Van Brabant die excellente cronike
(2016)–Anoniem Alderexcellenste cronyke van Brabant, Die–
Auteursrechtelijk beschermd
[Folio 125r]
| |
 DOe die .ij. hertoge Jan gestoruen was so was sijn sone .xij. iaren out ende hi wert hertoge. Ende als sijn vader noch leefde so was dat huwelic begrepen tusschen hem ende vrou Marie graue lodewijcx dochter van Eureus die des derden coninc Philips van vrancrijcx sone was van sijnder tweester huysurouwe marie des eersten hertoge Jans van Brabant dochter so datse malcander bestonden inden tweesten ende inden derden graet Mits welck eert huwelijck volquam so moste dat geschien bi dispensatien vanden stoele van Rome
¶ Jnt beghin als dese .iij. hertoge Jan began te regneren so op stont in Brabant grote turbatie want de cooplieden wt Brabant werden tallen plaetsen ghehouden ende gheuangen buyten slants voor die schulden die beyde sijn voorvaders gemaect hadden door haer orlogen dair af voorscreuen is die noch onbetaelt stonden. Nochtan had sijn vader alte grote somme van gelde daer toe vanden lande ontfangen Mer sijn onghetrouwe regeerders hadden hem daer in misdragen so datse slants oorbaer daer in niet en bewaerden Als dese catiuicheyt vanden cooplieden omtrent een iaer had ghestaen so gingen die cooplieden wt Brabant aenden hertoge clachte doende. mer want hi ionck was ende sijn raetslieden haer selfs profijt voor tgemeen profijt sochten so en wert haer clacht niet geacht So vonden si eenen anderen raet ende gingen totten hertoge ende presenteerden hem al sijn vaders scult te betalen, so lange als hi ionck waer, twelck hertoge Jan consenteerde. Dus so was die schult betaelt ende mochten doen reisen daer si wilden Twelck somige regeerders ende heren qualic namen morrende op de gemeente om dat si de handelinge vanden penningen niet en hadden so datse den cabbas dair op niet slaen en mochten also dat ghewoonlic is ¶ Jn dese tijt waren die edelen in Brabant so verstoruen mits voorgaende orlogen ende andersins datmer nauwe xv. ridders vant
¶ Jnt nauolgende iaer alsmen screef M.CCC. ende .xv. so begonden die .iij. plagen dye god liet geschien ouermits den sonden. Deerste was dattet begonste te reghenen inden Meye ende het bleef regenende omtrent een iaer lanc so dattet kooren ende ander vruchten al meest verdoruen ¶ Die ander plage was dat int selfde iaer begonste te werden dieren tijt niet alleen van coren mer ooc van ander noottrufte, ende wert so groten dieren tijt dat niet wt te spreken en waer Ende men meent dat van beghin der werelt geen meerder dier tijt geweest en heeft. Een viertel rogghe galt Tantwerpen .lx. conincx tornoyse. Die arme menschen lagen opter straten ende claechden dat | |
[Folio 125v]
| |
steenen herten had mogen ontfermen ende storuen van honger ende ghebreke ¶ Dye derde plaghe was dat int iaer daer na die grote veruaerlijcke sterfte quam ouer rijke ende arme Doe batet den rijcken vrecken niet haer goet dat si ontspaert hadden sonder den armen te hulpe te comen die si inden dieren tijt lieten vergaen van gebreke. Alsulcken sterft wast datmen seide dat wel tderdendeel der menschen gestoruen was Ende die niet en storuen hadden gemeenlic grote siecten. Doe verkeerde alle vruecht ende bliscap der menschen in droefheyt Ende omtrent dese tijt sachmen inder lucht een groote comete hebende den steert westwert Twelc plach te bedieden doot van princen oft plagen vanden volcke ¶ Hier na claechde heer Otto van bueren die in Gelderlant woonde hertoge Jan, dat die vorwaerden die sinen vader gedaen waren van des hertogen voorvaders niet gehouden en werden mer zijn clachte en wert niet geacht so dat hi mit ghewapender hant quam voir die stadt van Tyel die doe ter tijt den hertoghe toe behoorde. Doe quamen die van binnen tegen hem wt, mer hi verwanse so datter veel verslagen werden ende dander veruolchde hi tot in die stadt die hi so wan, ende daer nae beroofde hi die ingeseten ende vuerde den roof wech Als dit hertoghe Jan vernam so was hi seer tornich ende daer wert grote gereetscap gemaect van heyrcracht mer die hertoge was ionck ende die heren sijn raetslieden waren slap int veruolgen beduchtende dat graue Willem van Hollant viant werden mocht om des wille dat heer Otte sijn bastaerde dochter getrout hadde Ten lesten wert getracteert te Hoochstraten biden voorseyden graue van Hollant ende byden graue van Ghelre dat heer Otto comen soude te Louen in des hertogen geuangenisse twelc also geschiede Maer corts daer na bi vrienden ende makelaers die de graue van Hollant aenden hertoge maecte, so wert heer Otte vry wt gelaten, daer veel lieden hem af verwonderden dat so swaren misdaet so lichtelic vergeuen wert ¶ Mer om te weten den oorspronc vander orlogen die hertoge Jan ouer die mase had So ist waer dat tusschen graue Geraert van Gulick ende heer Reynout van Valkenborch grote oorloge was so datse op malcander stichten roof ende brant. Ten lesten wert heer Reynout geuangen ende geleyt te Miderge opt slot, ende hi en mocht niet verlost sijn dan bi groten rantsoene So scattede heer Reynout niet alleen sijn ondersaten mer ooc die burgers van Tricht dye hadden eenich goet in sijn lant Twelc die van Tricht hertoge Jan claechden die an heer Reynout sant hem ontbiedende dat hi sinen lieden haer gelt weder restitueerde, mer hi en wildet niet doen seggende dat sijn recht was, so datter grote twist viel tusschen hem ende dien van Tricht dien hi grote scade dede mit slane, met roof ende brant, dat die hertoge niet langer lijden en mochte Dus vergaderde hertoghe Jan .xviij. iaer out sijnde grote heyrcracht van volc wten steden ende lande van Brabant ende track daer mede voor Tricht ouer die mase daer si drie dagen toe deden eer si daer ouer quamen Men seyt dat noyt so sconen heyr ouer die Mase gebracht was van enigen prince, ende noyt en sachmen so iongen prince so veel volcx tsamen brengen. So quamen si int lant van | |
[Folio 126r]
| |
Valkenborch rouende ende brandende ende trocken voor die stadt van Sittert die een rijcke ende vaste plaetse was met dobbelen grauen, daer tgoet vanden lande in geulucht was, ende dair in waren capiteynen ende cloecke ruters ghecomen om te houden Ende opten eersten dach vander Oogstmaent int iaer .M.CCC.xviij. beleyden sijt al omme, ende die van Louen bestormden op den seluen dach een bolwerck dat si wonnen ende verbranden. Die van Mechelen ende van Antwerpen hem dies scamende datse stille souden leggen, liepen doe haestelic sonder ordinancie ter naester poorten die stadt bestormende twelc lange duerde Ende die vanden lande van Breda quamen hem te hulpe, mer die weere van binnen was so groot datse op die tijt af mosten laten ¶ So quam die bisscop van Ludick ooc met groten heyre ouer die Mase door Tricht om die selue sake, want sijn lieden ooc vanden here van Valckenborch bescadicht waren Ende hi wan met vechtender hant die borch van Haren bi tricht twelck al te vasten torre was, daer die poorters van Tricht mede bedwongen waren soe dat al te swaerde ghedaen was ridders ende knechten ¶ Jtem hertoghe Jan aldus legghende voor Sittert dede maken subtile instrumenten om daermede die stadt te winnen, dat die edele ende ruters die binnen waren vernamen, so gauen si die stadt op den hertoge op sinte Laurens dach, behoudelic haer leuen. Ende die hertoge namse in sijnre ghenaden, also sijnre edelheyt toe behoorde, want geen edel princen en plagen ongenadicheit te thonen ouer die geen die hem seluen ouer geuen Nochtan mishaechdet der gemeenten ende veel onedele herten die lieuer de stadt weder bestormt hadden Dit vernemende die van Harle so waren si veruaert ende gauen hem ooc op in shertogen handen, welcke beyde steden hi wel besetten dede mit sinen volcke ende trac mit sijn heyre in Brabant
¶ Daer na gheuiel twist tusschen hertoge Jan ende graue Willem van Hollant ouermits tlant van Huesden, twelck heer Jan van Huesden die gestoruen was, te leen hielt vanden hertoge van brabant So was comen die here van saffenberge als van sijnre vrouwen wegen erfgenaem des voorscreuen heren van Huesden ende vercochte graue Willem van Hollant des graue willems oude vader die tseggen seyde tusschen hertoghe Wencelijn van Brabant ende graue lodewijc van vlaenderen So besette die graue van Hollant die stadt van Huesden met volcke Maer die borch was vanden hertoghe wel beset met volcke ende met vitalien ende daer wert dicwils ghestormt ende gheuochten so dat die hollanders meest verloren. Dit aenmerckende graue Willem dat hem niet dan schade daer aff en quam, soe bleef hijs met hertoghe Janne in segghers ende middelaers, die welcke hem de stat ende tlant van Huesden geheel aff seyden ende toe seyden den hertoge van Brabant die dat voortaen behielt. Twelc siende die voorseide here van saffenberge so wert hi des hertogen viant ende hi verbrande op eenre nacht Turnout ende dede veel scaden in brabant Dair na so wert tusschen den hertoge ende den voorseyden here also ghetracteert dat die hertoge voort aen behouden soude die stadt metter borcht metten lande van | |
[Folio 126v]
| |
Huesden voor hem ende voor sijn nacomelingen Des souden die heren van Saffingen ende sijn nacomelingen hebben erflike .CCC.realen op die renten vander stadt van tshertogen bossche wel beset Aldus behielt die hertoghe Huesden ende na hem vrou Janne een wijl tijts ¶ Jc keer weder op heere Reynout van Valkenborch die Sittert ende Harle verloren had als voorscreuen is. So quamen die naeste vrienden tot hertoge Jan ende si maecten sinen pays in alsulcker manieren dat die hertoge Sittert ende Harle behouden soude, ende dat heer Reinout die van Tricht niet meer quellen en soude. Mer desen pays en wert niet lange ghehouden, want den gront bleef altoos quaet tusschen hem ende die stadt van Tricht ende claechden ouer malcander so datter toe quam dat Reynout in Brabant tot Louen comen moste als des hertogen geuangen man. Ende so was hi te Louen een wijl tijts niet vast geuangen, mer op sijn geloue mochte hi gaen daer hi wilde, behoudelic dat hi tsauons thuys quame ¶ Jn desen tijdt leefde heere Jan van Mandeuile ridder ende doctor in medecinen ende was wt Engelant die een wonderlicke pelgrimagie dede bi na al die werelt door die hi in drie talen heeft bescreuen |
|