Van Brabant die excellente cronike

¶ Dat .xliij. capitel. Hoe hertoge Jan van brabant voorseyt sijn sonen ende dochteren te huwelic bestede Ende vanden strijde die hi op die Ludikers wan

HIer te voren als coninc Eduwaert in Brabant lach,so wast voorwaert tusschen hem ende hertoghe Jan dat zijn sone hertoge Jans dochter te wiue hebben soude, maer wantse malcander bestonden, so soude Eduwaert die dispensatie aenden paus crigen op sijnen coste binnen sekeren termine ende anders en soude die voorwaerde niet sijn. So sant coninc Eduwaert aenden paus Clement de .vi. tot Auenioen om dispensacite van dat huwelic voorscreuen, mer de paus en wilder niet op dispenseren, want coninc Philippus van Vrancrijck belette dat aen den paus, daer hi sere wel mede was Ooc so en conde hertoge Jans mits letsele van coninc philippus zijn kinderen nergens eerlic te huwelic besteden, want die heren al om sijn kinder magen waren, ende de paus en wildet niet dispenseren daert coninc philippus mochte hinderen Als dan hertoge Jans kinderen groot werden ende tlant gescapen was sonder oor te bliuen so keerde hi hem weder tot coninc Philippus dien weder ontfinc in gracien ende hi bestede sijn kinder in vrancrijke een deels alsoot den coninc beliefde, ende hi bestade Hendrick hertoge van Limborch ende here van Mechelen sinen outsten sone aen de dochter van hertoge Jan van normandien die coninc philippus outste sone was mer si en was mer vi. iaer out Ende godeuaert sijn ioncste sone bestade hi aen des hertogen van Bourbon dochter welck beide sonen sonder wettich oor storuen ende Jan haer outste broeder was

[fol. 137r]

oec sonder oor gestoruen Ende margriet zijn tweeste dochter gaf hi te huwelijc den voorscreuen graue Lodewijc van vlaenderen Ende graue Reynout van Gelre die sinen oom coninc Eduwaert ontreden was also voorscreuen is gaf hi marie zijn ioncste dochtere Ende al dese waren ghemagen, nochtans dispenseerde daer mede die paus ter begeerten van coninc philippus Ende de scone Janne hertoge Jans outste dochter de was te voren in huwelike gegeuen te wiue den vierden graue Willem van henegouwe ende Hollant die vanden vriesen verslagen wert Ende namaels gaffse hertoge Jan te huwelijke Wencelijn van Behem hertoge van lutzenborch daer ick hier af seggen sal

¶ Want de ludikers corts hier te voren voorspoet gehadt hadden tegen haren heere ende bisscop, so wies haren moet dat hem docht datse niemant crencken en mocht Ende so trocken si met groter scharen als sinnelose menschen al tlant dore ter neder vellende der edelre lieden husen ende wilden tlant selue besetten met haren volcke, gelijcken de ghemeente van Vlaenderen plach te doen Ende si kosen eenen molenaer tot haren hooftman, ende si vielen ten lesten neder voor de borch van Arkenteele staende op die Mase So track heer Reynere van Arkenteele aen hertoge Jan ende des gelijcx die bisscop van ludick hem biddende (want men Arkentele van hem te leen hielt) dat hijt ontsetten wilde Ende

[fol. 137v]

die bisscop claechde dat hi soude moeten verdreuen sijn wten lande, ten waer dat hem die hertoge bi stonde, ootmoedelic hem biddende dat hi voor die rechten der kercken van sinte Lambrecht striden soude So dat die hertoghe beraden wert den bisscop te helpen Ende hi nam sijn reyse met Henrick sinen sone met groter macht na Ludick Oock track hertoge Reynout met hertoge Jan sinen sweer ende des ghelijcx die graue van loen, mer de bootscap quam dat de Ludikers Arkenteel in hadden ende inden gront af geworpen Doen track die hertoge tot Maleyne in walsch brabant dat der kercken van ludick behoorde. Dit vernamen die Ludikers ende quamen daer met xxx.M. mannen ende boden velt ende strijt, mer het reghende so vreeslic dat tot ghenen stride comen en conde Des ander dages smorgens eer die sonne op ghinc quamen die ludikers vreeslicken geslagen opten hertoge van Gelre so datse hem een groot getal van sijn vroomste mannen af sloegen, dies si hem seer hoochlick verbliden meenende dat sijt al gewonnen hadden, mer onlange so duerde di blijscap Want hertoge Jan met sijnen Brabanters quam hem haestelic te hulpe ende begonste seer scarpelijc die ludikers te beuechten ende haer battalien te breken Doe waren die Ludikers so veruaert dat si begonnen achterwaert te deysen ende te vlyen. Nochtan wasser daer verslagen omtrent .xv.M ende dander ontvlooden als verbaesde lieden deen hier dander daer Ende henrick van Limborch des hertogen sone had hem daer seer vromelijck ende wert daer ridder geslagen, mer niet lange en leefde hi dat scade was, want hi seer vroom was ende wel bemint van veele princen

¶ Doe dede hertoghe Jan dat stercke huys te Maleyne daer Brabant dicwil scade af hadde, totten gronde af breken in tegenwoordicheit des bisscops van Ludick dien dat toe behoorde, dien hi weder in sijn lant brachte Ende die van Sintruyen dat siende so gauen si hem ooc op in shertogen handen diese ontfinc Den voorscreuen strijt gheuiel int iaer .M.ccc.xlvij. op eenen saterdach op sinte Maria magdalenen auont

¶ Want vrou Janne hertoch Jans outste dochter weduwe was des grauen Willems van henegouwe ende hollant die vanden Vriesen verslagen bleef so voorscreuen is, ende ooc want haer .iij. broeders gestoruen waren sonder wettich oor so gafse hertoch Jan te wijue heere Wencelijn van Behem, hertoge van lutzenborch, graue van Cini ende voocht van Elzaten daer vader af was die voorscreuen coninc Jan van Behem des groten keyser Henricx sone. Ende keyser karel die .iiij. was wencelijns broeder, ende die goede coninc Jan van vrancrijke Phillippus sone had zijn suster getrout daer hi aen wan coninc Kaerle van vrancrijke geheten de wise Sijn ij. sone was hertoge Lodewijc van Aniouwen, daer die coningen van Sicilien af gecomen sijn Sijn derde sone was hertoch Jan van Berry ende van Aluerne. Ende sijn .iiij. sone was Philippus geheten le herdy, dats coene die sonder lant was, seere wijs ende duechdelijc ende vreedtsaem Ende coninc karel sijn broeder gaf hem thertochdom van Bourgondien, dat der cronen was aen gestoruen want die hertoge van bourgondien sonder manlic oor was ghestoruen Van welcke Philippus ende zijnre eedelder

[fol. 138r]

generatien namaels geseyt sal werden Dus meende hertoge Jan van brabant mits den groten vrienden ende magen van hertoghe Wencelijn die meeste van al kerstenrijcke dat Brabant met hem wel bewaert soude sijn, ende oock mits dien dat die hertoge van gelre, die graue van vlaenderen sijn .ij. ander dochteren hadden Mer lazen ten quam so niet als hier na bliken sal Welc huwelic tusschen hertoge wencelijn ende vrou Janna met dispensatie vanden paus moste gheschien want coninc Jan wencelijns vader ende hertoge Jan vrou Jannen vader waren ghebroeder ende ghesuster kinder also voorseyt is int .xxxix. capittel

Vanden geselbroeders

¶ Jnt Jaer .M.CCC.xlix. heeft god van hemelrijck alle die werelt gecastijt mit een grote sware pestilencie dat de helft van allen menschen nauwelijc te lijue ghebleuen en is, also datter vele steden dorpen ende sloten leech ende onbewoent bleven staen. Door dese grote sware plage ende sterfte zijn in veel plaetsen op ghestaen sonder eenige auctoriteyt oft outheyt vanden paus oft der heyliger kercken eenige menschen aennemende een openbaer penitencie, die ghenoemt waren die gheselbroeders Dese deden voor hem dragen dat heylige cruys ende ghingen also met crucen ende met vanen tweemael dages in dye kercke, ende maecten hem daer al naect bedeckende haer schamelheden met eenen linden doeck ende sloegen hem seluen ende bisonder op die scouderen met scerpen gheesselen dair knopen ende cleyne yseren nagelkens in ghehecht waren so seer ende wredelic dat dat bloet tot elcken slage daer wt ghelopen quam, ende al slaende songen si met deerlike stemmen screyende ende suchtende Slaet u seer door Christus eer door god so laet die sonden meer. Ende nemmermeer en sliepen si den eenen nacht daer si den andere hadden gheslapen, ende nye en conde men vernemen van wien dese secte ende vergaderinge eerst begonnen was ende van waen si quamen. Ende met dusdaniger penitencie ghingen si van dene stede totter andere ende van dene plaetse ende dorpe totter ander omtrent xl. dagen lanck Ende veel lieden dit siende werden beroert met medelijden ende ghingen mede ende deden als dandere. ende voldoende hair penitencie van .xl. dagen gingen si weder thuys, ende sommige begonnen weder van niewes ende volbrochten haer penitencie. Ende wt deser secten quamen ooc veele goeder dingen, als quijtscheldinge van dootslagen, van haet ende nijt ende viantschap van wederkeeringe onrechtuaerdich goets. etcetera. Ende in desen gheselschappe quamen veele diuersche personen, bisschoppen, prelaten, priesteren, ende ander gheestelijcke ende waerlike vrouwen ende mannen personen. Men woude seggen dat si eerst quamen wt hooch duytslant ende soe voort in Vrancrijcke. Die paeus Clemens die seste voorsiende dat wt dese vergaderinghe ende secte een quader comen mochte, heeft dese openbaer penitencie ende secte op die pene vanden ban ende der eewiger maledictie verboden die niet meer te doen. Ende met desen is die vergaderinge der menschen af ghestelt gheweest

[fol. 138v]

¶ Omtrent dese stijt stont daer bouen in den landen op een die hem seluen noemde te wesen een coninc der armen. Dese vergaderde veel lichts volcx van netteboeuen, rustiers, truwanten ende ander beedelaers. etcetera. Ende versloech alle die Joden tot allen plaetsen waer dat hijse vinden oft crijgen mochte, maer ten lesten wert dese coninc der armen gheuangen vanden keyser Lodewijc van beyeren die hem dede doden, ende alle dat volck dat hy vergadert hadde verstroyde hem ouer al ende elck liep sijns weechs

¶ Jnden iare ons heeren .M.CCC. ende .li. Jnden maent van September doe openbaerde int noorden een alten groten comeet, daer grote stercke winden na geuolcht sijn, ende dair wort een grote vierige balck ghesien vallende wter lucht Ende eer dat Jnnocentius die .vi. paus ofliuich worde wast alten groten eclipsis der sonnen, die welke duerde .xvij. vren lanck, dat nye mensche des ghelijcx ghesien en hadt

Ende een wter maten groten rooc is comen bersten wten noorden daer veel menschen af veruaert waren, ende veel cleyne beestkens sijnder wter lucht geuallen die grote schade deden

¶ Jtem omtrent dese tijt waren ooc vele aertbeuingen in veel plaetsen, ende die stadt van Basel viel bi na om ende wert ghedestrueert met wel .lxxx. casteelen daer omtrent ghelegen Die menschen woonden inden bosschen als beesten ende en dorsten niet comen in die steden. Ooc waren in deser tijt vele oorlogen pestilencien ende diertijden Dat aertrijc gaf wt eenrehande stinckende wit water dat stercke steden ende castelen om gheworpen heeft

¶ Jtem het was doe een seer sondige tijt want veel ketterijen ende valsche secten op stonden Ende die houerdije, valsheyt ende boosheyt wert altijt groter

¶ Als hertoch Jan sijn kinder en sijn lant dus besorcht had na dat hi .xliij. iaren hertoge geweest had, so sterf hi op sinte Nyclaes auont int iaer .M.ccc.lv. ende hi wert eerlic begrauen in die abdije van Vyleer in walsch brabant der ordenen van Cisteau, daer Brabant veel aen verloos, want hi was wijs voorsienich, soet ende simpele van ghelate, luttel sprekende, nauwe merckende, vroom in stride ende seer ontsien van sinen vianden Goet recht dede hi ouer rijcke ende ouer arme ende hi en gedoochde niet dat die edele veronrechtede den armen. Ende den ouerdadigen menschen ende van quade feyten was hi seer scharp in iustitie te doene. Hi schuwede alle flatteerders pluymstrijkers, clappaerts ende aenbrengers daer so veel princen ende landen bi verdoruen sijn geweest. Seer minde hi sijn huysgesin. hi hielt de beste sale van eten diemen yewers vinden mocht in eenighen houe Hi was milde ende liberael. wat hi gheloofde metten monde oft met brieuen daer in was hi niet gebreckelick. etc