Van Brabant die excellente cronike
(2016)–Anoniem Alderexcellenste cronyke van Brabant, Die–
Auteursrechtelijk beschermd
[Folio 45r]
| |
[Folio 45v]
| |
WJ willen weder keren op Brabone die in Griecken woonde bi den hertoge van Archadien. Dese brabon was een seer wijs sterc ende vroom ridder, ende was seer lieftael metten hertoge Hus van Archadien Ende daer om dede hi hem in huwelike hebben een van sinen alre edelste vrouwen daer Brabon aen wan eenen sone gheheten brabon siluius, ende noch een sone geheten Eneas. Ende int selue iare als Brabon was geboren so creech die hertoge van Archadien ooc een sone die Julius genaemt was, ende die wert wt sijnder moeder lichaem gesneden, daer om heet hi Julius cesar, ende ooc heet hi Gaius Ende dese drie kinderen wiessen te samen op , te weten, Julius, Brabon ende Eneas. Ende want Julius een groot wijs gheleert man was, so wert hi van den Romeynen gecoren een consul te zijn ende een capiteyn van haren volcke om dat te regeren Ende der capiteynen waren iij. Deerste heer Crassus, dander Pompeius, die derde Julius Cesar
Crassus wert gesonden vanden Romeynen in Perssen ende in Meden om te orlogen aldaer ende den roomschen rijcke tlant daer onderdanich te maken Ende om dat hi so gierich was so was hem gesmolten gout in sijn kele ghegoten ende sijn heerscapie nam een onsalich eynde Ende pompeius had die stadt van Rome te bewaren ende te regeren. Ende Julius wert gesonden ouer dat geberchte om den Romeynen veel landen onderdanich te maken Ende brabon ende Eneas sijn broeder trocken beyde met Julius cesar orlogen
Dese Julius creech ende conquesteerde Almanien, sassen, zwauen, doringen ende dese nederlanden. Ende Julius maecte Brabon coninc van Doringen, want hi hem seer beminde om sijnder vromicheit wil Ende so quam Julius vast nederwaert tot Colen, twelc doe heet Agrippinen, ende de stadt was thooft vanden conincrijcke van Agrippinen begripende alle tlant vanden Rijn totter Scelden toe Ende Julius versloech haren coninc, ende hi maecte desen brabon ooc regeerder vanden lande van Agrippinen.
Na dat Julius daer alle sijn belieften gedaen hadde, ende brabon in possessien ghestelt was dat lant bewarende So track Julius vast nederwaert met sinen volcke, ende int reysen stichte hi de stadt van Gulke, ende van daer so track Julius ouer die mase tot in Vlaenderen, twelc doe heet Tfelle wout sonder genaden ende hi quam daer die Leye in die Schelt valt. Daer stichte ofte vermeerderde hi een stadt die hi na sinen name dede heten Gand want hi heet Gaius Julius Ende daer na liet hi sijn versleten Romeynen rusten die niet meer ten oorloge en dienden. Ende van daer track hi voort ter plaetsen die nv Cassele heet, ende daer sterf een van sijn maghen die Cassius heet, dien hi groef bouen op den berch, ende dair na heet noch Cassele Ende van daer track hi tot Bolonien oft Bonen daer hi met sijnen volcke verwinterde Ende binnen desen tide so dede hi een casteel maken
Ende die wile hi daer lach so is wat te verclaren vanden voorscreuen karle sone van Francio oft francken, die welck Kaerle woonde tot Tongeren ende tot Megen. | |
[Folio 46r]
| |
Ende hi had een sone die ooc Karle heet ende die woonden metten seluen coninc van Agrippinen, dien Julius versloech ende dese ionge Karel misdroech hem aen goede vrouwen ende maechden also dat hi gebannen wert vanden coninc van Agrippinen ende veriaecht, ende hi quam te wonen bi Julius vader den hertoge van Archadien in griecken Ende ooc quam hi bi Julius suster die Swane heet, also datse van hem wert met kinde beurucht Doe karle des ghewaer wert en dorste hi daer niet langer bliuen. Ende ooc had hi vernomen dat doude Karel sijn vader doot was ende seyde tot Swanen Ick en derf om uwen wil hier niet bliuen, maer ick sal trecken tot mijnen lande, wildi met mi reysen ic sal v trouwen tot eenen wiue, ende Swane was daer toe bereet. Ende dus togen si heymelic bi nacht van daer ende quamen te samen int nederlant tot eenre plaetsen daer .viij. tommen stonden, te weten van viij. heydensche heeren die dair verslagen waren ende begrauen, daer nv een tomme af is vergaen ende heet te seuentommen ende is tusschen Bruessel ende Louen. Ende somige scrijuen dat daer der edelre Swanen den arbeyt aen quam van kinde, ende dat si daer gelach van eenen sone geheten Octauiaen ende meynen dat was Octauianus Augustus dye gloriose mogende keyser Mer dit is niet wel te gelouen, want al was Julius cesar warachtich oom van Octauiaen, so scrijft nochtans daer af Suetonius, dat Octauiaen geboren wert op dye .viij. kalende van October ad capita bubala bi Roome. Aldus bleef die voorseide Kaerle met Swane Julius suster wonende te Tongheren ende te Megen dat nv Nyeumeghen heet
Ic keer weder op Julius cesar die te Bolonien ofte Boonen lach Hi track tweewerf ouer strijden in groot Brytanien, dat nv Enghelant heet, want tweewerf wert hi dair verwonnen, also dat hem volc ghebrack, ende ghinc weder leggen te Bonen Doe quamen tot Agrippinen dats Colen bi Brabon die grote heren van Julius cesars wegen, deen heet Brutus, dander Crassus, ende die derde heete Ecliopus, die brabone seer beniden om dat hem Julius coninc gemaect had van Doringen. Ende si quamen als vrienden ende versochten aen hem dat hi soude comen om Julius bistant te doen So dat Brabon met hem lieden track, ende si quamen te samen met haren volck dat nv Brabant heet tot Louen, daer stont een tempel daer die heeren den afgod Mars plagen te loouen. Mer eenige boecken orconden dat Brabon dair geloofde ende eet dede van des rijcx van romen wegen, doen hi dat lant van hem ontfinck, ende Louen is noch die hooft stadt van Brabant.
Ende doe track Brabon metten anderen drye voorghenoemden heeren van daer den rechten wech nae Gendt Ende si quamen lijdende door een lant dat al vol riets stont Ende doen seide brabon Hier moet ymmer een water bi wesen Ende doe seyde daer een die dat lant kende, dat dair bi liep een riuiere die de Schelde heet, endedaer op die passagie daer si ouer mosten scepen een ruese lach op eenen torre ende wachte daer den tol, want die ouer de Schelde varen wilde die most dair sijn hant te tolle laten oft tegens den ruese vechten. | |
[Folio 46v]
| |
Maer Brabon en was niet veruaert vanden ruese ende seyde dat hi lieuer den ruese hadt te beuechten dan sijn hant te verliesen Ende met desen quam Brabon metten anderen op de Schelde ende wilde ouer scepen Doe sprac daer een van des ruesen knechten, dat si al mosten haer rechter hant tot eenen tol laten. Brabon seyde, hi en wilde ghenen tol gheuen, mer hi wilde tegen den ruese vechten Doe maecte die knecht een groot gheluyt met eenen ysere Ende die ruese dat horende quam wt sijnen casteel seer toornich ende ouermoedich ende vragede, wie daer so cloeck waer die tegen hem vechten wilde Brabon antwoorde Ic allene, twelc den ruese onweert gaf Ende doe vacht Brabon tegen den ruese, daer hi veel te liden had, want die ruese was fel ende sijn slagen waren groot Mer ten lesten wert hi verwonnen ende Brabon sloech hem sijn rechter hant af ende daer na sijn hooft, ende hi nam des ruesen hant ende werpse omtrent der haluer Schelden. Ende also verre als Brabon die hant werp so verre behoort de scelde aen Brabant, ende van dien hant werpe heeft Antwerpen noch den name behouden Doe die ruese verslagen was, so reet Brabon tot eenen monstere die stont daer sinte Michiels cloostere nv staet ende noch heet die straet die monster strate, ende daer aenbedemen Mars den god vander oorlogen. Doe hi sijn gebet gedaen hadde so voer Brabon ende alle sijn geselscap ouer die Schelde in vlaenderen ende hi track met sinen gheselscape tot Ghendt, ende daer vernamense dat Julius tot Boonen lach, daer si trocken ende hem vonden, die alte blide was vander coemste van Brabon ende ooc vanden anderen heren Ende corts daer na track Julius ouer met sijnen heyre in groot Britanien, dat nv Engelant heet ende versloech haren coninc Cassibiliaen, ende maecte Britanien onderdanich den romeynen Ende doen track Julius weder in Vlaenderen in een grote wildernisse, dair hi veel rouers vant die hi alle versloech ende dat was te Toerhout, ende tot dier plaetzen gaf hi schoone priuilegien ende vryheden. Ende daer vertelde brabon Julio hoe hi den ruese verslegen had op de Schelt daer dat riet stont, ende hoe die ruese den tol nam van der hant ende hoe hi de hant in die Schelde werp End Julius dat verstaende verblijde hem daer in, ende hi track met Brabon ouer die Schelde, daer den torre stont dair die ruese den tol verwachte Ende daer comende behaechde Julius die plaetse so wel dat hi werclieden ontboot ende dede daer een borch maken. Ende hi maecte die plaetse ende aerde heilich na die heidensche ende roomsche maniere ende gaf daer schone rechten ende priuilegien, ende hi maecte coninc brabon om dat hi den ruese verslagen hadt marcgraef des heilichs rijcx, ende om den hant werp die brabon werp so bleeft hetende Hantwerpen, Ende Julius gaf der stadt die wapen, een borch van siluer in een velt van keelen, ende ooc twee handen om dat brabon die hant werp Noch voeren die hertogen van brabant den tytele vanden marcgraefscap des heilichs rijcx van des keyserijcx van Rome wegen Ende daer track Julius te Gallien weert dat nv vrancrijcke heet ende sloech neder ter plecken die nv Cameric heet, ende noch hetet de camer des heilichs rijcx, ende daer vant hi ooc een wout vol moordenaren die hi alle versloech | |
[Folio 47r]
| |
Als coninc brabon verstont dat Julius cesar daer ruste, so nam hi een scip in de Schelde ende wilde te Camerijcke varen spelen, ende onder wegen vant hi eenen dal daer veel swanen waren. Ende brabon ginc na een swane schieten, mer de swaen ontuloot hem, ende Brabon swoer hi soude den swaen volgen so lange dat hi hem crigen soude Ende hi volchde den swane weder om lancx den water tot meghem in gelderlant Ende daer lach die voorscreuen Julius Cesars suster, dye met karlen here van Tongeren neder comen was Ende doe si sach dat brabon schieten wilde den swaen so riep si in griecxscher talen Heer ridder laet mijnen swaen sijn leuen Ende brabon verwonderde sere wie die vrouwe wesen mochte, ende ghinc wten scepe opt slot Ende doen hi daer bouen quam verkenden si elc den anderen, want si te samen waren op gewassen, maer si was veel ouder dan Brabon. Ende si gaf Brabon een cofferken ende daer was in een cleyn beeldeken van goude ende dat plach Julius moeder toe te horen, ende dat gaf si brabon om Julius haren broeder te dragen. Ende brabon track ter stont weder te Camerijke daer hi Julius vant ende seide hem alle sijn gheschienissen ende gaf hem dat cofferken daer dat beeldeken van goude in was, ende seide voort hoe hem sijn suster seer dede groeten Daer hem Julius alte wonderliken af verblide ende trac ter stont met brabon tot Megem Ende onder wegen reysende so wijsde hem Brabon het dal ende tlant daer hi die swanen gheuonden hadde Ende doe gaf hem Julius den name Valencigne dat is swanen dale Ende van daer trocken si voort tot Meghem, daer Julius sijn suster Swane vant, die hem ende alle sijn volc seer blideliken ontfinc Ende si vertrack hem alle haer geschiedenisse, hoe datse met haren man wt Griecken quam, ende hoe dat se onder wegen gelach van eenen sone die heet Octauiaen, ende si toonde hem tkint, twelc Julius seer wel genoechde ende noch thoonde si hem een ionge dochter die ooc Swane heet Ende si claechde hoe dat haer heere gestoruen waer ende hoe si vrouwe was van Tongeren ende van alle dien lande. Ende Julius dede haer casteel al heel vermaken ende daer na bleeft heeten Nyeumeghem, ende Julius nam hem sijnen iongen neue Ende coninc Brabon badt te hebben in huwelike die ionge Swane, die hem Julius gaf Ende ooc gaf hi hem dair mede te huwelic dat conincrike van Agrippinen, dat is, alle tlant van op den Rijn totter Schelden toe, dair Brabant in begrepen is. Behoudelic dat Julius suster half dat rijke behouden soude haer leuen, ende na haer doot soudent brabons nacomelingen ewelic behouden, ende ooc tvoorseide conincrike van Doringen ende tmarcgraefscap des heylichs rijcx Ende al die wijle dat Julius bi zijn suster lach ende dede haer casteel vermaken so voer hi met Brabone iagen ende si iageden na eenen hert, die welck als hi niet onvlien en conste, so viel hi neder ter eerden voor Julius cesar ende weende tranen also die herten plagen als si sien dat si steruen moeten Doe nam Julius den hert op ende lietes niet meer iaghen ende dede den seluen hert enen gulden halsbant om sijnen hals doen, ende op den halsbant stont in griecxsche letteren ghescreuen ende wt ghegrauen aldus. Julius cesar heeft mi gheuaen, mer door sijn eedelheit liet hi mi gaen Ende dat hert leefde | |
[Folio 47v]
| |
na Julius menich hondert iaer, want den bant was gewassen in sijn vel, dat men den bant niet en bekende doe hy ghecregen wert Ende in die selue reyse quam Julius tot Louene, daer den tempel van Mars stont, dair die heren den afgod Mars plagen te louen, ende ooc den Roomschen rijcke ghehoorsaemheyt te ghelouen, ende noch so heuet de stadt den name daer af behouden Ende Julius stichte tot Louen een borch ende van daer track hi met sinen volck twee milen, dair Julius eenen Aerne schoot al vliegende, ende noch hiet die plaetse daer af Aerschot, ende Julius maectede daer een casteel Ende in deser tijtdat Julius so lange in Gallien ende in dese nederlanden bleef leggende, so werden die Romeynen op hem tornich om dat hy bouen vijf iaren merrede, want het was een statuyt vanden Romeynen dat haer capiteynen ouer die vijf iaren hem niet absenteren en mochten. Ende midts dien meynde Pompeius dat hi Julius wt Rome weeren ende verdriuen soude, twelck Julius vernam die hem daer tegen meynde te wapenen So nam hi oorlof aen sijn suster ende aen haer gheselschap ende track na Rome met Brabon ende met Octauiaen sijnen neue ende met alle sinen volcke. Ende eer Julius te Romen quam so quam hem Pompeius tegen als vijant met groten volcke. Daer vochten si eenen groten strijt, ende daer wert coninck brabon vermoort van achter vanden voorseyden drie heren Brutus Crassus ende Ecliopus Twelc Octauiaen alte geerne gewroken hadde, mer hi en condet op die tijt niet volbrengen, hoe wel dat hijer nochtans sijn beste om dede. Na veel vechtingen ende bloetstortingen so wan Julius cesar den strijt ende hadt victorie Ende Pompeius vloot in egipten ende Julius tooch hem na, mer Pompeius en dorste daer niet blijuen ende vloot in Alexandrien, dair hi onthooft wert ende sijn hooft wert Julius ghesonden
Van desen Pompeius leestmen dat hi .xxij. coninghen verwonnen hadde Mer na dat hi den tempel gods hadt onteert so en street hi noyt, hi en wert altoos verwonnen. Ende des gelijcx Crassus die rechter van Syrien, dye den tempel gods beroofde wert ghedoot met ghesmouten goude dat hem in sijn kele ghegoten was. Veel exempelen vintmen van alsulcken tyrannen die de heylige kercke, die geestelicheit hem niet en ontsien te onteeren, dat si verslagen werden oft anders quader doot katiuelic steruen. etc.
Aldus so keerde Julius ende quam met machte binnen Rome dat hi wan sonder weer Ende hi wert daer gemaect ende gecoren een eenich prince te wesen vanden Romeynen, dat noyt te voren en had gheweest, ende dit was omtrent .xlv. iaren voor ons heeren gheboorte Ende int vierde iaer sijns rijcx wert hi vermoort opt Capitolium daer hi in rade stont. Ende dat geschiede bi conspiracie van Brutus ende Cassius, om dat hi alleen prince zijn wilde. Dese Julius was cloeck ende soe vroom dat sijn handen ende herte bi na onmogelike dingen vermochten. Hi hadt lij. striden, want hi maecte den Romeynen onderdanich, Jtalien, Almanien, Gallien, groot Britanien, dats engelant, ende veel andere landen | |
[Folio 48r]
| |
In dese tijt sachmen oostwaert drie sonnen die allencxken vergaderden in een sonne Twelc betekende dat Asia Affrika Europa (twelc al die werelt is betekent) comen soude te samen onder een heerscapie Oft bat, dat de kennisse eens gods drieuuldich in personen cortelic der werelt soude werden openbaer want doe nakende was die geboorte ende toecoemste ons heren Jhesu cristi behouders der werelt
Die voorseide Octauiaen noch een ionghelinc sijnde ende sijn ieucht vercierende met manlike wercken wert keyser na Julius cesar sijns ooms doot die alre gloriooste ende victoriooste keyser die oyt was. Hi had vijf .M. striden in sijn leuen, ende cortelicken creech hi alle die werelt onder een monarchie. Dese Octauiaen en hadde noyt sijns gelijc Die werelt was onder hem .xij. iaren in grotenvrede hem sijnde gehoorsaem Twelc sekerlic was twerck der godliker gracien, op dat den tijtliken vrede de geboorte ons heren vercieren soude.
Octauianus Augustus was seer scone van lichame, subtijl van verstant, voorspoedich in alle dingen Hi dede die werelt bescriuen, also dat heylighe euangelie seyt Ende in sijn .xlij. iaer werdt cristus Jhesus die behouder der werelt gheboren, die den eewigen vrede gheuet sijnen wtuercoorne
Jn dese tijt was Sibilla Tiburtina die van cristo propheteerde ende si seide totten keyser Octauiaen, dat hi hem na die sotte begeerte der heydenen niet en liet godlike eere bewisen Ende si vertoonde hem een schone maget inden hemel houdende een kindeken in haer armen ende Sibilla seyde Dit kint is meerder dan du biste, aenbedet hem Ende also aenbede die keyser dat soete kint ende eerdet met wieroock, ende daer na en woude hi noyt here gheheten werden Ende tot dier plaetse maecte hi den eersten outaer die oyt ter eeren cristi gemaect was ende heet noch heden des dages Ara celi, dat is des hemels outaer.
Octauianus die gloriose keyser die was so vroom, so voorspoedich, ende so vol eerbaerheyden datmen noyt heydenschen prince oft vorste sijns ghelijc en vant Want hi was een exemplaer van ootmoedicheden, goedertierenheden, voersienicheden, zedicheden, ende lijdtsaemheden. etcetera. die welck seer selden yemant te samen heeft
Gheen orloge aenueerde hi dan bi bedwange, want hi plach te segghen Tis groot verlies met gulden hengelen te visschen, want ist dat die hengel verloren wert so en moghen die visschen dat niet verghelden
Vanden genen die van hem achtersprake deden plach hi te seggen Jn een vry stadt sullen vry tongen sijn
Sijn ridders liet hi niet leedich sijn noch in weelden leuen want si tot arbeyden gheordineert sijn.
Sijn dochteren dede hi leeren wercken in wolle wercke om die wandelberheyt der tijden ende so consten spinnen ende weuen. Ende hi en lietse tot hem niet comen dan met rijpen gesichte ende sonder costelicheyt van clederen | |
[Folio 48v]
| |
Die conincrijken ende landen die hi metten sweerde gewonnen hadt gaf hi weder wtgenomen sommige, oft hi gafse anderen vreemden. Hi liet hem seluen ooc leyden te getugen inden rechte ende vragen ende wederleggen met gelijcken moede. Veel warender schijnende sijn vrienden maer als si bat mochten soe pijndense hem ooc met orlogen te hinderen. Ander misdadige, ia ooc meyneedich sijnde als si ghenade begeerden so gaf hi hem haer leuen ende goet
Jn desen tide van desen keyser Octauianus so repareerde sijn behuyde sone Marcus Agrippa dye stadt van Agrippinen, die namaels gheheeten wert Colen |
|
