lukeners here vincent van bueren, heere Jan de wilde met meer ander capiteynen met een grote menicht van burgeren ende soudeniers, ende sijn op eenen sonnendach des nachts al heymelic gecomen binnen die stede van Tongeren, want die mueren noch al plat ende gedestrueert lagen, slaende in den inganc meer dan ccc eedelen ende eerbare poorters, ende alle die si beuonden gewapent ende geteykent met hertoge karels ende des bisscops teyken sloegen si ter doot, onder die welcke dat waren die graue van eldren, twee heren van tris, ende twee eedele broeders van Arkenteel, here Jan van sereynen, here Robrecht proost van sinte Gerioens tot Colen, ende heer Miloen thesaurier des gehelen stichts van Ludic met meer andere eedelen heren ende ridderscappen dat seer te beclagen was, nochtans ontquammer vele die met groter listicheden half naect ontuloden, als here Jan van Bergen aen zoom ende meer andere. Die bisscop Lodewijc metten legaet van Romen berchden hem ende liepen in onser vrouwen kercke. Die Lukenaers dit vernemende liepen met groter verwoetheyt voor die kercke die gesloten was ende deden hem seggen dat si vry wt quamen men soudse niet misdoen, ende si namen den bisscop metten legaet ende brachtense tot Ludic. Ende onder wegen bescreyde ende beclaechde die bisscop seer den doot der groter ende eedelder heren die daer verslagen waren ende die legaet trooste hem seggende, here laet ons god louen ende dancken dat wi in die verwoetheden ende hetten niet mede verslagen en sijn, ende aldus so bleef die bisscop binnen Ludick gheuangen

¶ Hoe dat die capiteynen des hertogen van Bourgondien die stede van Tongeren wonnen ende beroofden

ALs dese mare voor den hertoge quam dat die Lukenaers sijnen lieuen neue heere Lodewijc van Bourbon bisscop van Ludick gheuanghen hadden, was hi wter maten seer ghestoort ende alle die princen eedelen ende ridderen van sinen palayse, doende bi hem comen heer Adolf van cleue here van Rauensteyn, here Anthonis die bastaert van bourgondien, den here van Blemont maerscalc van Bourgondien, den

prince ende graue van Araengen ende here Peter hacheback sinen hofmeester, ende beual hem lieden te trecken met een deel gewapents volcx inden landen van Ludic. Dwelc si terstont volbrochten ende reden met een groot garnisoen ende quamen omtrent die stede van tongeren ende wonnen die ende quamen daer met crachte in verslaende allen den ghenen die doorsake geweest waren vanden verraderie ende innemen vander stede, berouende ende pilgerende die stadt van gout siluer ende andere cleinoden ende alle dat si crijgen mochten. Dese stede van tongeren plach hier voortijts te heeten Octauia ende was lange tijt gebouwet ende getimmert voor ons heren gheboorte, daer sinte Seruaes alre eerst sinen bisscopliken zetel geset hadde, ende ouermits haer wtnemende boosheit translateert ende gheset wert tot Maestricht, ende na sinte Lambrechts doot dede die sinte hubrecht setten tot Ludic. Dese stadt was hier voormaels een grote stercke ende onwinlike stadt geweest ende hadde grote dominacie ende heerscappie ouer tlant, maer om haer partije ende twedracht is si seer vernedert ende tot niete ghecomen

Hoe dat die stadt van Ludick weder ghewonnen, ghedestrueert ende verwoest wert

OMtrent den eynde van October int selue iaer van .lxviij. hebben dese voorscreuen capiteynen ende heren vergadert alle die macht des gehelen ridderscaps ende alle dat gewapent volck dat si crigen mochten, ende sijn in groter mogentheit ghetogen mit alle hair macht om te winnen, destrueren ende gehelic te verwoesten die stadt van Ludic Dese stadt was seer vermaert in allen landen ende was lanc ende breet, ende die Mase liep daer doore, in dye welcke dat stonden xxxiij. schone prochykercken, ende .viiij. collegien, ende bisonder eene die die opperste was gefondeert in de eere van sinte Lambrecht, daer wilen eer vele keysers coningen, hertogen, grauen, ende andere baroenen kinderen, canonicken plagen te wesen ende seluer te resideren ende was in allen landen ende prouincien seer vermaert ende excellent. Daer waren ooc in veel heerlijke ende vierlike cloosteren van mannen ende vrouwen, ende was een stadt vol rijcheden van scat, gout, siluer ende cleynoden Mer si was binnen .iij. iaren seer verarmt ende verwoest ouermits haer partije ende rebelheyt. Die burgeren siende dit grote wel getuychde heer tegen hair stadt comen, maecten hem rede int harnas ende stonden bereyt om haer stadt te beschermen.

 

¶ Des anderen daghes dede heer Jan die wilde die poorten op ende ghinc wter stadt mit eenen groten hoop van burgeren ende soudenieren, daer een grote schermutsinge geuiel tusschen desen tween na dien dat dese heer Jan verslagen was liepen alle dander wten velde elck sijns weges nader stadt, ende daer bleuen omtrent M man verslagen. Doen vergaderden die voorscreuen heren ende capiteynen alle haer macht ende volck van wapenen ende beleyden alomme haer stadt op slaende daer voor haer tenten ende pauwelioenen ende rechten daer voor haer bussen ende andere grijselike instrumenten om die stadt mede te beschieten ende te bestormen Die van binnen rechten ooc op haer bu-

ssen ende instrumenten ende scoten met allen seer op dat heyr ende deden malcanderen grote scade, also datter veel volcx binnen ende buten doot gescoten wert.

¶ Binnen desen tijden heeft hem hertoge kaerle metten coninc Lodewijc van vrancrijck bereyt te trecken voor die stadt van Ludic om die te becrachtigen ende gansselick te vernielen, ende heeft een groot swaer volck van wapenen vergadert wt allen sinen landen, ende is daer mede gecomen in groter mogentheit den sinen te hulpe voor die stadt van Ludick. Die sake waer om dat die coninc bi hertoge Karel in Brabant gecomen was, was om hem te excuseren vanden voorleden oorlogen ende rebelheden die de Lukenaers tegen hem gehadt hadden, want die coninc verstaen hadde dat als die hertoge dye stadt van Ludic ghewonnen hadde, datter eenige brieuen geuonden waren wt des conincx name gescreuen ende onderteykent, inden welcken die Lukenaers gestijft ende ghesterct worden tegen den hertoge, Ende hier van ontsculdichde hem die coninck seere dat hi hier niet af en wist, ende om dese suspicie wt des hertogen herte te brengen bereyde hi hem mede te beuechten ende te bestormen die stadt van Ludic. Ende op dat men gheen verraderie ende meutinge maken noch op nemen soude, gehengde die hertoge dat die coninc mede met sinen cleynen geselscappe van .cc. peerden als een ander soudenier met hem trecken soude voor ludic ende haeste hem seer om sinen lieden van wapenen te hulpe te comen voor die stat leggende Ende quam voor die stadt inder nacht voor Simon ende Juden auont willende des anderen dages die stadt bestormt hebben, twelc si niet en mochten bi brengen ouermits den stadigen regen. Die Lukenaers verstaende dat de hertoge aldaer seluer in persone gecomen was metten coninc van vrancrijck daer alle haren hoop troost ende toeulucht op was, waren si des seer beanxst ende beureest, ende spraken tot haren biscop aldus Siet muechdi ons pays ende vrede verweruen aen uwen neue den hertoge, wi willen v laten darwerts trecken ende willen tot des conincx ende andere princen seggen ende wtsprake staen. Die bisscop dat horende was seer verblijt ende seyde hi woudet gaerne doen, indien si hem daer wouden gheleyden ende brengen onbescadicht, ende hi swoer hem pays ende vrede te maken, ende reet wter stadt tot bi den hertoge sinen neue dien vrientlijc ende blijdelic ontfinck, ende ter wijlen datmen tracteerde ende van payse sprack so maecten die Lukenaers een conspiracie ende muterije ende een grote beruerte, want daer waren .CCCC. vrome mannen gecleet ende geteykent mit des hertogen leuereye van sint Andries cruce ende quamen inder nacht wt ludic ende sloegen op des hertogen heyr, ende deden alle naersticheyt die si mochten om te comen in des hertogen tente ende hem doot te slaen, mer si worden also wederstaen van des hertogen volc dat si daer alle verslagen bleuen. Nochtans bleuen daer van des hertoghen eedelen verslagen, die graue van Vernenburch, heere Jacob van Lannoy heere van Wilreuael, met meer anderen ridderen ende schiltknechten

¶ Die hertoge vernemende des anderen dages dat hi so veele eedele mannen verloren hadde, swoer hi by den ridder sint Joris dat hijt hem weder verghelden soude ende haer stadt bestormen al soude hi die helft van sijn volck daer

voor laten Des anderen dages ende was op eenen sonnendach voor alre heiligen dach alsmen inder heyliger kercken den dienst vander missen began te singen, so bestont die hertoge die stadt te bestormen tot drie steden Jnder eerster battaelgen was die hertoge seluer metten coninck van Vrancrijck ende den graue van simpol conincstabel van vrancrijck met meer andere princen heeren ende vorsten Jn die anderde waren die hertoge van Bourbon, de aertsbisscop van Lions ende heer Lodewijc van Bourbon bisscop van Ludick ghebroeders heer Philips van Sauoyen, die prince van Arangen met meer andere eedelen ende ridderen Jn die derde waren dye here van Rauensteyn, heere Anthonis die bastaert, die here van blemont maerscalck van Bourgondien met meer andere ridderen heren schiltknechten ende vrome wapentuers. Alle dese voorgheseyde heren met haren campuechters vielen ghelijc aen de stadtmueren ende deden grote assaulte ende bestorminge dat vreseliken aen te sien was. Die coninc had hem ooc vromelic int stormen ende sach onder andere vrome mannen twee eedele iongelingen grooten arbeyt ende feyten van wapenen doen ende hem wert geseyt dat deene was ioncheer Engelbrecht graue Jans soon van Nassouwen, ende dander Floris des grauen bastaert soon van Oosteruant ende namse ende maectese beyde ridderen want si hem als ridderen ridderlijcke feyten van wapenen doende inden bestormen hadden. Die burgheren van binnen stelden hem op haer mueren ende bolwercken als si best mochten in ordinancien, ende weerden hem een wijl tijts vromelic tegen haer vianden van buten, ende daer wert so vreeslijken met bussen geschoten ende dat geluyt der trompetten ende trommelen ende tghecry vanden volcke van binnen ende van buten was so groot, datmen nauwelic sien noch horen en mochte Ten lesten op die plaetse daer die hertoge van Bourbon met sijn broeders gheordineert waren ende stonden, na datter vele van den haren verslagen waren ende si met groter crachte die van binnen vanden mueren verdreuen hadden ende verslagen, so quamen si in die stat alre eerst ende deden eenen groten moort van die si daer vonden Ende die ander burgeren dit vernemende dat si in dye stadt gecomen waren begauen die weer ende liepen met groten hopen met haer capiteyn heere Vincent van Bueren wter stadt Ende comende inder stadt en spaerden si niemant man noch wijf ionc noch out ende sloegent al doot dat hem ghemoete, ende liepen in die kercken ende cloosteren berouende pilgerende ende die spolierende van kelcken,monstrancien, goude ende siluere vaten, cleynoden ende andere costlicke chierheden Ende dat alre quaetste was, geestlijke vrouwen, nonnen susteren, maechden weduwen ende andere eerbare vrouwen worden crachtelick gheuioleert ghescoffeert ende vercrachtet. Ende alsmen seyde al eer die hertoge inder kercken quam datter sommige vermetele soudenieren ende scarianten dye casse daer die weerdighe heylige reliquien van sinte Lambrecht bisscop ende martelaer in rustet aen tasten ende op doen wouden, dese vielen achterwerts in onmachte, ende eene van hem bleeff opter stede doot ende dander liepen wech. Ende als die stadt ghewonnen

was so reet die bisscop van Ludic al gewapent met sijn broeders ende heren den hertoge ende den coninc te gemoet ende leidese inder stat Ende die coninc met des hertogen teyken gekleet wesende reet in des bisscops hof, ende die hertoge reet voor de domkercke, ende trat in die kercke voor dat hoge altaer om die te beschermen Ende sijn ghebet gedaen hebbende stonden daer die canoniken seer beanxt ende beducht wesende, presenterende den hertoge te cussen dat weerde heylighe sacrament, ende vielen op hair knien biddende om gracie ende genade. Die hertoge hem onweerdich kennende te cussen sinen heer sijnen scepper dede dat heylige sacrament eerweerdeliken weder op sijnen stede setten ende nam die geestlike mannen in gracien ende onder sine protectien Ende sijn bannier drager genoem roesquijn stont achter hem metten bannier, ende dede die hangen ende vast setten int middel vander domkercke, beuelende op lijff ende goet die niet vander stede te setten, ende dit gedaen sijnde reet die hertoghe mede in des bisscops palays Die hertoge vernemende dat sijn soudenieren den geesteliken vrouwen, nonnen ende andere susteren ende baghinen niet en spaerden, dede die met veel scepen tot sinen coste die Maee neder vueren tot mastricht ter tijt toe dye hetten ende beruerte ouer ware. Dese vicoriose triumphe geschiede opten sonnendach datmen sing int beginsel der missen dat Introitus Omnia que fecisti nobis domine in vero iudicio fecisti quia peccauimus tibi et mandatis tuis non obediuimus Dat is te seggen, here alle dat ghi ons gedaen hebt dat is ons ouermits uwen rechtueerdigen oordel gheschiet, want wi tegen di gesondicht hebben ende sijn dijn geboden niet onderdanich geweest. Ende dient seer wel totter materien van dese destructie. Daer na op alre sielen dach heeft die coninc orlof genomen aenden hertoge met groter vrientscappen ende is gereyst na Aken doende al daer sijn bedeuaert, ende van daen reisde hi weder in Vrancrijck met sinen princen ende heren Ende willende doen bliken dat hi een vaste ende onuerbroken payse metten hertoge gemaect hadde, dede hi gaen door al sijn conincrijke een mandament ende gebot, dat so wie, van wat state ofte condicien hi ware, wt vermetelheit sprake enige diffamacie oft scoffierlike woorden opten hertoge van bourgondien, dat men dye sonder eenich vonnisse oft oordel onthoofden soude Ende na desen dede de hertoge die stadt berouen spolieren ende verbranden ende die husen ter neder werpen, wtgeseyt kercken ende cloosteren, ende dat straetken daer hi in logeert was

Grote fortse ende ontamelike feyten ende scoffiericheden werden bedreuen vanden volck van wapen, dwelc niet betamelic en is te bescriuen

¶ Hoe die stadt van Aken vanden hertoge gecorrigeert wert

DJe hertoge bleef noch .xij. dagen binnen Ludic ende sette die stadt in goeder ordinancie nae dattet hem goet dochte, ende op sinte Martijns auont daer na bereyde hi hem mit .xxvM wel gewapende mannen te trecken op die stat van Aken, om dat si den Lukenaers assistencie ende bistant van wapenen ende bussen tegen hem ghedaen hadden, ende die hertoge was op dese tijt tot Maestricht. Dit vernemende de regenten ende ouersten vander stadt van Aken senden

notabele ende wijse mannen tot Maestricht biden hertoge, ende vielen hem te voete presenterende die sluetelen vander stadt, ende beloofden hem te ontfangen tot allen tijden minliken ende vrientliken, biddende ghenade van tghene dat si tegen sijn vorstlike maiesteit misdaen hadden ende beloofden hem noch te ghuen binnen den termijn van .iij. iaren die somme van lx.M. Rijnsche gulden, ende die hertoge woude van hem te hebben .CM. maer het wert gedadingt als dat si .lxxxM geuen souden, ende daer van stelden si borge ende sekerheyt met sekere brieuen hem obligerende, ende si hebben den prince hoochliken gedanct ende sijn met groter blijscappen weder thuys gekeert

¶ Hoe dat zommige vanden ballingen ende vooruluchtigen burgeren van Ludick bestreden ende verwonnen worden.

ALs die stadt van Ludic gewonnen wert stormender hant als voorseyt is liepen vele vanden burgeren wter stadt om haer lijf te bergen, ende lagen in bosschen ende holen vanden steenbergen verborgen, ende waren seer van herten verslagen dat si haer husen ende houen sagen staen bernen, ende datter gheen hoop op en was te weder keeren ende opten horen te comen, ende waren seer veruaert ende desperaet Ende liepen al gelijc int lant van Francemont, want si daer vry wesen mochten, wanttet een onwinber landeken is dairmen niet lichtelic in comen en mach, ende is al omme met hogen bergen beset, hebbende binnen vele vaste dorpen ende .ij. starcke castelen, ende wert gheheten francemont als een vry geberchte ende was op die tijt vol van vele cloecke mannen. Als si vernamen dat die hertoge weder vander stadt gereist was quamense te met binnen der stadt, om te soecken haren verborgen scat die si daer gelaten hadden Ende ondersoeckende ende ondergrauende die stadt destrueerden ende vernielden si voort datter was bliuen staende ende daer toe vele kercken ende cloosteren Ende togen int lant van Lutzenburch ende limburch ende deden daer grote schade van rouen ende branden, ende namen altijt haren recours ende toeulucht int lant van Francemont. Die hertoge dit vernemende sant daerwaerts sinen bastaert broeder here Anthonis met een deel wtgelesen wapentuers, ende heeft dese verbannen ende voorulichtige Lukenaers beuochten heymelic ende openbaer ende daer wertter met allen veel geslagen ende verdreefse wten lande. Daer na is hy ghereyst tot Brugge houdende daer die feest vanden gulden vliese oft toyson ende daer waren bescreuen alle die heeren vander ordene om ter feesten te comen

¶ Hoe hertoge Karle admitteerde ende consent gaf datmen dye stadt van Ludic weder optimmeren mochte

ENde als dye stadt van Ludick dus deerliken ende iammerliken desoleert ende verwoest lach verbrant ende terneder gheworpen, ende die hertoge verstaen hadde dat noch vele kercken cloosteren gasthusen waren bliuen staen, ende dat selfde met ogen beschouwet hadt heeft hi compassie ende medelijden gehadt. Ende op dat alsulcke schone edificien ende timmeraetsen als de domkercke ende andere collegien ende prochykercken metten cloosteren niet ledich ende sonder den dienst gods daer inne te doen, staen

en souden, ende dat alsulcken vermaerden stadt sonder huysen ende woningen noch sonder burgers ydel ende ledich staen en soude, ende dat dat lant daer omtrent niet verwoest noch ongebouwet blijuen soude, heeft hi wt sijnder groter liberaliteyt ende ghenade admitteert ende geconsenteert den burgeren die wilen eer tot hem ende den bisscop sinnen neue haren toeulucht genomen hadden (maer niet den ballingen ende rebellen die tegen hem ende den bisscop sinen neue op gestaen hadden) dat si die stadt ende die huysen daer binnen souden mogen repareren ende weder op timmeren, ende gaf oorlof dat alle mannen ende vrouwen wten landen van Bourgondien, Brabant, Vlaenderen Henegouwen, Hollant, ende wt andere landen die daer hair woenstadt nemen wouden, dat si die husen ende woningen souden mogen restaureren ende weder maken, op dat ouermits sulcken vermaerden ende excellenten stadt die geestlicheit ende geestlike personen weder in hare possessien ende besittinge comen mochten Ende sandt dair tot beschermenisse ende tot eenen regente vander stadt ende des lants eenen prefect ende stedehouder heere Gwije van Brymoer baroen ende here van Hombercourt, settende bi hem tot enen hulpe den here van Witthem. Dese edele here van Hombercourt is gecomen met alle den canoniken ende gheestelike personen met religiosen ende andere vooruluchtige ende wtgeweken ende eerbare verdreuen mannen ende hebben die stadt weder begrepen gerepareert ende getimmert, maer niet in sulcker grootheyt als si geweest was, wanttet te voren een grote ende brede stadt was, ende tot veele plaetsen ydel ende ledich, also dat si dye niet al met volck vollen noch besetten mochten, mer allencken nv hier nv daer een plaetse te begrijpen ende te betimmeren dattet nv weder een schone gedaente ende wel getimmerde stede is.

¶ Hoe dat hertoghe Kaerle in desen landen quam ende seluer ter audiencien sat

ALs die hertoge alle saken wijslic ende in goeden punten geordineert hadde inden lande van Ludic, quam hi tot Bruessel in brabant, ende hi sadt ter audiencien, supplicatien ende clachten ontfangende van armen ende rijcken om eenen yegelijcken recht te doene, want hi een sonderlinge prince van iusticien was. Daer na trac hi in zeelant ende heeft daer ooc te recht geseten Van daer trac hi in Hollant in sgrauen hage, ende hadde met hem C. ridderen ende sijnen ouersten raet met meer andere princen heren ridderen ende knechten, dair die ouerste ende principaelste af waren, heer Lodewijc bisscop van Ludic, here Gwije bisscop van doornic die bisscop van Poelgen, dye bisscop van salubren des hertogen biechtvader, de grote prince ende hertoge van trapezonde wt griecken, Jan hertoge van Cleue, die hertoge van zommerchet wt Engelant, die here van Rauensteyn, heer Anthonis die bastaert, Henric heere van Parwijs, heer Jan van Bergen aen zoom, Philips here van Grimbergen zijn broeder ende meer andere princen, baroenen ende heren. Ende inden hage wesende sat hi daer seluer in persone ter audiencie in de grote sale driewerf ter weken ende dede eenen yegelijcken recht ende iusticie rijcke ende arme ende en sach niemant aen want hi een rechtueerdich iusticier was.

¶ Daer na so track hertoge kaerle tot Brugge, daer hi sijn feeste hielt vander orden vanden gulden vliese oft toyson Ende dair waren bescreuen al die heeren vander oorden om ter feesten te comen Ende mijn here van Croy quam daer wt Vrancrijck, want al was hi verdreuen geweest, nochtans en conde men geen valscheit aen hem vinden Mer die graue van Nyuers ende van Stampus en wilden daer niet comen ouermits dien dat hi daer te voren te Perone geuangen had geweest ende beschaemt van hertoge Karels wegen. etcetera.

¶ Hoe dat coninc Eduwaert van Engelant verdreuen wert, ende hoe hi met machte Engelant weder conquesteerde ende geweldich coninc wert

INt iaer ons heren MCCCC.lxx. so wert in Engelant verdreuen ritsaert graue van Werwijc ende hi track bi coninc Lodewijc van Vrancrijck want hi meynde bi sijnre hulpen coninc Eduwaert te verdrijuen ende coninc Henric die geuangen lach weder coninc te maken Want die prince van Galles coninc henricx sone hadt desen graue sijn dochter te wiue gegeuen De welcke prince van galles was coninc lodewijc nabelanc van sijnder moeder wegen die coninc Rouer van Sicilien dochter was bestaende den coninc inden tweden grade. Aldus pijnde hem dese graue van werwijc partie te maken tegen hertoge Kaerle ende hi roofde op die zee die Vlaemsche, Hollantsche ende Zeelantsche schepen, ende hi trac also met machte in Engelant, met hem ooc hebbende een deel fransoysen om coninc Eduwaert te verdriuen, ende hi quam te dortmuye in Engelant, so dat hi bi conspiraci van sinen vrienden die hi heymelic in Engelant had coninc Eduwaert verdreef Die welc siende dat hi verraden was so weeck hi wt engelant ende quam in Hollant omtrent bamisse ende hi lach inden hage tot kersmisse Dair na track hi bi hertoge Karel tot Hesdijn in Artoys ende bi sijn suster hertogen Karels huysurou om hulpe van hem te hebben om weder Engelant te crigen Ende hertoge Karel dede hem bistant van volc ende van scepen, so dat hi daer na in dye vasten na Engelant track Ende opten heyligen paeschdach bi die stadt van Lonnen hadden si eenen strijt tegen coninc Henricx sone voorscreuen ende den graue van werwijc. Ende coninc eduwaert hadt victorie mits sommige heeren, ende die graue van werwijc bleef daer verslagen ende coninc Henric wert weder geuangen Ende sijn sone wilde coninc Eduwaert niet kennen voor coninc ende hi wert ghedoot ende coninck Eduwaert wert weder gheweldich coninck van Engelant

¶ Vanden oorlogen tusschen den coninc van Vrancrijck ende hertoge Kaerle, ende hoe hi Amiens ende Beauays beleyde.

BJnnen dese tijt als die graue van Werwijc tusschen den coninc van Vrancrijck ende hertoge Karel twist ende onminne had gemaect so nam die coninc weder in die steden van Amiens ende sinte Quintijns. So heeft die hertoge groot heyre van volck vergadert ende is ghetrocken int iaer van .lxxi. na derthiendach weder in Vrancrijcke, slaende sijn parck voor Amyens,

daer hi leggende bleef tot inden Meye ende daer wert dicwil gescharmust want die grote Salizaert lach binnen Amiens ende quam dicwil wt op des hertogen volck ende werden dan dicwil in die stadt gedreuen veel min dan si wt quamen. Ten lesten wert daer een bestant ghemaect een iaer lanck duerende

¶ Daer nae int iaer van .lxxij. als tbestant wt gegaen was so is hertoge karel met groter heyruaert weder gereyst in vrancijcke ende hi belach ende wan die stede van Nelle in Vermendoys dye al ghedestrueert wert Desghelijcx wan hi Roye ende Mondidier. Daer na soe is hi getrocken voor die stadt van Beuays die hi met groter haesten vreeslic bestormde met assaute, maer dye van binnen weerden hem vromelic vandes smorgens totten donckeren auont Ende des auonts quam daer binnen versch volc van des conincx ordinancie, ende als die op die mueren begonsten te comen so track shertogen volc af ende hi ghinc leggen daer bi int clooster van sinte Luciaen Daer na ghinc die hertoge weder de stadt noch vreesliker bestormen met volck, met bussen, ende met engienen Mer wantter veel volcx versschelijck in comen was so en conste hijse op die tijt niet winnen So brack de hertoge van daer op ende track met ouermoede te Rouwaen waert Ende onder wegen heeft hi verbrant tlant van Caux in Normandijen, wel .M. dorpen ofte meer also men seyde So quam die hertoge voor Rouwaen ende die conestabel was seer sterck mer hi was shertogen vrient alsomen seyde. Ten lesten wertter een bestant gemaect totten iare van .lxxuij in April, ende so is dye hertoge in sijn lant ghekeert

 

 



illustratie

¶ Van eenen grijselijcke comete dye in desen tijden openbaerde

¶ Jnden iare ons heeren M.CCCC lxxij. omtrent sinte Agnieten dach openbaerde een groote grijselijcke comeet ende duerde lange tijt tot bi Paesschen Si stont in oost ouer die stadt van Colen ende haren steerte ghinc westwaert ende omtrent sinte Blasius dach ghinc dye steert staen oostwaert, ende was somtijts wit somtijts vuerich ende vlammich bi nachte lichtende als dye mane Ende beteykende veel plagen ende tribulatien in veel landen bi oorlogen sterften ende dier tijden

¶ Hoe hertoge Aernt van Gelre wter vangenissen verlost wert ende sijn soon heer Adolf weder geuangen wert van hertoge Kaerle van Bourgondien.

INden iare M CCCC.lxx. sant onse aertsche vader die paus paulus die twede seer minlijke brieuen aenden iongen here Adolf van Ghelre ammonerende ende vermanende wt vaderlike liefden dat hi sinen vader wter vangenissen ontslaen woude, oft hi woude met geestelicken censuren ende rechten tegen hem procederen ende voortgaen, als tegen eenen rebellen ende ongehoorsamigen soon des stoels van Romen, mer dese ionge heere Adolph als een doof serpent ende obstinaet ende verhart in sijnre boosheden en dede na sijns geestelijcken vaders vermaningen niet. So vernam op die tijt mede hertoge Kaerle dat dese ionghe heere Adolf niet en onderhielt den pays tot Ghent ghemaect, ende dat hi alle die goeden sijns ooms here Willems van Egmont hadde doen arresteren ende toeslaen, ende dat hi ooc mede sinen oom hertoge Jan van Cleue veele moyenissen dede ende sine ondersaten, van welcke presumptien ende vermetelheden dye hertoge seer verwonderde Ende sant tot iiij. mael notabele ambassaten aen hem, vermanende den pays te houden wijlen eer wtgesproken ende ghemaect, ende dat hij sinen oomen ongemoeyt liete van eenighe iniurie aen te doen, ende als hi in gheenre manieren aflaten en wilde, dede hem die hertoge cyteren ende daghen met eenen vorstlijcken gesworen heraut te comen tot Hesdijn in sijnre eygenre personen oft sijn gedeputeertde, hebbende volle macht ende auctoriteyt te responderen op die saken articulen die hem obiyciteert ende op geleyt sullen worden Die tenoer ende tinhouden vanden brief was dese

 

KAerle bider gracien gods hertoge van Bourgondien, Lottringen Brabant, Limburch ende Lutsenburch graue van Vlaenderen, Artoys, Bourgondien, palatijn van Henegouwe Hollant, Zeelant, ende van Namen, heere van westvrieslant, Salinis ende Mechelen marcgraue des heyligen rijcx onsen lieuen neue Adolf den iongen hertoge van Gelre salicheyt ende alle goet

Also ons onse getrouwe ridder heere willem van Egmont ende van Yselsteyn uwe oom beteykent ende geclaecht heeft hoe wel datter twee condicien ende tractaten van payse bi ons ende onsen eedelen geordineert, bescreuen ende bezegelt tusschen v ende uwe adherenten aen deene side, ende onsen lieuen neue hertoge ian van Cleue ende sine fautoren ende heere Willem van Egmont ende Yselsteyn sine kinderen ende hore adherenten aen dander side gelooft ende gesworen hebste bi dinen geloue, eere, ende vorstelijcke woorden onuerbrokelic den pays bi ons in allen sinen articulen puncten ende tractaten te onderhouden ende volbrengen, hebt nochtans bouen desen in eenige articulen ende punten ter contrarie ghedaen, want ghi gedaen hebt tegen god tegen die rechtueerdicheyt ende tegen redelicheit, niet aenmerckende dat wi in sauegaerde ende onder onse protectie ende bewaernisse ghenomen hebben den voorscreuen heere Willem uwen oom alle sine heerliche

den, sloten, renten ende goeden. Dit niet tegenstaende hebt ghi sine sloten ingenomen ende ontweldicht hem sine goeden ende renten ghelegen inden hertochdomme van Gelre, ende hebt hem die niet willen restitueren ende wedergeuen naden tenoer ende wtsprake des pays ende tractaets bi ons pronunceert ende wtgesproken, hoe wel wi u viermael neerstelic ende vrientlic met onsen openen brieuen aen u hebben requireert ende versocht te onderhouden den tractaet ende payse bi uwen consent gemaect ende bezegelt. Ten lesten hebben wi solemne ende notabele ambassaten ende oratoren aen u gesonnen, mer en hebben u niet geproficeert noch geuordert, mer sijt nader hant op gestaen ende hebt u gekeert ende ghegeuen om meer quaets te doen tot groten hinder ende achterdele vanden seluen uwen oomen redonderende ende comende, ende is te duchten in meerder pernicie ende scade te comen, ten si dat bi remedie van iusticie van ons daer in versien worde. Hebben partijen aen ons versocht ouermits dat inden tractate van payse bi ons ende uwer consent in onsen stede van ghent gemaect een artikel geruert staet Dat waert sake dat eenich van u allen den pais bi ons gemaect violeerde ende niet en onderhielde, ende die eene opten anderen oorlochde, hinder scade oft iniurie dede, dat wi als dan hulpe assistencie ende bistant sullen mogen doen den ghenen die die iniurie ende scade geschiede Aldus lieue neue dese saken ouergeleyt ende gemerct dat geen vanden ambassaten van ons gesonnen di heeft mogen informeren, noch geen brieuen di bi ons ghesonnen hebben mogen van gewelden reuoceren, waer om wi willende dat den pays ende tractate bi ons tot Ghent geordineert onderhouden ende tot effecten ghebrocht worde, hebben v doen citeren ende verdragen opten .xxvi. dach van October voor onsen camere ende rade te comen in v selues persone oft gedeputeerde van uwen twege hebbende volle macht ende auctoriteyt te responderen ende te antwoorden in causen ende saken den voorscreuen tractate van payse conseruerende ende roerende, ende om declareren die articulen vanden payse oft noot dede, oft wi willen teghen u procederen als die decreten ende verbanden vanden peinen ghemaect tot Ghent declareren ende begrijpen alst betaemt ende behoorlick wesen sal. Hier en bouen requireren ende doen wi aen v versoecken dat ghi restitueert ende doen restitueren wilt den voorscreuen here van Egmont dijnen oom, sine kinderen ende haren fautoren ende adherenten alle dat ghene dat hem bi v in haren domeynen, renten ende goeden inden lande van Ghelre ghelegen benomen ende ontweldicht is, ende daghelicx wert. Ghegeuen in onsen castele tot Hesdijn opten .viij. dach van September, int iaer M.CCCC.lxx.

 

¶ Heer Adolf van Ghelre desen brief geuisiteert hebbende is op gheseten ende is met eenen betameliken ende bequamen staet van baroenen ridderen ende knechten ghereden tot Hesdijn in Artoys bi hertoge Kaerle sinen neue. Die hertoge sinen coemste vernemende heeft hem tegen gesonnen heer Lodewijc van Sauoyen met meer andere heren ende ridderen, ende ontfingen hem seer feestlicken ende eerliken, ende die hertoge ontfinck hem met groter vrientscappen ende eeren, ende vergadert wesende hadden si onderlinge

vele secrete ende heymelike spraken. Op dese tijt was in des princen hof van bourgondien een legaet vanden stoele van Romen genoemt heer Lucas van Tholeten bisscop van Sibinien die seer gearbeyt hadde aenden prince om hertoge aernt van gelre wter vangenissen te hebben. Die paus paulus die .ij. hadde .ij. of .iij. mael gescreuen aenden prince, dat hi met sijn mogentheyt ende cloecheyt den iongen here van gelre daer toe brengen soude dat hi sinen vader vander vangenisse ontsloege, so ghebuerdet op eenre tijt dat die hertoge metten iongen here van Gelre ende met veel andere eedelen tsamen vergadert waren, datter mencie ghemaect worde (alsoot te voren in geset was) vander vangenissen des hertogen van Gelre, ende wt desen woorden nam dye hertoge op een materie van spreken, seggende totten here van Gelre Siet mijn lieue neue, ick bidt u dat ghi om mijnen twille ende deser eedelre mannen uwe vrienden ende magen uwen vader ontslaen wilt vander vangenissen, want inder waerheyt het en betaemt u niet dat ghi sulcken eerbaren prince ende vorst ende bisonder uwen vader gevangen houden sult gelijcken oft eenen rybaut ende truwant ware, ende ist dat ghi hem om mijnentwille ende deser edelen uwe vrienden ende magen relaxeert ende laet gaen, ic seg v oor waer wat ghi weder begeert het sal v gheschien Doen seyde die ionge heer van Gelre Mijn heere ende mijn lieue neue dat en mach ic niet doen, want ic mi verbonden hebbe met mijnen eede tegen den eedelen ende steden lants dat ick hem buten haer consent ende wille niet en sal laten gaen, ende aldus of ic al consenteerde ende si niet, so waert noch al te vergeefs. Neef sprac die hertoge tis mi alleen ghenoech v consent, laet mi scriuen aen die steden, ick sal wel consent van hem vercrigen, behouden dat ghi te samen sult regeren dat hertochdom van Ghelre sonder oorloge ende twiste, ende als si allegader grote naersticheyt ende instancie deden en mocht hijt den hertoge ende den anderen edelen niet weygeren ende gaf sijn consent Ende die hertoge impetreerde ende verwerff voort aen hem dat hi scrijuen woude aen den casteleyn van Bueren, daer hertoge Aernt gheuangen sat dat hi aengesien des briefs sonder delay den hertoge sinen vader relaxeren ende vander vangenissen ontslaen soude, ende dat hi hem leueren soude inden handen heer Henric van Parwijs, Ende des dages voor kerssauont wert hi gheleuert in heere Philips handen van Wassenaer tot bueren, ende die leuerde hem voort tot Tyel in des heren handen van Parwijs, als hi ontrent vi. iaer lanck gheuangen geseten hadde Ende comende tot shertoghen bossche wert hi daer feestlick vanden poorteren met veel toertsen in die stede ghebracht Ende van daen quam hi tot Hesdijn tot hertoge Kaerle dien met groter eeren ende vrienscappen ende voort van alle den princen heeren ende ridderen eerlic ende vrientlic ontfingen wtgheseyt van sinen sone dien nauwelic aensien noch toe spreken en woude. Ende als die ionge heere Adolph om dit leelijcke feyts wille van alle man schandeliken versproken worde ende beschaemt toornde dit hem seer ende was opten hertoge gram dat ouermits sine cloecheyt ende behendicheyt sijn vader hertoge Aernt wter vangenisse ghecomen was Ende merckende dat

die poorten vander stede om sinen wille scarpelijc bewaert ende gesloten werden sprac hi al heymelic tot sijn ridderscap ic sorge dat ic ben geraect daer ic lanc sal moeten bliuen, ick woude wel dat ghi alle waert int lant van Gelre, ende aldus sijn si eens deels weder thuys gereden mer hi bleef daer met weynich gesins ende familie, ende corts daer na heeft hi hem toe ghemaect als een arm man ende bedelaer, ende is secretelic al dwalende gecomen tot in die stede van Namen ende ter stont werden hem tot vele eynden ende plaetsen reysigers na gesonden om te soecken Ende des smorgens vro als hi die mase ouer scepen soude om snelliken int lant van gelre te trecken quamen den casteleyn van Namen brieuen van den prince om naerstelic te ondersoeken ende te vernemen vanden iongen here van gelre ende ghinc terstont alle die herbergen vander stadt doorsien, mer hi en vants niet, ende comende des smorgens op de mase was hi verspiet ende gekennet, ende nam hem eerliken ende betameliken met hem opt tslot tot namen, ende van daen deden die hertoge brengen opt slot te Cortrijc ende daer bleef hi tot des hertogen doot toe geuangen sitten. Ende hertoge kaerle als een milt ende eerlic prince scencte hertoge Arent van gelre vele schone costelike gouden ende silueren vaten, ende hi leende hem een grote somme van penningen daer hi hem mede versien soude van familie ende soudeniers om te recupereren ende te vercrigen sijn heerlicheyt ende lande van gelre. Daer en bouen sant die hertoge van Bourgondien notabele ende solemne ambassaten met brieuen begerende ende biddende allen edelen ende steden des lants van Ghelre dat si om gods willen ende die sine horen eygenen ende warachtigen heere ende hertoge van Gelre dus lange onrechtelic geuangen geweest ontfangen ende kennen wilden hertoge van Gelre te wesen Maer sijn vianden ende aduersanten bleuen al euen hart ende stijf in haer boosheyt. Waer om dat inden iare .MCCCC.lxxi. na paesschen nam hertoge Arent oorlof aenden hertoge van Bourgondien ende dancte hem wtermaten seer ende reysde int lant van Gelre, ende die quam tot in die stede vanden graue die hem als een hertoge ende heere met groter eeren ende vrientscappen ontfingen Maer here Jan van Donck ridder ende Claes van haeften casteleynen vanden castele vanden Graue met haren adherenten resisteerden ende wederstonden den hertoge crachteliken met bussen ende vierige stralen schietende in die stede, die en bedreuen niet oft luttel, om dat si so vromeliken van des hertogen volck ende poorters vander stede wederstaen worden Ten lesten dede die hertoge bestormen den groten toorne staende een luttel vanden slote daer veele Ghelressen soudenieren op waren, die den poorters vele schaden met schieten ende werpen van steenen deden. Ende op sinte Peeter ende Pauwels auont wert dye toorne crachtelick ende stormender hant ghewonnen ende daer wertter vier af gherecht metten swaerde ende op rader gheset, tot ontsich vanden anderen burchsaten, dit siende gauen si dat casteel op behouden haer lijf. Ende corts hier na wert die hertoghe ontfanghen in die stede van Remonde ende van Ghelre.

Maer dye andere steden door informacie ende ingheuen der steden van Nieumaghen en wouden hem

in geenre manieren ontfangen, waer om dat si coren in die stede des iongen here van Ghelre eenen anderen voocht ende momboor des lants, als graue Vincent van Muers ende quam int lant van gelre ende regeerde dat wten name des iongen heren Adolfs van Ghelre, ende aldus was daer int lant lange tijt oorloghe ende twedracht

¶ Hoe hertoge Arent van Gelre afliuich worde ende hoe hi dat landt vercoft hadde den hertoge van Bourgondien

INden iare MCCCC.lxxiij. op sinte Mathijs auont starf binnen der stede vanden graue hertoge Arent van Ghelre als hi wat bet dan twee iaren wter vangenissen sijns soons geweest hadde, ende wert met groter eeren begrauen inder seluer stede vanden graue Hertoge Arent ouermits grote ghebreclicheyt ende penurie, ende dat hem de steden vanden lande van Gelre voor haren here ende hertoge niet weder ontfangen wouden ende hem versmaden, so vercocht hi hertoge Kaerle van Bourgondien dat hertochdom van Gelre ende dat graefscap van Zutphen op onser lieuer vrouwen auont geboortenisse int iaer MCCCC.lxxij. in tegenwoordicheyt hertoge Jans van Cleue ende here Willem van Egmont sinen broeder om die somme van .xcij.M. gouden rijnsche gulden eens ende om sekere renten .x. iaer lanck ghedurende

 

¶ Als nv hertoge Kaerle vernam die doot hertoge Arents van Gelre, began te aspireren ende te haken na dat hertochdom. Die graue Vincent van Meurs die tot desen daghe toe als momboor ende voocht dat lant geregeert hadde vernemende des hertogen meeninge begaf tlant van Gelre ende tooch binnen die stadt van Colen, ende en dorst in sijn eygen lant van Meurs niet bliuen, want hi des hertogen mogentheyt ontsach ende dat hi gheen macht en hadde hem te resisteren ende wederstaen. Die ouerste baenroetsen, heren, ridderen ende alle die gemene steden des lants deden grote instancie ende versoecken aen hertoge Kaerle, om te hebben heeren Adolf haren here tot eenen hertoge ende prince vanden lande, mer alle haer bidden ende supplicacien en mochten niet baten want hi moeste penitencie doen voor dat hi sinen vader .vi. iaer lanck gheuangen ghehouden hadde bouen recht ende reden, want die paus van Romen ende die keyser hem beuolen hadden desen iongen heere Adolf gheuangen te houden int casteel van Cortrijck, nochtans wert hem betamelijcke eerlike diensticheyt van eedelen wel gheboren mannen gedaen ende bewesen. Wt desen rees een groot rumoer ende murmuracie in tlant van ghelre

¶ Hoe dat hertoge Kaerle een feestliken hof hielt met sinen broeders ende heeren vander oorden des gulden vlies oft toyson

OP dese tijt als inden iare .Mcccc.lxxiij. omtrent Mey dach quam hertoge Kaerle met groter feesten ende triumphen binnen die stede van Valencijn in Henegouwen, om aldaer te houden

die feeste vanden oordene des gulden vlies oft toyson. Jn deser feeste ende solemniteyte quamen meest alle die heren vander ordene, die ick hier noemen sal niet na hair coemste ende hoge gheboorte mer na dat si inder ordene geweest ende ghecomen waren, ende eerst vanden ioncsten aengaende, als heer Lodewijc van Chattegion, die here van Clissy, here Jacob van Luxenburch, heer Adolf van Rauensteyn, here Philips van creuecuer, here Anthonis dye bastaert des hertogen broeder, heer Lodewijc van Gruythusen, graue van Wintonien stedehouder van Hollant, heer Jan van lannoy wilen stedehouder van Hollant ende tegen den hertoge weder versoent was, heer reynolt van bredenroede, de graef van rouchi here ian van croy, here simon van Lalleyng here van montigy. Dese xij. voorscreuen waren daer self in persone Nv waren daer enige absent, als Alfons coninc van Arragon, coninc Eduwaert van engelant hertoge Jan van allenson, heer Lebeen van Lannoy here van molenbais, heer ian van melin, here van Auwijng, here dibbalt van nucasteel here van motange, die here van auxy, heer henric vander vere graue van groteuelt hertoge ian van cleue graue vander marc. Nv waren daer sommige wter oorden gestoruen, als die graue van Garny, die here van Cricky, heer Anthonis van Croy, here van persy ende Renthy, heere Franck van Borselen graef van Oosteruant, heer dibbalt van nucasteel, heer Jacob van Bourbon Ende in deser heeren stede ordineerde ende gaf die ordene die hertoge desen nabescreuen heren, als graue Engbert van Nassouwen, here van Breda, graue Jan van Marle des grauen soon van Simpol, graue Gwije van Megen, heere van Hombercourt, graue Jan van chymay, here Jan van ruppenbre here van beuers, heer Philips van Sauoyen Mer heer Adolf van Ghelre en was hier niet in deser feeste, want hy gheuangen bliuen moste int slot van cortrijc ende daer wert veel van hem getracteert ende gesloten, onder andere dat hi sijn leuen lanck geuangen soude bliuen, om dat hi als een rebel ende ongehoorsaem sone tegen sinen eygen vader ende here op gestaen hadde ende sinen vader geuangen gehouden hadde, ende ooc mede om dat hi sinen vader berooft ende benomen hadde dat hem niet toe en behoorde als dat hertochdom van Gelre. Ende also dye hertoge van Bourgondien dat hertochdom van Ghelre van hertoge Arent voorscreuen bi sinen leuende lijue ghecocht hadde, so wert daer gheconcludeert ende gesloten dat hi dat conquesteren ende metten swaerde winnen soude, indien si hem niet goetwillichlijck en gauen onder sijn subiectie

¶ Vanden oorloge die hertoge Kaerle hadde tegen den Ghelressen

DEse voorscreuen feeste ende triumphe vanden toyson gheendt wesende, sant hertoghe Kaerle na den doot hertoge Arents van Gelre sine brieuen ende mandamenten in allen steden des lants van Ghelre beteykenende dat hi ware een warachtich hertoge van gelre, om dat hertoge Arent hem dat lant goetwillichlic ende vry vercocht hadde bi sine opene bezegelde brieuen, waer om dat hi begeerde vanden seluen steden accepteert ende ontfangen te worden als een recht hertoge van Ghelre, oft

dat si den genen hulden ende ontfangen souden die hi daer in sinen stede ende name senden soude, ende en wouden si dat niet doen, so woude hi dat met heercracht comen bedwingen ende brengen tot sijnre subiectie. Die Ghelressen dit horende meenden dat hi gheraest hadde, want twaer eer mogelic den hemel te vallen ende daerde te versincken dan hi tlant van Gelre winnen soude, ende sittende in die tauernen riepen al schimpende, laet hi comen met sijn piccaerden ende brabanteren wi sullense te degen expedieren, want si waren te samen ghesloten, dat si hem lieuer int velt hadden doot te vechten dan hem te geuen onder des hertogen subiectie ende onderdanicheyt, waer om dat die hertoge geporret heeft in die meyemaent vertreckende van Valencijn ende quam tot Maestricht ende vergaderde daer een wtermaten groten hoop volcx van wapenen Daer vant hi ooc bereet heer Jan van Cleue sinen neue ende den here van Egmont met sinen kinderen die hem te hulpe quamen

 

¶ Dus so is hertoge Karel getrocken met heyrcracht na den lande van gelre Ende eerst so belach hi Venlo twelck hem op gaf, ende voort creech hi meest al tlant in, want veel edel heren vanden lande waren bleuen geuangen binnen Hesdijn als Adolf haer here heymelic van daer reet Ooc hadde die prince te hulpe sommige steden inden lande van gelre met veel eedelen die op die side metten prince waren

 

DJe van Nieumagen waren die principaelste ende ouerste geweest van desen oorloge, want si den ouden hertoge versmaet verdreuen ende helpen vangen hadden, ende hadden den iongen heere Adolf daer toe inciteert ende verwect om tegen sinen vader te rebelleren ende op te staen ende hem geuangen te houden, waer om datse die hertoghe alre eerst bestormen woude. So hebben si een mandement ende gebot laten gaen dat alle die vrouwen, maechden nonnen, susteren, oude, ionge kinderen ende siecke lieden die wter stede gaen wilden met alle haer goeden ende huysraet haren vrije wille hadden om wter stede te gaen, op dat si die daer in bleuen niet hinderlic noch veruaert maken souden. so sijnder dan vele wter stede gegaen.

 

¶ Daer na so trac de prince met machte voor Nieumagen ende met groten bussen op deen side vander walen, ende die hertoge van Cleue ende sijn broeder Adolf heere van Rauensteyn, ende dye here van Egmont met sinen sonen lagen op dander side vander riuieren ende op die stadt wert seer geschoten Doen namen die gelressen den iongen here kaerle hertoge Adolfs soon out wesende viij. iaren ende deden hem maken harnas na sinen liue met enen stalen boge in sijn hant ende setten op een cleen paerdeken ende deden so rijden door die stadt ende aen die muren, om die poorters ende knechten eenen moet te geuen die stede te beschermen tegen dye vianden. Die van binnen deden grote scade in shertogen volck, sonderlinge bleeff daer doot een groot heer wt Engelant met veel engelsche archieren die een buten poorte vander stadt gewonnen hadden Mer hemlieden en quam ter stont gheen volck te hulpe,also dat si daer op ende omtrent verslagen werden vanden volke vander stadt die die poorte weder in namen

Mer ten lesten gauen si hem op in shertogen handen ende die prince namse in genaden mits sekeren tractate dier ghemaect was Ende hertoge kaerle vuerde met hem wt Nieumagen die twee ionge kinderen vanden hertoge Adolf van Gelre die geuangen lach, een sone ende een dochter ende hi brachtse met hem in Brabant ende dedese eerlick houden. Want des princen vrouwe ouerleden ende deser kinder moeder waren twee gesusteren van bourbon. Ooc so was die prince ende deser kinder moeder broeder ende suster kinderen Dit geschiede inden heten somer int iaer .M.CCCC.lxxiij. daer men af seyde aldus. Als hertoge kaerl voor Nieumagen lach, men noyt so heten somer en sach.

¶ Hoe dat hertoge Kaerle dye andere steden des lants van Gelre onder sijn subiectie creech

Na desen vertooch die hertoghe met alle sijn heyr ende quam omtrent dat huys te Lobec dair die Rijn ende wale van malcanderen gedeylt worden, ende quam opten berch van Elthen int clooster daer hi sijn tenten ende pauwelioenen neder sloech, ende daer leggende quamen by hem die gedeputeerde wten steden van Zutphen ende van Aernhem met meer andere steden des lants van Ghelre, dair wert gesloten ende geconcludeert in des princen rade dat si den hertoge rustelic ende vredelic ontfangen souden voor haren here ende hertoge, behouden alle haer priuilegien, vryheden, ende hantvesten met meer ander conditien Ende opten .iij. dach van Oest wert die hertoge met groter eeren tot Zutphen in de stede gehaelt ende hulden ende ontfingen hem voor eenen hertoge van Ghelre ende graue van Zutphen

 

¶ Jnter stede van Zutphen wesende quamen die gedeputeerden vanden ouer yselsche steden, als Campen Swolle ende Deuenter, ende vereenichden hem metten hertoge, want hi op dese steden vertoornt was om dat si metten Gelderschen hem verbonden hadden tegen hem. Op dese selue tijt bracht hi ooc tot sijnre onderdanicheyt here Oswalt van Oldenburch wiens heerlicheyt gelegen was tusschen Zutphen ende emmeric Ende die hertoge dede vergaderen alle der ingesetene poorters van zutphen harnas ende strijtbaer instrumenten ende alle haer artelrije op eene plaetse ende gaf die sine soudenieren die hi daer liet om die stede te bewaren ende van daen tooch hi in die stede van Aernhem ende wert daer mede als hertoge van Gelre gehult ende ontfangen Doen quamen alle die ander steden des lants van Gelre als Harderwijc, grol Dotichom, Hattem, Elbuch, Doesburch ende andere steden ende hulden hem mede als een here ende hertoge van gelre. Ende aldus wert hi met groten arbeyt ende moeyenisse hertoge van Ghelre ende graue van zutphen Ende hi sette in allen steden ende sloten vrome cloecke capiteynen, om die landen in sijn subiectie ende onder sijn onderdanicheyt te houden Ende hi maecte stedehouder ende president van dat gehele lant van Gelre heer Willem van Egmont heer van Yselsteyn.

 

¶ Als die hertoge alle dingen ende saken in goeden puncten ende state geordineert hadde, versocht hi met groter deuocien onser lieuer vrouwen beelde tot Aken

¶ Hoe die keiser Frederick binnen der stadt van Trier quam, ende hoe dat hertoge Kaerle van Bourgondien binnen der seluer stadt van Trier quam

OMtrent sinte Michiels dach int selue iaer van .lxxiij. soe is keyser Frederic neder gecomen te Trier met veele bisscopen, hertogen, marcgrauen ende heeren om te tracteren met hertoghe Kaerlen van veel saken Ende tot desen tiden als de keiser binnen trier ghecomen was hadde hertoge Kaerle met groter diligencie ende neersticheyt alle sijn gesinde familie ende dienres doen cleden ende bereden met ontallijke costlicheyt van sijden ende fluwelen lakenen, want dalre minste van sijn dienres, als cocs ende andere waren met sijden ende fluwelen lakenen gecleet, andere met silueren, andere met gulden lakenen, elck na sinen staet ende condicie Als nv alle dingen bereyt waren is hi op gheseten ende nam sinen wech na dye stadt van trier met ontallijc groot volc van wapenen, nemende met hem sijn pauwelioenen ende andere tenten ende tabernaculen die hi in striden plach te gebruycken, met vele ende ontallijcke instrumenten van bussen, serpentinen ende ander artelrije, om dat hi hem wilden thonen voor allen heeren ende vorsten een glorieus ende machtich prince te wesen. Hi hadde in sijn geselscap heere Lodewijc van Bourbon biscop van Ludic hertoge van bulioen graue van Loon, heer Dauid van Bourgondien bisschop van Vtrecht sijnen broeder met meer andere gheestelike prelaten ende heeren Ende daer en bouen veele machtige grauen, veele baroenen ende veel meer ridderen ende andere eedelen sonder ghetal. Ende comende bider stadt van Trier heeft hy sijn tenten pauwelioenen ende tabernaculen opt groene velt gheslagen, ordinerende ende stellende sijn ghewapent volck in manieren oft hi te velde in oorloge ghelegen hadde, ende geordineert wesende sant hi sijn eedele mannen ambassaten inder stadt om den Keiserlijcke Maiesteyt te aduerteren ende sijnen coemste te kennen gheuen. Die keyser beteykende hem eenen dach ende tijt om inder stadt te comen, als des dages na sinte Michiels dach. Een vre te voren dat die Keiserlijcke Maiesteyt wt rijden soude, so reet heer Jan van baden aertsbisscop van trier wter stadt met .CCCC. peerden ende intimeerde den hertoge des keysers toecoemst. Ende weynich tijts daer na quam dye keyser gereden met al die bisscopen, prelaten hertogen, grauen, baroenen, ende ridderen in wonderlijcken ende onsprekelijcken chierheyt ende feeste den hertoge te ghemoet, want alle dye princen ende vorsten waren ghechiert met costelijcke gulden lakenen blinckende van siluer, goude, ende precieuse ghesteenten Voor den keyser reden .CC. edele iongelingen costelijcken toe gemaect hebbende lanck gheel hayr oft ioncfrouwen waren gheweest. Die keyser was gecleet met een costelic gulden stuck hebbende op sijn borst een gulden cruys blinckende van goude ende ghesteenten als die sonne. Die hertoge vernemende des keisers coemst dede alle sine heren ende princen ordineren ende stellen elck op sijnen plaetse ende officie daer si toe gedeputeert waren. Elck op sijn stede geordineert wesende sat hi op sijn paert ende siende den keyser comen rijdende reet hi hem te gemoet, Dat sien

de die keyser reedt wat snellijcker aen dan hi gedaen hadde, ende dier gelijcken dede die hertoge, ende comende bi malcnaderen bereyde hem dye hertoge van den paerde af te staen ende den keyser reuerencie te doen, mer die keyser en woudes niet ghehengen, bewijsende malcanderen alle eer ende reuerencie metten hoofde die si doen mochten, ende reden sachtelic met malcanderen sprekende tot dat si voor des princen tente quamen, ende af staende vanden paerde gauen si malcanderen dye hant met bloten hoofde, die prince seer laech nigende ende doende den Keiserlijcke Maiesteyt grote eer ende reuerencie, ende dier gelijcken die keyser weder om den prince, ende ghinc voort tot allen princen ende heren vanden hertoge bewijsende hem vrientscap met allen manieren ende verwonderde hem wtermaten seere van die grote ende ontallijcke costlicheden ende menichfoudicheden vanden tenten, pauwelioenen, strijtbaer instrumenten ende vanden menichte ende diuersheden der bannieren ende wimpelen. Dier ghelijc hem verwonderden hem seer alle die princen heren ende vorsten vanden groten glorie ende claerheyt des princen dye daer in gouden ende silueren habiten blinckende waren, ende vanden groten apparencie ende menichfoudicheden der precieuser ende costeliker dingen van tapesserijen van vreemde historien ghewrocht van goude ende siluer. Ende als den auont bestont te ghenaken saten dye princen ende vorsten weder op om te trecken in dye heylige stadt van Trier, elck stelde hem in sijn ordinancie. die Keiserlijcke Maiesteyt reet bouen aen die hoge sijde alst betaemde ende beneuen hem die hertoge, daer aen alle die princen heeren ende vorsten in wonderlijker apparacie ende chierheden ende reden aldus in groter gelude van trompetten ter stadt wert. Die stat was veruolt van ouertallick veel volcx dat wt allen nacien ende landen wt steden ende dorpen dair ghecomen was, om dese triumphe ende feeste te sien, ende bisonder te sien den edelen vorst ende prince hertoge Kaerle van Bourgondien wantmen alle kerstenheyt door van hem te spreken wist om sijn grote vromicheden ende feyten van wapenen die hy gedaen hadde. Hi was gecleet bouen op sijn harnas met eenen corten heucke blinckende van goude van paerlen ende andere costlike ghesteenten ghelijcken die sterren aenden hemel ende op sijn schouderen stont eenen knoop van eenen costliken gesteente genoemt tbalays van Bourgondien gheestimeert wesende voor .xl.M. gouden vrancrijcsche cronen. Die dienres die hem volchden hadden bi hem costlijcke lakenen van tapesserijen van goude ende siluer ende andere costelike habiten. Andere van sine heren ende dienres bleuen buten der stadt om die tenten ende artelrijen ende andere costelicheden te bewaren. Na den hertoge reet inder stadt die bisscop van Ludic met CCCC. paerden alle gecleet met deen sijde van gulden laken ende dander side met fluweel, daer aen dye bisscop van Vtrecht sat in vollen harnas met lxxx. peerden, daer aen ioncheer Jan van cleue ende heer Philips van cleue des heren soon van Rauenstein. daer aen reden die graue van steenbergen heer Anthonis des princen bastaert broeder, graue Jan van Assouwen, met graue Engbert van Nassouwen sijn soon, ende graue Jan van marle in wonderlike costlicheden, daer aen die graue van Salmen ende

die marcgraue van Rutelen, die graue van megen here van hombercourt, de graue van Hoorn seer triumphelic ende chierlic daer aen heer Lodewijc van Chattegion die here van Riuerseth, heere Jan van Egmont, heer Frederic van Yselsteyn ende ioncheere Willem van Egmont .iij. gebroeders Daer aen reden die ioncheer van sombref, die here van beuers, die here van hamey, die here van palant, here van bossuyt met meer andere ontellike heren ridderen ende knechten die te lanck waren te scrijuen Ende als die Keiserlijcke Maiesteyt ende die hertoge gecomen waren inder stadt op die marct, woude elck die eene den anderen geleyden tot sinen herberge ende logijse, ende stonden dus lange bi een met bloten hoofde geuende malcanderen den hant, ende seggende deen den anderen goeden nacht Die keyser is gereden in sijn logijs, ende die hertoge reedt tot sinte Maximijns inder abdien daer hem sijn logijs bereit was in groter costlicheyt ende chierheyt. Des dages daer na bleuen die princen elck in hair logijs ende en quamen dien dach niet bi een mer des saterdages daer aen bereide hem die hertoge met alle sijn heeren, edelen ende saten op ende reden in grooter costlicheyt ende chierheyt tot des keysers palays, om met malcanderen te spreken Die keyser des princen coemste vernemende ghinc beneden ende ontfinc den prince met groter eeren ende reuerencien ende leyden metter hant in sijn camere. Daer wesende dancte dye prince den Keiserlijcke Maiesteyt dat hi tot allen tijden gheweest ware een goet fautoor ende gonner des huys van Bourgondien. Des gelijcken dancte die Keisterlijcke Maiesteyt den hertoghe seere van sine obediencie ende reuerencie die hi hem bewesen hadde ende hadden vele secrete ende heymelike woorden met malcanderen Onder andere so intimeerde ende claechde die keyser den hertoge sinen neue den groten perikel ende laste des ghemenen kerstenrijcx ende des rijcx van Romen, hoe datter dagelicx aengeuochten ende gequellet worde vanden turcken ende anderen bosen tyrannen ende rebellen, begherende met grooter instancie ende begeerte vanden hertoge assistencie ende bystant tegen den ongelouigen ende rebellen des keyserrijcx Waer op dat die hertoghe sijn beraet nam tot des anderen dages, dwelc den keyser beliefde. Des sonnendages reet die hertoge weder bi den keyser habitueert wesende met een costelic gulden stuck geuoert met armijnen, gelijckerwijs een hertoghe betaemt, ende een weynich tijts daer geweest hebbende ghinghen si te samen tot sinte Maximijns in des princen logijs, ende comende in die grote sale die al paueert was met costelijcke lakenen ende tapeten, behangen wesende met precieuse ende costelijcke tapeten van goude ende siluer gewrocht vander historien des groten conincx Alexander Lange tijt spraken si vrientliken met malcanderen, ende onder andere woorden narreerde ende vertelde die prince den Keiserlijcke Maiesteyt dien groten last ende periculen van oorlogen die hi gehadt hadde metten coninc van Vrancrijck ende andere sine vianden, ende int eynde seyde hi, en hadde ick so vele vianden niet omtrent mijne landen geseten sonder twijfel ick soude v een behulpelic bistander wesen in allen saken daert van node waer, ende met desen scheyden si vrientlic van malcanderen, ende des princen archiers gheleyden den keyser tot in sijn herberge. Ende in aldus daniger

manieren tracteerden ende hielden si secreten ende heymeliken raet .iij. of .iiij. dagen aen malcanderen Mer men en condet int openbaer niet vernemen wat datter getracteert was

¶ Van eenen wtnemenden costelijcken maeltijt die den hertoge bereit hadde der Keiserlijcke Maiesteyt ende hoe si van een scheyden



illustratie

DEs donredaghes na sinte Michiels dach heeft die hertoge van Bourgondien gebeden den keyserlike maiesteyt met hem te willen comen eeten met alle sijn grote heren ende vorsten. So sijn dan die kercke des cloosters van Sinte maximijns metter groter salen daer si eeten souden met also groter costlicheyt van lakenen van tapesserien bereyt ende gedect geweest dattet niet scriuelic en is So is dan die keyser met alle sijn heeren ende vorsten in groter pomposicheyt ende costlicheyt ghecomen tot sinte maximijns Voor hem reden cloeke vrome mannen wel ghetuycht ende ghewapent na ridderliker manieren ende oeffeningen. Die keyser was ghecleet met een costelijc gulden stuck van goude met een schoon ende precieus costelic cruys op sijn borst. Die hertoge is hem te moete gegaen aender poorten vanden conuente, gehabitueert ende gecleet wesende met een wtermaten costlijken keerle van goude ende siluer, met also vele wtermaten precieuse gesteenten die als sterren stonden ende blincten gheestimeert ende weerdich wesende .C.M. ducaten Dese keerle was aen beyden siden open datmen daer door sien mocht die costlicheyt ende chierheit sijnre hosen, opten welcken hi dragende was dye ordene des coninc Eduwaerts van Engelant Ende een luttel tijts met malcanderen gesproken hebbende begonnen die heeren ende edelen van desen twee vorsten met scharpen galeyen op malcanderen te rennen, dwelcke waren die graue van Wertenburch, Vitus van Rechleg, here Jan spech ridder ende Willem van Wernaue. Daer na quamen twee edelen wt oostenrijck met bloten armen ende reden met scarpen glauien op malcanderen

 

¶ Dit gedaen sijnde ghingen dye heren inder kercken om misse te horen. dair stonden alle die heren des princen elck in sijn ordene ende officie ghehabitueert wesende met nieuwen costlijcken habijten Die ridderen waren gecleet met habiten van root swart ende sangwijn fluweel mer die principael heeren vander came-

ren waren gecleet met blaeuwen gulden stucken. Die Heeren vander oorden des gulden vlies waren gecleet met costlijke sangwijn gulden lakenen. Daer waren des princen .viij. heraulten ende .vi. conincx heraulten ghecleet met laken van damasch totten voeten toe Die hertoghe met allen desen heren leyden den keyser met wonderlicke triumphen ende pomposicheden inder kercken. Aen dene side vander kercken waren gehangen costlijcke lakenen van tapesserijen van goude ende siluer ghewrocht metter passien ons heren Christi Jesu, ende aen dander side die historie hoe Jason dat gulden vlies vercreech int eylant van Colchos. Opten hogen outaer waren geordineert .iiij. bancken, ende op elcke bancke .vi. beelden van siluer, op dye v. bancke die .xij. apostolen van siluer vergult, op die .vi. bancke stonden .x. beelden van goude ende .iiij. van siluer vergult. Jtem .x. crucen van goude met costlike gesteenten ende .iiij. van siluer vergult Jtem twee candelaren van gouden, ende iiij. van siluer vergult. Jtem engelen van goude elck een arm lanck Jtem een gouden lelie gheciert met costlike gesteenten ende peerlen, waer in dat besloten was een stuck vanden naghel ende een groot stuck vanden heyligen cruce ons heeren, ende bouen op ten lelie stont een dyamant van .ij. vingeren lanck, ende dese lelie was geestimeert voor .ij.c.M. gulden

 

¶ Dese misse wert gedaen mit groter solemniteyten ende feestlicheit van orgelen ende musijke. Jnden choor voor dat hoge altaer waren geordineert twee thronen ofte capellen van costelijcken gulden lakenen, een daer die keyser in knielde, ende dander voor den hertoge, maer hi was daer niet in, want hi altijt officierende was in des keysers dienste Die misse geendt wesende leyde die hertoge den Keiserlijcke Maiesteyt bider hant inder zalen daermen eten soude, die so wtermaten ende onsprekeliken costlic bereyt ende verchiert was, dattet scheen coninc assuerus vierlike feeste te wesen. Dese sale was behangen met costelike tapesserien van gulden lakenen, metter historien van Gedeon rechter van Jsrahel, dair vele precieuse ende dierbare gesteenten in gewrocht waren die als sterren stonden ende blincten. Opt een eynde vander salen stont een trysoer van .x. stagien hooch waer op dat stonden eerst .xxxiij. gouden ende silueren vaten van menigerley sorteringe.

Jtem .lxx. kannen groot ende cleyn.

Jtem .C. scalen ende cruesen verchiert met paerlen ende costelijcke gesteenten

Jtem .vi. grote siluere scepen ende .xij gouden ende silueren beckenen om de handen te wasschen

Jtem .vi. eenhoornen daer die .ij. elcx iij. armen lanck waren

Jtem .vi. silueren kannen elcx van .xij. quaerten

Jtem een grote silueren mande daermen die reliquien van des princen tafel in dede.

Jtem daer waren geordineert drie tafelen, ende alle dat daer op stont als kannen, cruesen ende schalen, ende anders daertoe dienende was van goude ende siluer.

Jtem aen de eerste tafel sat int middel die Keiserlijcke Maiesteit aen die rechter side sat dye aertsbisscop van mens, die aertsbisscop van Trier, die bisscop van Ludic, die bisscop van Vtrecht

Aen die luchter side dat die hooch gheboren vorst hertoge Kaerle van Bourgondien, Maximiliaen aertshertoghe van Oostenrijc des keisers soon, hertoge Steuen van Beyeren, hertoge Aelbrecht in Beyeren van Monichem, ende hertoge Lodewijc in beyeren. Aen die tweede tafel saten aen die rechter side die bisscop van Mets, die bisscop van eysteten, Karel marcgraue van Baden ende Christoffel sijn soon, dye ambassaten ende raden des marcgrauen Aelbrechts van Brandenburch, des groten turcx soon Huge ende Ulrick grauen van momfort Adolf ende Philips grauen van Nassouwen, die here van ylen Maximiliaens hofmeester. Aen dye derde tafel saten graue Euert van Schonenberch, Aelbrecht van Baden, Jacob craft ridder die legaet ende raet hertoge segemonts van Oostenrijc, graue Vlric van sulcet graue Otte van Hennenberch, graue Frederic van lust, die proost van trier geboren van sirck, graue Joris van Linigen.

 

¶ Jnden eersten worden dair gepresenteert ende aen gedient .xiij. gherechten daer .xvi. trompers voor ghingen, dair aen .xij. princen met gulden lakenen ghecleet, als ioncheer Jan des hertogen outsten sone van Cleue, Philips des heren sone van Rauensteyn, graue Jan van marle des grauen soon van Simpol graue Engelbrecht van nassouwen, die marcgraue van Rutelen, die graue van Salmen, graue Gwije van Megen, here van Hombercourt, Jan des outsten heren van Egmont, die heere van Cartensi, heer Jacob van Hameyen, die here van Robeys, ende heere Anthonis des hertogen philips bastaert soon van Brabant

Bouen dese voorscreuen princen waren noch wel .viC. princen, heren, ridderen, ende edelen al ghecleet met gouden ende silueren lakenen elck na sinen staet. Ten anderden gange worden gebrocht .xij. gherechten, ten derden male .x. Dye maeltijt gedaen wesende worden daer ghebracht .xxx. grote tergy scuttelen cruesen ende schalen van goude ende siluer met costelike peerlen ende gesteenten verchiert, met menigerley confecten ende specerien, vanden welcken dye eene staende voor den keyser estimeert was voor .lx.M. gulden. Die gracie geseyt wesende ghingen alle dese heren weder ter kercken ende hoorden die vesper ende na der vesperen bracht de prince met al den heren den keyser weder in sijn palays met veel toertsen ende triumphen in groter feestlicheyt. Daer nae heeft die keyser den hertoge beleent dat hertochdom van Gelre ende tgraefscap van zutphen met groter eeren ende feesten Die Ghelresse heren waren den keyser ende den roomschen rijck meer dan in xxx. iaren lanck nie ghehoorsaem geweest ende hadden veel moet willens ende onbehoorlicheyt voor genomen binnen dier tijt.

 

Men woude oock seggen dat die keyser daer ghecomen was, om hertoge Kaerle coninck te maken van Bourgondien, daer alle dese neder landen in begrepen souden gheweest hebben, mer die keyser wert anders van sinne ende rade ende track heymelic wt Trier te schepe ende quam tot Cuelen om den twist ende discoorde tusschen den aertsbisscop ende den ghestichte te vereenigen, om dwelcke heymelijcke vertreckinghe die prince seer turbeert ende

verstoort was ende reysde weder na sijnen landen. Dese vierlike ende triumphelike feestlicheit hier nv genarreert die die hoge geboren vorst ende prince hertoge Kaerle van bourgondien thoonde ende bewees der Keiserlijcke Maiesteyt ende andere sine heren wert hier int lange geset ende bescreuen om te doen verstaen in wat groter eeren rijcdomme, cracht, glorie ende mogentheit dat hof van Bourgondien bloeyende is ende en wert nochtans op thonderste deel niet bescreuen die grote costlicheit pomposicheden, chierheden ende waerdicheden, die die eedele prince ende mogende vorst daer thoonde, wanttet onsprekelijcken ende niet scriuelick en is dat gheen datter gheschiede ende gedaen wert Ende wert ooc mede eens deels hier int lange gheset om datter gheen cronijcken af en scrijuen, daer men in so veele landen nacien ende prouincien af wist te seggen

¶ Vander institucie ende eerste insettinge des perlaments

ALs nv de hertoge van deser feeste weder tot sijnen landen gecomen was heeft hi geordineert ende ingheset inder stede van Mechelen een consistorie des perlaments in schine als in Vrancrijck binnen Parijs gehouden wert, inden welcken alle causen ende saken van sine landen ghetogen souden worden, om een diffinitiue sentencie aldaer te gheuen ende van daen tot gheenre meerder sheeren hof ofte perlament te appelleren. Ende in desen perlamente waren geordineert ende resideerden .xxxij. personen discrete wijse ende geleerde mannen ende werden geheten die heren vanden perlamente, vanden welcken dat waren .viij. gheestlike personen, als bisschoppen abten ende andere prelaten, als dye bisscop van Doornick, die bisscop van Atrecht, ende die bisscop van byzancien. etcetera. Voort waren daer .xij. edelen ende ridderen, als heer Willem hugonet doctor ende ridder die cancellier, heere Peeter carondilet ridder president des perlaments, die proost van Rysel des hertogen soon van Sauoyen, dye graue van Megen here van Hombercourt .etcetera. Ende noch xij. experte ende excellente doctoren inden rechten, als meester Jan die leeuwe. etcetera. met noch .xi. Ende alle dese heren vanden perlamente waren habitueert ende gecleet met roden swarten oft blaeuwen mantelen na gelegentheden des tijts vanden iare, als in des conincs perlamente van Vrancrijck costumelic was Ende dese voorscreuen heren waren assigneert ende worden ghegeuen wt des princen camere grote gayen ende renten ende quamen altijt met ouerdecten paerden oft mulen te houe rijden met groten familie ende ghesinne. Ende so wie dat een ghedinge inden perlament aenleggen wilde, die most imponeren ende gheuen .lx. gouden croonen. Voort hadde die prince constitueert ende geset eenen aduocaet voor den armen, dien hi ooc voorsien hadde met grote gayen ende salarien ende was ghenoemt des princen aduocaet, om dat si dese tsestich cronen niet te gheuen en hadden, om goods willen dienen ende haer recht bewaren soude, op dat hem oock recht ende iusticie van haerre saken mochte gheschien. Voort soe stelde hem die prince seluer met alle sine landen prouincien ende heeren onder den heeren vander perlamente,

perstringerende ende beuelende bi eenen groten swaren eede ende iurament dat si niet lichtelijc sentencie diffinitiue geuen en souden, mer dat si die saken perscruteren, examineren, pondereren ende neerstelic ondersoecken souden eer dat si vonnisse ende sentencie gauen Ende dat si oock bi haren rechtueerdich vonnisse geuen souden ende dat niet te laten om lief noch leet om ghiften oft gauen, oft wt vresen, oft hem te doen steruen eenen smadeliken doot als gehangen te worden in haer habijten vanden perlamente. Noch had de prince doen bestellen twee cameren bi den perlamente die eene voor den principalen rentmeesteren, dander voor den meesteren vander financien Dit perlament wert begonnen inden iare .MCCCC lxxiiij. omtrent paeschen, ende en duerde niet langer dan des princen leuen lanck.

 

¶ Jnt iaer van .lxxiiij. als dat bestant wt ghinc tusschen den coninc van vrancrike ende hertoge Kaerle so is weder en bestant gemaect een iaer lanc duerende.


Vorige Volgende