|
| |
Dat .xxviij. capitel Hoe die vaert ouer zee began totten heiligen lande die sere swaerlic toe ghinc Ende hoe dat Godeuaert van billioen hertoge van lothrijke metten kersten heren Jerusalem wan.
HEt was een heilich priester een heremijt geheten Peter de heremijt geboren van Amyens in vrancrijcke. Dese priester reysde ten heylighen lande in pelgrimagien daer hi sach vele kersten in grooter allenden ende tribulatien vanden ongelouigen turcken ende heydenen iammerlic verdruct Dies hi grote compassie hadde, ende oec siende dat theilich lant vanden honden beseten was, so bestont hi te wenen ende seer droeuich te sijn gode dat clagende Ende doen verthoonde hem god hoe dat heilich lant noch corts vanden kersten soude werden gewonnen, dies hi verblijt gode gebenedide. Ende hi nam brieuen vanden patriarck aenden paus Vrbanus die tweede van dien name, sprekende vanden iammerliken state des heylich lants Dies die heylige vader dye paus wert seer beruert wt medeliden ende quam in Vrancrijke tot Cleermon in Aluernen dair hi hielt een consilie generael vander heiliger kercken, daer veel prelaten ende heren wt Vrancrijcke vergaderden
Daer na hielt hi noch een ander consilie te Tours in Touraynen om raet te vinden hoemen dat heylich lant weder crigen soude Ende hi verwecte tvolc dair toe. Ende men predicte dye cruysuaert met groten aflaten Doe screefmen dat iaer ons heren .M.xcv.
Ende deerste die die vaert bestont was een goet ridder cloeck ter wapen gheheeten heer Wouter Sausenier, met vij. ander machtighe ridders. Doen viel dair toe een groot heyr geschaert te voet wt Vrancrijcke ende trocken in Hongerijen daerse die coninc Caleman coninc van Hongherien minlijc ontfinc ende lietse passeren door sijn rijcke so dat si quamen tot Malevyle ende scheepten daer ouer twater Mer doe werden si met een groot ghetal in Bulgherijen vanden quaden burgeren verslagen Ende heere Wouter moste vlyen met sijnen volcke .viij. dagen lanck door dat Bulgheren wout, maer god die halp hem
| |
| |
dat hi quam tot Constantinopolen tot den keyser Alexius, maer dese keyser Alexius en was niet alte blijde vander kerstenen coemste anxt hebbende dat si meer quamen om sijn lant te berouen ende dair om dede hi den Fransoysen meer quaets dan goets, ende wilde datse al tsamen vanden turcken verslagen hadden gheweest. Maer here wouteren voorseyt werde geraden dat hi soude verbeyden heer Peeter die heremijte Daer na quam die selue heer Peter met wel .xl.M. mannen door Hongerien met ghewelde Ende quam te Malevyle daer hi versloech .iiij M. mannen, ende door bulgherien ende door dat bulgeren wout .viij. dagen lanck, so dat hi quam voor Niche in bulgerien daerse die hertoge vanden lande goetlick ontfinck. Mer want somige vanden kerstenen ouerdadich waren so verloos Peeter van sijn volck voor de stadt een groot deel mannen, wiuen ende kinderen, goet ende wapenen, soe dat hi van .xl.M. mannen cume .xxx.M. behielt. Metten welcken hi voort reysde tot Constantinopolen daer hem die keyser Alexius blijdelijck ontfinck. Van daer bi rade des keysers trac hi voort mitten voorseyden heer wouter Sausenier ouer die zee die heet sinte Jorijs arm, ende voort [in Capadocien. Ende die keyser sant hem] na vitalie Ende hi riet hem ende soe dede ooc Peter die heremijte datse hem niet verhaesten en souden, want men noch veel princen wt kerstenrijck verwachte te comen Ende datse hem hoeden souden voor die stadt van Nychea daer veel heydenen in waren. Maer hier deden si al contrarie tegen, want die Fransoysen haelden roof tot voor de stadt van Nychea ende daer na die duytsche ende wonnen een casteel onder dye macht vanden coninc Caleman staende .iij. milen vander stadt ende sloeghen al doot datter in was. Dat vernam Caleman ende hy quam daer met grooter machte om dat te wreken ende hi versloech die beste vanden duytschen volcke ende veel wertter gheuangen. Als den anderen hoop vanden kersten heyre dat vernam, so waren si verslagen ende wilden dat wreken. Ende want Peeter die heremite als doe daer niet en was soe dwongen si heere wouter Sausenier met hem te trecken. Als si daer quamen so versloegen si menigen man, maer daer wert so seer geschoten met geschutte, dat heere wouter tot vij. plaetsen in sijn borste doorschoten was ende sterff Desgelijcx heer Arnout van Brymeu ende heer Folckaert van Chaters. etcetera. Ende dye kerstenen verloren die stede, ende doe weken si ende vloden tot een hauen die heet te Timot. Ende die turcken veruolchdense ende wonnen haer tenten ende ander goet, verslaende man ende wijf ende ooc vangende Mer .iij.M. vanden besten kersten maecten hem daer sterck in een oude veste ende die turcken belaechdense van binnen Ende daer en binnen vernam dit Peter die heremijte die doe was biden keyser Alexis die hem volc gaf daer hi mede de kesten ontsette
Daer na wert die derde vaert begonnen van een priester die here Godscalc heet, dien heer Peter die heremijt dat cruce had doen prediken Ende hi bracht met hem een groot heyt van volcke Fransoysen, Almannen, Beyeren, Swauen Sassen ende Vriesen, ende quam alsoe tot Messenborch in Hongerien, daerse coninc Caleman wel ontfinc hem orlof geuende door sijn lant te passeren, te coo-
| |
| |
pen ende te vercopen. Mer die Beyeren ende Swauen consten haer oude zeden niet laten berouende dat volck biden wegen, sonderlinge vingen si eenen ionghelinck dat een Honghere was, dyen si doden slaende een staeck door sijn lijf. Twelck die coninc vernemende veruolchdese met machte ende hy dede hem haer wapen afleggen ende versloechse alle. Aldus verginc die derde vaert
Jtem corts daer na was vergadert een grote schare van Engelschen, Brabanteren, Vlaminghen, ende nederlanders, daer veele ridders mede waren mannen ende wijuen. Ooc was dat heyr vol lichter wijuen ende waenden also te trecken om te winnen dat heylich lant Ende als si tot Colen quamen sloeghen si die Joden al doot ende braken haer husen ende Synagogen nemende hair goet meynende al omme die Joden so te verderuen, niet om de eere gods mer om haer goet te hebben. So trocken si so verre dat si quamen in Messenborch door Hongherien Ende vernemende dat se die coninc niet en wilde laten passeren door sijn lant so bestormden si de stadt met machte ende haddense bi na gewonnen. Mer God sandt ouer hem al sulcke anxte datse die mueren begauen ende vlooden, si en wisten waer. Als de hongeren dat sagen veruolchden sise haestelic ende versloegen die vechters ende strijtbaer mannen Ende si vingen wijf ende kinder, ende namen alle den rooff die seer groot was. Ende vanden ghenen die ontuloden waren so reysden die somighe in Lombardijen ende dye ander reysden in Oostrijcke. Aldus verginc die vierde vaert want god en wilde al sulcken volck niet laten onreynen dat heylich lant
DOen begonste te naken dat heylich kersten heyr dat god hadde daer toe vercoren, daer thooft af was de goede ende vrome prince Godeuaert van Billyoen hertoge van Lothrijke sinte Jden sone grauinne van Bonen, daer af voorscreuen is Dese prince beschicte sijn dinghen wijslijck, sijn eyghen patrimonie versettende ende met goeden bistande die hem in brabant gedaen wert van allen dingen diemen daer toe behoefde. So nam hi Thantwerpen aen die heylige cruysuaert, daer veel ionghe ridders ende andere wt Brabant ende wt ander landen hem by vielen. Ende soe quam hi tot Cunenborch in Oostrijcke met boudewijn sinen broeder ende met ander ridders ende eedele mannen, daer onder waren heer Henrick ende heer Godeuaert van Assche gebroeders bi Bruessele, Ende vernemende dat die pelgrims in Hongherien verslagen waren soe wert Boudewijn van billioen gesonden tot coninc Caleman van Hongerien om sinen sin te weten Ende wantmen inder waerheit beuant dat hi haren sculden toe comen was alsoot voorseyt is, so gaf hertoge Godeuaert den coninck van Hongharijen te ghysele Boudewijn sinen broeder om vry passagie te hebben sonder misdoen ende gheboot int heyr vrede te houden opt lijff Ende die coninc van Hongerien gheboot des ghelijcx sijn volcke datmen spijs noch dranck en verdierde. Aldus so passerden si vrylick door Hongherijen ende quamen tot Malevyle. Daer nae quam die Hongersche coninck ende begaefde den heren mildeliken, weder geuende ooc Boudewijn, dien hi hadde te ghysele
Voort quamen si in Bulgherwout
| |
| |
daer si acht daghen in mosten blijuen ende voort totter stadt van Niche daer hem de griecsche keyser Alexius veel vitalien sandt
Van een ander side so quam een grote heyr ten heylighen lande waert wt vrancrijcke Dair onder was die bisscop van Puys in Aluernen, legaet vanden paus, ende graue Reynout van sinte gielis, graue Steuen van Bloys, ende Eustaes van Bonen Godeuaerts van Billoens broedere, ende veel ander die trocken ten heiligen lande wert door slauonien. Ende noch op een ander side so trocken daerwaerts Hughe die grote des eersten coninc Philips van vrancrijc broeder, Robrecht die graue van vlaenderen die Robrecht die vriese heet, ende sijnre moeye sone hertoge Robrecht van Normandien Willems sone van Normandien die coninc van Enghelant was met meer ander die voeren ouer Rome ende Poellien. Als dat vernam Boemont die hertoge van Poellyen so nam hi tcruce aen met sijnre suster sone Tancreyt ende sijn ridders Ende want Hughe dye grote voor ghereyst was ende gheuangen vanden keyser Alexis te Constantinopolen die de Fransoysen hate, so reysde Godeuaert van billioen nerstelic derwaerts ende verloste hem oft hi soude des keysers lant verdoruen hebben Ende want hi den keyser niet wel en betroude so creech hi vanden keyser sinen sone Jan te ghisele Doen wert godeuaert ende die ander heren des keysers mannen. Ende corts so versaemden die voorscreuen drie heren, ende als si getrocken waren ouer sint Joris arm so quamen si in Capadocien, ende si ordineerden te trecken in coninc Calemans rijcke die den keyser met onrecht onthielt Nichea die schone stadt Ende si quamen tot Rafauel, daer si vonden heer Peeter die heremite hem verwachtende. Ende voort soe trocken si tot Nychea voor die stadt met haer wiuen ende kinderen dat die hooftstadt was van Bitimien in Griecken, ende was seer sterck x.vout om gemuert ende Caleman waendese met machte te ontsetten, ende daer gheuiel eenen strijt die Caleman verloos so datter veel turcken verslagen werden ende nauwe conste hi seluen ontulieden. Voor dese stadt lagen ons kersten viij. weken ende .iij. dagen Ten lesten wonnen si die stadt bi dien datse eenen groten torren neder vellen deden bi minerene Ende die coninghinne Calemans wijf ende twee Calemans kinderen werden daer gheuangen Ende die heydenen vander stadt waren gheuangen gesonden te Constantinopolen Ende die kersten die te voren Caleman geuangen had te Tymot in die voorscreuen hauen ofte fortresse die si te Nychea vonden werden nv verblijt ende verlost wt haren catiuicheden gebracht ende met groter feesten vanden princen eerliken ontfangen. Dit geschiede int iaer ons heren Jhesum cristi alsmen screef .M. ende .xcviij
Jn dien tide begonste die heilige ordene van Cisteau int bisdom van Chalen in Bourgondien daer sinte Bernaert namaels in ontfangen wert, daer om hetet sinte Bernaerts ordene, ende is die tweeste reformatie ende beteringhe van sinte Benedictus ordene Dese oerden van Cisteau plach een seer heylige ordene te sijn vermenichfuldicht in allen landen want tsijn wel .xxxiij.C. abdyen van dier ordene Ende daer en isser bouen een hondert niet daermen die rechte re
| |
| |
gel hout oft ooc de drie geloften Twelc veel bi dien comt somen seyt dat de hoofden der seluer ordenen in haer abdie die rechte regel oft orden selue niet houden Ende tis een gemeen woort, wanneer de herder doolt so dolen de scapen Daer om waert van node dat dese abdien gereformeert waren vanden genen diese eerst reformeerden, als sinte Benedictus ordene die sonderlinge in Almanien nv groeyende ende in duechden bloeyende is in goeden leuene van reformacien twelc voor al tlant een salige gracie is, Want ghemeenlic sijn die landen meer beschermt voor tijtlike plagen dan ander landen daer dese abdien onghereformeert ende van wilden leuen sijn. etcetera.
| |
Vanden groten strijt die Boemont had tegen die turcken, ende wat groter scaden die kersten daer geleden souden hebben en had Godeuaert van Billioen met sinen volcke daer niet te hulpe ghecomen.
NU keer ic weder totten kerstenen die welc na datse de stat Nichea gewonnen hadden trocken corts na sinte Jans dach inden somer door dat heydensche lant na Jherusalem Ende als si quamen op een riuiere tusschen twee bergen so trocken si ouer die brugge. Doe scheyden si haer heyr van malcander om te bat te passeren Boemont die hertoghe van Poelgien, Robbrecht van Normandijen, ende Steuen dye graue van bloys trocken op deen side Ende her
| |
| |
toghe Godeuaert metten voorseiden bisscop ende metten anderen heeren trac op dander sijde Ende die coninc Caleman met sijn turcken ende hulperen die hem wt allen landen der heydenen in baten ghecomen waren, was die kersten belaghende met seer groter menichten wel .ccc.M. int ghetale op die scharen die met Boemont waren, die omtrent noentijt neder gheslagen was met sijn pauwelioenen op een groen plecke
Ende eer die kersten hem wapenen ende bereyden conden om die turcken te wederstaen so wertter aen beyde sijden veel verslagen mannen ende wijuen. Maer die kerstenen gewapent sijnde hebben die turcken ontfangen ende sterckelijck gedoot. Die manier der turcken is dat se vlien als si geschoten hebben, ende al soe vliende schieten si den ghenen die hem veruolgen Mer niemant en mochte daer ontvlien so werden si daer omsinghelt alsoe wel int gheberchte als int pleyn. Die lancien dus dan ten lesten gebroken wesende in die lichamen der turcken so hebben si hem beholpen metten swaerden O hoe veel lichamen sonder hoofden oft sonder ander leden sijn daer ouer een geuallen. Die achterste iaechden die voorste inden swaerden der gheenre die hem doden afsnidende hoofden, armen, ende ander leden. Ende doemen dus vechtende was ende deerste deel der turcken dus verslegen wert so sijn die ander die welc ouer de riuiere gereyst waren haestelic ende verradelic in die kersten tenten ghecomen ende hebbense al vernielt, die moeder metten kinderen gedoot, ende al die si vonden al waren si ooc onbequame om strijden ende sonder wapen si dodent al. Dat roepen ende karmen der kerstenen die inden tenten dus belopen waren heeft Boemont vernomen ende is haestelijc derwaerts gereyst ende heeft den graue van Normandijen den strijt beuolen Maer als dye turcken Boemont vernamen so hebben si ter stont gheuloden ende van daer gereyst so si eerst mochten, mer die kersten veruolchdense scarpelic also datter veel ghedoot was
Die edel prince Boemont siende vele menschen vanden sinen som doot, die sommige na haren azem gapende, heuet deerlic gheweent ende gode gebeden dat hi den doden genadich wilde sijn ende den leuenden behulpich Ende hi is haestelic weder gekeert ten stride daert den kerstenen seer campelic stont Want si waren so seer vermoeyt van arbeyden ende vander groter hitten der sonnen datter veel van dorste vanden sinen ghestoruen souden hebben en hadden die kersten vrouwen gheen drincken ghebracht vanden wateren der lopender riuier daer omtrent Die kersten hadden haren vianden gheweken ende ten waer gheweest dat die graue Robrecht van Normandijen schuddende eenen vergulden wimpel hadde om gekeert sijn paert ende had geroepen dat ridderlic teken God wilt, god wilt, dien dach soude den kersten alte scadelic hebben geweest Mer als die kersten hebben gesien den prince Boemont ende den graue van Normandijen weder omkeeren so hebben si eenen moet ghenomen ende hebben ghecoren lieuer te steruen dan te vlyen. Die turcken arbeyden ende vochten seer neerstelic ende so stranghelic dat deen den anderen an dreef want si en mochten nerghens vlien, ende si omsinghelden die kersten dat si nergens
| |
| |
gheen ydel plecke en behielden dan by haren tenten. Veel kerstenen sijnder gestoruen vanden feninigen geschutte der turcken. niemant vanden kerstenen en wasser ledich. Die ridders die daer bequaem waren totten strijde die vochten, die priesteren ende clercken die schreyden ende baden gode almachtich om victorie. Die vrouwen weenende ende haer handen wringende togen die dode lichamen in die tenten. Ende doen die kerstenen dus werden in een ghedrongen datse werden bedect vanden gheschutte der turcken, soe ist hier tusschen toe gheulogen hertoge Godeuaert van Billyoen ende grote Hughe door eenen bode die Boemont gesonden hadde, vanden berge neder comende met .xi.M. vechtender mannen te paerde
Als si saghen die tenten van haren medebroederen al om beuangen van den turcken ende haer ghesellen tot allen siden beuochten, ende die vrouwen met groten ghehuyle in de tenten roepen ende kermen, soe begonnen si in haren moet te bernen ende doorulogen die dicke scharen van toorne ontsteken sijnde als een Aerne die wert ghedwongen door den honger sijnre iongeren een roof te halen. O hoe groten gheclanc der wapenen was daer ende ghetrack der lancien ende speeren die daer breekende waren. O hoe lustelijke stemmen hoordemen daer vanden vechtender kerstenen die daer met luder stemmen te samen riepen:dat ridderlic teken, god wilt, god wilt. Ende maecten alsoe met desen gecrijssche, dattet clanck in den dale ende donderde int hoochte der bergen O ghi hoge princen die nv die landen in weelden regeerende sijt, wilde ghi v voegen tot sulcken dienste als v voor vaders gedaen hebben, so mocht ghi ooc gerekent werden onder dat getal der ridderen gods, mer lazen ghy besteet uwen tijt in ledicheden. etcetera.
Die onsalige Turcken want si terstont verslagen werden als beesten ende hem haer wapen niet helpen en mochte so huylden si als honden stotende mit haren hielen tegen deerde ende also woelende beten si int gras als beesten Ende somige dit horende verblijden hem ende die ander bedroefden hem. Die fransoysen verstonden dat ridderlic teken harer vechtender mannen, ende die turcken dye clagelike suchtingen die daer verslagen waren. der turcken cracht began te slappen ende die kersten grepen weder moet. Hier en tusschen doe de turcken die daer beuochten den kersten om saghen ter berghen waert, saghen si den bisscop van poets ende graef Reynout met dat ander deel des heyrs der ridderen ende die voetknechten neder climmen ende den horen bespringen ende hebben in hem seluen ghebeeft ende metten tanden geknarst van groten anxte ende door die menichte der geenre die hem lieden beuochten vermoedende dat die vechters der kerstenen hadden geregent wten hemel oft gesproten wten bergen Weder om werden nv veel striden vernieut ende veel dusent der turcken crachtelic verslagen ende ter aerden geuelt Wat soude dat katijuige turcsche volc doen anders dan den rugge bieden ende weder lopen van daer si gecomen waren mer die daer die voorste waren zijn daer die achtserste gheworden ende alsoe heuet die stert dat hooft geuolcht die een den anderen na Ende die kersten die inden tenten waren hebben hem seluen ghetroost ende
| |
| |
eenen moet genomen ende hebben ghewroken wredelic tegen haer vianden die scade ende tverlies die si hadden vanden turcken. Ende die turcken die daer eerst aen vochten sijn nv die geen die daer vlien door alle bosschen, hagen ende onwegen ende si en sien niet werwaert dat si gaen acherwaert of voorwaert. Maer die ridderen gods die verslaense alle mit een schandelike doot ende die opclimminge der berghen ende houelen ende dalen sijn ouer al gheuerwet gheweest van den bloede ende die loopende riuier wert te samen veruolt met dat vloeyende ende instortende bloet Der verslagen menschen waren daer so veel lichamen gespreyet ouer tuelt datter geen mensche en soude hebben mogen gaen Ende de kerstenen veruolchdense wel .vi. mijlen veerre oft meer ende sijn met groter eren weder tot haren tenten gekeert gode danckende vander groter victorien
Doe togen si voort door een lant dat heete Malebrunans daer groot ghebreck waters was soe datter veel van dorste storuen. Daer na vonden si een riuier daer vele hem doot droncken Doe scheyden hem die kersten in drie heyren Tancreyt Boemonts neue die track eenen wech in. Boudewijn van Buyllyon met sinen geselscape die trac een ander wech in door een woest ende onbekent lant daer hi nergens gheen vitalie of luttel en vant, hoe wel nochtans datse menige steden ende castelen wonnen in haren wege, maer luttel vitalien cregen si, want die heydenen waren veel geuloden mit allen goeden de si wech geuoeren consten
Het gheuiel dat Boudewijn sijnde niet verre vander zee wert schepen siende inder zee liggende daer hi aen sant om te weten wie si waren. Ende si antwoorden dat kersten waren wt Vrancrijke, wt Brabant, wt Vlaenderen, ende Vrieslant tot Jherusalem wert reysende, ende hadden acht iaren op die zee den heydenen berooft, so datse rijck ende wel voorsien waren van alle behoeflicheyt begerende met Boudewijn te reysen Dies hi blide ende wel te vreden was ende hi wan daer na menige stadt ende bleef oorloghende op die side vander zee
Godeuaert sijn broeder met Huge den groten, met Boemonde, met robrecht van Normandijen, ende Robrecht van Vlaenderen ende Eustachius van Bonen, die graue van sinte Gielis. etcetera. hadden haren wech ghenomen na Anthiochien. Ende door een wout passerende so quam daer een alte veruaerliken beer ende staende op sijn achterste voeten hem oprechtende aenueerde hi alleen Godeuaert van Billioen dien metten sweerde seer sloech, mer die beere trac hem vanden peerde ende quetsten seer. Ende een ander vroom ridder te voete versloech hem. Godeuaert was bi na ghestoruen vanden wonden, waer om dat hi daer stille lach tot dat hi was genesen
Daer na trocken si int lant daer hem Tancreyt vant met sijnen volcke wt Alexandrien comende, dies godeuaert ende al die kersten princen seer blide waren Doe ordineerden si hem na Anthiochien te reysen ouer die riuier Ferne, dat die turcken wilden keren, mer met groter couragien verslegen si die turcken ende trocken ouer. Daer na bi rade vanden voorscreuen bisscop wt Aluernen so stelden hem die voorscreuen princen in ordinancien, wantse mer vier mijlen van Anthiochien waren, daer een Patriarck plach
| |
| |
te sijn onder hem hebbende C.liij. biscopen Ende die stadt was vier milen lanc ende anderhalf mile breet ende was ommuert met vier mueren, ende opten binnensten muer stonden wel .CCC.lx. torren Ende doe die kersten die stadt besaten so waren daer tusschen .iij. ende iiij.C. kercken die al gedestrueert waren, wtgenomen onser vrouwen ende sinte Peters kercke. So wert dan dese stadt belegen vanden kersten mer groten arbeyde daer si grooten wederstoot hadden van honger ende ander ontallijke armoeden, want die van binnen dye beuochtense dicwils buten der stadt met groter menichten
| |
Vanden groten strijt voor Anthiochien daer die kersten victorie hadden.
NA veel vechtingen ende armoeden van honger, coude ende ander catiuicheden die voor Anthiochien de kersten geleden hebben die te lanc hier souden sijn te scrijuen Mer ic wil nochtan vertellen een wonderlike victorie die de kersten hadden voor dese stadt hoe grote neerstigheit dat si deden eer si dye stadt winnen consten. Si hebben gheordineert een blochuys ofte bolwerc te stellen bouen die brugge omtrent haer kerchof, ende die werclieden dye daer int geberchte lagen en mochten dat niet volbrengen sonder hulpe van meer volcx. So sijn die prince Boemont ende dye graue van sinte Gielis getogen tot een
| |
| |
re hauenen dair omtrent legghende, ende cregen daer werclieden ende sochten listen om die werclieden biden anderen te brengen int gheberchte voorscreuen. Ende als die princen dus reysende waren met den werclieden na tgeberchte so hebben si gheuonden turcken inden wege die des nachts wter stadt comen waren ende hadden hem seluen in lagen gheleyt Welcke turcken als si die kersten vernamen haestelic ende onuersienlic besprongen ende hebben die kersten so sterckelijc ende verradelic aen gegaen dat die gheen die te paerde waren vlooden int gheberchte Ende die voetgangers die niet ontulien en mochten hebben si alle een swaer bitter doot aen gedaen, mer hoe die doot bitterder is hoe si verdientliker is, aldus mochten si daer omtrent M. mannen dootslaen Mer die dootslagers en sijn daer niet lange af verblijt geweest, noch en hebben dies ooc niet langer room gedragen, want dese moort wert ter stont inden tenten der kerstenen gebootscapt Ende verwecte tot wrake alle dye kersten princen ende heeren, dye daer te hants met haer paerden stoutelic aen vlooghen als si haer scharen hadden gheordineert om die doot van haren gesellen te wreken. Ende si vonden noch de turcken int velt om die hoofden der verslagender af te snijden. Die felle turcken ter stont als si ons kersten volc vernamen niet veruaert wesende noch ontsiende, mer hopende in haer grote menichte vergaderden hem seluen om in ordinancien te stellen ende tegen die kersten te vechten Maer die kersten die met alle haer macht ende cracht in god hoopten, vergaderden die voetknechten biden mannen te peerde ende int aengaen so werden ter stont dye vianden verwonnen. Want so geringe als die turcken sagen dat dye weder toe quamen die si eens int gheberchte gedreuen hadden, ende dat die scharen der kerstenen waren wassende ende groter so keerden si den rugge ende weken ter bruggen toe, maer dyen wech was seer nauwe, aldus en mochten si achter noch voorwaerts vlien. Achterwaerts en mochten si niet, want dair hadden si haren viant opten hals, ter gheenre siden en mochten si wijken om die nauwicheit des wechs. Dus is hem door die verhingenisse gods gesciet dat si niet vlien noch vechten en mochten Daer en hadden die Turcken niet venijn geschuts genoech ende die snelheit harer paerden en halp hem niet. Ende daer dodender de voetknechten meer dan die mannen te paerde, want die voetknechten sloegense voor voets op, gelijc die mayere den schoof doet. Daer mochten die sweerden versaet werden ende die pijlen vanden bloede der turcken. Mer want si den kersten toe behoorden so en mochten si niet plomp werden van der turcken lichamen te doorsnijden, noch de vermoeyde hant en mochter so veel niet vernyelen si en vantter altijt meer om te slaen. Die doden stonden daer onder den leuende, want si waren so onderset vanden leuenden datse niet vallen en mochten Ende si waren so seer met bangicheden in malcander gedrongen datse deen den anderen doot drongen, dachterste stieten die voorste ter aerden om te vlien ter stadt inne Dit siende die eedel hertoge Godeuaert van Billioen heeft den wech der bruggen onderreden slaende ter sijden wt tot voor de brugge so datse al verbi hem liden mosten O wat tonge soude connen wt spreken hoe veel dat
| |
| |
ter die hertoge alleen versloech Dair vacht die ghelegentheyt der plaetsen die torne, dat swaert, ende die machtige hant, ende dat viel al tsamen inden lichamen der onsaliger turcken. Daer was een wten turcken die veele stouter ende stercker bouen hem allen was, meerder van lichame dan een ander Golias, ende doe hi den hertoge so wredelic opten sinen slaen sach so noopte hi sijn peert met bloedighe sporen ende sijn lancie vellende met groten nide doorstac des hertogen schilt bouen den cop, ende had die hertoge den steke niet geweken ende ouer dander side gesprongen hi soude dair ghestoruen hebben. Mer god heeft sijn ridder bescermt ende met groten toorne ontsteken sijnde die edel hertoge heeft hem geslagen metten swaerde aen sijn rechter side vanden scouderen met sulcker cracht dat hy hem die borste te midden cloofde ende dat hi hem dat ruggebeen ende inghewant al door scoerde ende dat hooft metter rechter siden viel inden vliet ende dat ander deel (twelc daer bleef hangen opt paert) liet hi drijuen ter statwaert in Dit siende die van der stadt waren seer verwondert ende verstoort om den ammirael ende hebben so vreeslic geschoten dat die hertoge van daer is geweken totten anderen princen Daer waren op dye brugge verslagen .v.M. menschen behaluen al dander die int pleyn ende in de vloet verdroncken, daer wasser vij.M. geuangen. Doe was den turcken haer grote houerdie benomen, want veel van hemlieden sijn snachts daer na heymeliken wter stadt gheweken. Ende die kersten hebben gode gedanct vander groter victorien ende sijn met bliscapen in haer tenten gekeert mit veel rijcdom
Daer na sijn totten kersten princen gecomen ambassaten des conincs oft soudaens van Babilonien om pays metten kersten te maken, mer te vergeefs hebben si gearbeyt want die kersten princen en wouden haer wapen niet af leggen ende die ambassaten sijn weder na Babilonien ghekeert
Ten lesten na veel vechtinghen so wert dese stadt ouer gegeuen inder kerstenen handen van eenen capiteine door Boemonts wijsheit die veele woorden metten voorscreuen capiteyn vanden heyligen geloue had Ende inder nacht brachten die kersten haer lederen ende ander instrumenten om de stadt mede te beclimmen, ende een wincket wert beneden open gheuonden daer die kersten door quamen in die stadt ende si sloegen de sloten van den poorten ende dedense wijde open. Doe quamen si al in ende sloegen die turcken doot in allen plecken Ende cassiaen die coninc van Anthiochien ontuloot, mer hi wert gegrepen vanden sarasinen dye hi geuangen hielt, die hem sijn hooft afsloegen ende brachten dat den kersten Aldus wert die stadt ghewonnen int iaer M.xcviij. op eenen Donredach voor Oogst, na dat si .ix. maenden belegen hadden geweest, daer si niet veel vitalie en vonden, ende cume hadden si .ij.C. paerden mager ende ongeuallich
Des saterdaechs daer na quam voor die stadt Corbahan die coninc van Corozaym om die kersten te beuechten, ende hi belach die stat metten coninc Caleman voorscreuen want hi wiste wel datter niet meer volcx en quam wt kerstenrike ende dat die vitalie dinne was, ende hi benam dat van der zee geen nootruft comen en mocht Doe leden die kersten so groten honger ende sulcken ghebreck in de stadt datter veel storuen, ende si aten paerden, mulen ezelen, kemelen, ende dode honden die si
| |
| |
soden, aldus en hadden si gheen hope dan op god alleen Als si in desen laste waren so en wasser niet veel si en hadden wel willen vlieden Doe was dair een goet gheestelic clerck wt Lombardien die den geest gods hadde, die badt den heeren dat si hem wilden horen spreken Daer vertelde hi van eenen goeden priester wt Jtalien dien hi van goet leuen kende, die welcke int beghin van deser vaert op een tijt als hi ouer wech ginc ter plaetsen daer hi misse soude singen, so gemoete hem een pelgrim die hem aensprack vander cruysuaert die doen begonste seggende datse van god gheordineert was Die priester seide. hoe so weet ghi dat Die pelgrim seide Jc bin Ambrosius die bisscop van Melanen ende dit litteeken suldi den kersten dragen. Ouver vier iaren van desen dage sal god den kersten Jherusalem geuen. Ende met dien woorden scheide sinte Ambrosius van daer Doe seide voort die voorseide goede clerck totten kersten Het is gheleden twee iaren dat dit geschiede, ende tis te hopen dat int eynde niet faelgeren en sal Bi desen woorden wert dat volck al vertroost ende gesterct dat si nemmermeer vlien en wilden
Jtem eenen anderen goeden priester openbaerde onse lieue vrouwe mit haren kinde Jhesu ende met sinte Peter Ende hem wert gheseyt dat hi totten kersten seggen soude datse hem tot god souden bekeeren af leggende haer sonden ende datse god dan verhoren soude
Jtem ooc openbaerde sinte Andries eenen goeden clerck wt prouencen ende hi wijsde hem een stede in sinte peters kercke tot Anthiochien daer den spere ons heren Jhesu cristi begrauen lach Ende men vantten met groter blijtscapen ende met grooter deuocien wert hy gheeert
Doe werden die kersten princen beraden wt te trecken tegen den coninc Corboham diese drie weeken belegen had met groter menichte vanden sarasijnschen volcke so strangelijc datter niemant dan god almachtich hem gehelpen en conde. Die kersten biechten hem ende ontfingen theylich sacrament. Ende wantter maer .ij.C. mager paerden en waren so moste menich eedele ridder te voet gaen, dye somige saten op eselen Doen viel eenen soeten dau op die kersten ende op haer paerden daer se seere bi ghelaeft ende ghesterct waren ende die paerden brijscheden ende neyden. Ende men sach bi miraculen wt een berge comen groote scharen van ridderen sittende op witte paerden al met witte banieren, daer onder dat was sinte Joris, sinte Demetrius ende sinte Mauricius
Die heyden siende alsulcken ridderscap den kersten te hulpe comen werden veruaert ende begonsten te vlien, ende al vliende werden si ghescoffeert, ende die kersten volchdense wel vier mijlen, ia Tancreyt volchdese ses milen. Doen werden ons lieden al rijcke vanden turcken, ende datmen achter velde vant dat sloechmen doot wijf ende kinder. Daerna wert dese stadt van Anthiochien gestelt in die handen vanden hertoge van Poellien geheeten Boemont om dat dye stadt eerst bi sijnen toe doene den kersten geleuert was, ende hi woonde al meest opt casteel buten der stadt Dair na quam in die stadt so groten sterfte dat
| |
| |
ter veel ontvloden. Die ander bleuen in Antiochien leggen vijff maenden ende .ix. dagen. Ende die graue van Bloys die getogen was bi den keyser Alexius keerde weder tot Anthiochien daer die kersten princen blide af waren
Al die princen ordineerden tsamen een drachtelijc te reysen tot Jerusalem ende dat was voor lichtmis Ende aldus reysende wonnen si veel lants onder wegen ende versloegen veel vianden gods dat hier te lanc waer te scriuen Maer Boemont die te Anthiochien gebleuen was om dye stadt te bewaren en was niet mede doe die kersten Jersualem wonnen om eenige redenen wille. Maer doe Jherusalem ghewonnen was, so besochte hi dat heylich graf ons heren ende die ander heylige plaetsen ende keerde so hi eerst mochte tot Anthochien daer hi dicwil namaels had veel strijden tegen sijn ghebueren, dien hy als een vroom prince manlicken beuacht Mer na veel stridens so is hi ten lesten thuyswaert ghereyst siende ende merckende dat hi die stadt van Anthiochien niet wel houden en soude connen
Die ander kersten princen ende heeren maecten haren wech te Jherusalem met groot verlangen Ende als si de stadt so bi waren dat sijse met oogen aensagen, so weenden si van blijtscapen menige tranen gode dankende dat si so verre ghecomen waren. etcetera.
| |
Hoe die kersten Jherusalem beleyden, besprongen, ende beuochten. Ende hoe sijt wonnen die heyden verslaende ende noch ander dingen
OP een morgenstont vielen die kerstelicke princen ende ridderen met groter heycracht voor de stadt van Jerusalem daer si .xxxix. daghen voor lagen lijdende groten hongher ende dorst want die scepen mochten niet also wel comen alst hen nootlic was Ende die fonteyn Syloe en mocht nauwe die menschen lauen Als si dus een wile in groter armoeden gelegen hadden dat den sommige begonste te verdrieten so hebben si raet gehouden om houten, balcken, ende ander ghereesscap int bossche te halen, daer af blockhuysen makende ende ander engienen die si met macht brachten aen die mueren van Jerusalem om daer op te climmen ende also die van binnen te beuechten. Godeuaert ende Eustachius sijn broeder stonden bouen op met veel strijderen. Ende beneden hem stonden .ij. alte vrome gebroeders die van Doornijck waren, geheten Ludolf ende Enghelbertus. Die van binnen deden grote were, niemant en wasser ledich, dye kerstenen clommen met lederen aen die mueren, die heydenen sloegense ende worpense manlic met steenen af, want het was om haer leuen te beschermen. Dese twee gebroeders voorscreuen sprongen eerst op der mueren verslaende de sarasinen vanden mueren Godeuaert ende sijn broeder siende dese vromicheyt volchden manlic. Als dander kersten sagen ende vernamen dat die kersten int stadt waren so volchden si ende met groter menichten clommen si met lederen in de stadt. Doe versloegen si die sarasinen al omme die si vonden mans wijf ende kinder. Jn salomons tempele vloter menich die hem manlic weerden Mer ten lesten so braken die kersten de doren op mit bomen ende ander instrumenten, daer werden verslagen .x.M. sarasinen. So veel bloets was daer dat die afgesneden leden, als beenen, armen
| |
| |
hoofden, handen inne swommen gelijc oft si inder riuieren geuallen hadden. Hoe veel rijcdommen waren daer vanden kersten ghecregen, want de stadt vol van allen goede was, dair heuet god die arme kersten rijck gemaect van der ongelouiger menschen goet Mer hertoge Godeuaert van Billion en sette geen gedachten op rouen want hi hem becommeren wilde met onsen lieuen here, ende ghinc met veel tranen visiteren dat graf ons heren ende den berch van Caluarien dair Jhesus ghecruyst was ende dancte gode van sijnder gracien Die graue Reynout van sinte Gielis belach den torre van Syon, daer .iij.C. ridders van den Soudaen op geuloden waren, die hem op gauen op seker rantsoen. Dese victorie gheschiede op alder apostolen dach in Hoymaent die Julius heet int iaer .M.xcix.
Den voorscreuen graue Reynout gafmen die hoede vanden heyligen graue Ende Godeuaert wert gecoren vanden kersten princen coninc te sijn van Jherusalem. Mer want onse heere Jesus met doornen gecroont had geweest, so en wilde hi noyt ander croone draghen Daer was een goet kersten die openbaerde hoe hi wt vresen vanden heydenen een cruce geborgen hadt vanden houte daer Christus aen sterf. Twelc men halede ende wert aen ghebeden met groter eeren ende blijtscapen
Doe vernam Godeuaert dat die soudaen van Babilonien een ontallic groot volc sandt gelijc sant vander zee om Jerusalem te beleggen. Doen besette hi met volc den torre van Syon ende hi track met Robrecht van Vlaenderen ende met Tancreyt tot Ascoloen Doe sandt hi om Robrecht van Normandijen, om Reynout van sinte gielis ende om Peter den heremijt datse derwaerts brachten dat cruce ons heren, ende dit was op een vrydach in oogste Ende si waren sterck onder te paerde ende te voete ontrent .xx M. mannen. Ende der sarasinnen waren meer dan drie hondert .M. wt veel landen vergadert. Die ammirael des Soudaens was seer verwondert dat hem die kersten so verre tegen gecomen waren, seyde datse dul ende buten sinnen waren, want hi meynde niet datse noch binnen die mueren van Jherusalem hem souden hebben dorren verbeyden, mer hi en kende de wonderlike wercken gods niet Ende hi gheboot sijn volcke dat si die kersten al omsingelden op datter niet een af en ontghinge
| |
Hoe die turcken ende die kersten vergaderden in een daer die kersten hadden victorie
DJe kersten ende die turcken sijn versaemt in een velt Die stoute ridder die graue van Normandijen heuet begonnen den aenganck met sijnder scharen aen deen side vander turcken heyr, daer hi den standaert sach des ammiraels van Babilonien, ende heuet daer die babiloensche scharen geschoort ende isser midden door ghetogen ende heeftse al verslagen tot dat hi quam bi den ghenen die den standaert hielt, den welcken hi voor den voeten des ammiraels ter aerden geslagen heeft ende den standaert die hi hielt heeft hi hem crachtelic genomen. Die ammirael dit siende is gheulucht totter stadt van Ascolon ende dair comende bleef hi voor de poorten staende ende sach van verre sijn volc so katiuelic als honden ende beesten slaen ende vernielen. Die coninc van Jherusalem ende die
| |
| |
ander grauen met haren Fransoysen en hebben geen minre feyten van wapenen gedaen dan dye graue bedreue n hadde slaende en de quetstende alle die in haer wech quamen. Daer en heeft de n turcken haer boghen niet gheholpen want den aenloop der kerstenen was so snel dat geen van he m allen en mochte boge spannen noch he m ter weer stellen, maer een yegelic arbeyde o m wech te comen Menich dusent wasser daer v erslage n. Daer was so grote menichte dat die achterste niet en wiste n watter voor geschiede, si drongen haer eyge n volc inde n swaerden der kerste n. Danckaert ende die graue Eustaes van Boloen vielen crachtelic in de tenten der turcken en de hebbe n daer so veel constelijcker iuwele n geuonde n dat sijs weerdich waren tot een ewich ghedenckenisse bescreuen te werde n. Niemant vande n kersten is daer traech noch beanxt geuonde n, mer allegad er met eene n geest gemoet wesende v eruolchde n eendrachtelijc die viande n des cruys Christi. Twas wonder dat de kersten die so weynich waren niet meer en vreesden die menichte va n so veel gewapender manne n Meer door die bistandicheyt en de hulpe gods werden si al meer vromer ende stercker en de buychde n die necken harer viande n. Die mogentheyt gods hadse so mat en de moedeloos op dier tijt ghemaect dat si al sinneloos waren, dat si noch vlien noch he m seluen behelpe n en mochten. Si clommen op die bomen
| |
| |
menende hem seluen so te bescudden dat si vanden onsen niet en souden gequetst werden Mer die kersten schotense gelijc die vogelaers die vogelen schieten. Ende also ter aerden ghestort sijnde hebbense haer gehouwen ghelijc men ter bancken vleesch hout. Die ander houdende haer swaerden in hair handen vielen neder met ghebogen knien voor die voeten der kerstenen ende dorsten hem niet op rechten voor haer aensichten. Dat eerste deel der babiloenscher scaren was nv gheheel ghedestrueert ende dat achterste deel twifelde noch wie de victorie hebben soude, dan si hadden altijt anxte dat haer volc soude vlien ende die kersten dat velt mitter victorien souden houden. Maer doe si van verre sagen haer volck huylen ende lopen ouer dat velt, so meenden si dat haer volc die kersten veruolcht hadden Mer doe si vernamen dat die kersten die ouerhant hielden, so verwan haer droefheit die blijtscap die si ghehadt hadden Ende si werden so seer veruaert dat hair ontginc die moet ende elc vloot als hi alder eerst mochte ende hielden geselscap al den genen die met hem vlien wilden. Ende ghelijc den noorden wint verstroeyet die wolcken ende die stormige wint verdrijft dat ghehoopte caf, also hebben die kersten voort ghedreuen die geen die daer vliende waren
Na dat de ridderen Christi die vooruechters des duvels dus vernielt hadden. ende die graue van sinte Gielis die dair vacht bider zee sonder getal de turcken verslagen hadde, ende veele dwanck hijer daer dat si in die zee springen mosten ende verdrincken hem seluen. Laet ons nv horen wat dye ammirael der turcken staende voor die poorten van Ascolonen gheseyt heuet, ghelijc as die voorseyde turck die daer bekeert was binnen Jerusalem heeft vertelt, welck bekeerde turck was by desen ammirael als een van sinen principaelsten
Dese ammirael seide als hi sach dat die kersten sijn volc dus hieuwen ende kerfden O Machumet ons ghebieder ende patroon waer is nv dijn crachte waer is de machte der hemelscher goden, metten welcken ghi in vruechden leeft, waer is die verduerige cracht des sceppers, in wiens tegenwoordicheit ghi altijt staet, waer om hebstu dus dijn volc achter gelaten, het welck dat alre armste naecste volc datter is schuymsel ende wtvaechsel van allen menschen dus beestelick vernielt ende doot slaet. Dit volc dat dese feyten bedrijft plach broot te bidden vanden onsen ende plach niet te hebben dan een mael ende een palster. so dicwil hebben wi hem aelmisse gegeuen, so dicwil hebben wi hem lieden ontfermt Och och waer om hebben wi gespaert, waer om hebben wi haer catiuicheyt dus toe gegeuen, waer om hebben wijse niet al doot geslagen. Nv mogen wi weten dat si hier quamen niet als warachtighe aenbeders, maer als bedriechlike verspiers Si hebben ons rijcdomme begeert, daer om storten si aldus wredelic ons bloet sonder genade, het en schijnen geen menschen, mer helsche goden. Bi auontuer die helle is geschoort ende dit volc isser wt geborsten, dit volc is van daer gecomen sonder eenige compassie Deser gelijcke claechlike woorden heeft dye ammirael ghesproken, mer ons volck en heeft niet op gehouden si en hebben die turcken al verslagen
| |
| |
ende sijn al rijck geworden. Ende so keerden si met groter bliscapen gode danckende vander victorien
Corts daer na so isser veel na huys gestrocken tot haren lande waert, als Robrecht van Normandien Robrecht van vlaenderen ende noch meer ander Godeuaert behielt dat rijck in sijn hant, ende hi stichte kerken ende cloosteren, deerste clocken dede hi hangen binnen Jerusalem Jnden tempel vanden graue fondeerde hi canonicken regulieren, ende hi stelde een patriarck binnen Jerusalem Jnt dal van Josephat fondeerde hi een clooster van nonnen die hi wt Lothrijc dede comen Hi sandt ooc ouer in Brabant die besnidenis ons heren ihesum christi Tantwerpen in onser vrouwen kercke, daer hij die canonisije gesticht had Welc besnidenisse schone miraculen dede bi eenen bisscop diet proeuen wilde oft warachtich was Ende in die stilte vander missen vant hi .iij. dropel bloets opt corporael ende tgenas een coninginne van Sicilien die ongeneselic was, ende een man vanden viant verlost. etcetera. ende noch ander teekenen die te lanc sijn om scriuen
Als Godeuaert van Billioen een iare drie dagen min coninc geweest hadt so sterf hi seer sterckelic, reyn ende onbesmet van sinen liue in sijn leuen, dies die kerstenen seer groten rouwe hadden ende hi wert begrauen aenden voet des berchs van Caluarien. Doe werden die kersten heren te rade datmen Boudewijn sinen broeder die te Roas lach, ontbieden soude om coninc te maken. Die welck ontboden sijnde groten rouwe maecte van sijn broeders doot Ende met driehondert mannen te paerde ende M. voetgangers reysde hi na Jherusalem. Ende onderwegen sijnde vernam hi dat die turcken ende sarasinen )die selden vrienden plagen te sijn) vereenicht waren om sijn vaert te Jherusalem te beletten Daer af sijn geselscap seer veruaert was so datter veel achterweert trocken ende ontuloon hem ende maecten hem sieck so dat hi cume behielt .C.lx. mannen te paerde ende .v.C. te voete. Ende met desen volcke gaf hem god victorie teghen so menich .M. heyden in den stride. Daer werden geuangen .xlij. vanden meesten heren der heydenen. Doe hadden die kersten eenen groten roof Ende so track Boudewijn voort tot Jerusalem ende wert coninc gesacreert tot Bethleem daer Jhesus geboren wert Ende doe screefmen dat iaer ons heren xi.C. ende een Ende doe warent geleden iij.C. ende .xv. iaren dat die grote coninc Karel te Jerusalem hadt geweest, die de heydenen wten lande verdreef ende maecte daer een hospitael voor die pelgrims ende keerde weder in sijn lant. Welcke Karel ende Godeuaert ende Boudewijn van Billyoen wt Brabant gheboren waren, ende beyde dese gebroeders waren van Karels geslachte, want graue Eustaes van Bolonien oft van Bonen haer vader die sinte Jtten hadde ghetrout was sone van Machtilden des ouden grauen Henrijcx van Bruessele dochter, dye vanden rechten geslachte conincx karels was, also hier voor genoech verclaert is
Als Boudewijn dus coninc worden was so en was daer niet veel volcs te voete of te paerde daer hi hem in strijde mede behelpen mocht, ende niet meer besloten steden dan Jherusalem, Rome Jaffe oft Joppe ende sinte Abrahams ca
| |
| |
steel Ende opten paeschauont was in Jerusalem groten vaer ende vreese, want dat vuer (twelck iaerlijcx wten hemel plach te comen ende te ontsteken die lampe int heylich graf) dat en quam niet voor opten heiligen paeschdach Doe ontstack die selue lampe eerst ende daerna al de ander lampen daer af sonder menschen toe doen Ende doe was men blijde ende dancte gode
Coninck Boudewijn was coninc omtrent .xviij. iaren Jn sijn eerste iaer so had hi weder een grote strijt ende victorie int dal van Ramas tegen den soudaen van Babilonien ende wert alte seer ontsien vanden sarasinen Ende hi wan Cesarien in Palestijnen, Ackers, Assur, Sarepte ende meer andere steden daer hy kerstenen in stelde Maer namaels so wert coninc Boudewijn inden strijt tegen die sarasinen geuangen. Doe vergaderden si van allen plaetsen groot volc om die kersten ghehelic te verdriuen Doe hadden dye kersten geen hope dan in gode alleen. Ende ghelijc die Niniuiten insettende te vasten man ende wijf ende ionge kinderen, ende den dach van strijden wert genomen ende die kersten princen ende prelaten van cleender menichte van cume .iij.M. mannen voerden met hem dat cruyce ende die speer ons heren ende onser lieuer vrouwen melc. ende al werden si omringt vanden heydenen nochtan hadden si victorie ende versloegen veel .M. heyden bi gods gracie.
Jn tiden van coninc Boudewijn so sachmen twee sonnen inden hemel. Jn Anthiochien werden veel husen verslont inder aerden, het regende bloet in Jtalien, die mogende stadt van Tyrus wert vanden kerstenen gewonnen Ende de heylige leeraer sinte Bernaert religioos te Cisteau begonste te verlichten die heylighe kercke met veel scriften, met heyligen leuen ende heylighe woorden ende wert abt tot Cleerualle int clooster dat hi fondeerde, door wien god vele wonderlicke teekenen ende miraculen dede. Van allen staten der menschen so was hi ghemint. etcetera.
Jtem doe begonste ooc die orden van den Templieren, ende dye orden vanden witten heren van Premonstreyt. Jtem meester Huge van sinte victoor te Parijs, ende corts hier na meester Richart van sinte victoor waren grote leeraers veel boecken scrijuende
|
|
Auteursrechtelijk beschermd