|
| |
Dat .xxxvij. capitel. Vanden tweeden hertoge Jan in wiens tide dat gheuiel den strijt bi Cortrijcke, ende van sinen oorlogen als tegen Mechelen ende daer nae tegen Bruessel
¶ Jtem dese tweede hertoge Jan van Brabant vuerde sijn wapen ghequartiert metter wapenen van Limborch also sijn vader ooc gedaen hadde.
| |
| |
DJe tweeste Jan wert hertoge na sinen vader die hem wan aen des grauen Guido van Vlaenderen dochter daer af voorseit is Ende dese tweede Jan nam te wiue vouwe Margriete des goeden coninc Eduwaerts dochtere van Engelant, die die sale ter Vueren dede maken. Ende van haer hadde hi eenen sone die die derde Jan heet Ende alsmen screef. M.CC. xcv. so trac hertoge Jan mit heycracht voor wassenberge ende belach dat lange tijt ende ten lesten creech hijt met al datter toe behoort
¶ Omtrent desen tide began die vreeslike orloge vanden .iiij. coninc Philips van Vrancrijcke gheheten die schone Philips tegen die Vlamingen dat lange iaren duerde tot groter scaden des lants van Vlaenderen etcetera. Dat nam sijn oorsponck wt dien dat graue Guido een sijn dochter gheheten Philippa tegen den wille van coninc Philips te huwelic geuen wilde des conincx sone van Enghelant, welcke dochter coninc Philips vander vonten gheheuen hadde ende hieltse bi hem om dat huwelic te beletten Ende want die graue den coninck als sinen ouerhere andersins niet gehoorsaem sijn en wilde, so track die coninc met sinen edelen ende ontalliken volcke op Vlaenderen Twelck hi eens deels onder hem creech na veel strijden battalien, oplopen, gheuechten ende destructien Ende die eerste coninc Eduwaert van Engelant quam te hulpe den voorseiden graue tot Ghendt toe, mer hi en conste hem niet helpen. Ende die graue Guido met beyde sinen sonen werden van coninc Philips geuangen gehouden in diuersche plaetsen Ende coninc Philippus creech doe al Vlaenderen onder hem ende track metter coninginnen alle dat lant dore. Daer na weder keerende in vrancrijcke so maecte hi den graue Jacob van sintpol Gouernuer ende regent van Vlaenderen. welc graue seer onghenadelic die Vlamingen verdructe met grote scattingen ende brack haer redelijke statuten ende priuilegien ooc bi den coningen van vrancrike verleent So dat ten lesten die van Brugge alre eerst ende daer na alle die ander tegen hem rebelleerden ende wederstonden sijn tyrantscap, want die coninc dat niet en beterde. Ende als die graue te Brugge quam met veel ghewapende om te corrigeren een misdaet te Brugghe gheschiet, so werdense bina allegader van die van Brugge verslagen mer die graue ontreet met den somigen. Ende al toornich sijnde track hi totten coninc clagende ouer de Vlamingen ende verwecte den coninc daer toe dat hi al vrancrijke dore die princen, grauen baroenen ende edele vergaderen dede willende Vlaenderen al bederuen Ende van dien eedelen ende machtigen heyre dat die bloeme der ridderscap was van al kerstenrijcke maecte hi regeerder den graue van Artoys die metten voorscreuen graue van Sintpol met al den heyre quam tot bi Cortrijc, hebbende oec in sijnre hulpen Godeuaert den graue van Vierson des eersten hertogen Jans van Brabant broeder, ende heer Jan sijn sone, met veel eedelen wt Brabant, ende graue Jan van Henegouwen ende van Hollant, ende Jan sonder genaden sijn outste sone ooc met veel edelen. Onder de welcken ooc gecomen is here Huge butterman van Arkel ridder een man van groter statueren vroom ende sterck gelijcken oft een gigant of rose waer geweest, ende heeft hem den coninc gepresenteert met een schoon geselscap
| |
| |
van vrome wapentuers, hem vermetende mitten sinen te staen int voorste vanden strijt Ende also hi vanden coninc eyschende was een grote somme van penningen voor sijn soudije so wort hi vanden fansoisen veracht ende versmaet, Ende tooch ouer in vlaenderen ende presenteerde dien als hi den coninc hadde gedaen Die heren sagen hem aen ende verwonderden hem seere van sinen stoutheyt ende vromicheyt die hi hem vermat Ende si namen hem aen op condicien dat hi voor inden strijt soude staen ende voor vechten hebben. Desgelijcx heer Jan van Renesse een cloec ende behendich man van oorlogen stelde hem mede metten vlamingen tegen den fransoysen te vechten Ende als den dach was gecomen dat dese strijt soude geschien worde heer huge butterman beuolen dat hi hem stellen soude ende bereyt maken omdat vooruechten te hebben. Als hi dit hoorde en antwoorde hi niet, mer verwoedende in hem seluen als een grimmende leeuwe keerde hem om ende began wtermaten seer zijn water te maken. Dit worde den heren ende ander capiteynen geseyt, ende si vraechden hem of hi nv veruaert was datmen strijen soude Voorwaer neen ic sprac hi, dair om heb ick mijn water gemaect, want ic heb verstaen dat die alre edelste banier van kerstenrijc mitten meesten heren van Vrancrijc in groter mogentheit tegen mi comen, ende dus ist van node mi daer toe te geuen mit alre neersticheit ende vromicheit de banier onder die voet te trecken ende verwinnen of mijn lijf daer voor te laten Dit horende waren die heren verblijt, ende hebben ter stont met groter voorsienicheyt haer battalien geordineert. Die principaelsten van den vlamingen waren Jan van Namen ende Guido sinen broeder des geuangen graue gwien sonen, ende daer wert geroepen datse de peerden van den fransoysen eerst met pijcken ende met stocken doden souden Ende wie datter vlode of roofde eer dat den strijt voldaen waer dien soudmen ter stont doden. Als dan die fransche heren vernamen dat die vlamingen hem bestonden te genaken, hebben si mede alle haer heer geordineert ende gestelt in drie batalien. Jnden eersten battalie was de coninc van Maioriken ende die coninc van Meliden metten graue van Artoys. Dese .ij. coningen waren vanden ongelouigen wt haer conincrijcken verdreuen ende waren gecomen totten coninc van vrancrijc om hulp ende bistant, twelc die coninc hem hadde belooft waert sake dat hi victorie hadde vanden Vlamingen. Jn die anderde battalie was Jan sonder genaden graue van oosteruant met ses dusent wtgelesen mannen van wapenen, ende dese Jan was graue Jans outste soon van Henegouwen ende van Hollant ende zeelant. Jn die derde battalie was geset iacob graue van Simpol. Ende inden iare ons heren Mccc. ende .ij. opten .xi. dach van augusto sijn dese twe machtige heren aen een gecomen om enen bloedigen strijt te vechten Heer Huge butterman dye int voorste vanden strijt was geset heeft hem also vromeliken gehat dat hi ouermits groten arbeyt ende veel periculen die betailgien heeft doorbroken ende heeft die bannier van vrancrijc mit groter vromicheit ter neder getogen ende vercregen, ende heeftse mit groter triumphen ende blijtscapen den heren van Vlaenderen ghepresenteert Die vlamingen vochten seer vromelijck ende arbeyden die peerden te doden, slaende stekende, vechtende als verwoede lieden ende spraken malcander moet aen te strijden voor hem seluen, voor haer wiuen ende kinderen, ende voor haer rechten ende vriheden
| |
| |
Die victorie ende auontuere is den Vlamingen mede geuallen ende den Fransoysen seer deerliken tegen geweest, want daer worden geslegen omtrent .xi.M. eedele heren ende princen, ende .viijM. andere vrome wapentuers. Vanden heren ende edele waren die opperste die coninck van Maiorcke ende die coninc van Meliden, die hertoge van Loreynen Godeuaert graue van Vierson des hertogen van Brabant broeder, die bisscop van bellouaec, die prince van Albemarche des bisscops broeder, Robrecht graue van Artoys, Rodolf graue van Nijgelle conincstabel van Vrancrijck, Jacob graue van Simpol der coninginnen oom Jan sonder genaden graue van oosteruant graue Jans outste soon van Henegouwen ende van Hollant Lodewijc graue van Cleermont, die prins van Campangen die prince van Noortforden, die prince van Clarion, die graue van Baern met sijn drie broeders, die graef van Nelen, die graue van Trije, die graue van Bolonoys met Gouaert sinen broeder,de graue van tzwessen,die graue vander Marc die graue van Dammertijn, de graue van Momeliaert, de graue van Foreys, de graue van Marle, die graue van Heu, heer Aert van Echouen ende Jan sijn sone heer Henrick van Wilre, heer Geldolf van wyngen, heer willem van Redingen die heere van Craynen, die here van wesemael, die here van Alengi, de here van Boutersem, die heere van Walem, met veel ander eedelen wt Brabant. Ende als heer Huge butterman dese grote victorie op die Fransoysen heeft gehadt is hi in vlaenderen gebleuen ende is daer na corts gestoruen ende worde met wtnemende costelheyt in eenen schonen tombe tot Axel begrauen
| |
¶ Van een wonderlic dinck dat na desen strijde gheschiede
¶ Hier na ses iaren als desen strijt was geschiet sijnder gecomen eenige lieden die hem seyden te wesen die heren ende princen diemen vermoede in desen stride van Cortrijck verslagen te wesen. Die eene seide dat hi was graue Godeuaert van Vierson, die andere seyde hem te wesen die graue van Heu, die derde die heere van Craynen, ende so voort meer andere Ende dese voorseyde brochten also vele woorden ende redenen bi datmen in vele plaetsen geloofde dattet also was Ende die hem seyde te wesen Gouaert graue van Vierson worde vander grauinne ende van alle den ondersaten voor een graue van Vierson ontfangen Ende dede van stonden aen alle die scepenen ende officieren inden graefscape van Vierson ende in andere plaetsen sijnre heerlicheden ofsetten ende andere daer in settende die hem beliefden. Ende dede oock of nemen de schilt ende wapen des seluen graefs van Vierson die ouer sijn graf hinck te Bruesel totten minrebroeders seggende dat hi noch leefde Ende die grauinne des seluen graef godeuaerts huysvrouwe nam hem tot eenen heere ende man ende sliep daer bi lange tijt ende en wist anders niet ten was haren ghetrouden man die graue van Vierson. Maer namaels ist openbaer gheworden, als dat dese dye heeren ende mannen niet en waren die si seyden te wesen, ende so werden si allegader gheuangen, ende werden om der eerberheyts willen deser voorseyder eedelre vrouwen in eewiger gheuangenissen ghehouden totter doot toe
| |
| |
¶ Daer nae mits deser victorien hadden die vlamingen groten moet ende cregen weder om Rysele, Duway ende veel ander plaetsen
¶ Daer na quam die voorscreuen coninc Philips weder met groter menichten ende volcke op Vlaenderen tusschen Rysele ende Duway, ende hi ordineerde sijn volc in .iij. battaelgen teghen die Vlamingen, ende daer wert van besiden gescarmutst ende veruaerlic geuochten so datter veel doden gemaect werden. Ende daer hielt coninc Philips de vlamingen staende van smorgens te tercie tijde tot na der sonnen onderganck in die grote hitte der sonnen, want hi meendese al te vermoeyen ende dan te verwinnen. Ten lesten wert daer gestreden sere bitterliken so datter in beyde partijen een grote menichte van volcke verslagen wert Mer die nacht ouer quam hem daer soe datse van noots wegen scheyden moesten ende elc int sine Die vlamingen gingen een groot deel water soeken om haren groten dorst te blusschen, ende so scheyden si van malcander deen hier dander daer Ende coninc Philips van Vrancrijke hielt hem met veel volcx te peerde heimelic in een bossche daer omtrent, ende siende dat die vlaminghen aldus waren buten ordinancie ende ooc van een gescheyden So quamen si op hem lieden seer vreeslick met groten ghecrijssche gheslagen. Dit vernemende heer Willem van Gullic die ooc capiteyn was stelde daer de vlamingen in ordinancie so hi best mochte als een vroom heere mer die macht der Fransoysen was so groot dat hi ende die sine daer verslagen bleuen. Daer na belach die coninc Rysel, ende hi bracht met hem den graue Guido van Vlaenderen Ende daer werdt ghemaect een tractaet van payse, soe dat die coninc behouden soude in sijn handen Risele ende Duway metter castelrien tot dat hem .viij.M. ponden erflicken renten op Vlaenderen wel beset waren. Ende bi dien middele quam graue Guido met Robrechtte Willeme, ende Guido sijn drie sonen wter geuangenissen ende quamen weder in Vlaenderen daer si blidelic ontfangen waren Ende die graue sterf corts daer na seer out van dagen Jnt iaer .M.CCC. ende iij.
¶ Daer na omtrent .iij. iaren so wert graue Robrecht van Vlaenderen te Parijs sijnde daer toe gebracht van des conincs lieden dat hi Risele, Duway metter castelrien den coninc erflijc opdroech ende so bleef dat in de hant des conincs van Vrancrike, tot dat Phililps le hardi des vijften coninc Karels broeder die dochter ende erfgename van Vlaenderen troude, want doe gaf hem de coninc te huwelic thertochdom van Bourgondien ende de voorseyde steden metter castelrien
¶ Jnt iaer .M.ccc. ende .vij. ten veruolge vanden voorscreuen coninc Philips aenden vijfsten paus Clement die die consilie te Vienne hielt in dalphinaet, so werden die Templieren gedestrueert ende geheel te niette ghedaen ouermits veele dolingen ende ongelouicheyt daer si mede besmet waren. Die meester vander ordenen wert te Parijs verbrant met veel ander Templieren
¶ Jc keer weder opten tweeden hertoge Jan, tusschen welcken ende die stadt van Mechelen groten twist op gestaen is Mer om den oorspronck te weten soe is waer dat die bisscop Huge van Ludick die dat een deel van mechelen toebe
| |
| |
hoorde aenmerckende dat die berthouwers die dander helft van Mechelen toebehoorde, der kercken van ludic hair rechten ontweldichden, soe ouerquam die voorscreuen bisscop mit hertoge Jan dat hi hem opdroech al dat recht dat hi had aen mechelen int iaer .M.ccc. Aldus is hertoghe Jan ghehult ende ontfangen geweest ouer here Ende hi stelde dair de schepenen ende dat recht na sinnen wille ende hi creech weder al tgeen dat der kercken van Ludick te voren was ontrocken Ende dander helft van Mechelen hielt Jan berthout vanden hertoge te leen.
¶ Na desen so hebben die hertoge ende Jan berthout als heren van Mechelen te samen der stadt van Mechelen seker punten van vryheden verleent ende ghegeuen int iaer .M.ccc. ende een op sinte lucien dach Onder welcke voorscreuen punten si verleenden die stadt die vischmerct, die soutmerct ende die hauermerct met den opslaghe, behouden haer heerlicheyt Van welcker ghiften die van Mechelen ondancbaer waren Ooc is mits dien veel twisten ende onleden int lant op geresen. Want als die van Antwerpen verstonden dat die voorscreuen .iij. mercten tot Mechelen gheleyt waren die van outs tot Antwerpen gelegen hadden ende datse die hertoge te leen hielt van den keyser metten marcgraefschap, sonder wiens consente si meenden dat niet geschien en mochte so hebben si dat geclaecht keyser Henrick van Lutzenborch dair voor af geseit is, ende was swagher van hertoghe Jan voorseyt ende deden so veel dat die keysere dat voorseyde verleggen vander mercten weder riep ende restitueerdese weder der stadt van Hantwerpen in haren rechten ende gaf die voorseide .iij. mercten hertoghe Janne weder te leene te houden vanden keyserijcke, also hite voren ghedaen hadde eer hi Mechelen creech Ende hier af gaf die goede keyser Henrick sijn bezeghelde brieuen Jnt iaer ons heeren .M.ccc. ende .ix. op den xxix. dach van October int eerste iaer sijns rijcx
¶ Dese .iij mercten werden namaels van hertoge Wencelijn ende vrou Jan van brabant der stadt van Antwerpen met openen brieuen gheconfirmeert om die possessie daer af voort aen te ghebruycken Twelc gheschiede int iaer .MCCC. ende .lvi. opten .ix. dach van December
¶ Jc keer weder opten tweeden hertoghe Jan die corts na die verleeninge vanden voorscreuen .iij. mercten op Mechelen verbolgen wert ouermits eenen eerbaren man die daer vander ghemeenten ghewont wert, so dat hi te Mechelen waende te comen om dat te corrigeren Mer die van mechelen beduchtende dat hi grote strangicheit ouer hemlieden soude thonen so sloten si haer poorten toe, ende wilden den hertoge niet in laten Doe wert hi noch toorniger dan te voren ende hi verbrande die husen buten der poorten staende Ende so quam hi ende die voorscreuen Jan berthout als heren van mechelen te samen mit heyrcracht die stadt beleggen. Ende die hertoge met sinder scharen lach op deen sijde vander stadt te brabant wert, ende die van Antwerpen metten lande van Rijen ende die van Liere lagen op dander side, so dat die een den anderen niet te hulpe comen en conste alst enich noot waer So ghebuerdet opten heiligen witten donredach dat
| |
| |
ter tusschen beyde gesproken wert om tot eenen tractate van payse te brengen, so datter enige goede minrebroders ende predicaers daer in seer neerstelijck arbeiden gaende vanden eenen totten anderen Biden welcken die van Antwerpen ende die van Liere meenden dat pays sijn soude en waren op haer hoede niet Als die van mechelen dat heymelick vernamen aenghemerct dat si seer bestrict ende nauwe in haer stat gehouden waren, so quamen si met ghewapender hant seer haestelick ende hebben onversienlijc geslagen op die van Antwerpen ende op die van Liere, so datter veel doot bleuen Onder welc twee alte vrome eerbaer ridders verslagen werden, wantse niet vlien en wilden, als heere Gheraert van vorselaer ende heer Gouaert van Liere, maer die van Mechelen werden nochtan weder inder stadt gedreuen Ende dese orloge duerde voort tot in Oogstmaent ende die hertoge dede strangelijcken ghebieden datter niemant binnen der stadt van mechelen eenige vitalie vueren oft dragen soude So dat dye van mechelen dicwil om vitalie met machte wt trocken int lant van Brabant ende somige werden si verslagen ende geuangen Doe deden si maken grote ende hoge schepen waer mede si te water meynden haer vianden te wederstaen ende te halen datse wilden, mer het viel anders, want des hertogen volck vernamen dat ende versagen hem daer tegen So datse aen beyden siden op een vergaderden op die Schelde bi Rupelmonde int vlietken daer seer vreeseliken geuochten wert, so dat ten lesten die van Mechelen tonderbleuen Veele werden si verdroncken ende verslagen ende niet veel en conster geulien, mer die principaelste ende notabelste opsetters werden daer gheuangen
¶ Doe waren die van Mechelen d'orlogen moede ende versoenden mitten hertoge hem beternisse doende, ende setten hem in handen die porten vander stat die hi metten mueren vander vesten op die sijde te Bruesselwert eens deels af werpen dede Maer die stadt van Mechelen vercreech van hem gracie bi af cope datmen af liet Dit geschiede int iaer .M.ccc.iij. des saterdaechs voor sinte lambrechts dach Aldus behielt die hertoge Mechelen .vij. iaer Mer doe die van Ludick sagen dat die heerlicheit van mechelen vanden hertoge wederbracht was in haren state so seyden si dat geen bisscop machtich was yet te versetten van sijn leefdage sonder consente vanden paus ende der capittelen ende des lants van Ludick So dat Ewout die bisscop van Ludic hertoghe Jan dede dagen te Rome voorden paus, daer hertoge Jan sijn ambassaten sant, ende twert gewesen voor recht ten lesten vanden paus dat biscop Hughe des gheen macht en had Aldus quam deen helft van mechelen weder aen die kercke van Ludick, ende dander helft behielden die Berthouwers
¶ Omtrent dese tijt stont op die gemeente te veel plaetsen tegen die edele, so dat die edele ende rijke der gemeenten wijcken mosten Ende drie iaer na die voorscreuen orloghe tegen Mechelen so wert hertoge Jan toornich op dye ghemeynte van Bruessel die doe seer pijnlijck ende ouerdadich waren verderuende somige heeren husen. Ende die hertoghinne sijnde te Bruessel badt hem lieden dat si af laten wilden, mer si en cesseerden daer om niet
| |
| |
So wert dye hertoge seer beruert ende met sinen volcke hielt hi hem ter Vueren ende Vyluorden. Die edele ende die rijcke en dorsten te Bruessel niet blijuen, soe datter veel vertrack wt vresen. Ende op den eersten dach van Meye quam die gemeente wt bruessel met machte met opgherechte banieren tot in de Vylvortsche beemen Somige meenden dat si quamen ootmoet soecken aenden hertoge die doe te Vyluorden lach. Ander seiden dat si dat qualic bewesen in dien datse met op gerechten banieren om te striden quamen So ghinc de hertoghe hem lieden te ghemoet met luttel volcx op hem lieden slaende so datter wel lxx. doot bleuen ende dander vloden. Daer na was die gemeente van Bruessel seere verslagen ende gauen hem ouer tot des hertogen wille Ende des gelijcx so werden daer bi vreesende die gemeynten van anderen steden
¶ Jn deser tijt vergaderden veel leecke ghemeyn lieden wt verscheyden landen, als wt Almanien, Vrancrijke, brabant, Vlaenderen, Henegouwe, ende ander contreyen, ende vermaten hem te gaen winnen theylich lant op die onghelouige sonder te hebben consente vanden stoel van Rome, oft ooc te hebben eenighen prince oft leytsman die se leyden mochte, ende waer si vonden eenige joden die doden si So verleende hertoge Jan den ioden doe ter tijt in Brabant wonende den borch te genapien in walsch Brabant, om dat si vry sijn souden, maer dit dwase volck ghinck den borch beleggen Ende al verboot hem die heroge datse af laten souden si en wildens niet doen So track hertoghe Jan met cleender menichten daer ende vermaendese weder af te laten mer si en lietens niet Doe sloech hi op hem ende hi verwantse, ende een deel wertter verslagen ende dander ontuloden ende si scheyden van armoeden ende catiuicheden, want alle dwase vermetelheit plach quaet eynde te nemen
¶ Als die tweede hertoge Jan .xix. iaren geregneert hadt so sterf hi vanden steen ter Vueren Jnt iaer ons heeren M.CCC. ende .xij. Ende hi wert te Bruessel begrauen tot sinte Goedele achter latende Jan sijnen sone die na hem hertoge wert
¶ Ende int iaer daer na op onser vrouwen hemeluaert dach in die Oogstmaent sterf die goede keyser henric hertoge Jans swager na dat hi met groter heyrcracht door Jtalien getrocken was te Rome daer hi die keyserlike crone ontfangen had Daermen af seyt dat hi opten voorscreuen dach theylich sacrament ontfangende vergeuen wert van een predicaer. Mer de ordene ontschuldicht dat, want die gheen die daer mede beticht was, was een eerbaer ende duechdelijc religioes van edel geslachte gheheten heer Bernaert, die welck in die stadt van Areten hem openbaerlick presenteerde voor skeysers vrienden te recht te staen ende te verantwoorden
¶ Die voorscreuen tweede hertoge Jan die is wel te prisen, want hi was schoon, gracioes, soet van sinne ende van sprake. Node oorlochde hi, mer als hijs geen verdrach hebben en mocht, so quam hi te velde als een leeu dat hem een yegelic verwonderde
|
|
Auteursrechtelijk beschermd