|
| |
| |
| |
| |
¶ Dat .lxi. capitel. Vanden tweden hertoge Philips die ooc hertoge van Bourgondien was seer vroom ende victorioes ende van sinen oorlogen in veel landen
INder tijt als hertoghe Philippus van brabant aflijuich wert so had hertoge Philippus van bourgondi metten engelscen belegen de stat van Compiengnien in vrancrijke. Ende vernemende die doot van sinen neue so quam hi neder Corts hier na alst dode lichaem vanden voorscreuen hertoge philippus noch onbegrauen stont te Louen op die borch, so waren dair notabelic vergadert die drie staten van brabant ende der landen van ouer Mase, ende daer quam bi hem lieden vrou Margriete van bourgondien dochter wilen hertoge Philippus van bourgondien diemen heet Le hardy, ende weduwe wijlen hertoge Willems van beyeren graue van henegouwe ende van hollant, ende si gaf te kennen dat tlant van Brabant op hair als op naest leuende verstoruen was, ghemerct dat thertochdom van brabant gehelic ten anderen tiden comen was op vrouwe persone, seggende ooc dat na priuiliegien des lants wel geschien mochte, want si wilen hertoge Anthonis sustere was, ende so was si moeye van hertoghe Philippus die nv aflijuich worden was. Op dander side quamen dair notabelic van hertoghe Philippus van Bourgondien wegen die bisscop van Dornike van Amiens ende van Atrecht mit veel ander grote heren geestelijc ende weerlijck seggende, dat die landen van Brabant van Limborch ende van ouer Mase verscheenen waren van rechts wegen opten hertoge van Bourgondien haren heere, want van vrou Janne die hertoghinne ende erf vrouwe was van Brabant, so waren de landen bi harer doot verstoruen op hertoge Jan van bourgondien hertoghe philippus vadere die welcke hadde ouer gegeuen hertoge Athonis sinen broeder met voorwaerden, so wanneer dat sijns gebrake, oft dat sijn oor sonder manlike gheboorte storue, dat dan de voorseyde landen op sijn gheboorte keeren souden. Van welke voorwaerden bezegelde brieuen gemaect waren bi consente des conincs van vrancrike ende hertoge Philippus le hardi, ende midts gaders vrou Jannen harer moeyen. Daer si af thoonden vidimus auctentijc wten principalen brieuen. Ende want dan hertoge Anthonis saliger gedachten ende beyde sijn sonen afliuich worden waren, so seyden si dat haer here die hertoge Philips van bourgondien die naeste was
| |
| |
¶ Tegen dese voorseyde dingen so repliceerde die voorseide Margriete van Bourgonden die daer ooc haer ambassaten hadde seggende, dat al de voorseyde voorwaerden wilen eer gemaect tusschen hertoge Jan ende hertoghe Anthonis haren broeders haer niet letten en mochten, ende dat daer om want die voorwaerden biden keiser niet geconfirmeert en waren noch ooc geconsenteert
¶ Op welck die voorseyde ambassateurs vanden hertoge van Bourgondien weder om antwoorden seggende Oftmen seggen wilde dat die voorseide voorwaerden van geenre weerden en waren, so moste dan dair wt volgen dat hertoghe Anthonis ende beyde sijn kinderen tlant tonrechte beseten hadden, ende dat dan bider doot van vrou Janne verstoruen ware op hertoge Jan van bourgondien ende daer na op sijnen sone Weder dan die voorwaerden cracht hadden of niet so seiden si dat ymmers de landen op haren here verstoruen waren Dese ende meer andere redenen van beyden siden doe aengehoort ende wel gheweghen, so hebben die drie staten der voorseyder landen eendrachtelijc ouerdraghen datse den voorseide hertoge Philips van bourgondien voor haren prince sculdich waren tontfangen Twelc verstaende Margriet voorscreuen so trac si weder tot Keynout in henegouwe.
¶ Somige lieden seyden dat graue Karle van Nyuers hem recht in brabant vermat te hebben Want men seide dattet bi vrou Jannen van brabant geordineert hadde geweest, wairt also dat zijn oom storue, oft sijn oor sonder eenich wettich oor achter te laten, dat dan dlant van brabant comen soude opten graue van Nyuers oft op sijn oor want hi minste ghegoet was. Maer gheen claer bescheet en heb ick hier af gheuonden
¶ So tracteerden die voorscreuen .iij staten wijsliken met den voorseyden ambassateurs van Bourgondien vanden rechten ende vryheden die die hertoghe vestigen ende verleenen soude ende in sijnder incomste confirmeren, twelc si den voorseyden hertoge doe te Mechelen sijnde ouerdroegen. Ende alsmen daer af met hem ouvercomen was na wt wisen der brieuen daer op ghemaect, so ouerdroechmen den dacht dat die hertoghe sijn incoemste tot Louen doen soude. Twelc geschiede int iaer .Mcccc.xxx. des donredachs opten vijften dach van October. Ende des saterdachs daer na voerdemen tdode lichaem wijlen hertoge Philippus sijns neuen ter Vueren daer hi dat eerlic begrauen dede bi hertoghe Anthonis sijnen vader ende bi sijn moeder ende bi hertoghe Jan sinen broeder. Ende des sondachs dair na wert hi met groter eeren ende blijtschapen ontfangen ende ghehult te Bruessel
¶ Dese .ij. hertoghe Philippus is die meeste ende machtichste here die brabant in meer dan .cccc. iaren gehadt hadt. Te weten van dier tijt dat die coningen van Vrancrijcke dat niet meer en besaten. want hi was hertoge van bourgondien van Lothrijcke, van Brabant, van Limborch, ende namaels creech hi bi cope Lutzenborch. Jtem graue van Vlaenderen, van Artoys, van Bourgondien, Henegouwe, van Hollant, van Zelant ende van Namen Marcgraue des heylichs rijcx. Heere van Vrieslant, van Salins ende van Mechelen
| |
| |
¶ Omtrent dese tijt sachmen .iij. sonnen inden hemel Ende corts dair na was drierhande regement inder heyliger kercken Te weten, die somige aenhingen den paus Eugenio de vierde, de somige der concilien diemen doe hielt te Basel ende die somige waren neutrael. Jn dit concilie waren veel salige dingen geordineert, mer het quam ten crancken eynde, want het wert schisma inder heiliger kercken van twee pausen
¶ Dese hertoge had eerst getrout een duechdelike dochter Michiel dochter des .vi. coninc Karels van vrancrijck Nader welker doot hi troude bi dispensatien de weduwe wilen graue Philips van Niuers sijns ooms, ende si was dochter des grauen van Eu, van welcker twee vrouwen hi geen oor en hadt. Daer na troude hi vrou Ysabelen des coninc van Portegalen dochter int iaer .M.cccc xxix. daer af hadt hi drie kinderen, deen heet Anthonis, dander Joes, die beyde ionc storuen. Ende sijn derde sone heete Karle graue van Charloys die geboren wert te Dyon in bourgondien
¶ Dese hertoge Philippus was seer vroom ende victorioos Ende eer hi hertoge wert van brabant so had hi grote orloge in hollant, zeelant van hertoge Jans van Brabant sijns neuen wegen die hem ruwaert van hollant, zelant gemaect hadde, ende hi wan Seuenbergen, hi wan den strijt te Brouwers hauen in zeelant tegen die engelsche also hier voorseit is int .lvij. capitel. Ooc had hi oorloge metten lande van Namen tsegen tlant van Ludic, als corts hier voor geseyt is
¶ Jtem hi had ooc grote oorloge met coninc Henrick van Engelant tegen den dolphijn van vrancrike die namaels coninc wert. Ende dat mits dien hi noch sijnde tegenwoordich was dair hertoghe Jan van Bourgondien hertoge philips vader te Montereau doot geslagen wert van sijnre partijen van Orliens daer hier voor af geseit is Welck oorloge hi hanteerde .xvij. iaer lanck tot dat hy omtrent twee iaren hertoge van Brabant geweest hadde. Ende si hadden so na den coninc verdreuen dat hi nieuwers te velde hem verweren en conste Mer midts hulpen van eenre maget so hadde die coninc weder veele lants ghecregen op die Engelsche ende op dye Bourgonsche, die Johanna heete die vroom was doende schoon feyten van wapenen. Ende si was comen wt Loraynen seggende datse de engel gods totten coninc gesonden hadde tot eenen teekene dat god des lants ontfermen wilde ende verlossen van sijnen vianden. mer hi voorseyde haer dat sijer om soude moeten steruen Twelc so gebuerde want ten lesten wert si vanden bourgoensche geuangen in een sprinckreyse. Ende want veel lieden seggen wilden daer haer dinghen boeuerie waren so wertse van veel doctoren te Beauays inder godheyt gheexamineert op vele articulen dairsi also kerstelic ende tamelijc op antwoorde datmense niet begripen en conste Niet te min si wert vercocht den engelschen diese wt wrake verbranden.
| |
¶ Hoe dat den pays gemaect ende getracteert was tusschen coninc Kaerle van Vrancrijcke ende hertoge Philips van bourgondien ende van brabant, vergeuende daer die doot van sinen vader hertoge Jan van Bourgondien
| |
| |
INden iare ons heren .Mcccc. ende .xxxv. als coninc kaerel van vrancrijc die .vi mit crachte vter cronen van Vrancrijc gehouden wert van coninc henric van engelant die vi. ende hertoge Philips van bourgondien. Dese twe mogende princen hadden alliancie ende een sterc verbont met malcanderen gemaect ende bezegelt die een buten consent vanden anderen genen pays metten coninc van vrancrijck te maken oft si souden daer beyde in accorderen. Tghebuerde op een tijt dat coninc Henric van Engelant vraechde den eerbaren here broeder vincent van Valencien vander prekers oorde die op die tijt vele costelicke sermonen ende wonderlike miraculen doende was int hertochdom van Bertangen ende sprac aldus Of hi wel een rechtvaerdich orloge tegen den franssen voeren mochte, dan oft beter ware dat hy des of stont ende niet en dede Dair broeder Vincent weder op antwoorde ende seyde Here ghy hebt wel een rechtuerdige sake dat conincrijc van vrancrijc te inuaderen ende te verwoesten, mer in gheenre manieren dat te besitten Met dese woorden wert die coninc voor thooft geslagen, vragende hoe dat te verstaen was Heer coninc sprac broeder vincent, ghi weet wel dat ghi niet ghecomen noch geboren en sijt vanden rechte linie ende bloede der coningen van Vrancrijc, noch ooc uwe soon Henric, hoe wel hi van een dochter des conincx van Vrancrijck gheboren is. Maer want die almachtige heere god dye vader, in wiens handen
| |
| |
ende mogentheyt alle die rijcken des werelts geset sijn, dat volc ende ondersaten des conincrijcx van Vrancrijck ouermits haer groote sonden ende misdaden metter gheessele des disciplijns castijen wil, ende heeft u daer toe voorsien ende geset als een dienstknecht om dat te doen op dat si ouermits dijne disciiplijne ende gheessele kennen sullen hem sterflijke menschen te wesen, ende hem af keeren sullen van horen sonden ende boosheden ende hem hem gansselijc gheuen tot kennisse hore sonden ende beteringe van dien Die coninc dit horende dat hi van godt gheset was te wesen een gheessele des rebellen ende sondigen volcx van Vrancrijck sloech hi dat hooft neder inder eerden ende versuchte swaerliken ende bedroefde hem seere, maer nochtans en hielt hi niet op metten hertoghe Philips van Bourgondien dat conincrijc van Vrancrijck te verwoesten ende met allen te vernielen. Ende also daer niemant en was onder heren ende princen die eenige middele vinden conde om pays ende vrede te maken tusschen dese twe machtige coningen ende den hertoge van bourgondien, alle man beclagende den iammerliken staet ende die grote verderfnisse des conincrijcx van Vrancrijck Ende als die tijt des barmherticheyts gecomen was heeft god die here sijns volcs ontfermt ende heeft verwrect eenen middelaer des vredes, als Lodewijk van Baer gheboren van dat Franssche coninclike gheslachte, wiens moeder was coninc Jans dochter van Vrancrijck die voortijts een vroom waerlic heere ende ridder hadde gheweest, ende nv door ingauen des heyligen geests die wellusticheyt des werelts ghelaten hadde ende was gheworden een Charthuyser god dienende in groter heylicheit ende reynicheyt des leuens, den welcken paus Martinus dye vijfste ghemaect hadde cardinael van Cypren. Dese eerwaerdige religiose ende eedele vader verhorende die destructie ende verderfnisse des eedelen conincrijcx van Vrancrijck daer hi af gheboren was, bedroefde hem met allen seere, ende badt god stadelijken met groter ynnicheit dat hi sijn barmherticheyt tonen wilde ouer dat onnosele ende ontschuldige volck dat meest verdoruen ende gheslagen worde, ende screef vele minlijke brieuen aenden coninck van Vrancrijck ende aenden hertoge van Bourgondien sinen neue, maer hi en profiteerde noch en verwerf niet vele hoe wel datter twee dachuaerden ghehouden waren geweest, die eene tot auxoer, dander tot Cabiloenen. So heeft ten lesten dat concilium tot basel met den paus Eugenius dye .iiij. door instancie here lodewijcx van bair cardinael voorseyt ende des cardinaels van engelant coninc henricx oom van engelant, ende meer andere grote heren vorsten ende princen desen tweedracht wijslijc ende discretelijc met groter voorsienicheyt intercipeert ende op genomen, ende daer is een generale ende feestelijke dachuaert gheordineert ende in geset inder stadt van Atrecht
Tot welcker dachvaert van wegen des conciliums ende des paeus geordineert ende gheschict worde dye cardinael des heyligen cruyces legaet mit volle macht daer in te doen ende te laten een seer deuoot ende wijs geleert man, here Lodewijc van baer cardinael van cipren des conincx neef, de bisscop van vexoer, here niclaes proost ende cratoure, heer willem archidiaken van Metz in Loreynen ende meer ander discrete ende geleerde prelaten
| |
| |
Wt den name des conincx van Vrancrijc ende sijns soons den dolphijn quamen hertoge Karel van Bourbon, Reynout aertsbisscop ende hertoge van Riemen, Artur graue van Richemont conincstabele van Vrancrijck, Lodewijc van Bourbon graue van vendomen des conincx hofmeester, Cristoffel van Harecourt cancellier van Vrancrijck, Guilbert here van fayette maerscalc van vrancrijc, meester Adam van Camericken president vanden perlamente in die stede vanden coninc meester Jan tudert deken van parijs des conincx raetshere, willem cathenier, steuen marchet, ian chartenier ende robrecht marliere des conincx secretarien. Wten name vanden coninc van engelant waren gesonnen die cardinael van engelant des conincx oom. Die eertsbisscop van Jorc, de bisscop van norinc, dye graue van Hongeyton, ende meer ander vermaerde mannen geestelic ende weerlic. Totter voorseyder dachuaert quam seluer in persoon die edele hooch geboren vorst hertoch philippus hebbende mit hem hertoge Arent van gelre, hertoge adolf van cleue ende vander marc [/] graue Karel van Niuers, graef Jan van stampus sijn neuen, mit meer ander grote heren ende vorsten van sinen bloede ende magen. Daer quam ooc mede heer Jan van Hensberch bisscop van Ludic een seer lieftael ende bemint man mit cc. edelingen gecleet mit witten ende purpuren, hebbende mit hem here gwije bisscop van dornic die bisscopen van Camericken, noyon ende Terewaen. Alle dese eerwerdige geestelike prelaten, heren, vorsten ende princen waren binnen der stadt van Atrecht vergadert int iaer ons heren M.cccc. ende .xxv opten .xxix. dach van september, dat is op sinte Michiels dach, als dat geconcludeert ende gesloten was. Opten voorseiden dach vergadert wesende wert dair gedaen een misse vanden heyligen geest, om te vercrigen gracie ende wijsheit dat dese hoge sake comen mochte tot eenen goeden ende saligen eynde. Den dienst bi den bisscop van atrecht gedaen ende alle dese heeren ende ambassaten inden raet geseten wesende, wert daer gesloten ende geconcludeert dat alle saken ende articulen dye daer op gedaen ende gehandelt souden worden, dat die souden staen tot discretie ende seggen vanden legaet ende den anderen ambassaten die inden name vanden paus ende des conciliums dair vergadert waren ende gedeputeert. Des souden die ambassaten vanden coninc van Vrancrijck ende sinen soon den dolphijn als sculdige offeren ende in scrifte presenteren wat si voor den onnoselen doot hertoge ians van bourgondien souden willen doen Ende dier gelijcken souden die coninc van engelant ende die hertoge Philips van bourgondien als actoren ende impetreerders in scriften stellen huer eyschen ende begeerten, ende dese cedullen souden partien leueren in handen vanden legaet ende den anderen ambassaten. So hebben dan die ambassaten des voorscreuen conincs ende des dolphijns sijns soons in gescriften gepresenteert coninc Henric van Engelant dat hi ende sijn eruen eewelic ende erflijc souden besitten dat hertochdom van Normandien, des soudmen dat vander crone te leene houden also dat wter cronen ghecomen was, ende van outs ghehouden was, des soude dye coninc van Engelant weder om resigneeren ende ouergeuen den coninck van Vrancrijck alle die steden sloten ende fortressen die hi in Vrancrijck in desen oorloge ingewonnen ende vercregen hadde ende voort presenteerden ende submitteerden si hem te staen tot discretie ende seg-
| |
| |
gen vanden legaet ende andere dient beuolen was. Die engelsche dit horende en wouden van alsulcken presentacie niet met allen horen, mer wouden ooc hebben dat die coninc van Engelant soude ooc bliuen ende wesen coninc van Vrancrijck, also wel wt crachten vanden compositie des huewelicx voorseyt, als ooc wt dien dat si mitten swaerde ghewonnen hadden, want si vol na al Vrancrijck ingenomen ende becrachticht hadden. Dit en wouden die fransse ambassaten in geenre manieren admitteren noch toe laten waer om dat die Engelsche ambassaten hem bereyden om van daen te reysen Dit vernemende die legaten deden die Engelschen arresteren ende besetten ende leyden hem een dach van rechten, mer si en compareerden niet, en worden als rebellen ende onuerhorige inden banne gedaen beswaert ende weder beswaert als recht dat wijst. Ende si als rebellen appelleerden ende versmaden den banne, seggende dat si in ghescriften hebben wouden die articulen vanden coninc ende dolphijn geproponeert, om die den coninc van Engelant te presenteren, ende auijs ende deliberacie daer op gehadt hebbende souden si des conincx meninge dair op weder ouerscriuen, mer dat seyden si om niet van haer reysen impediert te worden, hopende ende daer an niet twifelende, den hertoge van Bourgondien in geenre manieren pays noch vrede metten Franssen te maken buten consent ende wille des conincx van Engelant, want si met malcanderen een stercke aliancie ende verbont hadden ghemaect ende ghesworen, die eene buten den anderen metten Franssen niet te composeren noch enige dadinge noch pays te maken, na welcker wederkeeringe die hertoge hem mede bereide om van dane te trecken Die legaten andere ambassaten dit vernemende quamen totten hertoge hem ootmoedelijken biddende door die liefde gods ende sijns bitteren lidens dat hi daer noch een weynich tijts soude willen perseuereren ende bliuen. Des anderen dages sijn die legaten ende cardinalen metten anderen geesteliken prelaten weder om bi den hertoge ghecomen, hem soeteliken inducerende ende vermanende te willen na volgen dat exempel ons ghesontmakers (die welcke hangende inden cruce gebeden hadde voor die gheene die hem cruysten) dat hi ooc wilde vergheuen den onsculdigen doot sijns heren vaders allegeerende dat hi met alle eeren wel doen mochte ende niet afterlaten om der aliancie ende verbants willen die hi metten Engelschen hadde gemaect, gemerct dat den Engelschen grote presentacien gheoffereert ende gepresenteert waren vanden coninc van Vrancrijck Ende die legaet woude hem wten name vanden paus ende des conciliums met goeden openen bezegelden brieuen van alsulcken iurament eede ende verbant als hi metten Engelschen hadde ghesworen absolueren ende ontbinden. Ende als die hertoge na dese woorden onberoerlijck ende volstandich bleef in sinen propoosten ende opnemen, siet so quam vrou Ysabele die hertoginne sijn huysurouw, ende badt hem mit screyenden ogen ende mit swaren versuchten ende om hem te bemorwen ende te brengen tot verghiffenisse viel si neder op haer knien biddende ootmoedeliken te willen aen horen die duechdelike ende salige vermaningen van desen eerweerdigen vaderen ende prelaten der heyliger kercken, ende dat hi om dat bitter lijden ons liefs heren Jhesu Christi wilde vergeuen den
| |
| |
onsculdigen doot sijns heren vaders. Die hertoge nam sijn huysurouwe met wenenden oogen op vander eerden allegerende ende beclagende alle wege den smadeliken doot van sulcken prince sijns vaders. Ende also hi noch stantuastich bleef in sijn hardicheyt, ende hem niemant met screyen noch bidden bemorwen noch bugen en mochte, so stont op de legaet ende cardinael des heiligen cruces mitten cardinael van Cypren als legaten des uniuersaels heylige kercke ende gingen staen int middel van allen den heeren ende spraken onbeueynsdelick wt vrijer herten totten hertoge aldus Siet doorluchtige prince ende hooch geboren vorst wi hebben u ghebeden, ende ghi hebt ons versmaet, wi sijn om uwe salicheit tot u gecomen ende ghi en hebt ons niet willen horen, waeromme so segge ic u, ten si sake dat ghi obediert ende onderdanich sijt onse geboden ic sal tegen u procederen ende voort gaen wt crachte des uniuersaels heylige kercke dien wi nv ter tijt gebruken in deser saker, als tegen eenen rebellen ende ongehoorsamigen soon, ende sal u vermaledijen Ende dede hem mits desen woorden brengen een schoon wit broot, ende dat houdende in sine handen, volcomen betrouwen hebbende in die goetheyt ende mogentheit gods, heeft hi wt crachte sijnre commissie openbaerlic in haer alre presencie dat witte broot vermaledijt, dattet van stonden aen swart worde gelijken een cole Waer van dat die hertoge ende alle die daer bi stonden seer verscricten ende veruaert waren, ende als die legaet dit selue broot weder gebenedijde wertet weder wit als te voren. Dit gedaen sijnde versuchte dye hertoge seer perplex ende in twifele staende wat hi doen soude ouermits des verbants mitten engelscen, Ende hi hadde ooc ghehoort dat die coninc van Vrancrijck mitten dolphijn sijnen soon veel grote dingen hadde geproponeert ende ghepresenteert tot beteringe ende in recompensen des dootslachs sijns vaders, waer om hi harde seere bestont te twifelen wat hi aengaen wilde Ende als hi ouermits sijn weenen ende claechlike woorden alle den ghenen dye daer present ende tegenwoordich waren tot screyen ende wenen hadt geprouoceert ende beroert, vraechde hi ten lesten met versuchtender herten vanden cardinaelen oft hi wel soude mogen aengaen ende maken eenen particularen ende sonderlingen pays ende vrede behouden sinen eede, obligacie ende eere, metten coninc van Vrancrijck buten consent vanden engelschen, dat welcke si affirmeerden ende seyden dat hi dat wel soude mogen doen, ende dat si hem mit openen bezegelden brieuen wt cracht des uniuersaels heylige kercke wilden absolueren van alsulcken eede, obligacie ende verbanden, gemerct dat die coninc van Engelant veel grote dingen waren ghepresenteert ende nergens na horen en woude, maer bleef obstinaet ende verhart in sijn opinien Ende wt desen woorden so submitteerde hem die hertoge tot seggen ende wtsprake van desen eerweerdigen vadereren ende geestelike prelaten, ende gaf hem lieden volcomen macht te procederen ende voort te gaen in deser saken om eenen vasten pays ende zoene te maken waer van dat si god loofden ende dancten ende ordineerden eenen bequamen dach, ende vergaderden bi een, ende concludeerden ende sloten eendrachtelijken met malcanderen dat coninc Karel van Vrancrijck met sijnen soon den dolphijn souden ghehouden wesen tot beteringe ende in recompensen des dootslachs
| |
| |
vanden edelen hooch geboren vorst ende prince hertoge Jan van Bourgondien te volbrengen ende te onderhouden alle dese na gescreuen ponten ende articulen.
¶ Jnden eersten soude coninck Karel van Vrancrijck met brieuen ende mit sekere notabele ambassaten doen blijcken ende bekennen ende openbaerlic voor allen den heren vorsten ende princen gheestelijc ende waerlic seggen, dat den doot des edelen hooch gheboren vorst ende prince hertoge Jans van Bourgondien ware gheprocureert gheschiet ende ghedaen ouermits bedriechlike woorden ende quade informacie van sommige raetsheren, bouen eenen vasten zoene ende payse ende dat hem altijt dien dootslach mishaechde, ende badt ootmoedeliken door die liefde ende dat bittere lijden ons heeren, datmen hem dat vergheuen wilde om gods willen
Jtem datmen alle die dootslagers consenteerders ende raetgeuers noch in leuende lijue wesende tot allen plecken soude iusiciereren ende ter doot brengen
Jtem dat die coninc soude funderen ende stichten inder kercken van Monstreul een vicarie van .lx. gouden cronen tsiaers mit een dagelijcsche misse te geschien voor die ghene die daer verslagen waren, ende van deser vicarien soude die hertoge van Bourgondien ende sine nacomelingen collatoren bliuen ten ewigen dagen
Jtem bi der stadt van Monstreul soude die coninc doen funderen ende maken een carthuser clooster van .xij. priesteren, ende soude die doteren ende begauen mit iaerlicsche renten
Jtem op die plaetse daer hertoge Jan van Bourgonden doot geslagen ware soude hi doen rechten ende setten een groot steenen cruys
Jtem soude hi noch funderen ende stichten binnen den conuent vander carthusers buten Digioen dair hertoge Jan voorscreuen begrauen leit te doen alle dage een misse van requiem op dat hooghe outaer voor die siele van hertoge Jan ende dair voor soude hi den conuent assigneren ende bewisen tot eewigen dagen C. ponden parasijs iaerlicx
Jtem sal dye coninc noch betalen den hertoge van Bourgondien voor dye geslagen ende gheuangen een vijftich duysent gouden Vrancrijcsche cronen van ghewichte, dair die lxiiij. af doen een marck gouts
Jtem soe sal die coninc noch geuen den voorscreuen hertoge voor hem ende sijn nacomelingen mannen ofte vrouwen gherechte erfgenamen van sinen lijue ghecomen wesende, tot eewigen daghen te besitten ende ten eygen te houden, Jnden eersten dat graefscap ende stadt van Mascon met alle sinen dorpen ende renten. Ten anderen dat graefscap van Auxoure met alle sine steden dorpen ende nutscappen. Ten derden die heerlicheyt van sinte Gengou met alle sine districten ende landen. Ten vierden dat dorp slot ende casteleynscap van Bare gheleghen opter Seyne met allen sijnen toebehoren, die heerlicheyt van Braye die heerlicheyt van Lucheul met allen sijnen profijten
Jtem alle die slooten, dorpen, bosschagien, preposituren, ende casteleynscappen van Mondidyer ende Peronen met alle sine collacien, renten ende profijten.
Jtem so sal die coninc noch resigneren ende ouergheuen den voorscreuen hertoge
| |
| |
Philips alle die steden, dorpen, landen ende heerlicheden toebehorende der cronen van Vrancrijck ghelegen op deene side des riuiers vander Zommen totter stede van sinte quintijns toe in veromandoys als Corby, Amiens, Abbeuijl, mettet ghehele graefscap van Pontieu totter voorscreuen riuieren toe, als die stede van Dorlens, sinte Rijchaert, Creuecuer, Alleux, Mortague, met allen sinen toebehoren welcke landen, steden, sloten ende heerlicheden die coninc tot allen tiden sal mogen lossen voor eenen sekeren somme van penningen als doe daer wt gesproken was Jtem die hertoge sal behouden ende besitten dat graefscap van buenen te water ende te lande ende opter zee, also lange als daer een manlic oor ende leenuolger hem ende den sinen succedeert, ende als dan soude dat graefscap weder deuolueren ende comen aen der cronen van Vrancrijck
Jtem noch sal hi besitten ende houden ten ewigen dagen dat graefscap van Ghisen Jtem so en sal die hertoge niet gehouden wesen den coninc te doen eenigen eet noch sijn vasalle noch leenman niet worden, noch en sal den coninc niet dienen, mer sal bliuen exempt ende wt gesondert met sine successoren ende nacomelingen, nochtans sal die hertoge wt goeder herten kennisse dragen ende nemen dat die coninc sijn ouerste is.
Jtem sal de coninc belouen dat hi voort aen een singulaer ghetrou vrient met herten ende wercken sal wesen des hertochs van Bourgondien in alle saken.
Jtem des ghelijcken sal dye hertoghe ghetrou wesen den coninc in alle saken.
Noch veel meer andere loftenissen ende compromissien worden ghedaen ende wtghesproken die die coninck beloofde te onderhouden, dye om der cortheyts willen hier niet bescreuen en sijn, ende van allen desen condicien, articulen ende compromissien worden ghemaect goede ende vaste brieuen met des conincx ende hertochs ende meer andere heren ende princen zeghelen bezegelt, op dattet soude sijn ende blijuen in eewiger memorien. Dit aldus gedaen wesende is een ygelic met groter blijtscappen weder ghekeert totten sijnen, ende hertoge Philips wert ontfangen ende ghehult in allen desen voorscreuen landen steden ende sloten als een prince ende heere. Dese voorscreuen coninc Kaerle was genoemt die goedertieren ende hadde bi sinen wiue die coninginne Lodewijc den dolphijn die na hem coninc wert, Karel hertoge van Berry Katherine dye versekert was Kaerle graue van Charloys hertoge Philips soon van Bourgondien. Johanna hertoginne van Bourbon. Ysabel hertoginne van Sauoyen, ende Magdalenea princesse van Nauerne
| |
¶ Hoe dat hertoghe Philips beleyde die stede van Calis
ALso inder voorscreuen payse tusschen den coninc ende den hertoge wtgesproken ende geseit was dat hertoge Philips soude hebben ende besitten dat graefscap van Ghijsen, dwelcke die coninck van engelant met alle sine macht beletten woude wt sijn stede van calis dye int graefscap ghelegen is, waer om datter grote tweedracht ter cause van desen opstont tusschen den Engelschen ende den hertoge So nam dan hertoge philips op die stede van Calis met machte onder sijn subiectie te brenghen, ende nam voor hem dat die stede van calis hem toe behoorde als graue van vlaenderen, want
| |
| |
dat lant va n Ghisen ghelegen is op de frontiere n en de palen des lants va n vlaenderen. En de also die zee vloeyende is tusschen Engelant en de tlant va n Ghijsen so hebben dye Fransse coningen hier voortijts dat lant aen he m ghewonnen om daer wt den Engelsche n te becrachtigen, want si van daen in corter vren in Engelant varen mochte n, mer nad er hant, als int iaer .M.CCC. en de .xlvi. als coninc Eduwaert die .iij. va n Engelant victorie hadde gehadt tegen den Franssen, en de hadde he m vele lande n, steden en de sloten af ghelopen en de gewo nne n so heeft hi ten lesten die stede va n Calis mede beleyt en de gewonnen en de die beseten tot opden dach va n hede n. So heeft hem dan hertoge Philips van Bourgondyen Jnt iaer ons heeren .M.CCCC. ende .xxxvij. bereyt en de groot swaer volck van wapenen vergadert wt Bourgo ndien, Brabant, Vlaenderen, Artoys, Henegouwen, Hollant Zeelant ende Vrieslant En de bisonder wt Vlaendere n ware n dair die va n ghent Brugge Yperen, en de vander Sluys in groter menichte Dye ghemene fame ghinck datter also veele ghewapents volcx was, dat alleene die wagenairs souden die stede wel bestormt ende ae n gheuochten hebbe n. Coninc Henrick van Enghelant dit vernemende heeft die stede wel beset met een groot sterc garnisoen ende volck van wapenen,ende dede dye stede voorsien met kore n en de anders dat he m in sulcke n belegge va n node soude moge n weze n, en de als die hertoge alle sijn dingen hadde bereyt, is
| |
| |
hi in groter mogentheit voor de stede van Calis ghetogen, ende heeft al omme beleyt, ende dede menige assaulte ende bestorminge met bussen, met bogen, ende ander instrumenten. Die van binnen weerden hem vromeliken mit scieten ende werpen van steenen, ende dreuen die vianden crachteliken van haer mueren ende poorten. Dye van ghendt ende van brugge waren in meeninge die stede te bestormen aen die side daer hair logijs was, mer die hertoge en wouts niet gehengen, want hi hadde verstaen dat die engelschen in grooter menichte ouer comen wouden ende ontsetten die stede. Aldus waende hi eerste den engelschen te beuechten, eer dat hi die stede bestormen wilde, waer om dye hertoge hem dede benemen so hair cameren vanden bussen, so hair cruyt, so hair cloten, om te vertoeuen dat si dye stede niet bestormen en souden voor dat dye Engelschen ouer ghecomen waren. Waer om dat dye Vlamingen toornich worden ende namen alle haer instrumenten ende gereetscape ende togen buten consent vanden hertoge weder na vlaenderen Dwelcke die engelschen vernomen hebbende quamen terstont ouer met ontallike veel scepen ende mannen van oorlogen mit groten gheluyde van schieten van den bussen. Ende als dit int heyr vernomen worde dat dye Engelschen ouer quamen, ende alre meest dat de vlamingen wten heyre geruymt waren, brac elck op van sinen leger ende reysden haesteliken wech, daer latende alle haer wapenen bussen ende ander instrumenten Ende also die van ghent ende van brugge die principale oirsake waren van desen opbreken vanden belegge, so nam de hertoge grote indignacie ende euelen moet op hemlieden, also hier na geseyt sal worden.
¶ Jtem int selue iaer van .xxxvij. wast alten groten storm van winde dat veel dijcken in dese landen in braken, ende dair quam groot swaer water inden landen, waer bi dat alle dat ghesayde coorn te niete ghinc ende bederfde, ende daer na quam een grote sware hongher ende dier tijt onder dat arme scamele volck, want men coft een schepel tarwe om een engelsche nobel, ende voort alle ander coorn dair na ende dese diertijt duerde vol na een gansse iaer lang, also datter groot ghebreck was van coorn onder den armen Ende des iaers daer na quam een groote sware pestilencie ende bisonder in Brabant Hollant, zeelant, int lant van Gelre, ende voort den rijn opwerts in hoochduytslant, dattet volc starf bi groten hopen in allen steden ende ooc in allen plecken
| |
¶ Vanden scarpen oorlogen die hertoge Philips op nam teghen die stede van Brugge
ALs nv die Vlamingen vanden belegge voor Calis op ghebroken waren, so veruolchden die Engelschen te water dat vliende heyr, ende verdestrueerden ende verwoesten dat lant van Vlaenderen met allen seer tot aen die stede van Brugge. Die van Brugge bereyden hem ende ghingen teghen den enghelschen wt, dye hier ende daer liepen door alle dat landt sonder ordinancie roouende ende brandende, ende benamen hem dat wederkeeren tot hair schepen, also dat si wel ouer die .ij.M engelschen in diuersce plecken dootsloegen. Dye van Brugge verhieuen hem seer in deser victorien, ende en wouden in die stede niet weder keeren, ten ware dat die hertoge hem weder gaue alsulcke priuilegien, als huer voorvaders gehadt
| |
| |
hadden ende hi hem benomen hadde. Ten lesten tot goeder onderwijsinge des hertogen ende sinen raet ghingen si in die stede, mer si en wouden haer wapenen niet nederleggen voor dat hem die hertoge met openen brieuen haer priuilegien gherestitueert ende weder ghegeuen hadde, ende daer en bouen noch alle dat si begeerden te hebben, ende wouden ooc weten oft alsulke dingen ende wercke als si gedaen hadden den hertoge behaechden of niet Ende aldus bleuen si lange tijt leggende gaende ende staende aen die marct in haer harnas om te recupereren ende vercrigen haer priuilegien Dat welcke den hertoge seer mishaechde, dat si hem dwingen wouden te doen na haer belieften, mer dye hertoge dissimuleerde ende veynsde hem een wijl tijts ouermits den onsculde die de regenten ende ouerste vander stede hadden gedaen seggende alle dat gene datter gesciede was buten wille ende consent van hore lieden Die hertoge nam dit oeuel van die van brugghe ende reysde tot inder stede van Rysel, daer hi een groot machtich volc vergaderde wt Bourgondien, henegouwen, wt Vrancrijck ende ander landen ende liet dye sprake gaen dat hi trecken woude in hollant om die te bedwingen van sommige misdaden ende rebellicheden die si bedreuen hadden. Ende op dat die van Brugge geen quade suspicie ende vermoeden hebben souden om tegen hem te willen orlogen, so sant hi .xvC. gewapende tot Antwerpen om manieren te maken in Hollant te reysen. Dit aldus geschiet wesende bereyde hem die hertoge ende sat op met alle sijn volc van wapenen ende nam sinen wech na de stede van Brugge ende inden wege wesende sprac hi totten here van lilleadam wisende op brugge Siet dit is Hollant dat ick beghere te castijen ende tot mijnre onderdanicheit te brengen, sijt wel ghemoet ende hebt u als een man in raet ende daet. Als de here van Lilleadam dit hoorde verscricte hi ende sprac, geduchtige here ghi sijt qualic beraden, want so onversienlic in die stede te vallen ende te comen en sal u niet vorderlijc wesen noch mogelick te bedwingen, want ten is gheen vreselijker auentuer dan te comen onder die handen des verwoesten ende onbestuerden gemenen volcx. Doe seyde die hertoge, sijt niet veruaert, en ghedenct v niet hoe wi dye stadt van Parijs wonnen daer so menich dusent vroom man in was dus vecht vromelick, wi sullen ooc dese mede wel bedwingen. Mijn lieue here sprac die here van Lilleadam, ick en vrese niet, mer ic weet certeyn dat ic hier verslagen sal worden ende nemmermeer weder leuendich wt comen. Ick hoope sprac dye hertoge dat wi victorie sullen hebben, ende dat wi die stede tot onser subiectie sullen brengen. Die here van Lilleadam was een cloeck subtijl ende voorsichtich oorlochs man, hi was groot ende schoon van statuere, ende hadde ronde clare oogen als een valcke, ende was ouerste capitein ende ridtmeester vanden hertoghe. So ghebuerdet dan opten Pinxster dach twee vren na middage dat die hertoge quam ghereden met alle dit grote volck van wapenen voor dye stede van Brugge ende begeerde die poorten open ghedaen te hebben om door die stede te passeren ende van stonden aen de ander poorte weder wt te riden na hollant Als die van Brugghe dat vernamen terstont admitteerden ende consentierden si dat ende deden vergaderen alle dye geestelichede vander stadt ordinerende een schone processie om den prince met
| |
| |
reverencien met crucen ende met vanen in te halen ende te gheleyden. Ende als alle die geestelike personen vanden vier biddende oorden mitten anderen canonisijen dus buten der poorten stonden, mercten si dat alle die bannieren ende wimpelen vanden prince ontwonden worden, ende stelden hem in ordinanciën van oorlogen ende te willen strijden. Dwelc vernemende meester Anthonis kiem doctoor in der godheyt vander Predicaer oorden, dede dit terstont den poorterije vander stede weten, ende elck vanden gheestelicken personen liep sijns weghes, ende ter stont reet die hertoge aen ende begreep die poorte vander stede. Die here van Lilleadam die niet gheerne in die stadt en quam reet metten walen ende bourgongoenen voren in die stadt ende daer en tusschen bereiden hem die poorters int harnas, ende quamen bi een in groten ghetale om den hertoge te wederstaen, doen sant die prince den here van lichtenuelt in die stede om te besien oft die poorters an die marct stonden om hem te wederstaen, mer hi en vant daer niemant dat hem seer verureemde. Ende int wederkeeren gemoete hem een out schamel poorter, dien hi vraechde waer alle dye poorters vander stede ware, dye welcke (wt die voorsichticheit gods) antwoorde ende seyde Here si sijn al in heymelike lagen gelegen omtrent die marct, verbeyende des hertogen toecoemst, ende hi stack sijn paert met sporen ende reet haesteliken bi den hertoge om dit te seggen. Die hertoghe als een onueruaert prince bleef houdende binnen der poorten ende sant .xvc archiers mit ander knechten ter marct waert. Ende als si aen die marct quamen en[de] vernamen si niement, mer si schoten mit allen seer op die huysen roepende met luder stemmen die stede is al gewonnen Ende met desen ghecrije reet dye hertoge in die stede ten haluen wege in dye bouery strate, ende hier en binnen waren die poorters bi een gecomen ende gemoeten des princen knechten hebbende een grote busse dye si losse lieten sonder clote op dat Fransse ende Bourgonsche heyr ende maectense mit dien scote alle vluchtich. Doe sloegen die poorters vromelick op dat ghestroyde heyr, hier ende dair door die stede lopende, wel tot .xv. C. mannen, ende daer bleef die vrome here van Lilleadam mede verslagen. Die hertoge die in groten node ende periculen was meende metten sinen weder wt die poorte te rijden dye hi in gecomen was mer hi vantse ghesloten, ende siet so was daer een smit geheten Parlant die mit sinen instrumenten die poorte met crachte op sloech, ende liet den hertoge met alle sinen volcke wt rijden sonder meer perikels Den welcken smit die van brugge namaels deden onthoefden ende quartieren als een verrader, mer dye prince dede sijn sonen weder verheffen ende brochtese tot ridders staet, ende alle die doden worden begrauen in sinte Jans clooster. Des anderen daghes daer na sloegen si wt haesticheyt ende groote verwoetheden ter doot mourijn van wassenair scout van brugge, ende liepen mit groter onstuericheit ende verwoestheit door alle dye cloosteren, kercken ende ander heymelijcke plaetsen om te soecken die regenten ende principale vander stadt, die si vermoeden te weten van desen opsette; maer si en vonden niemant, want si alle wt die stede ghelopen waren na Rysele bi den hertoghe. Ende dit niet genoech wesende bedreuen si noch veel meer tegen den princelijke maiesteyt,
| |
| |
verwoestende ende destruerende alle dat hem toe behoerde ende togen met groter macht voor tcasteel van kokelaer, meenende daer op te vinden eenige van des princen volck ende vanden rade van brugge maer si en vonden daer niemant op, ende si worpen dat casteel ten gronde neder, des ghelijcken deden si mede dat casteel te Duynkercken berouende ende spolierende dat van alle datter op was.
Daerna togen si voor tcasteel te Malem dat si met crachte wonnen, ende setten daer op eenen capiteyn een poorter van Brugge, genoemt Simon van Haspegouwen, ende was een pelsmaker, ende die stede seer getrouwe, mer sonder eere, want hi strengelijck vervolchde des princen dienres, die vanghende ende dootslaende daer hi conde Ende als die prince wter stadt was gereden hadden die van Brugge wel twehondert gheuangen van des princen dyenres dyi si alle deden rechten op een scauot metten swaerde, tot smadenis ende spijte vanden prince. Maer dye vrouwe van Gruythuysen verbatter xxij. van dien dat mense niet en doode, wanttet eedele lyeden kinder waren. ende worden den prince weder gesonden. Daer na togen si voor den damme dat si wonnen stormenderhant, ende verbranden alle die husen, pilgerende ende berouende dat stedeken, ende sloegen daer doot vele van des princen volc. Van daen togen si voor der Sluys ende bestormden dat mer si en mochtens niet winnen, omdattet wel beset was ende vromelic wederstaen worden van die van binnen. Die prince leyde vele lagen ouer al die van Brugge te bedwingen, so dat dit orloge duerde omtrent .ij. iaren lanck Die capitein van tslot te Malem simon pelsmaker van Haspegouwen vervolchde wter maten seer des princen dienres ende dede hem vele scaden ende smadenissen, ende bi lancheden van tiden sijn die heren vanden rade ouermits grote onsculde voor den hertoge gedaen weder binnen brugge in gecomen Op een tijt quam die heere van Gruythusen met M. gewapende ghereden voor tslot van Malem, in meninge dat te bestormen ende te winnen, ende dreychde desen Simon pelsmaker te hangen aen enen boom, ten ware dat hi den hertoge dat slot ter stont opgave, mer Simon als een onueruaert man en achte sijn woorden niet ende verachte den heere van gruythusen, waer om hi dat slot sterckelic dede bestormen ende aenuechten, ende die opten huse waren deden die van brugge een teyken met brande ter toornen wt om succoers te hebben. Dit vernemende de here van Gruythusen, reet snellijcken van daen, verduchtende den coemst van die van Brugge. Daer na worde dese capiteyn Simon bedriechliken ende looslicken gheuangen ende voor den hertoge ghebrocht, dien woude doen onthoofden Als die van Brugge dit vernamen, vingen si alle den raet vander stede, ende wouden die weder doden, in dien haer capiteyn ghedoot worde, waer om dye raet van Brugge aenden hertoge screuen biddende ootmoedelijcken dat hi Simon niet doden en wilde, oft anders si souden alle mede moeten steruen, ende aldus wert dese Simon van Haspegouwen die pelsmaker quijt gelaten, ende leefde menich iaer daer na. Die hertoge ontsach hem seer te oorlogen op dye van Brugge, verduchtende te storten dat bloet sijnre ondersaten, mer docht die bi andere middelen ende manieren te brenghen tot sijnre obediencien.
| |
| |
Waer om hi een mandament ende gebot dede gaen door alle sijn landen ende steden datmen die van brugge als rebellen opnemen, arresteren, ende vangen soude, ende also brugge lach int middel van alle sine vianden, dus en mochten die poorters nergens een hooft wt steken noch haer comenscap doen, waer om dat alle die naciën vander comenscappe die te brugge plegen te conuerseren die stede lieten ende togen van daen Ende aldus bleef die stede langhe tijt staende sonder neeringe ende comanscappe, ende worde van dage te dage altijt armer, want si ouer al ghearresteert ende gheuangen worden, ende quamen met hoere groot moedicheyt ende rebelheyt tot grooter catiuicheyt ende armoede.
| |
Hoe dat dit oerloge ende twedracht ghesoent worde
ALs dit oorloge dat seer fel ende quaet was tusschen den hertoghe van Bourgondien ende die stede van brugge twee iaren lange ghestaen hadde, ende binnen desen tiden die hertoge mitten engelschen versoent, ende hertoge Kaerle van Orliens die lange in Enghelant ghevangen hadde ghelegen mits hulpe ende toe doen des hertogen van Bourgondien wter vangenissen verlost was So versochten die van brugge mit groter instancien ende ootmoedige stadige gebeden ende supplicatien aenden voorscreven hertoge van Orliens, aen vrouwe Ysabele hertoghinne van Bourgondien hertoge Jan van Cleue, graue Karel van Nivers, ende aen graue Jan van stampus gebroederen laborerende ende arbeyende om eenen vasten pays ende zoene te maken tusscen den voorscreven hertoge philips ende die stede van Brugge, so worde een dach gedetermineert ende geset, tot welken dage die hertoginne metten voorseyden twee hertogen van Orliens ende Cleve, binnen Brugge quam, om vanden payse te tracteren, ende thoonde den poorters van Brugghe eenen besloten cedule, seggende dat die hertoge inden eersten volbrocht woude hebben alle dat ghene dat daer in gescreven stont, eer dat hi van eenigen payse tracteren wilde. So begreep dan dese cedule dat alle die capiteynen die in dese cedule gescreuen stonden ende den hertoge ende den sinen tegen gestaen hadden in desen oorloge, tot .xviij. toe, ter iusticien setten soude ende rechten metten swaerde. Die poorters die seer begeerden pays ende vrede, ende nyet en achten op die articulen vander cedule, admitteerden ende lieten toe alle dat daerin begrepen mochte wesen, waerom des anderen dages, peter thent, Dyonijs bruyn, Jacob mesken met noch xv. worden op een scauot mitten swaerde gerecht. Daer na so maecten dye hertogen van Orliens ende Cleue metten anderen princen ende heeren eenen vasten pays in aldusdaniger manieren ende condicien als hier nae volcht. Als dat een seker getal vanden notabelsten poorteren van Brugge souden den prince te gemoete gaen baruoets mit bloten hoofde een mijle weechs, ende bidden den prince om vergiffenisse van hore misdaet Ende als den dach ghecomen was dat de prince inder stadt comen soude, deden si alle die straten ende huysen costeliken verchieren met tapezerien ende andere lakenen. So ghingen dan die ghedeputeerde vander stede den prince te ghemoet mit veele vanden poorters ende vielen hem te voeten begeerende genade
| |
| |
van haer misdaet. Den welcken die prince door den scout van Brugge liet weder op staen, ende vergaf hem alle dat si tegen sine princelike maiesteyt gedaen hadden. Dit ghedaen sijnde ghingen alle die gheestelike ordenen met schoonre processien den prince te gemoet ende leyden hem met sanghe ende met loue inder stadt Ende inder stadt comende wert hem al sulcken reuerencie eere ende triumphe bewesen, die nie tot ghenen tiden daer te voren gesien noch gehoort en was. Ende alsomen doen seide, waert sake geweest dat god die here seluer in persone wten hemelen daer ghecomen hadde, so en hadtmen gheen grooter noch weerdiger noch costeliker reuerencie ende eerweerdicheden mogen bewisen dan nv desen hooch gheboren vorst ende prince bewesen ende gedaen worde, want inden inganc vander poorten stonden bouen opter poorten bouen C. trompers die hem blijdeliken groeteden, ende maecten sulken gheluyt dat dye aerde scheen te beven vanden gheluyde Jtem vander poorten tot sinen palayse dat een groot stucke weechs is, waren alle die husen van bouen tot beneden opter aerden verchiert ende behangen met roden lakenen.
Jtem bider capellen vander colomnen ons heeren was gheordineert een batamentspul vander kinsheyt ons heeren dat seer deuoot was aen te sien
Jtem bi sinte Ausbert kerck was een batament spul gheordineert vander besnidenis ons heeren
Jtem voor dat conuent vanden Prekers was een batamentspul hoe dat Judas onsen here verriet ende hoe hi den rechter Pilato ghelevert wert dat seer innichlick ende deuotelick taenschouwen was Ende als hi quam an die molenbrugge, was dair gheordineert die boom van Yesse seer wter maten costelic ende cierlic bereyt met die .xij. coningen ende bouen opten boom saten menigerlei constenaers van musiken die soetelijc ende melodilicken songen mit allerley instrumenten als orgelen, herpen, luyten, clauicordien [/] velen, ende andere sonder getal, also dattet scheen te wesen een aertsch paradijs, voor welcke plaetse die prince met zijn heren lange tijt stille houdende bleef, verwonderende van die grote subtijlheit ende costelicheyt des booms. Van daen quam hi an den burch, ende die poorte daer hi door lijden moste was van bouen tot beneden binnen ende buten al vergult, ende binnen stont een toorne, ende voor dye duere vanden thoorne ghemaect een naect kindeken dat metter eenre hant an die duere clopte doen die prince quam, ende metter ander hant namt sijn scamelheyt in dye hant om den prince te bepissen Ende doen worde den prince eenen costelijcken gulden croese in die hant ghegeuen, ende ontfinck daer in dat wten liue vanden kindeken liep, dwelc was costelijcke rode wijn, ende die prince dranck ende gaft voort den hertoge van Orliens ende den anderen heren om mede te drincken ende dit was seer subtijlic ende constelijc gheordineert met loden pijpen ende goten lopende onder der aerden. Ende als hi quam voor der stadthuys was daer geordineert een schone fonteyn, met eenre mueren omgaende, die aen deene sijde vloeyde ende aen dander side ebbede ende int middel vander fonteynen stont een colomne, op die welcke stont een swarte moriaen ende hadde in sinen mont eenen floyt, daer schoone witte wijne
| |
| |
wt liep, ende bi desen stont een figuere van eenre naecter vrouwen wt welcker een borste liep witte wijn, ende dandere soete witte melcke, ende omtrent deser fonteynen inden water waren twee zeeridderen spelende soetelic ende amoreuselic met eenre meerminne oft zeeionffere, ende elck dye wilde dranck wt deser fonteynen dat al claer schoon wijn was Van dane quam hi in die strate genoemt dye brocamer, daer een fonteyn stont van .xx. toornen, dair ooc allerley wijn wt liep van diuersen coloren. Doen quam hi voor die poorte des casteels daer een figuer stont van eenre camelen in allen schijne oft hi gheleeft hadde, daer op sat een swart moriaen die oec scheen te leuen. Daer en bouen was des princen palays bouen ende beneden behangen ende geciert met costelicke tapeten ende andere lakenen Bouen allen desen waren dair noch vele costelicheden ende triumphen van batamenten ende andere singulare wtgesochte niewicheden die men niet wel en soude connen wtspreken ende hier gelaten worden om cortheit. etcetera die alle te samen geschiet ende ghedaen sijn ten coste der stede van Brugge.
Jtem tot emende ende beteringe des princelicke maiesteyts ende voor sine iniurie was geordineert dat die van brugghe opter stede daer si den prince dye voetual deden ende [gracie] vercregen doen setten souden een groot steenen cruys met eenen steenen tafele daer aen ende dair met letteren in gegraueert ende gehouden die sake vander misdaet.
Jtem die poorte diemen heet die bouery poorte dair die prince in ghecomen was ende tot sinen wille niet weder wt comen, soude ten eewigen dagen vast toe gesloten bliuen, ende men soude een ander poorte ordineren om wt te gaen, mer men soude daer van maken een capelle ende daer in fonderen ende stichten een vicarie van .lx. ponden conincs munte tsiaers, tot behoef eenre dagelicscher missen diemen alle dage dair doen soude bi een capellaen tusschen .viij. ende .ix. uren des smorgens voor alle der geenre sielen die dair verslagen waren, ende die vicarius ofte capellaen van deser vicarien soude sijn woenstat ende residencie hebben in deser capellen, ende die graue van Vlaenderen ende sine nacomelingen souden wesen ende bliuen tot ewigen dagen collatoren ende patronen van deser vicarien, ende in deser capellen soudmen doen scilden ende scriven die sake waer om dat dese poorte tot eenre capellen geordineert ware.
Jtem in recompensen des doots vanden eedelen baroen ende ridder den here van Lilleadam souden die van Brugge sijn lichaem doen begrauen in sinte Donaciaens kercke, ende tot sijnre ewiger memorien doen maken sijn sepulture, een groot steenen beelde met sijne wapenen Ende voor sine siele, die siele des scoutes Mourijn van Wassenaer, ende Jacobs sijns broeders, ende alle der geenre dye die van Brugge hadden doen onthoofden ende rechten laten doen iaerlicx een ewige memorie met een vigilie van .ix. lessen als dat gewoonlic is, ende des anderen dages een singende misse van requiem, tot welker missen die burgemeesteren, scepenen ende rade van brugge gehouden souden wesen te comen seluer in personen ende noch .xxiiij. eerbare personen elck mit [een] waskeerse in die hant van vi. pont wasse, ende sullen die houden bernen also lange dat officie vander missen duert, ende men soude elck van dien geuen van sinen salarie .iiij. vlaemsche groten.
| |
| |
Hier en bouen souden noch die burgemeestere n, scepene n, dekene n, en de raetsheren vand er stede als si des v ersocht worde n den prince als hi inder stede quame of sine ghedeputeerde, een voetual doen en de beloue n en de sweere n te ond erhouden alle punte n en de articule n die inde n zoene wtgesproken en de bescreue n ware n, en de boue n alle dese punte n souden die va n Brugge den prince noch geuen voor haer misdaet en de scade die si ghedaen hadde n .cc.M. Philipsche scilden en de meer andere dinge n die si doen soude n, dye om der cortheyts wille n hier ghelaten worden.
| |
Hoe dat hertoge Phillips onder hem brochte dat hertochdom van Lutselenburch ende wat oorloge hi daer om hadde.
INden Jare ons heeren MCCCC. ende .xl. sceyde van deser werlt vrou Elizabeth hertoginne van Lutselenburch die eerst tot eenen man ghehadt hadde hertoghe Anthonis van Brabant hertoge Philips oom van Bourgondien, ende na sijnre doot nam si te man hertoghe Jan van Beyeren hertoghe Aelbrechts soon. Ende also si sonder blijckende gheboorte gestoruen was, soe hadde hertoghe Willem van Sassem behendelijcken ende bedriechlijcken dat hertoechdom inghenomen ende becrachticht. Hertoge Philips die hem vermat van rechts wegen dit voorscreven hertochdom toe te behoren vergaderde wtermaten veel gewapents
| |
| |
volcs, om dat weder te conquesteren ende te vercrigen, ende quam daer mede int lant van Lutselenburch ende wan terstont twe principael steden, als Haerl ende thienout mit meer andere cleyne stedekens ende sloten. Daer na beleyde hi die grote stadt van Lutzenburch metten graue van Vendoyme, den graue van vernenburch, den graue van Stampus, ende metten graue van Vandorp, met veel meer andere heren ridderen ende vrome sciltknechten. Die hertoge van sassen hadde binnen der stadt gestelt eenen cappiteyn ghenoemt die graue van Ghelikom, ende als si menige schermutsinge ende handelingen van wapenen tegen malcanderen hadden gehadt, wert daer aen beyde sijden gemaect een bestant Ende binnen desen bestande quam die graue van Ghelikom wter stadt met vele edelen ende ridderen ende ginc totten hertoge van Bourgondien die daer stont voor sijnre tente lenende op sijn swaert om becingelt met vele grote heren vorsten ende ridderen, ende reuerencie gedaen zijnde sprac de graue overluyt totten hertoge Doorluchtige ende hooch geboren vorst ende prince mi verwondert alte seer dat ghi boven recht ende iusticie v vermeet te conquesteren dat hertochdom van Lutselenburch, ende ooc mede dat ghi niet en ducht noch en vreest dye toecomende grote bloetstortinge der kersten menschen. want siet eer yet lanck sal tegen di comen mit groter macht die mogende hertoge ende vorst van sassen met sinen oom die keiser van romen, metten hertoge van Beyeren, ende met meer andere Rijnsche ende ouerlantsche heren van sinen bloede ende magen Doen sprac die grootmoedige prince hertoge philips, here graue ghi extolleert ende verheuet sere uwen prince den hertoge van sassen ende zijn vrienden ende magen, ende voorwaer het is een groot ende machtich prince, nochtans sal ick met alleen mijn ondersaten hem ende alle sijn hulperen hier verwachten. Ende als hi hier ghecomen sal wezen als ghi segt mit so groter macht van volcke om te verhoeden dat wtstorten des kersten bloets, ende hoe wel hi een ionck starc ende vroom man is, ende ick out van iaren bin, nochtans sal ick tegen hem allene te velde comen om te vechten om die ouerhant Ende ist sake dat hi mi verwint, ick en hebbe niet meer dan een enigen sone een kint van .vi. iaren, hi trecke dan in mijn lant ende verwoeste dat metten viere ende swaerde ende doe mit zijn adherenten ende hulperen alle dat hi mach. Ende ist sake dat ick hem verwinne ende te bouen gae, ic sal den Rine op varen ende tonen mijnen macht also datmen ouer .C. iaren daer af sal weten te spreken Ende ic beloue ende beswere v bi die mogentheit gods ende mijnen ridderscap, dat ic hem ende alle sijn hulperen hier .xiiij. dagen lanc verwachten sal, ende ick en sal stede noch slot bestormen, op dat hi te sekere comen mach Ende met desen namen si oorlof aen malcanderen, ende die graue tooch weder in de stat Ende also daer niemant binnen .xiiij. dagen en compareerde noch en quam, soe heeft heer Cornelis een onuersaecht ridder des hertogen bastaert soon van Bourgondien op eenre nacht die stadt beclommen ende ghewonnen, ende die graue mit alle sine knechten quamen heymelijken wech wter stadt. Ende dye hertoge quam met groter triumphen inder stadt ende besat die met alle dat hele lant voort aen alle sijn dagen rustelic ende vredelic, ende hi sette dair als een regent ende bewaerder des lants den voorscreuen vromen ridder heere Cornelis sijnen bastaert sone om dat te regeren ende te beschermen.
| |
| |
| |
| |
¶ Van keyser Frederick die derde van dien name.
FRederick van dier namen die .iij. hertoge Aernst soon van oostenrijck, die een broeder was van coninck Aelbrecht van romen voorseyt was eerstshertoge van Oostenrijck, hertoge van Stier, Carinthien ende graue van Tyrole Als hi out was omtrent .xxvi. iaeren wert hi eendrachteliken gecoren vanden kuervorsten tot eenen Roomschen coninc tot Franckfoort Jnt iaer .M.CCCC. ende xl. Dese Frederick als hi noch ionck was reysde hi int heylige lant ende versochte tot Jerusalem dat heylige graf ons heeren. Als hi die crone tot Aken ontfangen hadde beyde hi noch wel .xij. iaren eer hi tot Romen quam om der twedrachts willen. Mer doe die eendrachticheyt was ghecomen inder heyliger kercken quam hi te Romen met sijnre huysurouwen Leonora coninck Jans dochter van Poortegale out wesende xvi. iaren, ende worden al daer getrout ende ghewijt tot eenen keyser ende keyserinne van Romen van paeus Nicolao die .v. Jnt iaer .MCCCC.lij. den .xviij. dach van Maerte daer hi op dien dach maecte ouer die driehondert ridderen.
Daer na hadde hi grote oorloge tegen coninc Mathijs van Hongarien die hem grote schade dede inden lande van Oostenrijck hem aflopende die steden van Ween ende Nyeustat, ter cause vanden conincrijcke van Hongarien, dwelcke die keyser hem vermat te wesen, ouermits dat coninc Lansloot van Hongarien ende van Bemen sijn neue sonder wettich oor ghestoruen was dye sijns ooms hertoch Aelbrechts van Oostenrijck coninc van Romen soon was, ende als coninc Mathijs doot was die int iaer van .M.cccc. ende .xc. starf wan hertoge Maximiliaen dese twee steden weder, ende tconincrijck van Hongerien conquesteerde een soon vanden coninc van Polen genoemt Vladislaus ende was ooc coninc van Bemen.
Jtem inden iare .M.CCCC.lxxi. hadde die keyser Frederic een grote dachuaert doen beroepen tot Regenspurch in Swauen van allen den duytschen princen vorsten ende heren om der ouerual[linge] ende last vanden turcken. Ende dier gelijcken hadde hi ooc een dachuaert tot Nurenberch vermanende den princen ende heren tot eendrachticheyt om ghelijc opten turck te trecken, want hi narreerde daer seluer in persone dat de turck wilen .C. milen weechs in kerstenrijc waer ghecomen ende ghewonnen binnen xx. iaren tijts Waer omme dat hi hem vermaende den turck te wederstaen ende heeft mits dien sinen soon hertoge Maximiliaen bi consent ende wille der cooruorsten ghenomen tot eenen medehulper des Roomschen rijcx ende heeft hem ghemaect coninc van Romen Jnt iaer M.CCCC lxxxvi. op, dwelck dat hi mits ouderdom ende crancheit niet doen en mochte door sinen soon ghedaen mocht worden.
| |
| |
Dese keyser Frederijck leefde seer lange ende sterf ten lesten aen een quaet been dat hem af gheset wert int iaer M.cccc.xciiij. tot Lints in oostenrijck opten .xix. dach van Augusto, ende wert begrauen te Ween in Oostenrijck, ende hi regeerde dat keyserrijck .liiii. iaer. Als dese keyser Frederick een out man geworden was van .lxxx. iaren creech hi dat vier in sijn een been, ende het werdt hem af ghesneden, ende alst af was wert hi alle dage crancker aen dat selue been soe datment hem noch eens of snijen soude so vraechde die keyser oft hi dat eerste stuck van den beene niet sien en mochte, ende twert hem getoont, doen sprac hi ende seyde, siet wat onderscheyt is tusschen eenen mogende keyser ende eenen armen boerman oft kaerl, het is beter te wesen een gesont boer dan een cranck keyser.
¶ Jtem inden iare .M.CCCC.xliiij. wert die coninc van Polen Vladislaus ende die eerweerdige cardinael Julianus gheslagen vanden turcken in eenen stride ende dat hooft vanden coninck dede die turck al Turkijen door voeren tot groter oneeren ende scoffiericheden van den kerstenen
¶ Jn datselue iaer gheschiedet in een dorp bi Zegenberch dat seer wonderlijcken .C. ende .lxxx. menschen versmoorden daer si vergadert waren in eenre brulochten ende saten in groter werscappen ende vruechden
¶ Jn dat selue iaer van .xliiij. was dat grote schietspel in die stadt van bruessele, desghelijcx in ghenen steden voor noch na gheweest en is.
¶ Jn dese tijt leefde sinte Barnardijn in Jtalien die begonste een nieuwere formatie vander minrebroederen ordene, dye doe ter tijt so veruallen was al kerstenrijcke dore datter nau .iij. cloosteren en waren daer die orden te rechte gehouden wert. Hi dede veel miraculen in sijn leuen ende na sijn doot. Sijn dach comt opten .xx. dach van Meye
¶ Jnt iaer .MCCCC.l. was dat gulden iaer van Jubileen te Rome, twelc van alderhande nacien van volcke in groter menichfuldicheyt begaen wert met alte grote deuocien by des vijften paus Nicolaus tide
¶ Jnt iaer van .li. was den groten aflaet van Rome tot Mechelen
| |
Hoe dat die grote stadt van Constantinopel vanden turck ghenoemt Machumeth ghewonnen wert.
OMtrent dese tijt als inden iare M CCCC.liij. als die grote Turck ghenoemt Machumeth veele landen steden ende sloten vanden kerstenen in ghewonnen hadde, so is hi int iij. jaer sijns rijcx out wesende .xxvi. iaer met groot volck van wapenen te water ende te lande starc wesende .CCC.M. man ghecomen voor dye keyserlijcke stat van Constantinopel, die thooft was vanden landen van Griecken, ende dye bloeme van kerstenrijcke Ende als hi alle die steden ende sloten vanden lande in ghewonnen hadde bouen een vasten vrede ende bestande, is hi met al dit volc ghecomen voor die grote moghende stadt van Constantinopel Ende na vele schermutsingen ende bestormingen die
| |
| |
hi daer voren ghedaen hadde wel L. dagen lanck, so wertse hem ten lesten gheleuert van eenen verrader Geneuoys die kersten was, die vanden groten turck coninc ghemaect was, alsoe he hem ghelooft hadde, maer alst drie dagen leden was so dede hi hem onthalsen also een verrader toebehoorde Als die turcken nv dye stadt gewonnen hadde geschiede daer also grote bloetstorti nge dattet niet te scriue n en is si en spaerde n niemant gheestelic noch weerlic, ionck noch out Si violeerde n alle die geestelike ionge ioncfrouwen en de andere io nge maechde n, en de als si horen wille daer mede volbrocht hadde n sloege n si die doot, si namen der heilige n reliquien en de gebeente n dier vele ware n ind er stadt, en de v erbrande n die en de v erworpe nse in andere o nreyne stede n. Daer was ee n beelde va n onser lieuer vrouwe n dat S inte lucas gemaelt hadde, dat beroofde n si va n allen cleynode n daert mede v erchiert was, en de worpe n dat int slick en de tradent met voeten, si name n dat grote beelde ons liefs here n ih esu hangende ande n cruce, en de sette n dat een stroyen hoetke n opt hoeft en de droege nt door die stat met een tro mpet al spottende, roepende met luyder ste mmen, siet hier der kerstene n god, en de worpe n dat met slick en de steenen tot scande ende scoffierichede n allen kersten mensche n, si maecte n van die grote costelike kercke van sinte sophie die die grote keiser constantijn va n rome n hadde doen make n, een ghemeen raethuys en de speloncke der moordenare n. Die waerde heilige sacramente n trade n si met voete n
| |
| |
int slick ende worpen die voor de verckens ende andere beesten. Den keyser van Constantinopel genoemt Constantijn wert voor den turck gheuangen ghebrocht, ende daer na onthooft, ende dat staken si op een glauie ende droegent alle die stat dore Ende dier ghelijken deden si alle den geuangen kerstenen soudenieren, die wt Aragongen, wt Jtalien, Sicilien, van Venegen, van Genuen, wt Vrancrijk, met allen horen wiuen ende kinderen Ende als die grote turck alle sinen quade wille ende opset volbrocht hadde dede hi die stadt purgeren vanden doden ende schoon maken vanden kerstenen bloede ende dede doe die stadt repareren ende costeliker maken ende timmeren dan si te uoren was, ende sette daer sinen keyserliken stoel scriuende hem te wesen keyser van grieken, ende alle die schone costelike kercken ende cloosteren gaf hi sinen heren ende vorsten ende maecten daer haer woningen ende castelen af. Ende van deser tijt voert deden die turcken groten scade ende tribulacie inden landen van Griecken ende wonnen daer na veel grote conincrijcken lantscappen, steden ende sloten, ende dooden ende sloegen also veel kersten volcx dattet niet te seggen en is. Den grooten last, schande, schade, ende scoffiericheden die die turcken doen bedreven in kerstenheden en sijn niet te bescriuen Dese vermaerde stadt wert gewonnen int iaer ons heeren M.CCCC. ende .liij. opten .xxx. dach van Meye, int vi. iaer van paeus Nicolaus die .v. ende int .xiij. iaer van keyser Frederijck den derde van dier name. Dese grote turck die creech oock op die kerstenen dat keyserijcke van Trapezon .iiij. conincrijcken .xx. prouincien, ende .CC. andere steden, dat seer te beclagen is dat dye kersten princen dat niet en pijnden te beletten
| |
¶ Vanden groten rebellicheden der ingesetene der stede van Ghent tegen horen prince ende graue philips hertoge van Bourgondien
IN dit selue iaer van .liij stont op een groot fel orloge tusschen den hertoge philips van bourgondien. graue van vlaenderen ende den ingesetene der stede van ghent Die sake waer om was dese, in dien tiden als voor ghescreven is dat hertoghe Philips voor die stede van Calis lach om die te winnen, so lagen op dye tijt daer mede voor, die steden van Ghent ende van Brugge in groter menichte Ende want dese twee steden met groter indignacien sonder consente van den hertoge vanden belegge opbraken, ende togen thuyswaert, ende dye hertoge om des willen mede op breken moste, na dien tijt en hadde die hertoge geen goede meeninge op dye van Ghendt ende van brugge. So heeft dan die hertoge op gestelt ende geset door den schade die hi daer inden opbreken geleden hadde een grote exactie ende scattinge op dye landen van Vlaenderen stellende op een sack souts achtien groten, comende wt Vrancrijck ende wt Zeelant ende andere landen. Dese schattinge ende excysen vanden soute en wouden dye van Ghent niet gheven noch consenteren waer om datse die hertoghe in alle sijne landen dede arresteren ende gheuangen leggen als sijn openbare vianden. Ende dier ghelijken deden die van Ghent
| |
| |
arresterende ende ghevangen nemende alle die fautoren die si wisten des hertogen vrienden te wesen. Ende als die hertoge sach dat si tegen hem wouden rebelleren ende wederstaen, dede hi alle sijn steden ende sloten omtrent ghent leggende, wel voorsien mit mannen van oorlogen, van vitaelie ende andere instrumenten van oorlogen, ende heeft in die stede van oudenaerden gheset als een cappiteyn met een groot garnisoen heere Simon van lalleyng here van montigy heren willems broeder van laleing, ende comende binnen oudenaerden heeft hi van stonden aen doen vergaderen alle die ommegeseten dorplieden ende lantlieden vander stede ende sprac aldus Siet wildi bliuen ende adhereren bi onsen lieuen geduchtigen here den hertoge van Bourgondien graue van Vlaenderen uwen erfhere, so rade ick u dat ghi alle v roerlike goeden ter stont brengt binnen der vryheden van deser stede op dat si daer gesalueert ende behouden mogen wesen, want ic seg v certein ghi sult een oorloge hebben tusschen uwen heere den graue ende die stede van Ghent. Die arme simpele boeren ende lantlieden van .xij. dorpen des geheelen cancelrijs van Oudenaerden brochten alle hoer goet binnen der stede om behouden te wesen ende wouden adhereren ende bliuen bi horen prince den graue Ende als die simpele lieden alle hoer roerende goeden binnen der stede hadden gebrocht ende alle hoer wiuen ende kinderen mede in de stadt meenden te comen, worden si allegader vanden here van lalleing buten der poorten gesloten ende ten lesten alle die mannen vanden voorscreuen dorpen mede, behoudende dair binnen alle hair goeden die si daer gebrocht hadden. Dit siende die schamele lieden dat si aldus bedrogen waren togen allegader binnen Ghent ende bleven bi hem, ende terstont hierna togen die van Ghent wel ghewapent voor die stede ende tslot van oudenaerden, ende verbranden al dat buten der stede stont daer dese verwoede ende mistroestige dorplieden seer bereet ende neerstich in waren. Die graue Jan van stampus hooftman ende capiteyn vanden lieden van oorlogen des hertogen stelde hem sere tegen dye van Ghent ende hadden veele schermutsingen tegen malcanderen, dair op een tijt die van Ghent de nederlage hadden, ende daer worter met allen veele geslagen vanden graue van stampus ende den here van lalleyng, tot veele diverse tiden ende plaetsen Ende na dien tijt creech die hertoge veele cleyne stedekens ende sloten in, die hi besette met volc van wapenen. Die van Ghent hadden noch die starcke castelen van Pokem, Gaueren ende Standelbeke in ende hadden die beset met veele soudenieren ende gewapende ende hadden wt vele landen ende prouincien veel volcs ende mannen van wapenen in haren soudije aen ghenomen die welcke ghenoemt waren, die groene tente, ende waren starck omtrent .vi.M. Ende wat die cregen ende roofden dat behielden si vry ende deeldent gelijc ende hadden eenen eedelen hoofman tot eenen capiteyn. Daer na namen die van Ghent in haren soudije eenen edelen Engelsman met veele archiers voor eenen groten somme van soudije, ende als hi sijnen eet gedaen hadde, nam hi met hem een groot deel gewapender poorters van Ghent ende vermat hem metten sinen te winnen die stede van Denremonde Ende als si quamen ende meenden die stede te beleggen vonden si den eenen poorte open staende, ende totter anderen sagen si dye
| |
| |
porters wech wter stede lopen ende vluchten, ende dit was een groot bedroch Doen trat die Engels capitein an ende geboot den ghenteners te volgen om die stede te plonderen ende te spolieren, ende alsser omtrent M. poorters van die van ghent binnen waren worden die poorten gesloten ende die engelschen worden blidelic ontfangen ende keerden hem omme metten sinen ende versloegen alle die van Ghent. Ende si deden die poorten op ende quamen wt tegen die van ghent, ende daer geuiel een grote strijt, mer die engelsche ende van Denremonde cregent te quaet ende worden veruolcht tot aen die poorten vander stede ende daer werter met allen vele weder gheslagen, ende de ghenteners hadden die victorie. Dit verhorende die hertoge was seer gram, ende sende graue Karel van Nyuers, graue ian van stampus sinen broeder, heer simon van lalleing, heer wouter van halewijn, heer dirc van halewijn broeders, den ioncker van noortkerke den ioncheer Jan van swaye met groter macht van volcke wt walslant ende duytslant om te verwoesten ende te winnen nevelle ruys ende andere stedekens sloten ende dorpen. Die lantlieden dit vernemende stelden ende ordineerden hem in heymelike lagen ende nauwe ende enge wegen, ende sloegen al te veel van desen soudeniers vanden walen ende duytschen doot ende verstroyden die seer, dat elck sijns weechs liep Die capiteynen voorscreuen vergaderden haer volc weder bi een, om wraeck te doen vanden scoffiericheden die si vanden ghenteners geleden hadden, ende togen mit alle hair macht voor Tyelt, om eenen strijt tegen den poorters van Tyelt te slaen oft dat te winnen. Die van Tielt met alle horen om ghelegen lantluden stonden bereet om hem vromelic te weren ende den vianden te wederstaen.Als dit dye capiteynen sagen maecten si heimelijcken eenige wt, die begonnen te roepen onder hem lieden O ghi dwasen ende sotten vliet, vliet, want ons prince is hier seluer in persoone, ende wien dat hi crijcht sal hi doot slaen sonder yemant gheuangen te nemen. Die simpele lieden dat hoorende namen terstont die vlucht ende weecken wten velde, ende daer worden seer veel vanden achtersten gheslagen Ende die andere dit siende dat hoer medepoorters in nooden waren, keerden hem om ende ghingen den eedelen capiteynen voorscreuen te ghemoete ende daer gheuiel eenen grooten slach, daer veel volcx aen beyden siden doot bleef, ende Wouter van halewijn ende Dirck van Halewijn worden daer ridders gheslagen met meer andere. Die here van Lichtenuelt nam die stede van Tielt in, ende hi nam eenen behoorliken eedt vanden poorters tot behoef des hertogen van bourgondien graue van Vlaenderen, ende hi dede dat sterck maken ende leyde daer in een garnisoen van knechten om dat te bewaren. Dit vernemende die van Ghent. waren dies seere qualick te vreden, ende sonden daerwaerts .xxx.M. ghewapende, om die van Thielt weder te brengen tot hoerre obedientien. Die poorters anmerckende datter soe groten swaren volc tegen hem quam waren seere perplex ende verslagen, ende sonden ter stont aenden heere van Lichtenuelt begheerende dat hi hem lieden assistencie ende bistant doen wilde als hi hem ghelooft hadde te doen tegen die van Ghendt. Ende ter stont sant hi sijnen booden tot dye van Tyelt
| |
| |
ende dede hem seggen dat si haer poorten die van Ghent openen souden, op dat si niet met crachte verwonnen worden ende alsoe verwoest, want hi die macht niet en hadde die van Ghent te wederstaen. Dit aldus gheschiet sijnde spraken die van Ghent totten poorters van Tyelt, gheminde vrienden wi weten wel dat ghi teghen uwen dancke den here van Lichtenvelt inden name vanden hertoghe eenen eet ghedaen hebt, daer om wildi voort aen ons ghetrou blijuen, wi willen v defenderen ende beschermen tegen alle den ghenen die v souden willen hinderen ofte deren, dair si alle in consenteerden. Doen spraken die van Ghent voort, siet vrienden gemerct dat ghi bi ons wilt bliven, so weet certeyn dat des princen heer tegen v comen sal, ende sal uwe stede verwoesten ende vernielen, daer om raden wi v dat ghi alle v roerlicke goeden brengt ende voert tot binnen onsen stede van Ghent ende verwoest ende vernielt seluer v husen ende woensteden, op dat v vianden van uwe verderfnisse niet en verbliden. Hier op namen die van Tielt haer beraet, ende waren inder saken seer perplex ende becommert, hopende dat sulcx vanden prince niet gheschieden en soude. Ende als die van Ghent weder thuyswaert getogen waren quam die here van Lichtenvelt mit die van Cortrijc voer die stede van Tyelt, den welken si haer poorten op deden ende lieten se in comen hem excuserende metten brieue des heren van lichtenuelt Dwelcke hi niet an en sach, mer began die poorters te vangen ende te slaen ende stac dat vier inder stede, ende verwoeste ende vernielde die met allen seer, als die Ghentenaers hem voerseyt hadden, met allen den omme geseten dorpen ende plaetsen onder hoer heerlicheit geseten Dit vernemende die van ghent senden terstont daerwerts die groene tente ende wonnen die stede ende versloegen veele van den ingeseten in een wrake vander iniurie die hem gedaen was, ende verbranden die stede inden gronde toe af, met .xvij. dorpen daer omme leggende. Dit gesciet wesende vergaderden bi een die graue Jan van stampus met heer wouter van halewijn ridder, adriaen van claerhout metten poorters van cortrijc, here cornelis die bastaert van Bourgondien met heer simon van Lalleing, ende die poorters van der sluse ende Jan van buenen met die van oudenaerden, ende togen met groter heyrcracht int lant van waes, ende liepen dat door vangende ende slaende verwoestende dat metten viere ende sweerde met allen seer, ende verbranden meest alle die dorpen die int lant van waes stonden Die ghenteners dit vernemende togen wt mit alle horen macht, ende daer geuiel eenen groten swaren slach, daer veel volcs sonder getal aen beyden siden doot bleef mer int eynde verloren die van ghent den slach ende liepen wten velde sonder ommesien. Ende in dese slach bleef heere Cornelis hertoge philips bastaert soon verslagen daer hi seer droeuich om was, want hi hem seer lief hadde, ende dede hem eerlic begrauen tot Bruessel in sinte Goedelen kercke met betameliker wtuaert. Dit gesciet wesende, ende dit oorloge dus fel ende quaet bliuen staende, sant dye hertoge sijn brieuen in hollant, om volc van wapenen hem te diensten ende te hulpe te comen Doen bereyden hem die here van Lannoy die stedehouder van Hollant, Jan heere van Wassenaer, ioncheer Philips van Wassenaer sijn broeder, Rutgeer van Boetselaer, asperen, langeraeck ende van
| |
| |
Heemsteden, Walrauen van haeften Jan van Heemsteden baeliw van kermerlant met meer andere vrome ridderen, eedelen ende sciltknapen. Doen badt die stedehouder heren Reynout van Bredenroede heere van Vianen, dat hi met hem op sijns selfs costen ende met .M. soudeniers in vlaenderen trecken woude, hi beloofde hem also geringe als hi met sijnen soudeniers in vlaenderen quame dat hi dan daer leggen soude op des princen costen, dat welc hi dede, mer hi en creech niet van sinen soudije alle den tijt dat hy dair lach. Die here van bredenroede mit heer Ghijsbrecht sinen broeder domproost tutrecht togen mit hoer M soudeniers ende metten anderen eedelen ende ghewapenden wt Hollant ende quamen int lant van Waes verwoestende ende verbrandende alle datter was bliven staen, ende wonnen met stormender hant dat stedeken van hulst. Dit vernemende die van Ghent togen wt mit alle horen macht om desen Hollanderen wt horen landen te verdriuen te vangen ende te slaen, ende brochten met hem veele coorden ende zeelen om den hollanderen met desen an bomen te hangen Ende als dese twee battaelgen aen malcanderen quamen wert daer met allen seere geuochten, ende als die van ghent dat grijseliken ghecry vanden hollanderen roepende hollant hollant hoorden, meenden si dat al heel hollant tegen hem gecomen hadde, ende worden met desen roepen also weerslachtich dat si achterwaerts keerden ende liepen met alle hoer macht weder na Ghent. Die hollanderen veruolchdense ende sloegender vele int lopen ende vingender vele met eenen capiteyn die si hingen aen eenen molen aen dye zelen daer si den hollanderen meenden aen ghehangen te hebben tot spijt ende lachter die van Ghent. Jn desen stride worden veele vanden edelen wt hollant ridderen gheslagen, als Jan heere van Wassenaer, Rutgeer van Boetselaer Lodewijc van boloys mit meer andere Die hertoge Philips verblide hem seer van deser victorien ende dancte met groter eeren den hollanderen metten voorscreuen eedelen. Hier na dede die hertoge vergaderen een groot volck van wapenen ende tooch daer mede voor tcasteel van pokem, daer die van Ghent .ccc. gewapenden op geleyt hadden, ende als hi daer iij. dagen voor ghelegen hadde, wan hi dat casteel ende liet alle dye burchsaten aen bomen hangen, ende in desen belegge bleef doot geschoten heer Jacob van Lalleyng. Daerna beleyde hi dat casteel van scandelbeke, dat wan hi mede ende dede alle die burchsaten mede hangen. Van daen tooch hi voor tslot te Gaueren, die casteleyn ginc heimelic vanden slote ende quam haestelic tot ghent ende geboot dat si hem alle volgen souden die beneden .lx. iaren ende bouen.xx. iaren waren, want hi wist een manier te vinden om den hertoge te vangen, ende mits dien soude dat oorloge gedaen wesen Die van ghent geloofden hem ende volchden hem in een seer grote getale bouen .xx. ende beneden .lx. iaren wesende. Die hertoge dit vernemende ordineerde sijn heyre in vier battaelgen ende quam hem onuersiens oueruallen eer sijt gewaer worden ende daer bleuen omtrent .vi.m. man van den ghenteners verslagen, ende hoe wel die hertoge die victorie hadde was hi in groten periculen van sinen lijue geset en hadden hem die heren van gruythuysen van Moerkercke ende here Jan swane niet trouwelic bi ghestaen. Dese strijt geuiel op eenen manendach den .xxiij.
| |
| |
dach inder maent van Julio voor dat slot te gaueren Ende opten .xxvi. dach der seluer maent senden die van Ghent notabele wijse mannen geestelic ende weerlic aenden prince ende graue van Vlaenderen horen here ende begeerden ootmoedelijc remissie ende quijtsceldinge van horen rebellicheden ende quaden misdaden, ende wouden staen tot des princen seggen, ende die hertoge namse in ghenaden, ende dair wert eenen vasten pays gemaect opten xxx. dach der seluer maent van Julio int iaer M.cccc.liij. Dit oorloge stont ende duerde omtrent .v. iaer lanck
¶ Jn corten tiden daer na track hertoge Philips in Almanien tot eenre dachuaert te Reynsberch om te spreken van een cruysuaert, om te trecken op dye Turcken daer niet af en quam, ende hertoge Philips was wel twee iaren absent wt sinen lande, so datmen niet en wiste waer hi was Mer ten lesten quam hi weder int lant int iaer van .lvi.
¶ Daer na ghebuerdet dat hertoghe philips vercreech vanden paus Calixtus de derde die prouisie ende confirmatie des bisdoms van Vtrecht voor here dauid sinen natuerliken sone die doe was bisscop van Truwaen Mer die van vtrecht ende ooc dat ouersticht ende tlant van ouer Jsele en wilden hem voor genen bisscop noch voor here ontfangen, want dat capittel van Vtrecht had gecoren den domproost des heren sone van Bredenroede die dat sweert een weerlike iurisdictie ooc vanden keyser gecregen hadde Niettemin bi middele des hertogen van Cleue na veel bedingen ouer quam hertoge Philips met der stadt van Vtrecht ende met haren elect van Brederoede dat hi tot Vtrecht binnen quam met sinen voorscreuen sone Dauid met groter machte van volcke ende si ontfingen here Dauid voor haren bisscop Ende die elect resigneerde sijn recht ende wert anders voorsien met beneficien ende ooc met iaerlijcke pensioenen opt bisdom. Mer want tlant van ouerysele here Dauid voor here niet ontfangen en wilde so track hertoge philippus van vtrecht met macht voor Deuenter daer hi voor lach omtrent acht weken Ende in die tijt regendet dach bi dach so datter niet veel bedreuen en wert angaende wercken van orlogen Mer daer wert gedadingt dat het ouersticht oft lant van ouerysele den voorseyden here Dauid voor here ontfangen souden
¶ Jtem inden Jare .M.CCCC.lvi. hebben die kersten ouermits die gracie gods ende bi groten miraculen victorie ghehadt tegen den groten turck in Hongarije ouer die riuiere vander Danouwe. Die turck heeft veel volcs verloren ende is vooruluchtich geworden, wesende veruaert voor den vianden nochtans en wert hi van niemant veruolcht, alleen de macht gods heeft hem veruaert. Broeder Jan van Capistraen een minrebroeder sinte Barnardijns mede ghesel ende discipel stercte dat kersten volck, daer wert grote wraeck gedaen. De turcken seyden dat also veel ontallic gewapents volcx hem volchde dat si van veruaernis nauwelic en dorsten ommesien, ende daer om worden si vooruluchtich ende lieten alle hoer ghereetscap ende wapenen achter, die ghewapende die si sagen waren die heylige engelen. Ende also men seyde bleuen daer wel .CM. turcken verslagen vanden kerstenen wt Hongarijen.
| |
| |
Ende om god den heer te louen ende te dancken van die grote victorie heeft de paus Calixtus die .iij. geordineert ende in geset die hoochtijt van die transfiguracie ons heren Jesu cristi, dat is die ouerforminge die geschiede opten berch van Thabor in tegenwoordicheyt sinte pieters, sinte Jans ende sinte iacobs. ende dese hoochtijt ordineerde hi op sinte sixtus dach want op dien dese victorie ende strijt gheschiede, ende gaf dair toe die desen dach vieren ende eeren die selue aflaten diemen verdient opten heyligen sacraments dach.
¶ Omtrent dees tijt trocken die kinderen wt Almanien ende ooc wt ander landen met groter scharen ende mit groter deuocien in pelgrimagie tot sint Michiels berch in Normandien
|
|
Auteursrechtelijk beschermd
