|
| |
| |
| |
| |
| |
Hoe dat here Jan van Koesteyn onthooft wert door dat leelic verraet dat hi op ghestelt hadde den graue Kaerle van Charloys
IN desen tijden was die graue Kaerle van Charloys proficerende ende voortgaende int outheden, in wijsheden, ende in vele duechtlijke gauen ende gracien voor god ende alle menschen want hi nv out was .xxx. iaren ende hadde bi sijnen ghechten wiue genoemt Anna des hertogen dochter van Bourbon wes moeder geheten Agniet was hertoge Jan van Bourgondien dochter hertoghe Philips suster, een dochter ghenoemt Maria. dus was sijn wijff sijnre moeyen dochter. Ende dit huwelick geschiede door dispensacie des | |
| |
stoels van Romen om sekere saken willen nochtans ontsach hem die graue des hijlicx, hoe wel hi sijn huysurouwe wter maten seere beminde. Hi ghinck ooc voort in wijsheden, want hi een voorsichtich ende discreet ionc man was geleert in die vrije consten, in astronomien, ende musijcke, manierlic ende bequaem int spreken, ende alle man verwonderde van sijnre wijsheyt ende manierlijcheyt. Hi was ooc begaeft van vele duechtlijcke gauen, want hi dicwils plach te vasten ende alle weke sprac hi eens sijn biechte ende las dagelicx die .vij. getijden Opten witten donredach plach hi .xij. armer menschen voeten te wasschen ende gaf hem milde aelmissen, hi beminde seere de reynicheyt des lichaems ende hielt bouen al sinen echteliken staet. Die doorluchtige prince hertoge philips aenmerckende dat sijn eenige soon met dusdanige crachten der duechden verchiert was verblide hem wter maten sere dat hem god sulken erfgenaem verleent hadde endesine landen achterlaten soude. Omtrent dese tijt als inden iare M.CCCC.lxiij. isser een grote discoorde ende tweedracht op geresen int hof van Bourgondien, want here Jan van croy hadde een dienre dat een arm geselle was genoemt Jan van Koesteyn, dese hadde hi promoueert dat hi hertoge Philips camer regeerde, veechde ende schoonmaecte, ende als hi dit officie van des princen camere een tijt lanck eerlic ende ootmoedelic hadde geregeert dat hi niet alleen vanden prince, mer ooc van allen anderen heren ende ridderen seer bemint was, ende de prince had hem also gesint ende begracijt dat hi hem ridder maecte ende ooc sinen secreten raet also dat de prince niet voor en nam noch en dede buten consent ende raet des heren van croy ende dese here Jan van koestein. Waer om dat hi so homoedich ende op gheblasen wert dat hi alle andere baroenen ridderen ende edelen verachte ende liet hem duncken dat niemant sijns gelijc en was, ende also dese here Jan van croy ende here Jan van Lannoy stedehouder van hollant heymelic beniden graue kaerle van Charloys, om dat dye selue graue Kaerle conquesteert ende vercregen hadde van sinen vader den hertoge dat lant van Arkel dat weynich tijts daer te voren die hertoge desen here Jan van Lanoy gegeuen hadde Dair en bouen hadde de prince ghegeuen here Jan van croy die graefscap van namen ende bolennoys ende hadde dat rustlic ende vredelic lange iaren beseten, dwelcke graue kaerle seer displiceerde ende mishagede dat hi aldus onterft soude werden Ende want die graue van Charloys dese donatie ende gifte als een eenige erfgenaem ende successoer niet admitteren noch consenteren en wilde waeromme dat dese .ij. voorscreuen heren croy ende lannoy den graue van charloys tegen sinen vader also vermaecten dat hi hem in sijn tegenwoordicheit sien noch horen en wilde. Die graue van charloys dit vernemende nam dat pacientlic mer swaerlic ende niet willen sinen vader vertoornen, mer obedieren in allen saken, is bedructelick wt sijns vaders aenschijn getogen ende quam tot Gorichom ende bleef daer een wijl tijts ende voort in des grauen hage, hopende mits sijnre sachtmoedicheit, obediencie ende goetwillicheit sijns vaders toorne te sachten. Dit vernemende die ouerste van den landen van Brabant, van Vlaenderen ende hollant quamen bi hem ende vertroosten hem administrerende van allen des hem van node was. Die van croy ende lannoy dit vernemende waren des qualic te vreden ende auiseerden eenen anderen quaden | |
| |
raet hoe si hem heymelic ter doot souden mogen brengen Ende namen tot horen hulpe ende raetsman here Jan van koesteyn die welck een speciael vrient was des heren van Croy. Dese heere Jan van koesteyn conuenierde met schone woorden ende beloften van grote somme van penningen eenen iongen man wt bourgondien genoemt Jan van vye, den welcke hi sende in Sauoyen tot eenen touenersse, den welcken hi beloofde te geuen grote giften ende gauen dat si met haer touerije ordineren ende maken soude een beelde van wasse gedoopt wesende van eenen valschen priester, dwelcke si noemen dede Kaerle, welc kint oft beelde si met duuelschen touerijen hadde gheordineert dat also dick ende menichmael men dat beelde prickelde ende doorstac met priemen ende messen, alle dat selfde soude geuoelen die graue van Charloys in sijnen lichame te geschiene, ende dat hi door sulcke pijnen ende wreetheden ten lesten soude steruen Ende waert sake dat here Jan van koesteyn dese voorscreuen dingen van dese touenersse niet gecrijgen en mochte, so hadde hi bi den seluen bode Jan van vye gestelt dat hi hem procureren ende besorgen wilde dat alre starcste ende crachtigste fenijn dat hi crigen conde, om den graue van Charloys dair mede te vergheuen. Ende om dat hi dit heymelic ende ghetrouwelic soude volbrengen, gaf hi hem ten eersten voor sijn diensticheyt .C.pont groot ende beloofde hem noch te gheuen voor sijne beanxstheden ende moeyenissen als hi dese voorscreuen dingen met hem brochte .C. gouden leeuwen ende hem doen promoueren tot groter digniteyten ende eren. Dese Jan van vye door dese giften gauen ende promotien, nam desen last aen te doen ende volbrochtse mit groter naersticheyt, ende die duuelsche oude touenersse door grote gauen volbrocht si heere Jans wille ende opset Ende als Jan van vye wt Sauoyen tot Bruessel gecomen was, wert hi blijdelic van heere Jan van koesteyn ontfangen ende presenteerde hem dese vermaledide duelsche dingen ende onthielt hem secretelijc een wijl tijts bi hem. Ende om dat niemant quade suspicie oft vermoeden op hem hebben en soude vanden graue van Charloys als yet quaets tegen hem oft van hem te spreken, ende sprac also mitten hertoge dat hi pays ende vrede creech ende met sinen vader vereenicht worde ende dat hi een goet ende seer bemint prince was ende met dusdanigen woorden sachte hi des hertogen toorne moet also dat hi ten lesten weder te houe quam tot sinen vader Ende deser ende dier gelijken schone bedriechlike wooden sprac here jan van koestein totten hertoge op dat hi te sekerliken ende lichtelijcker den graue van charloys soude vergeuen ende doden. Als nv dese Jan van vye een wijl tijts te Bruessel gelegen hadde ende sijn beloofde penningen niet gegeuen en werden bestont hi op een tijt in eenre secrete plaetsen met here Jan van koestein te kiuen, hem imputerende ende verwitende vanden opsette ende anslage die hi tegen den graue van charloys opgenomen hadde, ende ten waer sake dat hi hem voldede hi soude alle dese dingen openbaren ende te kennen geuen den voorscreuen graue van Charloys. Here Jan dit horende wert wter maten toornich ende dreychde desen Jan van wye te slaen ende iaechde hem wten huyse Alle dese twistende woorden als god wilde hoorde een eedel ioncheer ghenoemt Peeter hachenback dye seere | |
| |
verwonderde ende verscricte van aldusdanigen aenslage, ende na goeder deliberacie ginc hi totten graue van charlois ende gaf hem int secreet te kennen wat hi van desen tween ghehoort hadde. Die goede graue Kaerle van Charloys dit horende was seer beducht ende versuchte sere, ende op enen bequamen tijt ghinc hi met desen ioncheer Peter hachenbac ende claechde met wenende ogen alle dese voorseyde redenen ende woorden. Die hertoge dit horende verwonderde sere ende meer danmen wtspreken soude mogen, ende wt beuel sijns heren vaders lietse die graue beyde vangen, bi den here van Auxy, ende dedese opt huys van replemonde scarpelic bewaren Ende als si alle dese saken int lange verclaert ende gheleden hadden werden si daer beyde onthooft, ende aldus heeft god dat onnosel bloet des eedelen graefs van Charloys beschermt ende onthouden. Ende van desen tijt voort hielt dye graue Kaerle van Charloys suspect ende hadde quade vermoeden opten graue Jan van stampus, here Jan van croy, ende op heere Jan van Lannoy den stedehouder van Hollant met haren adherenten, want dye graue van stampus was des princen ouersten raet ende hielt hem seer familiaer met here Jan van Koesein die onthooft was
| |
¶ Van een cruysuaert op die Turcken geordineert vanden paus Pius
INden iare MCCCC.lxiiij. heeft onse heylige vader de paus Pius dye .ij. van dier name met sijn cardinalen ende in sijn eygen proper persoon een cruysuaert te doen met een groot ontallijc volck van wapenen opten alre boosten ende wreetsten trucken die sonder ophouden dagelicx infesteerden ende beuochten die kersten landen, want dye turcken als si die alre vermaerste stadt van Constantinopel ghewonnen hadden sijn si veel te souter gheworden, ende hebben met geweldiger hant alle dat keyserrijck van Griecken ingenomen, steden ende sloten ghewonnen ende dat kersten bloet ouertallic gestort, waer om dat de paus notabele legaten ende boden gesonden heeft met brieuen van commissien aen allen princen ende vorsten van kersten rijck begherende herteliken assistencie ende bistant, ende bouen allen anderen versochte hi aenden hogen ende vermogende vorst hertoge philips van bourgondien dat hi hem in deser noot bistant ende hulpe doen wilde. Die hertoge dit verstaende gaf grote audiencie ende soude sonder twifel seluer in persone daerwerts ghetogen hebben, en hadde hem die outheyt van iaren ende andere nootlijcke ende merclike saken niet gehindert ende beswaert. Nochtans dede die prince gemeen heeruaert bieden ouer alle sijn landen ende vergaderde een ontallijcken groten schaer van volcke, om die tot hulpe des paus te senden, ende van desen volke van wapene maecte hi capiteyn ende hooftman den vromen ende stercken man here Anthonis sijnen bastaert soon, ende binnen desen tiden sant die paus sijn bullen van gracien ende aflaten die hier in desen nederlanden ouer al ghepubliceert ende gecondicht worden, om den turcken daer mede te wederstaen. Ende heere Anthonis nam oorlof aen sinen vader ende voer met scepen tot dat hi quam int lant van Calaberen,daer comende werden hem getoont | |
| |
brieuen sprekende tegen sijn lijf ende leuen ende dese brieuen waren gesonnen aen hertoge Jan van calabren coninc Reyniers soon van sicilien. Ende also dese scepen met al dat volck van wapenen gebrec hadden vitalie so quamen si daer aen tlant om hem te voorsien des hem van node waer ende begeerden al eer si op tlant traden te hebben salueconduyt ende vry gheleyde Die capiteyn vanden lande desen here Anthonis siende sprac hi ende seyde, ick wilde wel dat ghi in desen landen niet ghecomen en waert, waer om sprack die bastaert, want wi comen hier in vreden ende niemant begeert v often uwen te misdoen, dan alleen te copen ende te betalen dat ons van node is, ende weder onsen wech te reysen. Jck hebbe hier bi mi sekere brieuen in corten dagen van v here vader gesonnen, inden welcken mi belast wert v doot te slaen, in dien gheuallen ghi hier in dit lant quaemt Niet te min, ick en salts daer om niet doen, dus segt mi, wat ghi tegen uwen vader misbruyct hebt dat hi v dusdanige brieuen na scrijft, ende wil dan arbeyden om v tegen uwen vader te vereenigen. Dese brieuen also na blijckende wert waren gheschreuen ende gesonnen tot hertoge Jan van Calabren van sommige heeren vanden rade des hertochs door instancie ende versoecken conincx Lodewijcx van Vrancrijc, op dat si na den doot des princen ende sijns soons den bastaert den iongen graue van Charloys te bat oueruallen souden ende also de bastaert hem niet en kende misbruyct te hebben tegen sinen vader was hi te meer verstoort ende beducht ende begheerde dese brieuen te sien ende ghesien ende gelesen hebbende ghinc hi van stonden aen weder te scepe, ende hier en binnen starf die paus Pius ende dat grote opset vanden cruysuaert ghinc te niete ende elck reysde weder inden sinen Ende heere Anthonis is ooc weder om ghereyst ende vant dat hof sijns vaders in eenen quaden ende periculosen staet in groter discoorde ende perturbacie
| |
¶ Vanden groten twist ende discoorde die gheresen was tusschen hertoghe Philips ende sinen sone den graue van Charloys
ALs nv graue Kaerle van Charloys heere Jan van Koestein hadde doen onthoofden nam hi alle sijne costelike cleynodien, schat, ende ghelde tot sijnre eyghen profiten. Dit vernemende die graue van stampus ende heer Jan van Croy opperste raetsheeren vanden hertoge, namen dat seer oeuel ende qualiken, want si seer beminden heren Jan voorscreuen Ende si excuseerden hemseluen dach ende nacht van deser opsette ende boosheden perpetreert ende gedaen bi heren Jan, ende dat meer was si diffameerden ende beschuldichden den graue van Charloys also tegen sijnen here vader dat hi hem sien noch horen en woude, ende geboot ooc wt grooter toornicheyt datmen hem vast leggen soude. Die graue dit int secreet ende sekerlic verstaende gaf den toornicheyt een stede, doende als die wijse ende reysde wt sijns vaders ogen ende quam in sijn landen ende steden van Gorichom, hoe wel dye hertoge veel lagen in diuerse plaetsen hadde doen leggen om hem te vangen, ende want hi dat niet gedoen en conde, nam hi voor hem te vangen die raden ende heren kaerls sijns soons, dwelc hem
| |
| |
ooc wel kenlic was, waer om hi altijt bewaert ghinc met veel familie ende dienres. Hi hadde ooc allen eedelen heeren endeknechten verboden geen communicatie noch conuersacie te hebben met sinen sone, op die verbuerte van lijf en[de] goet. Waer omme si hem ontsagen openbaer met hem te conuerseren, wtgeseyt heer adriaen van Borselen here van Brigdam ende meester Anthonis michiels soon raet van hollant wonende inden hage. Dese here Adriaen hadde te wiue Anne hertoge Philips bastaert dochter ende graue Kaerle van Charloys suster, waerom dat hi biden graue stadeliken bleef, hopende altijt int eynde als die vader ende tkint versoent souden wesen, dat hi ooc wel lichtelic tot payse gheraken soude Hertoge Philips vernemende dat meester Anthonis raet van hollant die een out man was ende sijns soons opperste raet, sant zommige dienres inden hage die hem geuangen brengen souden tot bruessel ende daer hebben doen rechten, ende als si meester Anthonis geuangen hadden terstont deden si dat heimelic weten den graue van charloys ende dat hi sijn dienres senden soude ter plaetsen dair si souden passeren ende dat si hem dien met machte benamen, dwelc also geschiede want dese comende met haren geuangen quamen des grauen dienres wel die helfte starcker omtrent Dordrecht, ende namen hem met crachte ende brochten tot Gorichom ende die ander togen weder na Bruessele, waer om die prince seer verstoort was ende leyde noch veel scharper lagen om sinen sone te vangen, maer hi was altijt so bewaert met sine archiers ende dienres, dat si hem niet lichtelic vangen en mochten, mer die hertoge dede confisceren alle sijn goeden heerlic ende eygelick dat hi niet en behielt daer hi sinen staet op houden mochte ende leuen, ende daer en bouen benam hem de coninc lodewijc van Vrancrijck alle dat ghene dat hi hem daer gegeuen hadde doen si verenicht waren, waer om dat vele edelingen ende sommige van die hollantsche steden hem al heymelick bystant deden, ende bysonder heer Franck van borselen graue van oosteruant leende hem veel ghelts. Dit al dus staende quam vrouwe Ysabele ende volchde horen man tot gorichom ende daer bleef si ter tijt toe dat haer man ende sijn vader die hertoge vereenicht waren.
| |
¶ Hoe dat die hertoge met sinen sone vereenicht worde.
ALs nv dese twist tusschen die vader ende dat kint omtrent twe iaer gestaen hadde, ende niemant hoe groot hi ware de zoene maken en mochte Waer omme die edelen vanden lande ende alle die steden gemeenlic arbeyden wter maten seere om eenen pays te maken aenmerckende die grote ende onuerwinlike scaden die hem daer af opcomen ende aenstaen mochte, waer om die hertoge in hem seluen overdenckende die ghenegentheden sijnre landen tot sijnen sone, ende ouerleggende die periculen die den landen daer af ghebueren mochten, liet die sake wat wesen ende began wat sachtelijker daer mede voort te gaen. Ende binnen desen tiden was die bastaert heere Anthonis ten houe gecomen ende merckende dien staet des hofs sijns vaders arbeide seer neerstich bi sinen vader also dat hi vercreech dat sinen broeder den graue van charloys weder restitueert ende ghegeuen worden alle sijn heerlike eygelike goeden ende domeynen, maer die hertoge | |
| |
en wilde hem noch niet sien voor ogen, nochtans bi raet sijnre heren ende raden ende der regenten van Ghent ende brugge quam hi stouteliken binnen Bruessel met vij.C. archiers van Ghendt ende .CC. van Brugge, wtgenomen andere heymelike vrienden die hem hulp ende bistant deden ende dach ende nacht bewaerden ende ghinc dagelicx ouer dye straten als een enige soon ende toecomende erfghenaem des hertochs sijns vaders in versmadenisse ende tot spijt alle der gheenre die dus hem lange tegen sinen vader vermaect ende te viant gehouden hadden Ende als hi binnen Bruessel gecomen was sant hi terstont sekere notabele ende eerbare personen, begheerende ootmoedelic dat hi gheweerdigen wilde te horen sinen eenigen soon, die bereet was hem met reden te excuseren van al datmen hem op seggen soude mogen, want hi hem noyt vertoornen en wilde, ende oft hi hem vertoornt mochte hebben, dye sake waerin begheerde hi herteliken te weten ende waert dat hi sculdich geuonden worde, hi woude hem ootmoedeliken setten tot correctien sijns heren ende vaders ende genade daer van begheren. Die hertoge en woude geensins dese notabele mannen horen, mer geboot terstont dat sijn soon wt Bruessel trecken soude oft hi wilde hem met crachte daer wt verdrijuen. Dye goede graue van Charloys dit hoorende was droeuich ende soude ter stont wt Bruessel gereyst hebben, willende sinen vader onderdanich wesen als een goet kint sculdich is van doen, mer die raet van Ghent ende van Bruessel hielden hem met machte. Ende bleef aldus binnen Bruessel ombeset ende bewaert mit vele archiers ende dienres, ende niemant van sijnre aduersanten en dorsten wten houe comen beducht wesende geslagen te worden Nochtans brochten si den prince daer toe dat hi met grote machte van volck wt sinen palays ghinc om sinen soon te slaen, te vanghen, oft te verdriuen wter stede, mer door grote instancie bidden ende begheren van sommige eerbare ende eedele vrouwen ende ioncfrouwen keerde hi weder tot sinen palayse. Binnen desen tiden is heere Anthonis die bastaert secretelic gecomen bi sinen broeder die graue van Charloys ende begeerde neerstelick te weten die cause des twists tusschen sijnen vader ende hem, ende narreerde sijnen broeder alle die verraderijen des conincx van Vrancrijck ende sijns vaders raden die hem wederuaren waren ende gheleden hadde, want en hadde god hem niet bewaert hi soude sonder twijfele onder wegen doot gebleuen hebben, ende mit desen worden si beyde bedenckende ende vernamen dat grote bedroch ende verraderije des conincs ende haers vaders raden ende die thof regeerden. So gebuerdet op een tijt dat die bastaert here Anthonis al heymelic bi sinen vader quam ende sprac aldus Jc bidde v mijn here mijn vader dat ic een woort tegen v spreken mach, ende seyde aldus, waer om mijn lieue vader geloofdi dus seer der vermaledider pluymstrikers ende oorstekers woorden, seggende, Kaerle v soon begeert v doot Voorwaer mijn heere vader ten is also niet, want ic hem anders beuonden heb, ende onder andere woorden die si te samen hadden so arbeyde die bastaert so neerstelicken dat die prince admitteerde ende was te vreden dat zijn soon bi hem quame ende gaue reden van dat hi op hem te seggen hadde Doen sprac de hertoge ende seyde, laet mijn soon comen, ende de | |
| |
bastaert viel plat opter aerden ende dancte sinen here vader dat hi audiencie bi hem gheuonden hadde, stont hi op ende ghinc haestelijc om sinen broeder den graue van Charloys. Die graue comende bi sijnen vader viel plat opter aerden ende groetede sijnen vader. Dye prince nam hem op ende custen, ende van dien tijt voort quamen tevoorschijn alle die secrete verraderijen ende aenslagen des conincs van Vrancrijck ende sommighe der raden des hertogen. Die prince dit horende verwonderde seer ende was met allen gram opten ghenen dye dese aenslagen ghemaect hadden
¶ Dese pays ende vereeninge tusschen den vader ende dat kint was ghemaect int iaer .M.CCCC.lxv. opten goeden vrydach Opten heyligen Paesch dach wert si ghecondicht der edelder vrouwen dye grauinne van Charloys tot Gorichom inden choor onder hoochmisse, waer van dat si wter maten seer verblijt was. Desen pays gemaect wesende vluchten van selues wt des princen houe alle die doorsaken ende doccatien van desen twiste geweest hadden, ende vloden alle in Vrancrijck bi den coninc, dwelc den prince meerder suspicie ende quader vermoeden maecte
¶ Die graue Jan van stampus ende heer Jan van Croy des hertogen ouerste raden siende dat graue Kaerle van Charloys vereenicht was met sijn vader die si dus lange twistende ghehouden hadden, ruymden al heymelic met horen adherenten ende fautoren wt des princen hof ende togen in Vrancrijck bi den coninc Lodewijc diese vrientliken ontfinck, ende als dye prince dit verhoorde geloofde hi te bat de woorden sijnre sonen. Een tijt hier na ghebuerdet dat dye graue van Charloys door tlant van Vlaenderen reysde, ende dede iusticie doen in zommige steden ouer eenige vanden ouersten ende regenten vander stede, om hore misbrukinge ende quade feyten dye si misdaen hadden. Na desen quam hi in Hollant om inden Haghe te trecken, ter stont ruymde here Jan van Lannoy die stedehouder van Hollant [dat lant] ende en dorste den graue niet verwachten ende vloot mede in Vrancrijck, want hi hem seluen schuldich kende, ende die coninc ontfinc hem mede ghelijcken den anderen. Jn sijn stede wert stadthouder van Hollant Zeelant ende Vrieslant gemaect Lodewijc van Gruythuysen wt Vlaenderen.
¶ Na desen bestont die coninc Lodewijc van Vrancrijck eenen euelen moet te nemen door quade informacie op sinen broeder Kaerle hertoge van Berry, hertoge Philips van Bourgondien, ende tegen meer ander vanden eedelsten ende besten vander cronen Ende hertoge Philips dede bannen alle die voorscreuen voorvluchtige heeren wt alle sijn landen, ende ordineerde sijn soon graue Kaerle van Charloys een prince ende ouerste vanden oorloghe, ende desen macht vercregen hebbende ende gebrukende hadde hem als een leeu stout ende vroom ende in allen strijden die eerste, ende keerde die vianden wt sijns vaders landen ende trac ooc in sijnre vianden landen doende veele scaden van rouen ende branden, alsmen hier na noch horen sal
| |
| |
| |
¶ Vanden groten strijt die die graue van Charloys hadde tegen den coninck van Vrancrijck tot Montlehery
INden iare MCCCC.lxv. vergaderde die eedele graue kaerle van charloys veele grauen, baroenen, ridderen ende edelen om te versoecken den coninc Lodewijc van Vrancrijck, om sonderlinge saken hem daer toe porrende, ende door sekere actien dye hi opten coninc te seggen hadde, hadde hem dye selue graue van Charloys verbonden ende grote alliancie gemaect metten hertoge van Berry des conincs broeder ende met meer andere vanden oppersten heren ende princen vander cronen. Doen bereyden hem alle die heren ende princen om met machte in vrancrijck te reysen, als graue Lodewijc van simpol die te wiue hadde des hertogen dochter van sauoyen der coninginnen van Vrancrijck suster, met sijn .iij. sonen, als graue ian van merle, graue Peter van bryenen, ende die graue van rossy Sonderlinge die eedelen wt Brabant die hem willichlic op haer selfs coste te dienste quamen, als die here van Rauestein, de oude here van Perweys Ende heer anthonis die bastaert dat een cloec onuersaecht man ter wapen was ende meer andere stoute mannen van oorlogen. Ende als alle dingen bereet waren sat de graue van charloys op ende nam oorlof aen sinen vader die hem int scheyden gebenedide als ysaac sinen soon iacob ende ordineerde sijn heyr in iiij. battalien
| |
| |
Den eersten leyde die graue van Simpol met sijn .iij. sonen, den anderden die here van Rauestein, den .iij. die bastaert van Bourgondien, ende den .iiij. hi seluer ende ordineerde den maerscalc van Bourgondien met een groot garnisoen op die frontieren vanden landen van bourgondien, om oft noot ware hem hulp te doen. Die graue is met allen desen volcke van wapenen getogen in Vrancrijck bouen Parijs in een dorp genoemt Mont lehery, daer hi sijn tenten op sloech verwachtende aldaer den hertoge van Berry des conincx broeder met meer andere heeren vander croonen als hertoge Jan van Calabren coninc Reyniers soon van Sicilien, ende hertoge Jan van Bourbon. Dese vier waren des grauen vrienden, ende was om horen twille daer ghecomen ende verbeide hemlieden, menende dat dye coninc van sijnre coemste niet vernomen en hadde, ende dat hi noch verre van hem ware. Die coninc hadde dit vernomen ende quam met groter macht van volc onder nacht ende dach onuersienlick ende meende den graue van charloys te ouervallen, eer dat hem die heeren voorscreuen te hulp quamen, ende sette sine tenten aen de luchter side van dat selue dorp op eenen groten hogen platten berge, datmen hem niet lichtelic oueruallen en mochten dan met groter sorgen ende bloetstortingen Ende ter stont ordineerde hi sijn volc in battaelgen om den graue wredelick te beuechten hebbende wel drie man tegen een Ende die edele ende vrome graue kaerle van charloys siende des conincx bannieren ontwonden ende bereet wesende om te striden, stont onuersaecht ende mit groten betrouwen die victorie ende triumphe van den stride te hebben, ende dier geliken hoopte die coninc mede. Die graue ouerleide wijselic dat so wanneer den strijt begonnen ware dat die Fransoysen hem mochten comen bestrijen van achteren door sekere passagen ende wegen van dat voorscreuen dorp, waer omme door raet der doorsochter oorlochs mannen hi een deel vrome archiers ende wapentuers sende ende dede dat dorp aen brande steken ende die passage wel besetten . Jnden eersten dan so scoten dese twee battaelgen also vreseliken op malcanderen met serpentinen ende ander instrumenten dat wel .iij. uren lanc duerde eer si aen malcanderen quamen, daer veel volcx aen beyden siden doot bleef. Ten lesten spraken die heren totten graue wel coenliken als si sagen dat die coninc hem niet naerder en quam, laet ons inden name ons heren die Fransoysen vromeliken aengaen om te sien wat haer meninge is Doen beual hem die graue god ende sinen lieue moeder ende ghingen stouteliken den Fransoysen aen, daer geuiel een langen bitteren strijt ende sloegen malcanderen so vreseliken dat die eerde daer af beefde, daer die graue van charloys sijn grootmoedicheyt ende coenheyt vromelijc toonde, want hi hem dicwils met weinich volcs onder den fransoysen stack doorslaende ende doorbrekende dye bettalien sijnre vianden. Jn desen strijde wert hi tweemael gheuangen, eens van Gaufrijt van sinte Belijn ende eens van Gilbert grassay. Dit sach een eedel man van Bruessel die daer ridder geslagen wert gheheten Robrecht Cotereal, dye hem mit sijnre glauien vanden peerde stack ende wert doot ter eerde gheuelt, nochtans ontfinck die graue van Charloys daer eene sorchlijcke wonde bi sijnen keele hoe wel si niet groot en was. | |
| |
Dit siende twee capiteynen vanden bourgondiens riepen met luder stemmen door theyre, laet ons vlien, want ons prince is gheuangen oft geslagen, ende bestonden te vlien ende meer met hem. Die graue dit horende haeste hem dat vliende heyr te doen keeren ende troostese met schone woorden dat si wederkeren wilden ende hem bi staen Ende en hadde dit gerucht int heyr niet gecomen, si souden sonder twifel den coninc geuangen hebben, want die graue van Cenomanien ende de graue van Montelbaen waren met .viC. glauien wten velde geulucht ende lieten den coninc in groten perikel, waer omme dat die Scotten die bi den coninc waren ende bewaerden hem brochten ende gheleyden opt casteel van Lehery. Daer bleef alte veel volcx verslagen ende veel eedelen geuangen aen beyden sijden. Daer bleef verslagen die vrome here van Boechout daer die prince alte droeuich om was Maer ten lesten behielt dye graue van Charloys tvelt na alte veel vechtingen ende bloetstortingen, sonderlinge bleuen daer verslagen alte veel Fransoysen. Desen strijt geschiede des dages nader apostolen scheydingen dach. Dit gedaen sijnde bleef dye graue noch leggende in sijn stacie ende perck ordinerende sijn battalien oft de coninc onuersiens hem hadde willen beuechten. Die coninck dit merckende was seere perplex niet wetende hoe hi met eeren wten velde comen soude ende quam vanden casteele ordinerende sijn volck in goeder ordinancien, ende began weder met bussen te schieten, daer veel volcx aen beyden sijden doot geschoten wert ende bisonder die heere van Lalleyng met meer andere ende dit duerde ten auont toe, Ende als die coninc sijn open sach ende tijt hadde nam hi haesteliken die vlucht ende quam met al sijn volck binnen Parijs achterlatende alle sijn bussen, artelrijen ende andere instrumenten van oorloge. Maer dye graue van Charloys was altijt beducht dat die coninc binnen Parijs ghereyst was om ander volck van wapenen te vergaderen, ende bleef daer omme leggen noch drie dagen lanck met ontwonden bannieren houdende scharpe wake ende sijn volck in goeder ordinancien bi auontueren oft die coninc weder gecomen hadde hem beuechten, ende hi dede tot sijnen costen alle die dooden begrauen, also wel sijnre vianden als der sijnre
Op dese tijt baerde een vrouken een soon ende dede dat kint noemen opter fonten Kaerle tot eenre eeuwige memorie vander victorie, ende die graue begaefde dat kint ende sijn ouders met costelike gauen. Ten lesten brack die graue op ende quam in een dorp ghenoemt Thates, daer hi den anderen princen verwachtede, ende want si noch .iij. dachuaerden van hem waren reysde hi tegen den nacht tot estampus dat sijnen vader den hertoge toebehoorde, ende die burgers ontfingen ende presenteerden hem die slotelen vander stede ende vanden castele daer hi vele costelike cleynoden ende chierheden op vant toebehorende den coninc.
| |
¶ Hoe dit oorloge tusschen den coninc ende den graue ghesoent wert
DEsen strijdt gheschiet wesende quamen op sinte Marien Magdalenen auont bi den graue van Charloys tot estampus leggende die hertoge van Berry des conincx broeder, de | |
| |
hertoge van Bourbon, die hertoge van Calabren, die graue van Dunoys met meer andere machtige princen, baroenen ende heren, met een schoon geselscap van archiers ende vrome wapentuers ende deden den graue grote eer ende reuerencie, hem sere beclagende dat hi dus onrechteliken vanden coninc beuochten was, ende dat si daer niet mede geweest en hadden, ende bleuen daer tot opten lesten dach van Julio, dat den gequetsten seere profiteerde ende nutte was Ende op dien dach vertrocken die princen ende togen door Beanffe; ende scheepten ouer de zeyne tot Moreth in Gathmees, dat een stedeken is ghelegen op dye riuiere Jocie, daer hem te moet quamen dye hertoge van Calabren metten maerscalck van Bourgondien met een groot heyr van volck. De cause ende sake waer om dat dese princen ende heren te samen quamen was dese, om den coninc te bedwingen te voldoen sinen broeder den hertoge van Berry, ende meer andere princen, daer hi toe obligeert ende verbonden was. Die coninc Lodewijc vernemende deser princen ende heren toecoemst sandt .CCCC. glauien om hem lieden te wederstaen dat si niet ouer die riuier comen souden, want die bruggen ouer al ghebroken waren, maer dese heeren wederstondense vromelic ende verjaechdense, datter veele gheslagen werden, ende si quamen ouer die riuier ende beleyden die stadt van Parijs .xi. weken lanck, bestormende ende schietende dagelicx met groote bussen ende andere instrumenten in die stede Ende dye graue van Charloys lach opt casteel van Conflans dat sijn vader toebehoorde legghende op die Seyne. Dit belegge voor Parijs gedurende sonden die hertoge van Berry ende die hertoge van Britanien zommige archiers ende volck van wapenen voor de stede van Pontoyse, daer si bi composicie binnen quamen. Daer en bouen vercreech die hertoge van Bourbon seluer in persone bi composicie door die weduwe des drossaets van Normandien die tot Montlehery geslagen was die stede ende tslot van Ruwaen. Dit horende die coninc verduchte seer dat hi sijn conincrijcke verliesen soude, begeerde pays ende vrede, sendende sijn legaten ende ambassaten, belouende te doene alle dat hi van rechts wegen ende bi notabele mannen sculdich ware te doen, ende beual den last hier af den graue van Charloys te disponeren ende ordineren des rijcx saken ende een ygelic te geuen dat hem van rechts wegen toebehoorde na sinen belieften Ende hier af nam die graue behoorliken stipulacie vanden coninc in tegenwoordicheyt van veele machtige princen te onderhouden ende te voldoen des grauen seggen ende wtsprake
¶ Jtem inden eersten soude die hertoge van Berry des conincs broeder ontfangen ende vanden coninc te leene houden dat hertochdom van Normandien met allen sinen toebehoren
Jtem die coninck gaf tot eenen vrijen eyghen den graue van Charloys alle die landen ende heerlicheden die dye voorscreuen coninc ghecocht hadde bi den heere van Croy van hertoge Philips van Bourgondien sijnen vader rustelic ende vredelic te besitten, ende daer toe dese steden als Pyrone, Roye, ende Mondidier eewich ende erflic voor hem ende sine eruen te besitten met allen haren toebehoren.
| |
| |
Jtem noch die graefscappen van Bolonoys ende Ghijsen, welcke graefscappe van Ghijsen die coninc te voren ghegeuen hadde den here van Croy, mer hi mostet ruymen. Daer en bouen vercreech die graue noch vanden coninc dat die heere van Croy met sijn kinderen, die here van Rymay metten sinen ende den here van lannoy met allen haren adherenten wt der cronen van vrancrijck ghebannen worden, ende datse die graue soude mogen veruolgen tot allen plecken in Vrancrijck te vangen ende haer goeden te nemen sonder wederseggen vanden coninc. Dese heere van Croy was hertoge Philips van Bourgondien ouerste raet, en door sinen belieuen worden ale saken vanden houe getracteert ende ghehandelt, ende door sijn cloecheyt ende wijsheyt hadde die hertoge conquesteert ende vercregen die landen van Brabant, Limburch, Lutzenborch, de graefscappen van Hollant, zeelant ende vrieslant ende van Name. Nochtans alsmen seyde was hi die gene die alle desen twist ende discoorde maecte tusschen den hertoge ende sinen soon, waerom dat hi wt alle desen landen ghebannen worde, dair die hertoge seer droeuich om was, want hi hem seer beminde. Dit waren nv die princen heren ende vorsten die mitten graue van charloys verbonden waren tegen den coninc van vrancrijck De hertoge van berry des conincx broeder, die hertoge van humayne des conincx oom de hem seer neutrael hielt ende arbeyde altijt om pays, die hertoge van Calabren coninc Reyniers soon van Sicilien, die hertoghe van Bourbon, dye hertoge van Britanien die prince van Nemours, die graue van Labrecht, die graue van Armeniac, die graue van Loyacht, die graue van Buel Die graue van Sauegijm, de graue van Simpol, die graue van Dommartijn. Alle dese princen ende heren worden begaeft vanden coninck door wtsprake des grauen van charloys Dit aldus wel gedisponeert ende volcomen wesende bereyde hem die graue te keeren na sinen landen Ende die coninc metten anderen heren quamen tot sint Anthonis misse te horen ende nader missen ghingen si te samen eeten, ende die coninc geleyde den graue tot int dorp te Bel ende dair bleuen si bi malcanderen .iiij. dagen lanck ende bedreuen grote feeste ende bliscapen, also dat men meenden dat si nemmermeer weder vianden souden geworden hebben om der groter aliancie ende vrientscape die si malcanderen thoonden, ende dicwil vermaende die coninc dat hi ter werelt op niemant betrouwen en hadde dan alleen opten graue van charloys Daer na scheyden die heren minlic van malcanderen, ende die graue van Charloys is ooc van daer ghereyst als een vroom here met victorien, dair hem die edele wt brabant getrouwelic gedient hadden, sonderlinge wten marcgraefscape van Antwerpen, als die van Berchem van Liere, die daer mits haer vromicheyt ridders ghemaect werden vanden graue van Charloys ende noch meer andere wt Brabant dye hier te lanck souden vallen te scriuen
| |
¶ Hoe dat de grauinne van Charloys afliuich worde
BJnnen desen tiden dat desen dingen ende oorlogen in Vrancrijck ghetracteert ende ghehandelt worden, so en hadde die grauinne van Charloys in langen tijden gheen tijdinge noch | |
| |
bootscappe van haren man graue Kaerle van charloys vernomen noch gehadt daer si seer in tonureden was verduchtende oft hi in vrancrijck geslagen ware Waer om si op die tijt tot Gorichom wesende van rouwen te bedde viel ende wert beuangen met eenre grooter siecten. Daer worden ontboden wt vele plecken experte ende doorsochte meesters, om haer te cureren ende te helpen, mer si en mochten niet. Doen wert haer geraden te trecken te Ghent tot haren lieuen eenigen dochter om haer recreacie ende solacie daer mede te hebben, ende comende tot antwerpen wert si so metter siecten beuaen dat si haer liet brengen in sinte Michiels clooster ende daer ontfinc si met groter berouwen harer sonden die sacramenten der heiliger kercken ende scheyde van deser werelt op sinte Cosmas ende Damiaens auont int iaer .M.cccc.lxv. ende wert inder seluer abdien begrauen rustende onder eenen costeliken tombe. Si was een deuote ende heilige vrouwe doende vele aelmissen, si plach dicwil met een dienstioncfrouwe te gaen totter armer lieden husen ende gaf hem milde aelmissen. Aldus wert si gecompareert ghelijck te wesen der heyligher vrouwen Elizabeth
| |
¶ Hoe die van Ludic rebelleerden ende op stonden tegen haren bisscop ende hertoge Philips van Bourgondien.
INden iare M.CCCC lv. so resigneerde heer Jan van Hensberch dat bisdom van Ludick heere Lodewijc van Bourbon der grauinnen van Charloys broeder. Ende int iaer MCCCC.lvi. omtrent sinte Margrieten dach wert heere Lodewijc van Bourbon met groter eeren ende solemniteyten tot Ludic in gehaelt ende introniseert ende vanden heren des capittels van sinte Lambrecht in sine bisscoplike zetel geset. Die burgeren van Ludic roepende ende seggende, god si gelooft, nv sullen wi wel varen ende ouer al worden ontsien, want wi noyt so eedelen ende so princeliken bisscop hebben ghehadt als wi nv hebben. Dese here Lodewijc was een schoon ionck man gracelick ende manierlijck out wesende .xviij. iaren, ende was dye lxxxi. bisschop van Ludic. Dese heere Jan van Hensberch starf corts haestelijck daer na opten .xi.M. maechden dach, int iaer .M.CCCC.lix. De cause ende sake van deser resignatie was dese Als dese eerwaerdige vader ende heere heer Jan van Hensberch bisscop van Ludic dicwils sieck ende cranck was hoe wel hi dat bisdom eerlijc ende rustelijc gheregeert hadde, so screuen hem die burgemeesters ende regenten vander stadt vele brieuen concluderende altijt int eynde, dat als hi desen brief gheuisiteert ende ghelesen hadde dat hi als dan sonder dylay ende eenige onschult bi hem tot Ludic comen soude oft daer met allen sinen leuen lanc wt blijuen Ende als si hem dus dicwils screuen recht oft si sijn heren ende ouersten hadden gheweest was hi des seer ghestoort ende bedroefde hem dat hi aldus van hemlieden bedwonghen was ende benauwet, So nam hi op ende beloofde hem al sulcken bisscop te setten dat si hem wel te dienste souden moeten staen ende hem so niet scriuen en souden Ende door instancie des hooch gheboren vorst hertoghe | |
| |
Philips resigneerde hi dat bisdom here Lodewijc van Bourbon der graefinnen broeder van charloys, den welcken Calixtus paus die derde confirmeerde int iaer M.cccc. ende .lvi. Ende als hi dat bisdom in groten rusten ende vreden .v. iaer lanck gheregeert hadde, die van Ludic benijende die voorspoedicheyt ende tweluaren der geestelijker personen ende gheleerder mannen (wantet een volc is seer homodich ende nijdich god den priesteren ende gheleerden) waer om ooc heer Jan van Hensberch dat bisdom gheresigneert hadde, bisonder benijdende ende hatende die gheleerde mannen in den rechten die des bisscops consistorie ende recht stoele regeerden, want dat hof van Ludick was een dochter ende nauolger des hofs van Romen, in den welken geestlike rechten digniteyten ende vryheden vigeerden ende bloeyden twelc die lukeners seer benijden, waer om op een tijt als die bisscop inder stadt was baden si hem te comen in haren raet opter stadt huys, ende onder andere saken informeerden si hem van sommige articulen tegen sinen consistorialen rechteren ende andere geestlike personen te willen admitteren, allegerende dat sine rechteren waren exactioneerders ende schatters hore burgeren vander stadt ende des gehelen bisdoms, ende meer ander onduechtlike quade saken die si hem lieden op seyden dus waert sake dat hi wilde consenteren dat alsulcke malefactoren bi den raet vander stadt mochten gecorrigeert worden hem soude daer af comen groten scat ende goet. Dye bisscop alleene onder hem lieden wesende ende horende alsulke eerbare mannen spreken op sijne officieren ende rechteren met haren dienres, meenende al waer te wesen dat si seiden ende allegeerden, sonder enige deliberacie oft beraet als ionge lieden plegen gaf volcomen consent op sekere condicien. Van stonden aen om dit mandaet te executeren maecten si een capiteyn ende executeerder deser saken eenen ridder genoemt heer Raets van heer die terstont als een grimmende leewe beswaerde ende verdructe des bisscops officiers ende de dienres des consistorijs sonder yemant te sparen geestlic noch weerlic man noch wijf van wat condicien oft state si ooc waren violerende haer huysurouwen ende eerbare maechden met gewelt hair husen ende houen op brekende beroofde ende sloech als sijn vianden eerbare ende degelijcke mannen benemende hem haer goeden scat ende cleynoden, aendoende den seluen alle scoffiericheden, die turken ende heidenen hem scamen souden den kerstenen mede te pinigen, sonder dat hi niemant en dode oft seer weynich. Die bisscop aenmerckende haer grote vermetelheyt, ende horende dagelicx grote sware clachten ende dat hem vander correctien als si hem wijs ghemaect hadden niet ter handen en quam, ende siende dat hi dus bedrogen ende verleyt was, bedroefde hem ende arbeyde seer neersteliken alsulcken violencie, crachten ende ghewelden te doen cesseren die teghen recht ende iusticie geschieden, maer en mochts niet doen, ende begheerde datmen eenen yegelijcken recht ende iusticie doen soude nader grootheyt vander misdaet Ende als hy dit met goetheden niet vercrijgen en mochte, scheyde hi met eenen toornigen moet wter stadt, ende reysde tot Maestricht, daer hi een wijl bleef leggen, hoopende met goetheyt ende met sachtmoedicheyt hem lieden te bemorwen, ende dat si abstineeren | |
| |
souden, niet alleen van hore violencie ende gewelde, mer ooc van hare abusen bose manieren ende onmenschelijcke quade gewoenten. Ende quam weder tot Ludick doende den raet vander stadt vergaderen, ende vermaendese eens tweemael ende derdemael ootmoedeliken ende goedertierliken dat si sulke quade abusen ende gewoonten af stellen wilden, ende dat si souden houden die rechten, plebisciten, policien ende goede oude ghewoonten ende duechtlike vsancien vander stede. Als si ghelijc doue serpenten alle dit versmaden ende hem in geenre manieren en wilden reformeren noch beteren hoe sachtelic ende goetlic hi hem lieden ooc badt, so vermaende hi hem bi den eet ende getrouwicheit die si hem ghedaen hadden dat si hem wel beraden souden ende volbrengen sijn duechtlike begheren ende beden, oft hi soudese met recht dair toe brengen. Dit horende ghingen si met eenen arren moede van hem doende vergaderen alle den raet ende dekenen vanden ghilden vander stadt ende gauen hem te kennen des bisscops wille ende meeninghe Hier op nemende haer beraet concludeerden ende sloten eendrachtelicken dat si gansselic wouden blijuen in haer oude rechten ende gewoenten als si tot noch toe ende haer ouders gedaen hadden, ende en wouden van hem niet ghereformeert noch geregeert wesen, ende wouden ooc dat hi hem in gheenre manieren intermitteren noch onderwinden soude van de officien vander stadt als scepenen raden ende andere officieren te setten op dat hem gheen arger daer af en quame. Dese ende dier gelijcken deden si hem weten bi eenen bode vander stadt Die bisscop dese woorden horende ende siende dat hijse met ghenen duechden noch goetheden verwinnen mochte, maer met rigoruesheden ende bi wegen van iusticien tot sijnre obediencie ende onderdanicheyt brengen moste, dedese cyteren tot Colen voor des bisscops consistorie, ende als si daer met recht verwonnen waren, appelleerden si int hof van Romen. Die paus met sijn cardinalen ende heren vanden rade horende der beyder partijen allegaten ende articulen, ordineerde bi rade sijnre cardinalen ende geleerde doctoren een manier settende die in gescriften, door welken bi goetduncken vanden wisen ende geleerde mannen des stichts alle dingen ende saken in goeder manieren mochten modereert ende geregeert werden, ende dat si mits dien met haren bisscop ende here rustelic ende vredelic souden mogen leuen beuelende den ambassaten dat si weder tot Ludic keeren souden ende den lukeners des paus scriften ende ordinancien te kennen geuen ende thonen, Ende waert dat si binnen den tijt van .iiij. maenden niet accorderen ende ouer een comen en mochten dat si weder te Romen quamen, men soude hem van stonden aen die sentencie diffinitiue doen hebben
¶ Binnen desen tiden dat die ambassaten te Romen lagen, die Lukenaers dye te voren met groter blijscapen geroepen hadden tot lof des bisscops seggende Wi sullen nv wel staen, want wi noyt so eedelen bisscop hebben gehadt, riepen nv als verwoede menschen, segghende Laet ons desen sotten bisscop wt onsen landen verdriuen ende kiesen eenen goeden ende verstandelen man tot eenen bisscop ende momboor des lants, die sonder niewicheden dat bisdom mach regeren ende senden ij. notabele doctoren totten marcgraue Kaerle van Baden seggende dat dye | |
| |
Lukeners bi consent des conincx Lodewijcx van Vrancrijck gecoren hadden heer marc sijn soon tot een voocht des stichts van Ludic, seggende daer en bouen dat die coninc hem belooft had te senden alle maents .iijM. goude cronen, also verre dat hi wil ontseggen hertoge Philips des bisscops defensoor ende bescermer, want die coninc hem seer hatede De marcgraue dit horende geloofde hair woorden ende beloofde hem te senden sinen sone om dat bisdom te regeren. Als dese twee doctoren weder om tot Ludic ghecomen waren, senden terstont notabele mannen bi consent des gemenen raets van Ludic ende bisonder heeren Raets van heer ridder totten coninc Lodewijc van Vrancrijck hem seggende dat si tot versmadenis des hertogen van Bourgondien gecoren hadden eenen eedelen ende machtigen prince ende here tot horen tutoor ende momboor des stichts van Ludic tegen horen here Lodewijc den bisscop die dat bisdom scandeliken in groter perturbacien ende discoorde geregeert hadde door informacien des voorscreuen hertochs Begerende opten voorscreuen coninc waert sake dat hi hem assistencie ende bistant met ghelt ende met scatte doen wilde, si wouden den hertoge mit allen sinen adherenten ende hulperen ontseggen De coninc dit horende verblijt wesende beloofde hem assistencie ende bistant te doen, ende tot een sekerheyt sende hi hem .iijM. gouden cronen. Dit gesciede eer dat den pays gemaect was tusschen den coninc ende den graue van charloys doen den strijt van Montlehery gheschiet was also voor geseyt is. Ende als alle dese voorscreuen saken den heere Marck van Baden narreert ende vertelt waren quam hi tot Ludick ende accepteerde den gehelen last des stichts van Ludick, ende is gehult ende ontfangen, niet simpelijc alsmen plach te doen, maer van elck bisonder die wapen dragen mochte Ende als die Lukenaers dese saken scandeliken ende confuselic tegen recht ende horen gesworen eet gedaen hadden quamen die ambassaten wten hof van Romen tot Colen, ende vernemende alle die quade feyten die si int hertochdom van Limburch bedreuen hadden en dorsten tot ludic niet comen om hore indiscrete ende onbescheyden verwoetheit mer senden die articulen ende scriften vander ordinancien des paus aenden raet van Ludic begherende een antwoort van hem te hebben om te voldoen ende weder rappoort te brengen den paus Pius den anderden van dier name. Die Lukenaers als rebellen versmaden des paus scriften mer door cracht ende macht procedeerden ende voortgingen met hair begonnen boosheden. Die bisscop van ludic dedese ouer al condigen inden ban te wesen Die paus vernemende die onwittelicke verwoetheyt des rasende volcx sandt eenen cardinael legaet neder, hem geuende volcomen macht om den Lukeners ten rechten wege van obediencie te brengen. Dese cardinael ende legaet neder comende admoneerde ende vermaende hem lieden met sachten ende bequame woorden ende met scriften dat si wilden afstaen ende op houden van hair inolencien ende quade abusen, hi woudese absolueren van alle haer voorgedaen misdaden ende quade feyten, in dien si die heylige kercke ende horen warachtigen here ende bisscop obedieren ende ghehoorsaem wesen wilden, maer si als verharde ende verstijfde verbaesde menschen en wouden nerghens na hooren, verdrijuende hem met dreygementen wter stadt van Ludic Die legaet verwonderde seer van hore | |
| |
verhartheden ende wreetheden, en woude nochtans terstont niet weder na romen trecken, bleef om alle rust ende vrede noch bi na een iaer leggen tot aken, sonder yet te profiteren. Die ongesinde ende vertwifelde Lukenaers versmaende des bisscops excommunicatie ende bannen deden veele quaets int bisdom leggende dye eene boosheyt opten anderen tot spijt ende versmadenis des bisschops, ende dit door raet des voorscreuen heere Raets van heer ridder voorscreuen, ende haer boosheit ghinc den boosheden der turcken ende ongelouigen heydenen te bouen. Als dit die paus Pius vernam dattet also inder waerheit was leide interdict ouer dat gehele bisdom van Ludick
| |
¶ Van sommige schermutsingen ende striden tusschen den Lukenaers ende hertoge Philips archiers
HJer en binnen dat dese dingen geschieden quam heer marc van baden binnen der stadt van Ludic als hi belooft hadde, van welcker coemste die Lukeners seer verblijt waren Hi dede metten Lukeners veel quaets int hertochdom van Limburch, si roofden, branden vele dorpen ende houen ende en spaerden die heylighe plaetsen niet, noch kercken, cloosteren gasthuysen, noch haer dienres. Ten lesten dese heer Marck aenmerckende haer tyrannicheden ende haer indiscrete ende vertwifelde wercken, na dien dat hi dat lant van Valckenburch seere gheschent verwoest ende veele dorpen verbrant hadde op dye frontieren van Brabant ende Namen, door raet end ingeuen des bisscops Johans van Trier ende bisscops Joris van Mets sijn broeder, ende ontfangen hebbende die penningen vanden coninc Lodewijc van Vrancrijck ghesonden, cloeckelick ende wijselic wel beraden scheyde heymelijc wten lande van Ludic ende reysde na Colen. Die Lukeners bi den paus Pius verbannet wesende worden bi den seluen paus aggraueert ende reaggraueert met swaren censuren ende maledicitien bleuen verhart ende rebelle god ende der heyliger kercken, ende als verwoet ende rasende vertwijfelt volck bedreuen si ouer al veele quaets, dat welcke die goede hertoge Philips van Bourgondien altesamen verduldelijc van hem verdroech. Hier en binnen als int iaer .MCCCC.lxv. als die graue van Charloys met groot volck van wapenen inden zomer int conincrijck van Vrancrijck lach ende den stadt van Parijs belegen hebbende als voorscreuen is, ende die Lukenaers niet en wilden den paus ende der heyliger kercken obedieren allegerende dat die paus meer faueerde ende gonstich ware den bisscop ende den hertoge dan hem lieden. daer en bouen dat si met dreygementen den legaet wt horen landen veriaecht hadden, dwelcke alte samen dye legaet te Romen comende den paus ende sijnre cardinalen narreert hadde Ende dat si dat interdict niet en achten worden si vanden paus Paulus die tweede anathematizeert ende vermaledijt, dat welcke si oock alte samen niet en achten ende versmaden, verdrijuende ende veruolghende horen bisschop met grooter onwaerdicheyt, ende alle sijnen vrienden verdrijuen[de], ende doende veele moorden ende dootslaghen dye een tegen den anderen Ende dit alte samen door informacie ende qua- | |
| |
de ingeuen hore capiteynen als here Raets voorscreuen Herpert van zorleth, Vincent van Bueren ballinc wt Ghelrelant staets van stralen, ians de wilde ridderen Ten lesten als si in geenre manieren van hore boosheden ende vertwijfelde wercken ende misdaden niet op houden en wouden so screef die paus Paulus die tweede totten hooch gheboren vorst hertoge Philips van Bourgondien ende sinen soon den graue van Charloys, hem beuelende wt machte des stoels van Romen, dat si als bisondere mogende princen ende soonen des heyligen kercs van Romen compesceren ende bedwingen souden metten swaerde ende gewapender hant den Lukeners van hore prophane ouertredingen rebellicheden ende onghehoorsaemheden, ende dat si die brengen souden tot subiec ende obediencie der heyligher kercken, Die Lukeners dit vernemende als ongesinde ende verwoede menschen door sduuels ingeuen senden openbaer brieuen van ontsegginge tot hertoge Philips van Bourgondien, inden welcken si ontseiden den doorluchtigen prince sinen soon den graue van Charloys, op die tijt wesende in Vrancrijck, wel wetende dat hertoge Philips out ende onbequaem was der wapenen. Dese brief wel gheuisiteert ende ghelesen hebbende sprac hi, desen brief en roert mi niet, maer Kaerle minen soon, dus laten si hem soecken in Vrancrijck, want hi op die tijt int oorloge tegen den coninc seere becommert was ende sant dye boden sonder antwoort weder om tot Ludick. Die Lukenaers aenmerckende dat die hertoge den ontsegghe niet en achte als hem niet aengaende mer sinen sone, so ontseyden si hem mede. Die hertoge als een edel ende milt prince dede den bode geuen .lx. gouden leewen ende hi trac weder na Ludic. Terstont na desen togen de lukeners met groter macht int hertochdom van limburch van brabant int graefscap van namen, ende als een verwoet ende vertwifelt volck deden si veele quaets, si bebolwercten die kerc te Montenaken ende maecten daer af een casteel ende deden daer veel quaets wt ende hadden daer hair toeulucht als een speloncke ende cuyl der moordenaren. De prince dit horende dissimuleerde int eerste, op hope dattet beteren soude. Als si metten vier ende swaerde bestonden die landen te verwoesten, so ordineerde hi zommige capiteynen die hem resisteren ende wederstaen souden bescermende de frontieren ende palen sijnre landen, als hertoge Jan van Cleue, graue Jan van Nassouwen drossaet van brabant, den here van gruythusen stadthouder van hollant, here Jan van wassenaer, heer iacob van gaesbeec den marcgraue van ferraer wt Lombardien, den graue van Mandersceyt, den here van Hoemoet, ende heer Henrick van Naeldwijc. Dese togen int graefscap van Loon rouende ende brandende veele dorpen. Niet te min hoe wel die doorluchtige prince hertoge Philips van Bourgondien vanden stoel van Rome requireert ende versocht was als voorscreuen is, en heeft hi nochtans den Lukenaers yet attempteert te doen, hi en screef eerst minliken aen die stadt ende raet van Ludick, vermanende dat si van hore raserien, rebellicheden ende onghehoorsaemheyt wilden afkeeren ghehengende ende admitterende dat hoer heere ende bisschop sinen bisdom rustelick ende vredelick besate als dat betaemde ende behoorde, ende dat si den
| |
| |
paus ende sijne gheboden obedieren ende ghehoorsaem wesen souden, of hi als wittelick daer toe gherequireert ende versocht vanden stoel van Romen soudse met ghewapender hant brengen tot gehoorsaemheyt der heyliger kercken Alle dat hi hem screeff ende vermaende was al te vergheefs ende hielden sijnen vermaningen ende duechtlijcke onderwijsingen voor spot ende schimp, betrouwende in haer menichfoudicheit ende crachte hairs stats ende bisdooms So waren daer veele deuote, discrete, ende godturuchtige mannen (want men binnen der stadt ghene cerimonien noch godlike diensten en dede) dese toghen wter stadt ende quamen tot Maestricht ende in anderen plaetsen buten dat bisdom ende bleuen daer woenachtich. Als nv die Lukenaers als verbaest ende vertwifelt volck verhardende in haer boosheyt met groter macht van volcke hertoge Philips ende sine landen met rouen ende branden veele scaden ghedaen hadden ende want sijn soon niet bi hem en was ende hi als een out man onbequaem ter wapenen ordineerde dye capiteynen voorscreuen Ende hertoge Jan van Cleue track terstont met groot volc int lant van Ludick ende wan Loesbosch des dages na sinte Lambrecht. Daer tegen quamen dye Lukenaers met ghewapender hant om den hertoge te wederstaen des saterdaghes na sinte Lambrecht int dorp ghenoemt Geetbeets ende daer bleuen .C. ende .xx. Lukeners verslagen, die ander dat siende namen die vlucht. Daer na quamen si weder int selue dorpe, ende doe lieten si daer xij. man. Hier na quamen dye poorters van sint Truyen wt ghelopen, om te vechten ende daer worden C. ende .ij. vanden poorters verslagen
¶ Dit gheschiet wesende vergaderden die capiteynen bi een omtrent .iiij M paerden ende togen op sinte Vrsulen auont int dorp van Montenaken, ende staken dat aen brande ende voort alle die dorpen daer omtrent ghelegen, ende als si wederkeeren wouden namen si op te branden die molen van Montenaken. Dit vernemende die capiteyn vanden Lukenaers leyde hem lagen onder wegen starck wesende omtrent iij.M. man wel ghetuycht ende ghewapent om desen Bourgongoens te bespringhen. Dit hadden si haest vernomen ende stelden haer volc in goede ordinancien, ende reden voort ende staken dat vier inden molen. Doe braken die Lukeners op ende daer gheuiel een scharpe schermutsinge, maer die Lukenaers worden vluchtich ende bleuen daer al meest verslagen die te voet waren ende weinich vanden reysigers ontquamen want daer bleuen wel ontrent .xviijc. verslagen ende dander liepen al weder na Ludic toe des anderen dages reysden desen heren weder om tot montenaken ende lieten bi eenen priester dat heylige sacrament ende des heyligen olijs metten anderen reliquien ende cleynoden wter kercken dragen ende staken die doe aen brande ende verwoestedense tot inden gront ende brakense af, daer ooc vele vanden Lukeners in geulucht ende gelopen waren dier allegader mede verbranden ende versmoorden
| |
Hoe dat den pays tusschen den hertoge van bourgondien ende den Lukeners gemaect wert bi toe doen heere Kaerle graue van Charloys des hertogen soon
| |
| |
HJer na is met groter triumphen ende victorien wt Vrancrijck ghecomen heere Kaerle graue van Charloys met alle sijn heer ende volc van wapen ende sant terstont sinen bastaert broeder heer Anthonis met een deel ghewapende int graefscap van Namen, want die Lukeners dair dagelicx grote scade van rouen ende branden in deden, ende besette die frontieren ende palen vanden landen, also dat si voort meer so groten schade niet en deden Ende die graue voechde hem metten anderen heren ende princen met al dat volck van wapenen om te beleggen dye stadt van Ludic. Die van Ludic dit siende quamen ter stont wter stadt met een groot swaer volc van wapenen, ende ordineerden hem in goeder battaelgen ende ordinancien, om tegen den graue te striden ende stonden op een groot pleyn velt met ontwonden bannieren verwachtende den graue metten sinen, ende siet die graue ordineerde mede sijn battalien ende dede den Lukeners al omme besetten op dat si hem niet ontulien en souden als die strijt begonnen ware. Ende als si dus ront omme wel beset ende besloten waren dat si nergens henen mochten dede hi sinen bannier ontwinden ende die trompetten ende die trommelen slaen ende bereyden hem vromelic tegen den Lukeners aen te gaen. Als die Lukeners dat sagen hielden raet ende senden eenige wt totten graue begerende hem op te geuen in sinen handen, ende dat hise nemen woude in genaden, si wouden doen al dat hem beliefde tot seggen ende discrecie vanden eedelen, ende wouden geerne beteringen doen vanden scaden die door hem lieden ghedaen waren Dit horende de graue sant terstont aen alle sijn capiteynen die omtrent den Lukeners als omme beseten ende geordineert waren dat si den Lukeners niet beuechten en souden, want si hem inder ghenaden des grauen van Charloys gegeuen hadden Ende daer wert eenen pays ende vrede ghemaect tusschen den bisscop Lodewijc van Ludic ende hem ende tusschen den Lukenaers, welken pays si sworen te onderhouden, ende daer worden sekere brieuen af ghemaect ende bezegelt in deser manieren, Als dat si na desen dach horen bisscop souden obedieren ende tegen hem niet weder rebelleren noch opstaen Ende dat si souden terstont opsenden te Romen om te impetreeren ende te verweruen vanden paus absolucie vanden banne ende interdicte daer si dus lange in gestaen hadden, ende geuen tot emende ende voor den scade die si hertoge Philips ende sinen sone den graue van Charloys gedaen hadden binnen den tijt van .iiij. iaren .viC.M. Rijnsche gulden, des so souden die hertoge ende die graue sijn sone bliuen ende wesen des stichts van Ludick voocht ende momboor, Ende dit aldus ghetracteert ende gheconcludeert wesende als voorscreuen is reysde die graue sonder eenighe meer schade te doen tot sijnen vader den hertoge tot Bruessel, ende die Lukenaers toghen weder met groter blijtscappen in haer stadt. Dit gheschiede int beginsel des maents Januarij int iaer ons heeren M.CCCC.lxvi.
| |
¶ Van die ander rebellicheyt der Lukenaren, ende hoe dye stede van Dynandt ghewonnen wert ende ghedestrueert.
| |
| |
IN dit selue iaer van .lxvi was die graue van charloys ghetogen int lant van Artoys om sonderlinge saken te expedieren daer hi lange tijt bleef leggen, ende also hertoghe Philips sijn vader alle dage crancker worde so bestonden die Lukenaers weder te rebelleren, doende grote scade inden landen van Brabant ende Limburch, bisonder waren die van Dinant seer wel gemoet om alle quaet ende schade te doen, ghemerct dat si groten hulp bystant ende assistencie hadden van die stadt van Ludic hebbende veel volcx binnen wt andere steden ende dattet een wter maten vaste ende stercke stede was, daer si hem seer in verlieten ende te stouter waren doende vele scaden van rouen ende branden in den landen van Brabant Henegouwen ende Namen bisonder molesteerden ende deden si veel scaden die stede van Bouuijn, die neffens der Masen ouer lach ghelegen int graefscap van Namen toe behorende den hertoge van bourgondien Hier en bouen dichten,spraken ende songen si veel liedekens die scandeliken ende scoffierliken luden opten hertoge van bourgondien ende sinen sone, als dat hi so coen niet en ware te comen int lant van Ludic om te striden Ende als sijn sone die graue van Charloys in die maent van Julio weder wt Artoys tot bruessel ghecomen was, bereyde hem die hertoge te beleggen die van dynant Die van dynant dit horende bespotten ende verachten den hertoge ende sinen sone seggende, hi sal ons bestormen ende beuechten gelijcken hi dede die van Deuenter ende van Calis Ende tot een teyken van vermetelheyt ende meere bespottinge setten si een metalen wijf op dye mueren vander stede, hebbende een spinrocken in die hant, daer voor ghescreuen stont aldus. Als dit wijfs vingeren sijn door gesponnen, dan so sal Dynant werden ghewonnen, want dye stede was seer vast ende starck ende ooc lanck ende wtermaten rijc ende machtich van volcke, ende was ooc hooch van mueren ende toornen, met diepe grachten ombegrauen, wel voorsien ende bescermt van allen aenstoot, met allerley instrumenten van artelrije, bebolwerct met stercke fortressen ende borstweren voor die poorten. Jn dese stede waren .vij. parochykercken, met een sonderlinge schone ende costelike kercke ende canonisie van weerlike canonicken, veele costelijcke schone cloosteren, bisonder een schone abdije, vanden welcken sommige binnen die stede ende eenige buten stonden Op die eene sijde vander stede lach eenen groten hogen steenen berge, daer een sterck casteel op ghetimmert stont, die deen sijde vander stede beschermde, ende aen dander sijde stonden hoge mueren ende toornen daer de Mase langes vloeyde waer om dat si den hertoge te min ontsagen ende te stouter waren. Om deser voorseyder punten willen ontseide die hertoge die stede van Dynant doende ghemeen heeruaert bieden ouer alle sijn landen vergaderende veel eedele heeren, baroenen, ridderen, schiltknechten, sijnre vasallen ende leenmannen een wtermaten ende ontellijcken groten volck van wapenen, doende bouen dien wt allen landen bi hem veele cloecke ende vrome soudeniers ende knechten comen. Dit vernemende die van Dynant vestichden haer stede besettende die mueren ende poorten met cloecke ende stercke mannen, doende binnen haer | |
| |
stede comen veele koorns vitalie ende alle wes si behoeuen mochten, daer en bouen veele cloecke soudeniers ende knechten, So is dan die hertoge hoe wel hi een out cranck man was gecomen op sinte Laurens dach met sinen sone den graue van Charloys met wtermaten vele wagens, peerden, archiers ende veel instrumenten van oorlogen ende artelrije om te bestormen de stede van Dynant met al haer macht in die stede van namen Heer Kaerle graue van Charloys in die stede van sijn vader den hertoge van Bourgondien als ouerste capiteyn ende hooftman van alle desen volcke, is met dit grote heyr gecomen voor Dynant ordinerende sijn volck om die stede met goeder voorsichtiger deliberacie Alle dinc wel bereyt ende geordineert wesende begonnen si die stede te beschieten doende dair menich vroom assault ende schermutsingen voren, dach ende nacht bestormende ende beschietende sonder ophouden. die van binnen stelden hem vromelic ter weer op die muren poorten ende toornen ende keerden de vianden cloeckelic vander stede. Dit en mocht hem niet veel baten want si so vreseliken schoten ende worpen met groten steenbussen op dat casteel vander stede dat si dat int eynde wonnen ende machtich worden. Jnden heyre waren vele piccaerden, dese bestonden te grauen onder deerde henen om also inder stadt te comen, bouen dien scoten si so veruaerlicken ende grijselicken datmen bi wilen die stede van tstof ende roock niet sien en mochten. Die archiers schoten oock so veele viers in de stede datmen niet en wiste die heele lucht stont aen brande Dair worde also veel volcx binnen ende voor die stede doot geschoten datmer geen ghetal af en weet Ende ten lesten heeft die graue van Charloys so stadelicken ende crachteliken op die stede gheschoten ende ghestormt dat hise met vechtender ende gheweldiger hant ghewonnen ende becrachticht heeft des dages na sinte Bartolmeus dach. Jnt incomen vander stede worden veele ende tmeeste deel vanden poorteren ende soudeniers doot gheslagen ende vele vanden rijcsten gheuangen ghenomen ende met allen veel inder Masen verdroncken. Daer na dede hi alle die muren, poorten ende toornen vander stadt tot inden gront af breken, neder werpen ende ter aerden toe slechten, dat den eenen steen en bleef niet opten anderen leggen Doe dede hi dye stadt tot allen steden aen brande steken, kercken ende cloosteren ende alle datter inne was met alle die daer in gheulucht ende geuloden waren verbranden. Die stede wert also ghedestrueert, vernielt ende verwoest, ende van allen menschen onwoonber ghemaect, want die mueren der huysen ende kercken vanden brande ter neder vielen ende daer en bleef niet staen
| |
¶ Vanden tweesten pays die die Lukenaers maecten metten graue van Charloys.
ALs die stede van Dinant dus crachtelic ghewonnen ende deerlic gedestrueert ende verwoest was, vergaderde die graue van Charloys sijn volc bi een om te beleggen ende te becrachtigen die stadt van Ludick. Als hi alle dinck bereyt hadde ordineerde hi sijn volck ende stelde hem op die wege om de stadt van Ludic te berennen ende te beleggen. Dit | |
| |
vernemende de lukeners waren seer veruaert ende beanxst ende ghingen hem te gemoet met alle haer burgeren in swarte gecleet begerende oetmoedelicken sine gracie ende genade om der passien ons liefs heren christi ihesu, belouende tot genen tiden meer tegen hem te rebelleren noch op te staen, die graue wt sinen princelicke godertierenheyt, namse nv anderwerf op in sinre genaden, op sulker condycien dat waert sake dat si derde mael tegen hem rebelleerden ende op stonden dat si dan souden verbueren ende verliesen lijff ende goet, ende souden noch gehouden wesen te onderhouden die tractaten van payse ghemect inder eerster zoenen. Als si dit altesamen willichliken ouergegeuen hadden, nam hi .L. mannen vanden edelsten ende machtigsten vanden bisdom ende wter stadt van ludic ende sette die te ghysel ende te wonen inder stede van louen, daer si statelic souden bliuen, totter tijt toe dat si sinen vader den hertoge ende hem voldaen ende betaelt hadden vander excessen ende loftenissen ende dat alle quaet ende ongelijc tot eenen goeden eynde ende vrede gecomen ware, ende op dat si ymmers derden mael niet rebelleren noch tegen hem op staen en souden. Als alle dingen duechtlic ende wel ghetracteert ende geordineert waren, is die hertoge met sinen sone den graue met alle dat heer elck sijns weges thuys ghetogen ende hebben god ghedanct ende gheloeft van die grote victorien die si op haer vianden vercreghen hadden
| |
¶ Van eenen groten ende feestliken dachuaert van vele princen ende vorsten ghehouden tot Sluys in Vlaenderen
INden iare MCCCC lxvij. in die maent van Meye dede die hooch geboren vorst hertoge Philips van Bourgondien een dachuaert beroepen in die stede vander sluys in Vlaenderen van alle sijne princen, baenreheren ridderen ende eedelen van sine landen ende prouincien Totten welcken dat quamen here Kaerle graue van Charloys sijn soon, Jan hertoge van cleue graue vander Marcke sijn neue, heer Adolph van Cleue here van Rauesteyn sijn broeder, Adolph des hertogen Aernts soon van Gelre, here Anthonis die bastaert van Bourgondien met meer andere eedelen als hier voor gescreuen staen Jnden welcken dachuaert veele saken ghetracteert ende ghehandelt werden aengaende den oorbaer ende weluaren alle deser landen. Ende bisonder wert daer ghetracteert ende naerstelijcken gesproken tusschen den hertoge van Cleue ende heer Adolph van Gelre, om eenen zoen ende tractaet te maken vanden twist ende oorloge dye si tsamen hadden ter cause dat hi sinen vader hertoge aernt van Gelre gheuangen hielt, mer alle haer arbeyt was vergheefs, want door sduuels ingheuen was dese here Adolph also ghesint dat hi sinen vader gheuangen houden woude also lange als hi leefde, oft ter tijt dat hi hem dat lant van Ghelre resigneerde ende ouer gaue, ende als heere Adolph vernam dat hi van desen ghestraft endeghecorrigeert soude werden dede hi sijn paerden sadelen ende reet heymeic wech met groter confusen ende schanden na tlant van Gelre toe
| |
| |
| |
¶ Hoe heer Anthonis die bastaert gesonnen wert als ambassatoor tot coninc Eduwaert de .iiij. van Engelant te versoeken ende tracteren van een huwelic tusschen den graue van Charloys ende vrou Margriet des conincx suster
OP dese tijt regneerde in engelant die machtige coninc Eduwaert de .iiij. van dier namen, die dat conincrijc met groten swaren oorlogen ende strijden geconquesteert ende tot sijnre subiectien ghebrocht hadde. Dese coninck Eduwaert had een suster genoemt Margiet die wtermaten schoon van lichaem ende manierlijc van zeden verchiert ende vermaert was, datmen in allen landen van haren name ende fame tseggen wist. Die hoochgeboren vorst hertoge philips onder hem hebbende vele landen ende prouincien verhorende van die schoonheit ende manierlijckheit van deser ioncfrouwen des conincs suster dochtet hem goet ende nuttelijc wesen om sinen sone den graue van Charloys te hijliken aen dese schone ioncfrouwe, daer die graue ooc seere na verlangde ende begeerlic was So sijn dan legaten ende ambassaten wt allen den heren gesocht ende wtgecoren, ende bisonder die vrome ende wijse here Anthonis die bastaert, die welcke gheordineert ende ghescict wert om desen versoeke te executeren ende te volbrengen, want hi een wijs ende voorsichtich man was in allen saken ende commissien voorspoedelic voortgaende So heeft hi hem door beuel van sijnen vader ende broeder daer toe bereyt mit hem nemende CCCC. edelen ende wel geboren manne die cloecste ende vroomste campvechters exerciteert ende geoefent in allen steecspelen tornoyen ende andere ridderlike feyten van wapenen die hi onder alle den edelen ende heren des volcx van wapenen wist te crigen ende nam met hem veele scats gout siluer gelt ende cleynoden die men niet vele in die landen hadde Als de scepen bereit waren ende wel versien van harnas, artelrije, ende voort van alle des hem van node was nam hi orlof aen sijnen vader ende broeder ende ginc te schepe ende voer mit eenen gheluckigen wint in Enghelant zeylende in de hauen met groot geluyt van basunen ende trompetten ende quamen ter stede daer die coninc op die tijt was Die coninc quam hem te moete ende ontfingen met groter eeren ende feeste. Als here Anthonis sijn commissie den coninc ende allen sinen heren op gedaen ende ghenarreert hadde, was hi wtermaten blijde ende seyde dat hi sinen wille ende sijns heren vaders ende broeders met alre affectien ende neersticheyt geerne volbrengen ende volcomen wilde. Die coninc behieltem een wijl tijts bi hem in grooter ghenuechten ende solacen,doende bi hem comen vele vanden edelsten, cloecsten ende vroomsten ridderen, heren, ende baenroetsen wt Engelant, ende sette die tegen dye CCCC. Bourgongoens om hem te exerceren ende oeffenen in genuechlijcken ende tijtlijcken steecspelen campen, tornieren, ende in allen ridderliken ende princeliken oeffeningen, doende hem dye meeste eere ende chiere diemen eenen here ende prince doen mochte. De coninc hadde ooc doen comen ter seluer feeste veele van den edelsten vrouwen ende ioncfrouwen des conincrijcx, die desen edelen Bourgongoens ooc sere festeerden ende eerden Daer waren ghehouden vele costelicke bancketten ende danspelen. men ghebruycte noch en hoorde daer niet dan alle genuechte, wellusticheyt, ende eerbaerheit Die coninc siende die mogent | |
| |
heyt heren Anthonis ende die edelheit ende duechden der eedelen heren ende ioncheers die met hem gecomen waren, beloofde hem te wille te wesen tot eenen benoemden tijt sinen here vader ende sinen broeder, ende dede daer tegenwoordich comen dye schone creatuere ioncfrouwe margriete sijn suster, die haer consent ende wille gaf tot desen huwelicke ontfangende vanden voorscreuen heer Anthonis alsulcke costelike ende preciose cleinoden als haer gepresenteert worden wten name des hooch geboren ende machtigen vorst hertoge Philips van Bourgondien ende heer Kaerle graue van Charloys Die coninc begaefde desen heere Anthonis met costlike cleinoden ghiften ende gauen ende vernemende die doot sijns vaders nam oorlof aenden coninc ende allen den heren ende edelen ende sijn weder om te scepe gegaen ende ouer in desen landen gecomen
| |
¶ Hoe dat de vorstlike prince hertoge Philips van Bourgondien ende brabant starf
ALs die mogende prince hertoge Philips seere out van iaren geworden was, wesende te brugge is hi seer sieck ende cranck geworden, ende heere Kaerle sijn soon graue van Charloys lach op die tijt in die stede van Ghent. Die princen ende heren die bi hem waren altijt hopende dat hi ghenesen soude, en deden dit sijnen sonen niet alte gheringe weten, mer opten derden dach als die meesters sagen ende mercten dat hi altijt crancker worde ende ghenen hope en hadden tot sijnen leuen, senden terstont eenen snellen bode tot here Kaerle graue van Charloys sinen soon dat hi van stonden aen sonder dilay quame te brugge, woude hi sinen vader leuendich sien, ende binnen desen tijden worden hem ministreert ende ghegeuen die sacramenten der heijliger kercken, ende alsdoen began hi te agoniseren ende int wterste sijns leuens te comen. Die graue van charloys vernemende die grote crancheyt sijns vaders sat terstont op ende reet na Brugghe, ende vant sinen vader noch leuende, sinen asem treckende, ende bi hem comende screyde hi bitterliken, ende met geuouden handen vermaende hi hem te dencken op dat bittere liden ons liefs heren Christi Jhesum Ende hi gaf god sijnen gheest op inden iare .MCCCC.lxvij. opten .xv. dach van Junio, out wesende .lxxiij. iaer als hi dat hertochdom van Brabant met groter cloecheyt ende wijsheyt .xxxvij gheregeert hadde
¶ Dese edel prince wert seer beclaget van sijn ondersaten, want hi was een seer doorluchtich ende hooch geboren prince seer wijde vermaert ende ontsien goot van statuere ende lichaem, cloec ende starck van crachten, schoon van aensichte, grootmoedich van herten, milt van aelmissen, wijs ende voorsichtich van rade, in sine rechten oordelen ende iugimenten seer discreet, beminnende die geestlicheyt ende wtermaten geneycht totter diensten gods, verchiert met menigerley gauen van gracien ende duechden. Hi ghinc te bouen alle sine voorvaderen ende ouders in rijcdommen, glorien, eeren, ende mogentheden, dat sijns ghelijc onder den vorsten ende princen des kerstenheyts niet en was noch geuon- | |
| |
den en worden. Hi plach bi hem te voeden ende op te houden vele ende diuerse wonderlijcke wilde beesten. Hi hadde ooc onder sijn familie ende huysgesinne enen ruese van groter statuere ende forme van lichaem. Hi hadde ooc sommige heydenen ende turcken die hi brochte totten heyligen kersten gheloue
¶ Als dese hooch geboren vorst gestoruen was in presentie sijns soons, nam dieselue heere Kaerle dat zeghel sijns vaders, ende dede dat in stucken slaen ende beual sijnen dienres ende meesters datmen dat lichaem soude balsamen, dwelcke also geschiet is, doende ter stont sijn paerden sadelen ende reedt van dier nachte met weynich familie ende dienres tot Rysel, daer in eenen starcken toorne groote scat ende rijcdomme verborgen was, behaluen dat in anderen landen was, ende dructe sijn eygen zegel op de sloten vanden toorne ende dede die bewaren ende besetten met cloecke starcke mannen. Dit ghedaen sijnde keerde hi weder tot Brugge ende hielt met groter solemniteyten ende pompen die wtuaert sijns vaders in sinte Donaeskercke, ende gheboot in allen sinen landen te houden ende te doen in allen kercken met groter feesten die wtuaert sijns vaders Sijn ingewanden worden begrauen inder seluer kercken voor thoge outaer, sijn hert wert gesonnen verchiert wesende met gout ende siluer, by den bisscop van Atrecht met groten staet ende familie, als hi begeert hadde, ende wert begrauen tot Jerusalem bi ons heren graf, dat conuent ende broeders doterende ende begauende mit grote giften ende costelike gauen, want hi die plaetse in sinen leuen seer beminde ende lief hadde.
Ende here Kaerle graue van charloys dede dat lichaem setten onbegrauen beneuen dat hoge outaer, om dat te begrauen tot behoorliken tiden. Ende vrou Ysabele de hertoginne sijn huysurouwe starf daer na int iaer .M.CCCC.lxxi. opten .xvij. dach van December in Arrien bi die stede van sinte outhmaers ende wert begrauen in Artoys int clooster Gosnay vander Chartuser oorden Haer lichaem met dat lichaem van hertoge Philips haren man werden namaels beyde veruoert ende begrauen totten Carthusers buten Digioen int hertoechdom van Bourgondien mit groter eeren ende triumphen onder eenen costlijcken ghetogen metalen tom, die wonderlijcken ghewrocht ende ghemaect was
¶ Jnt iaer M.CCCC.lxx. quam dye grote Turck ghenoemt Machumeth keyser van Constantinopolen met .cccc. schepen groot ende cleen ende met CM man te paerde ende becrachtichden dat grote eylant ghenoemt Euboyen, dat wi noemen Nigropont, ende wan die grote starcke stadt Calchis genoemt ende daer worden ontallike veel kerstenen doot gheslagen ende gheuangen ende wech gheuoert
|
|
Auteursrechtelijk beschermd
